Jak radzić sobie z wystąpieniami publicznymi

Scenariusz lekcji wychowawczej
Temat: Odpowiednie rzeczy dać słowo czyli jak radzić sobie z wystąpieniami
publicznymi?
I Cel ogólny:
- kształcenie umiejętności komunikacyjnych i oratorskich uczniów
- kształcenie świadomości zachowań werbalnych i niewerbalnych uczniów w trakcie
publicznych wystąpień
II Cele szczegółowe:
- uczeń poznaje ogólne zasady przygotowania wypowiedzi oratorskiej
- uczeń potrafi nazwać i zdefiniować podstawowe pojęcia retoryczne
- uczeń zna warunki konieczne powstania udanego komunikatu językowego
- uczeń potrafi budować wypowiedzi o charakterze retorycznym
III Czas trwania zajęć – 45minut ( jedna jednostka lekcyjna)
IV Metody i formy pracy: miniwykład, burza mózgów, rozmowa kierowana, praca w
grupach, ćwiczenia słownikowe
V Środki dydaktyczne: słowniki języka polskiego, karty pracy, plakaty edukacyjne, kartki
papieru, flamastry, masa mocująca
VI Przebieg lekcji
1.Faza wstępna – wprowadzenie do tematyki zajęć, przedstawienie celów lekcji(8min.)
Pytanie wstępne nauczyciela: jak sądzicie, czy łatwo jest występować publicznie –
wypowiadać się, zabierać głos w dyskusji , grać w spektaklu, występować na akademii,
odpowiadać pod tablicą ?
Spontaniczne odpowiedzi uczniów , z których wynika ,że jest to bardzo trudne . Wiąże się to
nie tylko z posiadaniem określonej wiedzy ( trzeba o czymś mówić) , ale również umieć to
robić i co więcej radzić sobie z towarzyszącym takim wystąpieniom stresem i tremą.
Pytanie nauczyciela: wskażcie sytuacje , w których ludzie wypowiadają się publicznie.
Przykładowe odpowiedzi uczniów: egzaminy, rozmowy kwalifikacyjne, śluby, pogrzeby,
załatwianie interesów w urzędach i bankach, życie towarzyskie, wykonywanie większości
zawodów np. nauczyciela, prawnika, lekarza, aktora, dziennikarza, przedstawiciela
handlowego, duchownego itd. Odpowiedzi uczniów zapisujemy w formie metaplanu na
kartonie i wieszamy w widocznym miejscu w sali, np. na tablicy.
1.1 Mini wykład nauczyciela: zatem wiemy już , ze umiejętność publicznego zabierania
głosu jest kluczową umiejętnością potrzebną nie tylko , aby osiągnąć sukces w szkole , ale
również w życiu. „Poetą człowiek się rodzi , mówcą się staje”. Pięknego i skutecznego
mówienia możemy się uczyć podobnie jak czytania i pisania. Mówienie jest bowiem sztuką .
Wykształciła się ona ponad 2 tysiące lat temu na starożytnej greckiej agorze, na której
koncentrowało się życie społeczne i polityczne oraz znajdowały się miejsca kultu. Dzisiaj
kiedy ktoś zamierza wygłosić przemówienie, kiedy chce mówić publicznie, korzysta z zasad
wypracowanych przez starożytnych retorów. Czasami robi to świadomie, niekiedy działa
spontanicznie, ale zawsze postępuje według pewnych reguł, które sprawiają, że jego
wypowiedź jest skuteczna czyli realizuje zakładany cel. Dzięki umiejętnościom retorycznym
pewne sposoby mówienia są lepsze, bardziej sugestywne, łatwiejsze do zapamiętania i
piękniejsze. Retoryka czyli krasomówstwo nie jest nauką, ale praktycznym
wykorzystywaniem w zakładanych celach określonych środków językowych. Piękne
mówienie nie jest trudne, trzeba tylko wiedzieć, jakie słowa , w jakim momencie skierować
pod odpowiedni adres. Na tej lekcji poznacie zasady komponowania i wygłaszania
wystąpień publicznych. Naszym działaniom będzie towarzyszyła myśl: „ słowa mogą być
mostami, ale mogą też być murami ”między ludźmi .
2. Faza właściwa lekcji - ćwiczenie 1 – praca w grupach (15min.)
- grupy 1 i 2 - przygotujcie wypowiedź - uzasadnienie zniesienia kary śmierci – użyjcie
maksymalnie 10 zdań.
- grupy 3 i 4 - przygotujcie wypowiedź –uzasadnienie wprowadzenia kary śmierci – użyjcie
maksymalnie 10 zdań .
Uczniowie otrzymują karty pracy zawierające instrukcję. Liderzy grup prezentują na forum
klasy przygotowane wypowiedzi. Nauczyciel podkreśla , że uczniowie dążą do przekonania
się wzajemnie do prezentowanych racji. Uczniowie oceniają swoje wypowiedzi brawami.
2.1 Rozmowa kierowana – pytanie nauczyciela: od czego zatem zależy powodzenie działań
retoryczno – oratorskich? Dlaczego jedne przemówienia są lepsze od innych?
Przykładowe odpowiedzi uczniów:
- przemówienie zawiera lepsze argumenty
- mówca ma kontakt z odbiorcą
- prosty, klarowny, zrozumiały dla odbiorcy sposób mówienia
- mówca zachowuje się w sposób naturalny
- mówca ma kontakt wzrokowy z odbiorcą
- mówcy udało się zainteresować odbiorcę i utrzymać ich w napięciu
- stosuje właściwy ton głosu, tempo mówienia, poprawnie mówi z właściwą dykcją itd.
3. Miniwykład nauczyciela: każde wystąpienie publiczne jest aktem mowy czyli sytuacji , w
której dochodzi do językowego kontaktu pomiędzy ludźmi. Każdy akt komunikacji ma
określony cel i w związku z nim wymaga użycia innych, właściwych środków. Nauczyciel
prezentuje i krotko omawia schemat aktu komunikacji:
nadawca
( ten, kto mówi)
kod ( język mówiony)
komunikat (tekst wyg kaszany)
kontakt
odbiorca
kontekst
( adresat wypowiedzi)
( pozajęzykowe okoliczności towarzyszące mówieniu)
cel i intencja wypowiedzi
4. Rozmowa kierowana – pytanie nauczyciela: jak przygotować wystąpienie , aby
realizowało omówiony schemat komunikacji? Prezentacja plakatu edukacyjnego.
Pięć etapów pracy nad tekstem wystąpienia :
1. inwencja
2. dyspozycja
3. elokucja
4. mnemotechnika
5. pronuncjacja
4.1 Ćwiczenie 2 - praca w grupach ze słownikiem języka polskiego i wyrazów obcych. (
10min.) Polecenie: wyjaśnijcie znaczenie słów zamieszczonych na plakacie.
Przykładowe odpowiedzi uczniów:
- inwencja - pomysłowość , odkrywczość, zdolność wynajdywania czegoś nowego
- dyspozycja – zarządzenie, rozporządzenie, polecenie dotyczące wykonania czegoś
- elokucja – wysłowienie, wyrażenie myśli znalezionych i uporządkowanych , stylistyka
wypowiedzi, stylistyczne opracowanie tekstu, zgodność myśli ze słowem
- mnemotechnika – zespół środków i prawideł ułatwiających zapamiętanie tekstu, sztuka
pamięciowego opanowania danego materiału
- pronuncjacja – sposób wygłoszenia , zapamiętanego tekstu, sposób wymawiania, wymowa,
wyrażanie się, sposób wygłoszenia przemówienia
Wskazani przez nauczyciela uczniowie prezentują efekty pracy ze słownikami.
5.Miniwykład nauczyciela – omówienie poszczególnych etapów pracy nad wystąpieniem
publicznym. ( 10min.)
5.1 Inwencja – wynajdywanie interesującego tematu wystąpienia, zbieranie i gromadzenie
materiału potrzebnego do przygotowaniaprzemówienia, budowanie argumentacji, szukanie
kontrargumentów. Należy rozpatrzyć wszelkie okoliczności towarzyszące poruszanemu
problemowi. Można posłużyć się kwestionariuszem stosowanym przez dziennikarzy. Zawiera
on siedem pytań , na które należy odpowiedzieć: KTO?, CO?, GDZIE?, KIEDY?, ZA
POMOCĄ CZEGO?, W JAKI SPOSÓB?, DLACZEGO?. Mówca formułuje opinie, tworzy
narrację czyli opowiada, relacjonuje fakty, argumentuje.
5.2 Dyspozycja – funkcjonalne wobec przedsiębranego celu ułożenie zgromadzonego
materiału; stworzenie schematu kompozycyjnego zebranego w wyniku inwencji materiału.
Każde wystąpienie winno być trójdzielne czyli zawierać : wstęp, rozwinięcie i zakończenie.
Należy przestrzegać kolejności występowania poszczególnych części. Wypowiedź musi być
spójna. Współcześni trenerzy public relations zalecają: najpierw powiedz to, co powiesz ;
potem powiedz to, następnie powiedz, co powiedziałeś.
5.3 Elokucja – funkcjonalne wobec tematu i sytuacji komunikacyjnej wysłowienie czyli
stosowne, piękne dobranie słów. Kształtowanie stylistyczne wypowiedzi polega na
umiejętnym użyciu środków stylistycznych np. metafor, epitetów, porównań, pytań
retorycznych, peryfraz itd. oraz figur i tropów retorycznych.
5.4 Mnemotechnika – pamięciowe opanowanie przygotowanego tekstu. W trakcie uczenia
należy czytać mowę małymi fragmentami, powtarzać te fragmenty półgłosem, utrwalając w
pamięci. Systematycznie powtarzać zapamiętany tekst. Skupić uwagę na tekście .Pamiętaćchcę zapamiętać tekst, a nie muszę. Rozumieć dobrze to , co chce się zapamiętać.
5.5 Pronuncjacja – wygłoszenie przemówienia czyli zwieńczenie pracy mówcy. Aby
odnieść sukces nie wystarczy dobrze przygotować wystąpienie, zarówno pod względem treści
, jak i formy językowej , należy ją interesująco wygłosić .Mówca powinien zadbać o
poprawność artykulacyjną, właściwie akcentować, stosować pauzy, właściwie modulować
głosem, dbać o dykcję.
Podsumowanie lekcji : zebranie w kilku zdaniach tematyki zajęć . Podkreślenie, że aby
opanować sztukę pięknego mówienia należy podejmować praktyczne działania . Opanowanie
tej umiejętności zapewni sukces nie tylko w szkole, ale również w życiu. (2min.)
Każdy uczeń otrzymuje kodeks dobrego mówcy – materiał opracowany przez nauczyciela.
Praca domowa – przygotować prezentację na klasowy konkurs krasomówczy .
Autor konspektu: Ewa Niewiadomska
Liceum Ogólnokształcące nr VII w Lublinie
Sponsor programu
„Szkoła dobrze wychowana”