Opracowanie - Rynek mleka

WYDZIAŁ PROMOCJI HANDLU I INWESTYCJI
AMBASADY
RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
W KIJOWIE
Kijów, kwiecień 2014 r.
Ukraiński rynek mleka
Charakterystyka rynku
W pierwszej połowie 2013 r. na ukraińskim rynku mleka panowała pozytywna
dynamika zwiększania mocy produkcyjnych zakładów przetwórstwa mlecznego. Dzięki
równoczesnemu niewielkiemu wzrostowi cen na rynkach zbytu oczekuje się dynamicznego
rozwoju branży mleczarskiej w najbliższych latach. W ostatnich latach krajowy rynek mleka
oraz mlecznych produktów charakteryzuje się zmniejszającą dynamiką ujemną przy
jednoczesnej stabilizacji rynkowej i wzroście rentowności całej branży mleczarskiej. W
pierwszej połowie 2013 r. na Ukrainie wyprodukowano 5,54 mln ton mleka, co oznacza
wzrost produkcji w porównaniu z analogicznych okresem 2012 r. o 0,6%.
Tablica 1. Struktura dynamiki produkcji mleka na Ukrainie (w tys. ton.) w latach 2012-2013
Okres czasu
Rok
Rodzaje gospodarstw
I kwartał I półrocze
9 miesięcy
za rok
2012
2013
Razem
2063,9
5505,5
8948,4
11388,6
Gospodarstwa rolne o
charakterze
przemysłowym
565,9
1276,3
1974,3
2539,8
Gospodarstwa
indywidualne
1498
4229,2
6974,1
8848,8
Odsetek gospodarstw
indywidualnych %
72,6
76,8
77,9
77,7
Razem
2088,4
5539,9
9004,3
11676,3
Gospodarstwa rolne o
charakterze
przemysłowym
581,6
1295,2
2003,5
2795
Gospodarstwa
indywidualne
1506,8
4244,7
6999,7
8881,3
Odsetek gospodarstw
indywidualnych %
72,2
76,6
77,7
76,1
1
Największy wzrost produkcji mleka w okresie styczeń – czerwiec 2013 r. w stosunku do
analogicznego okresu 2012 r. zanotowano w obwodach:
- zaporoskim 6,1 %
- tarnopolskim 5,6 %
- charkowskim 3,2 %
- rówieńskim 3,0 %
- połtawskim 2,6 %
- kijowskim 2,4 %
Jednocześnie w tym samym okresie czasu nastąpił spadek produkcji w następujących
obwodach:
- Autonomicznej Republice Krymu -21,8 %
- donieckim -3,2 %
- sumskim -1,6 %
- ługańskim -1,5 %
Wykres 1.Procentowy udział indywidualnych gospodarstw rolnych w produkcji mleka na Ukrainie w pierwszej
połowie 2013 roku.
Źródło: www.agro-business.com.ua
Najniższy odsetek gospodarstw indywidualnych w krajowej produkcji mleka występuje
w obwodach połtawskim oraz czerkaskim, odpowiednio 47,6 i 48,6 procenta. W większości
obwodów, w których odsetek gospodarstw indywidualnych jest większy niż 50% przemysł
mleczarski utrzymuje swoją pozycję dzięki licznym w ostatnich latach modernizacjom
i budowom nowoczesnych gospodarstw hodowlanych. Niestety pomimo zwiększenia
w ostatnich latach nakładów inwestycyjnych na rozwój małych i średnich zakładów
mleczarskich branża mleczarska w dalszym ciągu nie jest w stanie zaspokoić popytu
krajowego przemysłu przetwórczego w dobry jakościowo surowiec. Wiele indywidualnych
2
gospodarstw mleczarskich nie jest w stanie spełnić krajowych norm dotyczących jakości
swoich wyrobów. Dla przykładu w pierwszym półroczu 2013 roku tylko 41,4 % surowca
przeznaczonego na skup zostało schłodzone do obowiązującej na Ukrainie normy ДСТУ
(Państwowy Standard Ukrainy) 3662–97 wynoszącej 10 °C. Dla porównania według
polskiego prawodawstwa temperatura dopuszczająca przyjęcie mleka do skupu wynosi:
- do 8°C w przypadku codziennego odbioru mleka,
- mleko nie odbierane codziennie powinno być schładzane do temperatury 6°C lub niżej,
- odbierane mleko musi być schłodzone w okresie nie przekraczającym 2 godzin od doju, pod
warunkiem, że natychmiast zostanie poddane chłodzeniu.
Według zalecenia Ministerstwa Polityki Rolnej i Żywności Ukrainy skupy mleczne
powinny przyjmować surowiec, który odpowiada klasie wyższej lub pierwszej, niestety blisko
połowa skupowanego surowca spełnia wymogi pierwszej klasy jakości. W przypadku
pozostałego surowca nie spełniającego standardów jakości możliwości jego wykorzystania
bardzo się zawężały lub wręcz wykluczały go z dalszego obiegu.
Wykres 2.Procentowy udział skupionego mleka ze względu na jakość.
*Według danych Państwowej Służby Statystyki Ukrainy
Źródło: www.agro-business.com.ua
Aby zaradzić tej sytuacji na poziomie krajowym Ministerstwo Polityki Rolnej i Żywności
Ukrainy w ostatnich latach zwiększyło wysiłki na rzecz stworzenia specjalnej sieci
licencjonowanych punktów skupów mleka na bazie istniejących gospodarstw rolnych i
wyposażenia
ich
w nowoczesny sprzęt do chłodzenia i przechowywania mleka.
Według stanu na 1 lipca 2013 r. w Ukrainie istniało 9312 oficjalnych punktów skupu
mleka i mlecznych produktów od gospodarstw indywidualnych. Większość z nich była
zlokalizowana w obwodach: chmielnickim, tarnopolskim, czerniowieckim i lwowskim, gdzie
tradycyjnie znajduje się największy odsetek gospodarstw indywidualnych z hodowlą krów
mlecznych. Aby zminimalizować negatywne skutki wielkiego rozdrobienia małych
gospodarstw indywidualnych Ministerstwo Polityki Rolnej i Żywności Ukrainy
zaproponowało rozwiązanie dla gospodarstw dostarczających surowiec słaby jakościowo
3
poprzez tworzenie spółdzielni mleczarskich z zamkniętym cyklem produkcyjnym od
otrzymania do sprzedaży opartych na dużej liczbie małych gospodarstw indywidualnych.
Dzięki takiemu zabiegowi zwiększą się możliwości kontroli jakości wyrobów mleczarskich,
jak i stanu zdrowia bydła. Powyższe działania są obiecujące pod względem wzrostu produkcji
szerokiej gamy konkurencyjnych produktów mlecznych, które spełnią wszystkie, nie tylko
krajowe, ale także europejskie standardy.
Podaż mleka na rynku ukraińskim
Obecnie największym problemem w produkcji mleka na Ukrainie jest systematyczny
spadek liczby pogłowia krów mlecznych, co wpływa na wielkość dostaw i jakość produktów
wytwarzanych w zakładach przetwórczych. W ostatnim okresie ze względu na pojawiające
się na rynku niedobory mleka surowego rozpoczęto jego import lub wykorzystanie jego
roślinnych substytutów. Według oficjalnego stanu na dzień 1 lipca 2013 r. na Ukrainie hoduje
się 2,6 mln sztuk bydła, w tym 5,7 mln w gospodarstwach rolnych o różnej formie
prawno – organizacyjnej i 2027,5 tys. w gospodarstwach indywidualnych.
Wykres 3.Dynamika zmian liczby pogłowia mlecznego na koniec I - ego półrocza w latach 2011 - 2013
*Według danych Państwowej Służby Statystyki Ukrainy
Źródło: www.agro-business.com.ua
W porównaniu z rokiem 2012 w 2013 roku odnotowano ogólny spadek liczebności bydła
hodowlanego o 3,3 %, a liczby krów o 0,7 %. Innym czynnikiem, który ma znaczący wpływ
na podaż mleka na rynku jest ilość mleka wyprodukowanego przez jedną krowę.
Produkcyjność, czyli wydajność jednostkowa krów mlecznych zależy w największym stopniu
od prawidłowego żywienia i higieny w gospodarstwie, które w połączeniu z niezbędnymi
warunkami technologii produkcji daje możliwość pełnego wykorzystania ich potencjału
genetycznego. Należy zauważyć, że średnia roczna wydajność krów w ciągu ostatnich 3 lat na
Ukrainie wzrosła o 6,8 %. Z drugiej jednak strony w 2012 r. 1423 tys. gospodarstw rolnych
(44,3 % ogółu) miało bardzo niską wydajność oscylującą w okolicach 3000 l mleka rocznie
przypadającego na krowę. Jest to bezpośrednia konsekwencja nieodpowiedniego karmienia,
chorób, braków w organizacji produkcji oraz słabej selekcji genetycznej.
4
Wykres 4.Dynamika średniej rocznej ilości mleka przypadającego na jedną krowę.
Źródło: www.agro-business.com.ua
Trzeba pokreślić iż aktualnie istnieje bardzo wiele zagrożeń dla zrównoważonego
rozwoju rynku mleka na Ukrainie, w kraju którym aż 2/3 produkcji mleka opiera się na
małych gospodarstwach indywidualnych z uwagi na utrudniony dostęp do różnych form
finansowania na początku 2014 roku. Wszelkie prognozy dotyczące najbliższej przyszłości
branży mleczarskiej na Ukrainie należy formułować z dużą dozą ostrożności.
Sytuacja na rynku cen
Rynkowe ceny mleka zależą głównie od stosunku popytu i podaży na rynku żywności
oraz poziomu wypłacalności klientów. Według danych Państwowej Służby Statystyki
Ukrainy średnia cena skupu surowca w okresie styczeń – czerwiec 2013 r. w porównaniu
z analogicznym okresem w 2012 r. wzrosła o 19,9 % i wyniosła 3 253,8 UAH/t.
Według stanu na dzień 19 lipca 2013 r. w różnych regionach Ukrainy średnia cena 1 kg mleka
nabytego od gospodarstw rolnych wahała się od 3 do 4 UAH, z kolei w gospodarstwach
indywidualnych cena oscylowała w granicach 2,2 do 2,87 UAH za mleko I klasy.
W pierwszej połowie 2013 r. można zaobserwować lekką tendencję do wahania się średniej
ceny mleka, co nie jest typowe dla tego okresu w roku. Tradycyjnie w miesiącach letnich
obserwuje się nieznaczne spadki cen na mleko, co ma związek ze wzrostem produkcji i
podaży na rynku.
5
Wykres 5. Średnia cena mleka w okresie styczeń – czerwiec 2013 r. z podziałem na źródło pochodzenia i klasę
jakości.
Źródło: www.ukrstat.gov.ua
Według prognoz analityków ze stowarzyszenia „Ukraińskiego Klubu Biznesu
Rolnego” ceny na mleko w skali globalnej będą odnotowywać nieznaczną tendencję
wzrostową, co ma przynieść pozytywne skutki dla rynku krajowego, między innymi
poprawiając rentowność produkcji mleczarskiej i zabezpieczając ją przed nagłymi spadkami
cen. W chwili obecnej sytuacja cenowa rynku mleka, jak i wielu innych rynkach i branżach
jest bardzo dynamiczna, a ceny będą się zmieniać wraz z rosnącą na ukraińskim rynku
inflacją, która według prognoz ekspertów z Narodowego Banku Ukrainy ma wynieść z
końcem 2014 r. ok. 15%. Produkcja mleka na Ukrainie ma ogromny niewykorzystany
potencjał, który może być pobudzany poprzez stymulowanie i zwiększanie popytu
wewnętrznego, a także prowadzenie zrównoważonej polityki wsparcia produkcji rolnej oraz
rozwój produkcji krajowej na większą skalę.
Źródła
1.
2.
3.
4.
www.ppr.pl/artykul-polska-norma-na-mleko-surowe-do-skupu-1300.php
www.vet.in.ua/menu/legislation.php?id_article=155
www.agro-business.com.ua
Państwowa Służba Statystyczna Ukrainy
Opracowano: Wydział Promocji Handlu i Inwestycji Ambasady RP w Kijowie
6