Flotylla Wiślana - Historia Żychlina

Flotylla Wiślana
Wpisany przez Administrator
piątek, 25 września 2009 20:14 - Zmieniony sobota, 26 września 2009 06:02
Powrót Wiślanej Flotylli
Okręg Mazowiecki LMiR w siedemdziesiątą rocznicę zatopienia przy Bramie Napoleona w
Twierdzy Modlin KU 30 zorganizuje 28 września 2009 symboliczny powrót Flotylli Wiślanej. Tego dnia w Modlinie o godzinie 17.30 rozpocznie się uroczystość, w tym nadanie imienia
motorówki dowódcy ORP Warszawa – Nieuchwytny (II). Wszyscy chętni obejrzenia tej
ceremonii i widowiska wizualno-muzycznego nie pożałują.
Przypominamy również mało znane dzieje Flotylli Wiślanej.
Wody śródlądowe od zawsze służyły człowiekowi do różnych celów, w tym do komunikacji.
Także i dzisiaj dobrze utrzymane i zagospodarowane nadal są najtańszymi arteriami
transportowymi towarów masowych.
Z militarnego punktu widzenia sieć dróg wodnych może wpływać na charakter i sposób
prowadzenia walki. Arterie (to rzeki średniej wielkości od 100 do 500 m szerokości nurtu oraz
duże (powyżej 500 m) mogą znaczyć w przebiegu walk. Mniejsze rzeki są przeszkodami
wodnymi. Zorganizowane dzieje ludzkości przepełnione są opisami niezliczonych wojen.
Pierwsza znana inskrypcja naskalna o bitwie na wodzie opisuje starcie egipsko-nubijskie z ok.
3000 p.n.e. Najczęściej starcia niewiele różniły się od współczesnych; polegały na taranowaniu i
abordażu okrętów przeciwnika.
Flotylle rzeczne użyto po raz pierwszy w wojnie secesyjnej (1861-1865). Wówczas rozwinęła
się rzeczna sztuka wojenna. Od lat siedemdziesiątych XIX w pojawiły się flotylle rzeczne na
Dunaju. Amu-Darii, Nigrze, Zambezi, Kongo, Nilu; na początku XX w na Amurze, Amazonce
zaś na rzekach chińskich „zagościły” flotylle Wlk. Brytanii, Francji, USA i Niemiec.
Podczas I wojny światowej znacznie rozwinięto działania flotyll na wodach śródlądowych
europejskich azjatyckich i afrykańskich. Ze szczególnym rozmachem toczono działania na
dorzeczu Dunaju.
Dowódca WP w Galicji płk Bolesław Roja 12 listopada 1918 mianował kpt. mar. Władysława
Nawrockiego komendantem Flotylli Wiślanej, po przejęciu austro-węgierskiej Weischel-Flotille
na górnej Wiśle (Oświęcim, Kraków, Sandomierz).
Niemiecka Weischel-Flotille i zmilitaryzowany tabor rzeczny (Schifffahrtsgruppe) w Warszawie
i Modlinie od niemieckiego komisarza żeglugi wiślanej mjr. Reussa przejął płk mar. Bogumił
Nowotny w zamian za wywiezienie Niemców i rodzin do granicy. (Tabor ten był
wyremontowany; wprost bezcenny; liczył 25 statków, 100 barek i 20 motorówek). Nowotny
obsadził doraźnie zwerbowanym polskim personelem z byłego Towarzystwa Żeglugi Wiślanej
10 listopada 1918. Dwunastego listopada opuściło Warszawę ponad 300 Niemców na pokładzie
Ulderup (Łokietek) pod dowództwem pchor. mar. Bogdana Hofmana. Po raz pierwszy
biało-czerwona bandera pojawiła się na Wiśle od czasów powstania styczniowego. [Patrz
również: Bogumił Nowotny, Wspomnienia, Gdańsk 2006. Seria z kotwiczką]
Dwudziestego pierwszego listopada Nowotny na polecenie premiera J. Moraczewskiego
musiał przekazać tabor kierownikowi Sekcji Dróg Wodnych przy Ministerstwie Komunikacji
Edmundowi Krzyżanowskiemu. 23 grudnia Nowotny zażądał zwrotu taboru pływającego dla
1/6
Flotylla Wiślana
Wpisany przez Administrator
piątek, 25 września 2009 20:14 - Zmieniony sobota, 26 września 2009 06:02
powołanej 28 listopada Marynarki Wojennej. PMW otrzymała statek Weischel i 4 łodzie
motorowe o numerach 1, 2, C i 74 – do wyremontowania w warsztatach w Modlinie. Jednostki
te miały stanowić zaczątek Flotylli Wiślanej.
Podczas wojny polsko-bolszewickiej Flotylla Wiślana na Prypeci miała Oddział Detaszowany
w okresie 11 października 1920 – 1 marca 1922. Oddział powstał po załamaniu ofensywy i
wyparciu przeciwnika z Polesia Zachodniego. Dca Flotylli Wiślanej kpt. mar. Bohdan Jarociński
tworzył w Pińsku Oddział Detaszowany Flotylli Wiślanej na Prypeci, którym również dowodził.
Dysponował 2 oddziałami motorówek (10) o składzie 8 + 147. W grudniu Oddziałem dowodził
por. mar. Aleksander Mohuczy o składzie 8 + 97. Drugiego marca 1922 OD na Prypeci
przeformowano w nową Flotyllę Pińską.
Flotylla Wiślana stoczyła pierwszy bój 14 sierpnia 1920 pod Bobrownikami. Statek uzbrojony
Moniuszko dowódca ppor. mar. Jerzy Pieszkański zaatakował przeprawiających się Rosjan
przez Wisłę. Moniuszko został uszkodzony, dowódca zginął po zaciętej walce. Odznaczony
pośmiertnie orderem VM.
Osiemnastego sierpnia 1920 statki pancerne Flotylli Wiślanej Stefan Batory i Wawel oraz 2
motorówki broniły Płocka zaatakowanego przez III. Korpus Kawalerii Gaja Gaj Bżyszkiana.
Zginęło 3 marynarzy a 6 odniosło rany.
Dwudziestego dziewiątego kwietnia 1924 obsada personalna Flotylli Wiślanej (baza w
Toruniu) była następująca: Dowódca kmdr por Władysław Blinstrub; Szef służby technicznej
kmdr ppor. Jan Zdeb; Lekarz Flotylli mjr. lek. Wieńczysław Doński; Oficer kasowy kpt. gosp.
Stanisław Szulkowski; Komendant Portu Wojennego Toruń kpt. mar. Konstanty Dębski; Dca
radiostacji Toruń i szkoły radiotechnicznej mjr. łączn. Witold Małujo.
Czternastego września 1924 (inna data 19.09) rozpoczęto likwidację Flotylli. P.o. dowódcy do
22 sierpnia 1925 został kpt. mar. Włodzimierz Staszkiewicz. Przeprowadzenie na rozkaz KMW
statków FW z Torunia do Modlina stanowiło pierwszy konkretny krok ku likwidacji. 11 sierpnia
1925 komendant OSMW przejął siedzibę FW czyli „Koszary racławickie”, oddział sztabowy i
tabor kołowy. 22 sierpnia Staszkiewicz zdał swoją funkcję kmdr. inż. Aleksandrowi
Iwaszkiewiczowi. 7 września 1925 Iwaszkiewicz przekazał komendantowi OSMW Port Wojenny
w Toruniu wraz z wyposażeniem. 12 października 1925 przekazano dowódcy Flotylli Pińskiej
monitory, motorówki i tabor pomocniczy likwidowanej FW. Flotylla Wiślana przestała istnieć.
Czwartego kwietnia 1939 powstał Oddział Wydzielony Wisła pod dowództwem kmdr. ppor.
Romana Kanafoyskiego. Dca grupy Kutrów Uzbrojonych por. mar. Janusz Marciniewski; od
19.06 bsm. Michał Gostomski; p.o. oficera mechanika chor. mar. Bolesław Chabałowski w
składzie: CKU ORP Nieuchwytny por. mar. Olgierd Koreywo + 18; KU 6 bosmanmat Witold
Bonfig +6; KU 30 bosmanmat Edward Adamoszek + 8; KU 4 mat Aleksander Kopeć + 6; KU 5
mat Franciszek Kuchno (mat H. Mazurek) + 6; KM 12 st. mar. nadt. Edmund Łukaszewski + 4;
KM 13 st. mar. nadt. Bronisław Duch +4; nieobsadzony gliser Nr 5 w dyspozycji dowódcy; K 5
krypa mieszkalna załóg i K 22 – krypa paliwowa. Ostatecznie OW liczył 3 oficerów oraz 75
podoficerów i marynarzy obsadzających 8 jednostek bojowych i 4 pomocnicze. Uzbrojenie: 4
działa 40 mm; 3 działa 37 mm, 2 nkm 13.2 mm i 12 ckm 7,9 mm. Trzeba przypomnieć, że
sprzęt był przestarzały a niski stan wody Wisły we wrześniu znacznie pogorszył warunki
nawigacyjne,
5 maja w Modlinie usamodzielniono CKU Nieuchwytny; przyjęto statek sztabowy z cywilną
załogą Hetman Żółkiewski z Państwowego Zarządu Wód w Wyszkowie. Jednostki poza
sztabowym przemalowano na barwy ochronne. 6 lipca OW przeszedł do Brdyujścia w
podporządkowanie i zaopatrzenie bydgoskiej 15. DP gen. bryg. Zdzisława Przyjałkowskiego.
2/6
Flotylla Wiślana
Wpisany przez Administrator
piątek, 25 września 2009 20:14 - Zmieniony sobota, 26 września 2009 06:02
Generał nakazał: bronić mostów i przepraw wiślanych na odcinku Tczew-Dobrzyń; niszczyć
przeprawy wiślane nieprzyjaciela; utrzymywać łączność między oboma brzegami Wisły w
rejonie działań Armii „Pomorze”; zabezpieczać przeprawy przez Wisłę.
Pierwszego września o 07.30 dowództwo 15. DP powiadomiło o wybuchu wojny. OW
niezwłocznie stanął w rejonie Brdyujścia – Fordonu świetnie się maskując. KU 5 KU 6, KU 30 i
KM 13 przy lewym brzegu; Nieuchwytny i KU 4 przy prawym.
Drugiego września o 10.00 nastąpił niemiecki nalot na Fordon i śluzy w Brdyujściu. Otwarto
silny ogień przeciwlotniczy. Po nalocie dowódca OW przemundurował niezwłocznie załogi w
mundury ochronne wojsk lądowych pozostawiając marynarskie czapki. O godzinie 19.00
Kanafoyski przewidując dalsze naloty zarządził przejście o 6 km na północ. Do łączności z 15.
DP pozostał Bonfig.
Trzeciego września o 06.00 dca Armii „Pomorze” rozkazał przejść OW do Świecia, ubezpieczać
przeprawiającą się Pomorska Brygadę Kawalerii. OW pod Grzybowem wyławiał tonących i
rannych szwoleżerów 2. i 16. P. ułanów. Ostrzeliwano Niemców.
Czwartego września o 03.00 dowództwo Armii „Pomorze” rozkazało przejść do Torunia i
podporządkować się dcy obrony miasta płk. dypl. Aleksandrowi Myszkowskiemu. O 05.30 OW
„Wisła” w Toruniu silnym ogniem plot., bronił mostu na Wiśle.
Siódmego września o 05.00 dotarł rozkaz od gen. M. Bołtucia przejść do Włocławka;
podporządkować się dcy Oddziału Wydzielonego ppłk Stanisławowi Mieczkowskiemu. Oddział
szedł z coraz większymi trudnościami nawigacyjnymi.
Ósmego września OW „Wisła” wszedł do Włocławka; podporządkowany został gen. Julianowi
Drapelli. Broniono mostu, po którym przeszła 16. DP. Wieczorem do Modlina odesłano
Hetmana Żółkiewskiego.
Dziewiątego września o 09.00 Kanafoyski rozkazał przejść do Modlina. Szła kolumna, którą
otwierał KU 30, holownik Lubecki tabor, w ariergardzie szedł Nieuchwytny. Wieczorem zespół
osiadł na mieliźnie. Był bardzo niski stan wód. Kanafoyski rozkazał dcy CKU i kutrom
uzbrojonym ominąć stojący zespół i przejść do Płocka. Jednakże zniszczony most uniemożliwił
przejście. Ostatecznie Nieuchwytnego zniszczono pod Popłacinem, zaś KU 5 KU 6 oraz resztę
Oddziału pod Duninowem. Do Modlina dotarł tylko wcześniej wysłany KU 30 bosmata E.
Adamoszka.
Dziesiątego września o północy Koreywo otrzymał rozkaz od Kanafoyskiego przeprowadzić
spieszonych marynarzy do Głąbina. Dotarli tam przed południem i czekali na rozkazy do
następnego dnia. Dowiedzieli się wówczas o przejściu do Gostynina na dwudniowy
wypoczynek.
Dwunastego września OW „Wisła” skierowano do Żychlina; Kanafoyski został tu
komendantem garnizonu a marynarze Koreywy dotarli późną nocą.
Szesnastego września po południu Kanafoyski dostał rozkaz wycofać się na Osmolin. Nocą
posterunki regulacji ruchu skierowały marynarzy do płonących Sannik. Zajęli okoliczną gajówkę.
Następnego dnia o 06.00 łącznikowy zawiadomił Koreywę, że dowódca rozkazał przejść na
Iłów. Silne naloty rozproszyły oddział. Koreywo nocą dotarł do Bydgoszczy. (W 1940 znalazł się
w Wlk. Brytanii). Część marynarzy zebrał Bonfig zamierzając dotrzeć do Modlina. O 23.00
kwatermistrz Armii „Pomorze” nakazał dcy OW „Wisła” działać na własną rękę. Kanafoyski nie
mogąc skontaktować się z podwładnymi przedostał się do Warszawy.
Dwudziestego ósmego września w Modlinie na rozkaz przełożonych bosman E. Adamoszek
zatopił KU 30.
3/6
Flotylla Wiślana
Wpisany przez Administrator
piątek, 25 września 2009 20:14 - Zmieniony sobota, 26 września 2009 06:02
Jednostki Oddziału Wydzielonego Wisła
CKU Nieuchwytny. Zbudowany 1932-33 w stoczni Modlin. Załoga 16 osób. Wymiary: 23 x 4
x 0,53/0,62 m. Wyporność 38.5 t . Napęd 2 silniki 6 cylindrowe Beardmore-Glasgow po 225 KM,
2 śruby. Szybkość 23 km/h. Uzbrojenie 1 działko plot 40 mm; 1 działko 37 mm 1 ckm.
Opancerzenie 6-12 mm. Jednostka prototypowa. Niemcy wydobyli jednostkę, używali jako
Pionier. W 1944 bazował w Porcie Czerniakowskim i był używany w Powstaniu Warszawskim.
Zatopiony przez Niemców pod koniec 1944 w Płocku. Wydobyty, po remoncie w PMW jako
Okoń do 1957.
{joomplu:379}
KU 30. Ścigacz rzeczny zbudowany w latach 1938-39 w Warsztatach Portowych w Pińsku.
Załoga 6 osób. Wymiary: 14 x 2,7 x 0,45. Wyporność 9 t. Napęd 2 silniki 6 cylindrowe Kermath
„Sea Wolf” po165/225 KM; 2 śruby. Szybkość 41,9 km/h. Uzbrojenie 2 nkm plot., (1 x 11 mm).
Opancerzenie 6 mm. Jednostka prototypowa, częściowo zbudowana ze stopów lekkich.
Wydobyty przez Niemców i używany przez nich do 1945.
{joomplu:380}
4/6
Flotylla Wiślana
Wpisany przez Administrator
piątek, 25 września 2009 20:14 - Zmieniony sobota, 26 września 2009 06:02
KU 4. Zbudowany ok. 1918 w stoczni Austria Werft w Linzu. Załoga 6 osób. Wymiary:
13,75,x 2,1 x 0,6 m. Wyporność 6,5 – 9 t. Napęd silnik 6 cylindrowy Austro-Daimler 60 KM, 1
śruba. Szybkość 18 km/h. Uzbrojenie 21 działko plot 37 mm 1 ckm.
{joomplu:381}
K 5. Samobieżna krypa – baza załóg. Zbudowana w latach 1935-36 prawdopodobnie w
Warsztatach Portowych w Pińsku. Wymiary: 28,8 x 4,5 x 0,5 m. Pomieszczenie dla 49 osób.
Napęd 2 silniki Allsa-Craigh po 80 KM; 2 śruby. Jednostka prototypowa.
{joomplu:383}
5/6
Flotylla Wiślana
Wpisany przez Administrator
piątek, 25 września 2009 20:14 - Zmieniony sobota, 26 września 2009 06:02
Hetman Żółkiewski. Eks T 3, eks Zwiezda. Holownik uzbrojony. Załoga 15 osób. Długość 35
m. Napęd maszyna parowa 100 KM. Bocznokołowiec. Uzbrojenie 2 ckm.
Rejon działań Flotylli Wiślanej w 1939 roku {joomplu:382}
6/6