Profilaktyka logopedyczna w przedszkolu

Profilaktyka logopedyczna
Mowa jest głównym środkiem porozumiewania się między ludźmi, a prawidłowy jej rozwój
stanowi podstawę kształtowania się osobowości dziecka. Jeśli proces rozwoju mowy
przebiega prawidłowo, dziecko prawidłowo myśli, rozwija swoje słownictwo, rozwija
myślenie abstrakcyjne, prawidłowo stosuje zasady gramatyczne.
Rodzice dzieci w wieku przedszkolnym często zastanawiają się, czy ich dziecko mówi
poprawnie, czy też rozwój mowy jest opóźniony lub zaburzony. Zadanie intensywnego
przygotowania dziecka do szkoły polega między innymi na roztaczaniu troskliwej opieki nad
ostatnią fazą kształtowania się mowy, tak aby była ona już dojrzała, gdy dziecko wstąpi w
progi szkoły.
Zapobieganie i korekcja wad wymowy, to również w prostej zależności zapobieganie
trudnościom i niepowodzeniom szkolnym. Bowiem dziecko źle mówiące najczęściej pisze z
błędami, słabo czyta, przejawia zahamowania w swobodnym wypowiadaniu się. Należy
pamiętać, że rozwój mowy nie przebiega u wszystkich dzieci jednakowo. U jednych szybciej,
u innych wolniej. Niejednakowa jest też kolejność przyswajania przez dzieci głosek. Stopień
rozwoju mowy zależy od wpływu środowiska oraz od psychofizycznego rozwoju dziecka.
W rozwoju mowy ogromną rolę spełnia środowisko, w jakim się dziecko wychowuje i
przebywa. Codzienny kontakt z rodziną, przedszkolem i rówieśnikami dostarcza nowych
doświadczeń dla dziecka i pozwala nabywać nowych umiejętności słownych i językowych.
W wieku przedszkolnego dziecko ma opanowany język ojczysty w takim stopniu, że stanowi
on poprawne narzędzie komunikowania się z otoczeniem.
Prawidłowy rozwój mowy to obok właściwego poziomu funkcji intelektualnych,
precyzyjnych i motorycznych bardzo istotny element dojrzałości szkolnej dziecka. Od ucznia
rozpoczynającego naukę w klasie pierwszej oczekuje się swobodnego wypowiadania się na
bliskie mu życiowo tematy, umiejętności powtórzenia usłyszanego opowiadania, powiedzenia
z pamięci wierszyka, słownego opisu obrazka. Dziecko w tym wieku powinno mówić
pełnymi zdaniami, poprawnie zbudowanymi pod względem gramatycznym. Jednak dużo
dzieci rozpoczynających naukę szkolną nie posiada wszystkich wymienionych umiejętności
językowych.
Problemy dzieci z wadami wymowy.
Prawidłowy rozwój mowy stanowi, bardzo istotny element dojrzałości szkolnej dziecka.
Od dziecka kończącego edukację przedszkolną oczekujemy swobodnego wypowiadania się
na bliskie mu życiowo tematy, umiejętności powtórzenia usłyszanego opowiadania, słownego
opisu obrazków, powiedzenia z pamięci wierszyka czy też tekstu piosenki. Normalnie
rozwinięte dziecko w tym wieku powinno mówić pełnymi zdaniami, poprawnie
zbudowanymi pod względem gramatycznym oraz prawidłowo wymawiać wszystkie dźwięki
ojczystego języka.
Większość badaczy zajmujących się zaburzeniami mowy u dziecka zgodnie stwierdza, że
uczniowie przejawiający tego typu zaburzenia natrafiają na różnorakie trudności w
opanowaniu umiejętności szkolnych i częściej od swych rówieśników doznają niepowodzeń
w nauce. Stwierdzono, że zaburzenia mowy występują o wiele częściej u dzieci doznających
niepowodzeń w nauce, niż u ogólnej populacji szkolnej. Związek zaburzeń mowy z
trudnościami w nauce ma charakter dwustronny. Z jednej strony zaburzenia mowy
przyczyniają się do powstawania trudności w nauce, z drugiej strony przedłużające się
niepowodzenia w nauce powodują powstawanie zaburzeń mowy.
Wpływ zaburzeń mowy na trudności w nauce przejawia się w przedmiotach, które wymagają
od dziecka poprawnego pisania i czytania oraz wypowiadania się. Zwrócono uwagę, że dzieci
z wadami artykulacyjnymi popełniają nie tylko w czytaniu, ale i w pisaniu te same błędy,
które wykazują w mowie spontanicznej. Najczęściej spotykane błędy wiążą się z
seplenieniem, reraniem, ubezdźwięcznieniem głosek dźwięcznych, co często prowadzi do
zmiany znaczenia wyrazu.
Ważniejsze zalecenia dotyczące profilaktyki logopedycznej u dzieci w
wieku przedszkolnym:
1. Wypowiedzi osób z najbliższego otoczenia powinny być poprawne. Do dziecka należy
mówić powoli, wyraźnie. Należy unikać języka dziecinnego (spieszczania) w trakcie
rozmowy z dzieckiem.
2. W okresie kształtowania mowy dziecko nie powinno kontaktować się z osobami, które
mają wady wymowy, ponieważ wadliwa wymowa otoczenia wywołuje i utrwala wadliwą
wymowę dziecka.
3.Dziecko powinno reagować na aktywność uczuciową i słowną otoczenia.
W przypadku, gdy brak takiej reakcji, można podejrzewać niedosłuch. Konieczna jest
wtedy kontrola.
Nie wolno poprawiać wymowy dziecka, żądać by kilkakrotnie powtarzało dane słowo,
zawstydzać, karać za wadliwą wymowę. Hamuje to chęć do mówienia, a co z tym idzie w
konsekwencji dalszy rozwój mowy.
Wskazane jest częste opowiadanie dziecku bajek, czytanie, oglądanie wspólne filmów i
rozmawianie na ich temat.
Nie należy zaniedbywać chorób uszu, gdyż nie leczone mogą powodować niedosłuch.
Jeśli dziecko ma nieprawidłową budowę narządów mowy (rozszczepy warg, podniebienia,
wady zgryzu lub uzębienia), konieczne jest zapewnienie opieki lekarza specjalisty, gdyż
wady te są przyczyną zaburzeń mowy.
Dziecka leworęcznego nie należy zmuszać do posługiwania się ręką prawą
w okresie kształtowania mowy. Naruszanie w tym okresie naturalnego rozwoju sprawności
ruchowej zaburza funkcjonowanie mechanizmu mowy. Prowadzi to często do zaburzeń
mowy, a w szczególności do jąkania.
Nie należy wymagać zbyt wczesnego wymawiania poszczególnych głosek. Dziecko nie
przygotowane pod względem sprawności narządów artykulacyjnych, niedostatecznie
różnicujące słuchowo dźwięki mowy, a zmuszane do artykulacji zbyt trudnych dla niego
głosek, często zaczyna je zniekształcać, wymawiać nieprawidłowo.
Jeśli dziecko osiągnęło już wiek, w którym powinno daną głoskę wymawiać, a nie robi
tego, zasięgnijmy porady logopedy. Nie opierajmy się wyłącznie na niezbyt fachowych
pod tym względem diagnozach lekarskich.
Ćwiczenia oddechowe:
Ćwiczenia oddechowe mobilizujące wyłącznie aparat oddechowy:
-,,wąchanie kwiatków’’;
-zdmuchiwanie kawałka papieru z gładkiej powierzchni;
-wydmuchiwanie skrawków papieru z chropowatej powierzchni rurką /zwycięża ten, kto w
czasie jednego wydechu, poruszając odpowiednio rurką zdmuchnie najwięcej papierków/;
-zdmuchiwanie świecy lub dmuchanie tak, aby płomień wygiął się i nie zgasł;
-dmuchanie na watkę lub piórko / czyja watka lub piórko uniesie się wyżej/;
-,,balonik’’- stojąc w kole nadmuchiwanie powoli balonu, tak, aby nie pękł;
-puszczanie baniek mydlanych;
-dmuchanie w zawieszone na nitkach krążki cynfolii, kolorowych wstążek, pasków papieru
lub bibuły różnej długości;
-,,pinpong’’- wdmuchiwanie piłeczki do bramki przeciwnika;
Ćwiczenia fonacyjne:
wymawianie długo samogłosek a, o, u, i, e, y (każdej oddzielnie) podczas zabaw, np.
,,misie’’, ,,śpij laleczko’’, ,,lalki płaczą’’;
-,, głoska A na wycieczce’’ -na jednym wydechu, nie zmieniając natężenia głosu:
wymawiać jak najdłużej poszczególne samogłoski, np. a,
następnie wymawiać samogłoskę z przerwami,
wymawiać samogłoskę cicho i głośno,
wymawiać samogłoskę (a) naśladując karetkę;
-łączenie samogłosek ze spółgłoską m lub n w zabawie, np ,,echo’’:
ma, me, mo, mu, mi, my,
na, ne, no, nu, ni, ny,
bardziej skomplikowane ćwiczenia są te, które polegają na łączeniu samogłosek ze
spółgłoskami m, n w odwrotnym kierunku:
am, em, om, um, im, ym,
a, en, on, un, in, yn.
Ćwiczenia usprawniające motorykę mowy:
Ćwiczenia języka:
-wysunięty język przesuwać z jednej strony na drugą;
-wysunąć język skierowany możliwie jak najbardziej w prawą stronę, a następnie przesuwać
go w linii poziomej w stronę przeciwną, starając się, aby podczas zmiany położenia był jak
najdalej wysunięty na zewnątrz;
-przesuwać wysunięty język wokół szeroko otwartych ust, oblizywać dolną i górną wargę;
-wysuwać język jak najdalej z ust i chować go jak najdalej do jamy ustnej;
-przesuwać język po zewnętrznych stronach zębów;
-dotykać czubkiem języka na zmianę dolnych i górnych zębów przy silnie opuszczonej dolnej
szczęce;
-wykonać kilkakrotnie mlaskanie czubkiem języka.
Ćwiczenie podniebienia:
-powoli, swobodnie wdychać i wydychać powietrze przez nos, przy zamkniętych ustach;
-powtórzyć ćwiczenie poprzednie z jedną dziurką nosa zaciśniętą, następnie zatkać drugą
dziurkę nosa;
-wdech i wydech ustami (w przypadku trudności – nos zaciśnięty palcami);
-,,ziewanie’’ – poleca się wykonać wdech, naśladując ziewanie, a wiec z ustami szeroko
otwartymi. Wdech powinien być połączony z wymawianiem samogłoski głośno lub szeptem;
-unoszenie i opuszczanie podniebienia miękkiego przy szeroko otwartych ustach,
obserwowanie tych ruchów w lusterku;
-czubek języka dotyka dziąseł przy dolnych zębach – wymawiać k, uk, ch, uch (tył języka do
góry);
-czubek języka dotyka dziąseł przy dolnych zębach – buzia otwarta – wymawiać gę, gę;
Ćwiczenia warg:
-ściągnąć usta jak przy samogłosce u, a następnie należy spłaszczyć cofając kąciki, jak przy
artykulacji i, powtórzyć te ruchy kilkakrotnie;
-cofnąć kąciki ust, a następnie otwierać i zamykać usta;
-wciągnąć powietrze ustami ściągniętymi;
-cmokać;
-zagwizdać parę razy na jednym tonie;
-zamknąć usta i przesuwać je w lewą, a następnie w prawą stronę;
-utrzymać między ustami ołówek;
-wprawić usta w drganie (parskanie);
-ssać wargę górną, a potem dolną;
Przykłady zabaw usprawniających narządy mowne:
-zdmuchiwanie płomyka świecy przy zwiększanej stopniowo odległości;
-nadmuchiwanie balonów;
-wydmuchiwanie baniek mydlanych przez rurkę;
-tworzenie ryjka (lejka);
-,,języczek na defiladzie’’, ,,języczek wędrowniczek’’;
-,,chory miś’’- język leży- kaszlemy, chrząkamy, płuczemy gardło;
-gra na trąbkach, organkach, gwizdkach;
-,,chory kotek’’, ,,koci grzbiet’’.
Ćwiczenia słuchowe:
Przykłady do ćwiczeń w naśladowaniu głosów:
,, Co kotek miał’’
Mały Jasio kotka
przy kominku spotkał.
Ukłonił się kapeluszem,
porozmawiać z kotkiem muszę:
-Miał kotek siostrę?
-Miau!...
-Miał kotek pazurki ostre?
-Miau!...
-Miał kotek mamę i tatę?
-Miał!....
-Miał kotek na grzbiecie łatę?
-Miał!..
I tak sobie przez godzinkę
Rozmawiali przed kominkiem.
,,Leci ...Leci ......’’
Leci, leci pszczoła
do Wojtaszka czoła...(bzem, bzem, bzem)
Wojtek śpi.
Leci, leci osa
Do Wojtaszka nosa..(bzom, bzom, bzom)
Wojtek śpi.
Leci, leci mucha
do Wojtaszka ucha...(bzym, bzym, bzym)
Wojtek śpi.
Leci bąk tłuściutki
do Wojtaszka bródki.....(bzum, bzum, bzum)
-A tuś mi!