Nowatorstwo pedagogiczne w teorii i praktyce

PREZENTACJE
Ewa Morzyszek-Banaszczyk
Anna Iwicka-Okońska
dowe oraz umiejętność korzystania z wiedzy i zdolność do
zbierania informacji o faktach. Wszak drogę ku twórczości
rozpoczyna przypatrywanie się światu i zaciekawienie
(Szmidt, 1997, s. 12).
Innowacje pedagogiczne
Nowatorstwo
pedagogiczne
w teorii i praktyce
W czasach, w których nie ma nic stałego,
oprócz stałych zmian... trzeba je polubić.
/K.J. Szmidt/
Współczesny człowiek ma być otwarty na dokonujące
się przeobrażenia świata, dostrzegać kierunki jego rozwoju, być wrażliwym i głęboko zaangażowanym w proces
przebudowy struktury rzeczywistości. Jedną z idei pedagogicznych wychowania takiego człowieka jest koncepcja
„otwartego umysłu”, zaproponowana przez Irenę Wojnar.
Postawę „otwartego umysłu” charakteryzują: wyostrzenie
sposobu postrzegania świata, rozszerzanie zakresu doświadczenia, ciągłe wzbogacanie i pogłębianie wiedzy oraz
postawa twórcza (Górniewicz, 1989).
Innowacyjność jako cecha
współczesnego człowieka
Niewątpliwą cechą postawy twórczej jest innowacyjność, która odnosząc się do kompetencji człowieka, oznacza jego zdolność do kreowania nowych wartości, pomysłów, projektów działania, wskazujących możliwość odmiennego niż dotychczas rozwiązania określonego zadania (Borkowski, 2001). Podstawą tak pojmowanej innowacyjności jest myślenie i działania oryginalne, giętkie, nieschematyczne.
Charakterystyki jednostki innowacyjnej dokonał Kozielecki w publikacji o znamiennym tytule – Człowiek oświecony czy innowacyjny (Kozielecki, 1987). Jego zdaniem
człowiek innowacyjny postrzega otoczenie nie jako trwałą
harmonijną strukturę, ale zbiór pytań i obszarów niepewności poznawczej i praktycznej, które trzeba zredukować.
Charakteryzuje się zatem postawą badawczą, pozwalającą
mu wykrywać i rozwiązywać problemy, dokonywać wyborów, przejawia przedsiębiorczość, inicjując działania, za
które bierze odpowiedzialność. W efekcie człowiek innowacyjny ma poczucie sprawstwa i zadowolenie z życia,
motywację do działania i umiejętności samokształcenia.
Wystarczy, że cechuje nas twórczy nonkonformizm,
otwartość na nowe doświadczenia przy jednoczesnej gotowości do akceptacji zmian, czyli orientacja na przyszłość,
ale również poszanowanie godności innych i wysoki poziom empatii, byśmy zasłużyli na miano innowacyjnych,
a więc – nowoczesnych (Krzysztofek, Szczepański, 2002).
Sprzyjać temu będą zarówno osobowość demokratyczna
lub liberalna, uniwersalizm w myśleniu, optymizm i dbałość o zdrowie, jak i wysokie aspiracje oświatowe, zawo-
2
Potrzeba wprowadzania innowacji w oświacie wypływa z trzech źródeł:
● z twórczego charakteru pracy nauczycieli,
● z konieczności przygotowania uczniów do życia
w realnym świecie,
● ze zmienności rzeczywistości społecznej, kulturowej
i konieczności dostosowania się do nowych sytuacji.
Innowacyjność pedagogiczna to przekształcanie rzeczywistości edukacyjnej zgodnie z jej podstawowym założeniem, jakim jest wspieranie człowieka w jego rozwoju.
Jak podkreśla prof. D. Waloszek z Akademii Pedagogicznej w Krakowie – jest to proces zindywidualizowany. Działania innowacyjne nastawione są więc na zmianę, cechuje
je nowość, celowość i odpowiedzialność autora za ich efekty. Nie mogą być szkodliwe i muszą być realizowane
w uzgodnieniu z odbiorcami – podmiotami edukacji, które są stronami w tym procesie. Ze względu na skalę zmian
(stopień radykalności i nowości) innowacje dzielą się na:
● usprawnienia, racjonalizacje, dotyczące praktyki
w mikroskali zjawisk, często bez uzasadnienia teoretycznego;
● modernizacje, dotyczące szkoły jako systemu dydaktyczno – wychowawczego i odnoszące się do praktyki na
tle teorii;
● nowatorstwo, określane jako najbardziej złożona postać innowacji, polegające na szerokiej zmianie wycinka
edukacji, obejmujące zmiany całościowe, łączące w sobie
teorię i praktykę; tworzenie nowego systemu wychowania,
kształcenia, opieki, edukacji, uzasadnionego teoretycznie.
Innowacjami pedagogicznymi, prowadzonymi w szkołach i placówkach oświatowych są nowatorskie rozwiązania o charakterze programowym, organizacyjnym lub
metodycznym (innowacje mogą mieć również charakter
mieszany), mające na celu poprawę jakości ich pracy. Mogą
one swym zasięgiem obejmować całą szkołę, oddział lub
grupę uczniów, wszystkie lub wybrane zajęcia edukacyjne.
Biorąc pod uwagę celowość podejmowanych działań innowacyjnych, konieczne jest określenie przez innowatora
przedziału czasowego, w którym planowane zmiany chce
osiągnąć. Do pożądanych innowacji w obrębie szkoły,
przedszkola należą te, które wiążą się z:
● podmiotowym traktowaniem dziecka;
● indywidualizacją kształcenia i wychowania;
● partnerskimi relacjami nauczyciel – dziecko – rodzic;
● ze stosowaniem działań dydaktyczno-wychowawczych, służących aktywizacji poznawczej uczniów, kształtowaniu jednostek o bogatej osobowości, twórczych i krytycznych;
● wykorzystaniem nowoczesnych technologii informacyjnych.
Wprowadzanie tych zmian wiąże się z modyfikacją
celów, treści, metod, form organizacyjnych, form pracy
oraz środków kształcenia i wychowania. Prowadzenie innowacji uwarunkowane jest wieloma czynnikami wewnętrznymi, wiążącymi się z cechami psychofizycznymi
nauczycieli oraz czynnikami zewnętrznymi, czyli m.in.
bazą materialną, gratyfikacjami nauczycieli innowatorów,
stosunkiem innych nauczycieli do nauczyciela nowatora.
PREZENTACJE
PRZEGLĄD Edukacyjny 3 (60)
Nowe rozwiązania
Nowe rozwiązania
programowe
metodyczne
Poszerzenie
organizacyjne
5) omówienie założeń dydaktycznych i wychowawczych, na jakich została oparta koncepcja programu, relacji do zakresu podstawy programowej kształcenia ogólnego, a także ewentualnych specjalnych warunków dotyczących realizacji programu;
6) w przypadku publikacji programu – nazwiska rzeczoznawców, którzy opiniowali program.
Modyfikacje
Szczegółowe cele edukacyjne
– kształcenia ogólnego
(nauczania i wychowania)
Zakres
Celów
Kształcenia
Dydaktyka
Cele ogólne ponadprzedmiotowe
z podstawy programowej
Wychowanie
Wychowania
Cele ogólne nauczania danej dyscypliny,
czyli przedmiotowe
z podstawy programowej
Treści
Treści
Opieki
Cele
szczegółowe
Nauczyciele, którzy chcą coś zmienić w swojej pracy,
pragną poczuć zadziwiające rezultaty i osiągnięcia
uczniów, nie mających barier komunikacyjnych, podejmujących coraz to nowe doświadczenia, łamiących własne
wymówki typu ja nie potrafię, powinni podjąć wyzwanie
i zmienić przede wszystkim swoje podejście do innowacyjności.
Podejmując zaś decyzję o usprawnieniach, modyfikacjach, nowatorstwie – nauczyciel musi postawić sobie następujące pytania:
1. Co wiem o przedmiocie i podmiocie zmiany?
2. Co powinienem zrobić na tle wiedzy o przedmiocie
i podmiocie zmiany?
3. Czemu wprowadzana zmiana ma służyć?
Jeśli nie potrafimy odpowiedzieć na te pytania szeroko i wyczerpująco, nie powinniśmy podejmować decyzji
o wprowadzeniu zmiany.
Program własny nauczyciela
Przypomnijmy, że program nauczania dla zajęć edukacyjnych z zakresu kształcenia ogólnego, zwany dalej „programem nauczania ogólnego”, stanowi opis sposobu realizacji zadań edukacyjnych ustalonych w podstawie programowej kształcenia ogólnego, określonej w odrębnych przepisach (Dz. U. Z 2004 r. nr 25, poz. 220 § 2.3 i 2.4). Program nauczania ogólnego obejmuje co najmniej jeden etap
edukacyjny i dotyczy:
● kształcenia zintegrowanego,
● przedmiotu,
● ścieżki edukacyjnej,
● bloku przedmiotowego lub ich części.
Program nauczania ogólnego zawiera:
1) szczegółowe cele edukacyjne – kształcenia i wychowania;
2) materiał nauczania związany ze szczegółowymi celami edukacyjnymi, uwzględniający treści nauczania określone w podstawie programowej kształcenia ogólnego;
3) procedury osiągania szczegółowych celów edukacyjnych;
4) opis założonych osiągnięć ucznia i propozycje metod ich oceny, z uwzględnieniem standardów wymagań
będących podstawą przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów, określonych w odrębnych przepisach;
Aspekt
uczniowski
+
Materiał
nauczania
Aspekt
informacyjny
+
Wymagania
programowe
Aspekt
nauczycielski
Przywoływany już Dziennik Ustaw nr 25 z 2004 r.
w § 24. 2. stanowi, że w szkole podstawowej, gimnazjum
(...) wyboru programu nauczania ogólnego dla zajęć edukacyjnych dla danego oddziału, ujętych w szkolnym planie
nauczania, o którym mowa w przepisach w sprawie ramowych planów nauczania w szkołach publicznych, dokonuje
nauczyciel prowadzący te zajęcia, uwzględniając możliwości i zainteresowania uczniów oraz wyposażenie szkoły,
spośród programów wpisanych do wykazu, o którym mowa
w § 18 ust. 2.
Ten sam paragraf (§ 24. 4.) informuje, że własny (...)
program nauczania ogólnego, (...) nauczyciele, o których
mowa w ust. 1-3, mogą opracować samodzielnie lub
z wykorzystaniem programów wpisanych do wykazów,
o których mowa odpowiednio w § 18 ust. 1-3. Program wychowania przedszkolnego opracowany przez nauczyciela
lub osobę prowadzącą zajęcia dodatkowe może zostać dopuszczony do użytku w danym przedszkolu lub oddziale
przedszkolnym w szkole podstawowej po uzyskaniu pozytywnej opinii nauczyciela mianowanego lub dyplomowanego, posiadającego wykształcenie wyższe i kwalifikacje do
pracy w przedszkolu (§ 24. 5.).
Program wychowania przedszkolnego, o którym mowa
w ust. 5, dopuszcza do użytku w danym przedszkolu lub
w oddziale przedszkolnym w szkole podstawowej dyrektor odpowiednio przedszkola lub szkoły, po zasięgnięciu
opinii rady pedagogicznej i rady przedszkola lub szkoły,
a jeżeli nie została ona powołana – opinii rady rodziców
lub innego przedstawicielstwa rodziców (§ 24. 6.).
A zatem to nauczyciele prowadzący zajęcia w danym
oddziale ustalają zestaw programów nauczania realizowanych w tym oddziale, złożony z programów nauczania
ogólnego dla poszczególnych zajęć edukacyjnych, (...)
zwany dalej „szkolnym zestawem programów” (§ 24. 7.).
Pamiętajmy, że szkolny zestaw programów uwzględnia
całość podstawy programowej kształcenia ogólnego dla
danego etapu edukacyjnego, (...) a przypomina o tym
§ 24. 8.
3
PREZENTACJE
Analogicznie w szkole – program nauczania ogólnego
opracowany przez nauczyciela może zostać dopuszczony
do użytku w danej szkole i włączony do szkolnego zestawu
programów po uzyskaniu pozytywnej opinii nauczyciela
mianowanego lub dyplomowanego, posiadającego wykształcenie wyższe w zakresie zgodnym z zakresem treści
nauczania, które program obejmuje (§ 24. 9.).
Programy nauczania, o których mowa w ust. 9 i 10,
dopuszcza do użytku w danej szkole i włącza do szkolnego
zestawu programów dyrektor szkoły, po zasięgnięciu opinii rady pedagogicznej i rady szkoły, a jeżeli nie została ona
powołana – opinii rady rodziców lub innego przedstawicielstwa rodziców (§ 24. 11.).
Rodzaj zajęć, których dotyczyć może program
własnyy opracowanyy przez nauczyciela
y
!
Przedmiot
!
!
!
Koło zainteresowań
!
!
Inne specjalistyczne
!
Obowiązkowe
Dodatkowe zajęcia
edukacyjne
Dodatkowe
pozalekcyjne dla
grupy uczniów
Specjalistyczne dla
grupy uczniów
Innowacja pedagogiczna
Warunki realizacji programu
Warunki
Zewnętrzne otoczenie
Tworzy nauczyciel
Strategie, preferowane metody,
środki dydaktyczne
Wewnętrzne
Możliwości uczniów
Diagnoza dydaktyczna
i pedagogiczna
Ewaluacja programu
I. Faza refleksyjna – Badanie opracowanego programu przed jego
wdrożeniem
Czy jest możliwy do realizacji?
!
Jakie czynniki mogą ułatwić jego realizację?
!
Jakie są uboczne następstwa realizacji programu?
!
Jakie czynności należy wykonać dla jego doskonalenia?
II. Faza kształtująca – polega na badaniu w trakcie jego realizacji
!
ustne odpytywanie,
!
prace pisemne,
!
obserwacje sposobów wykonywania prac,
!
analiza wytworów prac,
!
zbieranie dowodów osiągnięć
III. Faza podsumowująca – polega na podsumowaniu osiągnięć
uczniów, analizy efektów.
!
Rozporządzenie MENiS z w sprawie ramowych planów nauczania (Dz.U. z 2002 r. Nr 15 poz. 142 ze zm.)
wskazuje na możliwości tworzenia programów własnych
dla różnych rodzajów zajęć edukacyjnych prowadzonych
przez nauczycieli, między innymi:
– w §2 ust 5 pkt. 2 Godziny do dyspozycji dyrektora szkoły
mogą być przeznaczone na:
■ realizację dodatkowych zajęć edukacyjnych, dla których nie została ustalona podstawa programowa, lecz program nauczania tych zajęć został włączony do szkolnego
zestawu programów nauczania;
– §2 ust. 6 – Dodatkowe zajęcia edukacyjne, o których
mowa w ust. 5 pkt 2, dyrektor szkoły może wprowadzić do
szkolnego planu nauczania po zasięgnięciu opinii rady
pedagogicznej i opinii rady rodziców.
4
Definicję innowacji pedagogicznej i eksperymentu pedagogicznego, ich zakres oraz procedurę wdrażania określa Dziennik Ustaw z 2002 r. nr 56 w poz. 506. I tak innowacją pedagogiczną, zwaną dalej „innowacją”, prowadzoną
w publicznych szkołach i placówkach, zwanych dalej „szkołami”, są nowatorskie rozwiązania programowe, organizacyjne lub metodyczne, mające na celu poprawę jakości
pracy szkoły (§1. 1.). Eksperymentem pedagogicznym,
zwanym dalej „eksperymentem”, są działania służące podnoszeniu skuteczności kształcenia w szkole, w ramach których są modyfikowane warunki, organizacja zajęć edukacyjnych lub zakres treści nauczania, prowadzone pod
opieką jednostki naukowej (§1. 2). Jednak zarówno innowacje, jak i eksperymenty nie mogą prowadzić do zmiany
typu szkoły (§1. 3).
Innowacja lub eksperyment może obejmować wszystkie lub wybrane zajęcia edukacyjne, całą szkołę, oddział
lub grupę (§ 2. 1.).
Rozpoczęcie innowacji lub eksperymentu jest możliwe po zapewnieniu przez szkołę odpowiednich warunków
kadrowych i organizacyjnych, niezbędnych do realizacji
planowanych działań innowacyjnych i eksperymentalnych
(§ 2. 2.). Innowacje lub eksperymenty, wymagające przyznania szkole dodatkowych środków budżetowych, mogą
być podjęte po wyrażeniu przez organ prowadzący szkołę
pisemnej zgody na finansowanie planowanych działań
(§ 2. 2.). Rekrutacja do szkół lub oddziałów, w których jest
prowadzona innowacja lub eksperyment, odbywa się na zasadzie powszechnej dostępności (§ 2. 4), a udział nauczycieli w innowacji lub eksperymencie jest dobrowolny
(§ 2. 5).
Innowacje i eksperymenty nie mogą naruszać uprawnień ucznia do bezpłatnej nauki, wychowania i opieki
w zakresie ustalonym w ustawie z dnia 7 września 1991 r.
o systemie oświaty, a także w zakresie uzyskania wiadomości i umiejętności niezbędnych do ukończenia danego
typu szkoły oraz warunków i sposobu przeprowadzania egzaminów i sprawdzianów, określonych w odrębnych przepisach (§ 3).
Procedura wdrażania
innowacji pedagogicznych
Uchwałę w sprawie wprowadzenia innowacji w szkole
podejmuje rada pedagogiczna (§ 4. 1.) po uzyskaniu:
1) zgody nauczycieli, którzy będą uczestniczyć w innowacji,
2) opinii rady szkoły,
3) pisemnej zgody autora lub zespołu autorskiego innowacji na jej prowadzenie w szkole, w przypadku gdy założenia innowacji nie były wcześniej opublikowane (§ 4. 2.).
PRZEGLĄD Edukacyjny 3 (61)
Uchwałę rady pedagogicznej w sprawie wprowadzenia
innowacji wraz z opisem jej zasad oraz opinią rady szkoły i zgodą autora lub zespołu autorskiego innowacji, o której mowa w ust. 2 pkt. 3, dyrektor szkoły przekazuje kuratorowi oświaty i organowi prowadzącemu szkołę w terminie do dnia 31 marca roku poprzedzającego rok szkolny,
w którym jest planowane rozpoczęcie innowacji (§ 4. 3.).
Innowacje i eksperymenty prowadzone w dniu wejścia
w życie rozporządzenia należy dostosować do wymogów
określonych w rozporządzeniu do dnia 30 września 2002 r.
(§ 9).
Dokumentacja kierowana do kuratorium i organu prowadzącego szkołę powinna, oprócz wniosku – pisma przewodniego dyrektora szkoły/przedszkola, zawierać:
1. Uchwałę rady pedagogicznej w sprawie wdrożenia
na terenie szkoły innowacji (Nr......... Data....................).
2. Opinię rady szkoły a w przypadku, gdy taka nie funkcjonuje na terenie szkoły, opinię rady pedagogicznej, która przejmuje tę kompetencję.
3. Pisemną zgodę nauczycieli, którzy będą uczestniczyć
w innowacji.
4. Pisemną zgodę autorów lub zespołu autorskiego innowacji na jej prowadzenie w szkole w przypadku, gdy założenia innowacji nie były wcześniej opublikowane.
5. Opis zasad funkcjonowania innowacji .
Propozycja struktury dokumentu opisującego
działalność innowacyjną
I. Strona tytułowa, a na niej:
● Tytuł innowacji
● Rodzaj innowacji (o charakterze organizacyjnym,
metodycznym, programowym)
● Autorzy innowacji
II. Wstęp:
● Opis, jak doszło do postania pomysłu
● Uzasadnienie, czyli parę słów o autorach, ich przygotowaniu merytorycznym do prowadzenia działalności
innowacyjnej opisanej w dalszej części
● Miejsce wdrażania działalności innowacyjnej (przedszkole/szkoła)
● Zasięg, czyli do kogo jest kierowana innowacja (dla
jakiej grupy wiekowej dzieci/uczniów, w ilu oddziałach)
● Czas trwania innowacji
● Koszty i źródła finansowania działalności innowacyjnej
● Na jakim programie oparta jest innowacja zwłaszcza,
jeśli jej charakter jest programowy lub metodyczny
III. Opis zasad innowacji
● Uzasadnienie potrzeby wprowadzania zmiany, czyli
diagnoza z jakiego miejsca ruszamy i dokąd chcemy zajść,
jakie efekty pragniemy uzyskać w wyniku jej wdrożenia?
● Cele ogólne (co w wyniku tych zmian zyskają dzieci,
przedszkole?)
● Cele szczegółowe – czyli zakładane efekty, a zarazem
wskaźniki oceny powodzenia wprowadzonych zmian
● Zasady innowacji, czyli na czym polega nowatorstwo,
wprowadzana zmiana, np.:
– o jakie treści wzbogacamy program, na którym oparta jest innowacja,
– jakie metody pracy przewidujemy i na czym one polegają,
– jakie rozwiązania organizacyjne wprowadzamy, których dotąd nie stosowaliśmy.
PREZENTACJE
– Opis niezbędnych warunków, umożliwiających osiągnięcie założonych celów innowacji
IV. Ewaluacja
● W jakim czasie będzie przebiegać badanie efektów
zakładanych zmian?
● W jaki sposób będziemy prowadzić ewaluację?
● Za pomocą jakich metod, technik i narzędzi badawczych?
● Kto będzie przeprowadzał badanie osiąganej jakości?
● Kto przeprowadzi analizę i weryfikację zgromadzonych informacji?
● Komu i w jaki sposób przedstawimy osiągnięte rezultaty wdrożonej innowacji?
V. Załączniki
● Przykładowy plan wprowadzenia zmiany
● Przykładowe scenariusze zajęć
● Przykładowe środki i pomoce dydaktyczne (karty
prac dla dzieci itp.)
● Narzędzia badawcze, adekwatne do celów innowacji
VI. Bibliografia
Nadzór dyrektora
nad nowatorstwem pedagogicznym
Podstawy prawne do podejmowania zadań dyrektora
szkoły w tym zakresie to art. 33 ust . 1 Ustawy o systemie
oświaty. Precyzuje on, że nadzór dyrektora polega na:
1) ocenianiu stanu i warunków działalności dydaktycznej, wychowawczej i opiekuńczej szkół, placówek i nauczycieli,
2) analizowaniu i ocenianiu efektów działalności dydaktycznej, wychowawczej i opiekuńczej oraz innej działalności statutowej szkół i placówek,
3) udzielaniu pomocy szkołom, placówkom i nauczycielom w wykonywaniu ich zadań dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych,
4) inspirowaniu nauczycieli do innowacji pedagogicznych, metodycznych i organizacyjnych.
Przedmiotem nadzoru zaś są:
1) zgodność zatrudniania nauczycieli z wymaganymi
kwalifikacjami (kontrola tej zgodności leży w kompetencji organu sprawującego nadzór pedagogiczny),
2) realizacja podstaw programowych i ramowych planów nauczania,
3) przestrzeganie zasad oceniania, klasyfikowania
i promowania uczniów oraz przeprowadzania egzaminów,
a także przestrzegania przepisów dotyczących obowiązku
szkolnego oraz obowiązku nauki,
4) przestrzeganie statutu szkoły lub placówki, w tym
zakresie przestrzeganie praw ucznia oraz praw dziecka
(Art. 33 ust. 2 Ustawy o systemie oświaty).
Działalność diagnostyczno-oceniająca wobec nauczyciela obejmuje w szczególności:
1) systematyczne kontrolowanie przestrzegania przepisów prawa dotyczących działalności dydaktycznej, wychowawczej i opiekuńczej oraz innej działalności statutowej szkół i placówek;
2) diagnozowanie działalności dydaktycznej, wychowawczej i opiekuńczej szkół i placówek;
3) ocenianie działalności dydaktycznej, wychowawczej
i opiekuńczej szkół i placówek, w całości lub w wybranych zakresach, w szczególności określonych w art. 33 ust. 2 ustawy;
4) gromadzenie informacji o pracy nadzorowanych
nauczycieli i dyrektorów szkół i placówek, niezbędnych
do dokonywania oceny ich pracy.
5
PREZENTACJE
Formami wspomagającymi działania dyrektora w zakresie nadzoru są w szczególności:
1) szkolenia i narady;
2) przekazywanie informacji o aktualnych problemach
oświatowych i przepisach prawa dotyczących działalności
szkół i placówek;
3) udział w rozwiązywaniu bieżących problemów dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych szkół i placówek, w szczególności przez udzielanie pomocy nauczycielom i dyrektorom szkół i placówek, inspirowanie ich
do samodzielnej, innowacyjnej i twórczej działalności oraz
wskazywanie właściwego trybu postępowania w konkretnych sprawach;
4) upowszechnianie i wdrażanie rozwiązań służących
skutecznej realizacji zadań szkół i placówek, w szczególności przez promowanie przykładów dobrych praktyk;
5) inspirowanie lub organizowanie współpracy między nauczycielami, szkołami, placówkami, nauczycielami
akademickimi, szkołami wyższymi, jednostkami samorządu terytorialnego, organami prowadzącymi szkoły i placówki, Centralną Komisją Egzaminacyjną i okręgowymi
komisjami egzaminacyjnymi oraz stowarzyszeniami i organizacjami, o których mowa w art. 56 ust. 1 ustawy.
Do metod i technik sprawowania nadzoru pedagogicznego zalicza się analizę dokumentacji, hospitacje, ankietowanie, wywiady, rozmowy, testy dydaktyczne.
Proponujemy uporządkować działania dyrektora związane z nadzorem nad działalnością innowacyjną i programami własnymi, wyróżniając wśród nich następujące etapy:
I. Etap
● Analiza dokumentacji pod kątem spełniania wymagań formalnych i merytorycznych
● Zapoznanie z opiniami specjalistów w zakresie dotyczącym jakości programu oraz opiniami rodziców.
● Zgłoszenie za pośrednictwem dyrektora innowacji do
kuratorium wraz z jej opisem i stosownymi załącznikami.
● Obserwacja działań nauczyciela promującego przyjęcie programu do realizacji, np.: udział w spotkaniu z rodzicami, uczniami, nauczycielami, którzy mieliby go wdrażać.
● Ustalenie sposobów monitorowania i ewaluacji
z autorami przedsięwzięcia.
● Przyjęcie do szkolnego zestawu programów zgłoszonego programu lub innowacji pedagogicznej.
II. Etap wdrażania i realizacja programu lub innowacji
● Obserwacja zajęć.
● Kontrola realizacji podstawy programowej.
● Diagnoza i ocena osiągnięć edukacyjnych uczniów.
● Analiza efektów wdrożonych działań, treści, założeń
programowych.
● Monitorowanie autoewaluacji nauczyciela ujętych
w założeniach programu lub innowacji.
Narzędziem stosowanym przez dyrektora może być
arkusz analizy dokumentacji wg wskaźników przyjętych
w propozycji struktury opisu działalności innowacyjnej.
Arkusz hospitacji zajęć zawiera:
● Metryczkę (data, szkoła, klasa, imię i nazwisko nauczyciela, przedmiot lub rodzaj zajęć, numer i nazwa programu).
● Rodzaj hospitacji.
● Cel hospitacji dyrektora.
● Wskaźniki obserwacji.
● Uwagi na temat stopnia osiągania celu hospitacji ze
względu na przyjęte wskaźniki.
6
●
●
●
●
Wnioski.
Wydane zalecenia i termin ich realizacji.
Podpis nauczyciela i dyrektora szkoły.
Informacja o realizacji zaleceń.
Od dwóch lat obserwuje się niewielki wzrost zgłoszonych innowacji pedagogicznych w skali województwa łódzkiego, a w szczególności w zakresie innowacji o charakterze programowym. Największa grupa to innowacje skierowane do dzieci w wieku przedszkolnym oraz uczniów
w szkołach podstawowych i gimnazjach. Dotyczą one zarówno zajęć obowiązkowych, jak i dodatkowych, przeznaczonych dla grup uczniów w odpowiedzi na ich zainteresowania i potrzeby. Niewielką ilość stanowią innowacje
o zasięgu ogólnoszkolnym, np.: w zakresie spraw wychowawczych.
Innowacyjność w skali województwa łódzkiego
w latach 2005/06 i 2006/07, stanowi 8,42% szkół
260
240
267
260
220
200
180
160
140
120
100
III 2005
III 2006
Nauczyciele innowatorzy (529) w skali województwa łódzkiego w roku
2005/06 stanowili 21,72% spośród zatrudnionych w przedszkolach,
szkołach podstawowych, gimnazjach i szkołach ponadgimnazjalnych.
Innowacyjność w skali województwa łódzkiego
w latach 2005/06 i 2006/07
140
134
120
131
100
102
80
84
60
40
30
20
0
15
12
rok 2005/06
organizacyjne
19
rok 2006/07
programowe
metodyczne
mieszane
Ewa Morzyszek-Banaszczyk
Kuratorium Oświaty w Łodzi
Anna Iwicka-Okońcka
WODN w Łodzi
LITERATURA:
Borkowski J., Człowiek w organizacji: podręczny słownik psychologii i dziedzin pokrewnych, „Elipsa, Warszawa 2001.
Górniewicz E., O projekcie autorskiego przedszkola, „Wychowanie
w Przedszkolu” 1989 nr 10.
Komorowska H., O programach prawie wszystko, WSiP, Warszawa
1999.
Kozielecki J., Człowiek oświecony czy innowacyjny,1987.
Krzysztofek K., Szczepański M., Zrozumieć rozwój, UŚ, Katowice
2002.
Szmidt K.J., Elementarz twórczego życia, W.A.B., Warszawa 1997.