Informator przygotowano i wydano w ramach

ROZPOCZĄĆ NOWE ŻYCIE
WYBRANE ZAGADNIENIA Z ZARESU
PROBLEMATYKI UCHODŹCZEJ
Pod redakcją Marzeny Piłat
2
Spis treści
Przedmowa ………………………………………..................................... 5
Marzena Piłat
Konsekwencje cierpień spowodowanych wojną i prześladowaniami …....... 7
Monika Budka oraz Dział Analiz i Sprawozdawczości Miejskiego
Ośrodka Pomocy Rodzinie w Lublinie
Świadczenia z pomocy społecznej dla cudzoziemców …............................ 16
Ważne adresy ……………………………………………......................... 27
3
Publikacja współfinansowana ze środków Europejskiego Funduszu Uchodźczego.
Komisja Europejska nie ponosi odpowiedzialności za sposób wykorzystania
udostępnionych informacji, a wyłączna odpowiedzialność za publikacje spoczywa
na jej autorze.
Noty o autorkach
Monika Budka
pracownik socjalny MOPR w Lublinie,
od 6 lat pracuje z uchodźcami
Marzena Piłat
psycholog CPMIU w Lublinie
od 12 lat pracuje z uchodźcami i migrantami
Projekt okładki
Marzena Piłat
Na okładce wykorzystano rysunek Martynki, uczennicy VI kl. SP nr 23 w Lublinie,
wyróżniony w ogólnopolskim konkursie plastycznym pt. „Mój Kolega Polak – Mój
Kolega Cudzoziemiec” ogłoszonym przez Caritas Polska w ramach
Międzynarodowego Dnia Uchodźcy 2006 r.
Copyright by Caritas Polska
Lublin 2007
Publikacja wydana na zlecenie Caritas Polskiej
ISBN 978-83-89616-26-5
Wydawca
AKAPIT s.c.
ul. Węglowa 3, 20-481 Lublin
tel. (0 81) 749 00 62, e-mail: [email protected]
Druk i oprawa
AKAPIT s.c.,
ul. Węglowa 3, 20-481 Lublin
tel. (0 81) 749 00 62, e-mail: [email protected]
4
Przedmowa
Publikacja niniejsza jest skierowana przede wszystkim do
cudzoziemców, szukających w Polsce schronienia przed prześladowaniami,
a więc do osób ubiegających się o nadanie statusu uchodźcy, uznanych
uchodźców i cudzoziemców posiadających zgodę na pobyt tolerowany.
Ludzie ci z niepokojem obserwują, iż mimo znalezienia się w
bezpiecznym miejscu, stan ich zdrowia psychicznego i fizycznego nie ulega
poprawie, a w niektórych przypadkach nawet się pogarsza. Szczególnie
trudno jest im zapanować nad lękiem, gniewem i apatią. Po długim,
bezczynnym pobycie w ośrodku okazuje się, że konieczność życia na
własny rachunek w obcym kraju przysparza wielu zaskakujących
problemów, jest irytująca i uciążliwa. Pesymistyczna ocena przyszłości,
odmienność kulturowa i nieznajomość języka dodatkowo utrudniają
adaptację do nowych warunków.
W opracowaniu tym poruszono kwestie dotyczące psychologicznych
problemów uchodźców, nie tylko w oparciu o literaturę przedmiotu, ale
także o doświadczenia zebrane w trakcie bezpośredniej pracy z kilkoma
tysiącami azylantów, pochodzących z Europy, Azji i Afryki. Osoby te
przełamując barierę wstydu i lęku, postanowiły szukać pomocy
psychologicznej mimo, że w ich krajach ten rodzaj wsparcia nie istniał lub
też był częścią systemu represji. Można powiedzieć, że swoją odwagą
„przetarły szlaki” innym pacjentom-uchodźcom, którzy obecnie śmielej
korzystają z profesjonalnego wsparcia psychologicznego oraz w większym
stopniu dostrzegają związek między tragicznymi doświadczeniami swego
życia a problemami zdrowotnymi.
W publikacji zebrano też wiadomości z zakresu pomocy społecznej,
niezbędne wszystkim cudzoziemcom, osiedlającym się w Polsce, oraz
podano adresy instytucji pomagających migrantom.
Informator ten powstał w ramach grantu z Europejskiego Funduszu
Uchodźczego, jaki Caritas Polska otrzymała w 2006 roku.
W strukturach Caritas, nieprzerwanie od 12 lat, działają Centra Pomocy
Migrantom i Uchodźcom, które wspierają cudzoziemców niezależnie od ich
religii, narodowości, statusu prawnego czy społecznego. Służą bezpłatną
pomocą psychologiczną, socjalną i prawną. W ramach zadań Centrów
organizowane są lekcje języka polskiego i angielskiego, pomoc w nauce,
zajęcia aktywizacyjne czy imprezy okolicznościowe. Najbardziej
potrzebujący uchodźcy zapatrywani są w niezbędne artykuły higieniczne,
szkolne, żywność, leki czy odzież. Wszystkie te działania zmierzają do
wpierania trudnego procesu integracji społecznej cudzoziemców.
5
Istotnym elementem działalności Centrów Pomocy Migrantom i
Uchodźcom Caritas są akcje i kampanie edukacyjne, skierowane do dzieci,
młodzieży oraz dorosłych. Mają one na celu przeciwdziałanie
dyskryminacji oraz wykluczeniu społecznemu cudzoziemców.
Przy wsparciu Katedry Psychoterapii i Psychologii Zdrowia KUL
prowadzone są również badania naukowe, dotyczące wpływu stresu
posttraumatycznego na kondycję psychiczną, funkcjonowanie społeczne
uchodźców oraz przebieg procesu integracji.
Mam nadzieję, że publikacja ta okaże się przydatna zarówno
uchodźcom, jak i wszystkim pracującym z nimi osobom. Psychologiczne
przyczyny zaburzeń funkcjonowania społecznego - występujące u ofiar
prześladowań - często są bowiem źródłem nieporozumień i napięć we
wzajemnych kontaktach.
Marzena Piłat
6
Konsekwencje cierpień spowodowanych wojną i
prześladowaniami
Nieszczęścia spotykające ludzi, którzy muszą opuścić swoją ojczyznę
w obawie przed utratą życia, są powodem zaburzeń zdrowia psychicznego i
fizycznego. Badacze diagnozują u uchodźców wiele zaburzeń
psychicznych, takich jak depresja, zespół stresu pourazowego (PTSD),
wyczerpanie walką, reakcje żałoby1. Odnotowują próby samobójcze czy
uzależnienie od alkoholu, leków i narkotyków.
Skrajny stres środowiskowy pozostawia też ślady w postaci tzw.
chorób psychosomatycznych, jak chociażby choroba wieńcowa, wrzodowa,
nadciśnienie tętnicze, zaburzenia odżywiania, snu, zaburzenia seksualne,
niektóre rodzaje alergii2. Jego wpływ na powstawanie czy zaostrzanie się
już trwającego procesu chorobowego nie pozostawia wątpliwości.
Pionierskie badania fizjologów ujmowały stres jako odpowiedź na
sytuację zagrożenia, do której organizm może się przygotować i adekwatnie
zareagować. Selye3 rozróżnił distres i eustres, czyli stres o negatywnym i
pozytywnym znaczeniu dla człowieka. O ile eustres mobilizuje nas do
podjęcia działania, to distres jest reakcją na zagrożenie i zawsze wiąże się z
przykrymi emocjami.
Selye opisał fazy przebiegu negatywnych reakcji stresowych (distres).
Faza pierwsza to reakcja alarmowa na zagrożenie oraz przeciwstawienie się
mu. Druga – to zbieranie wszystkich sił i zasobów, aby przeciwdziałać
niebezpieczeństwu, a także stopniowe „przyzwyczajenie się” do
funkcjonowania w warunkach distresu. Etap trzeci to wyczerpanie. Selye
pokreślił, że skumulowane, szkodliwe reakcje mogą przyczynić się do
choroby, a krańcowych przypadkach nawet do śmierci.
Skrajny stres, jakim jest wszelkiego rodzaju terror, wywiera olbrzymi
wpływ na funkcjonowanie ofiar nie tylko w trakcie trwania prześladowań,
ale też po ich zakończeniu. Reakcje fizjologiczne i psychiczne oraz
społeczne funkcjonowanie ofiar ulegają poważnym zaburzeniom.
Konsekwencjami traumatycznych doświadczeń mogą być choroby
psychiczne, w tym charakterystyczny rodzaj zaburzenia, jakim jest zespół
stresu pourazowego. Jego symptomy obejmują: nadmierne pobudzenie,
odczucie, jakby nieszczęśliwe sytuacje miały się ponownie wydarzyć,
1
Ajdukovic M., Displaced Adolescents in Croatia: Sources of Stress and Posttraumatic Stress
Reaction, Adolescence 33(129),1998, ss.209-217.
2
Everly Jr.G.S, Rosenfeld R., Stres. Przyczyny, terapia i autoterapia, Warszawa 1992; Ścigała
E., Poznawcze uwarunkowania choroby wieńcowej i zawału serca, Poznań 1993; Tylka J.,
Psychosomatyka, wybrane zagadnienia z teorii i praktyki, Warszawa 2000.
3
Selye H., Stres życia, Warszawa 1963; Selye H., Stres okiełznany, Warszawa 1977.
7
kłopoty z koncentracją uwagi, snem, przypominaniem sobie pewnych
aspektów traumy czy opanowaniem napadów agresji i gniewu. Chory
próbuje wystrzegać się okoliczności, miejsc i bodźców kojarzonych z
urazem.
Wyodrębnienie zespołu stresu pourazowego (Post-Traumatic Stress
Disorder - PTSD) jako odmiennej jednostki chorobowej, nastąpiło dopiero
w 1980 roku. Doszło do tego na postawie danych klinicznych, zebranych od
żołnierzy obu wojen światowych, więźniów hitlerowskich obozów
koncentracyjnych, a także kobiet i dzieci, dotkniętych przemocą domową.
Już w latach czterdziestych ubiegłego wieku Kardiner4 oraz Grinker i
Spiegel5 scharakteryzowali objawy stresu związanego z walką, występujące
u żołnierzy. Były to lęk, depresja, kłopoty ze snem, nadpobudliwość i
agresja. Stwierdzono, że urazowe przeżycia wojenne mogą zniszczyć życie
i zdrowie prawie każdego człowieka.
Badacze zaobserwowali podobne zaburzenia zarówno u weteranów
wojennych, jak i u cywilów - ofiar nazizmu, Hiroszimy i Nagasaki czy
terroru czerwonych Khmerów. Występowały u nich choroby
psychosomatyczne oraz silny lęk, depresja, samobójstwa, koszmary senne,
kłopoty z pamięcią, poczucie winy i osamotnienia, agresja i konflikty z
prawem6.
Psychologiczne oznaki PTSD, podobne do tych, występujących u
weteranów z Wietnamu zaobserwowano u maltretowanych i
wykorzystywanych seksualnie kobiet oraz dzieci7. Judith L. Herman8
uważa, że sytuację kobiet i dzieci poddanych terrorowi w rodzinie trzeba
porównywać do sytuacji mężczyzn, biorących czynny udział w działaniach
zbrojnych. Objawy pourazowe w tych grupach są bowiem identyczne, choć
spowodowane są innymi czynnikami.
4
Kardiner A., The Traumatic Neuroses of War, New York 1941.
Grinker R., Spigel J., Man under Stress, Philadelphia 1945.
6
Kępiński A., Tzw. „KZ - syndrom": próba syntezy, Przegląd Lekarski,1,1970,ss.18-23;
Niederland W.G., The psychiatric evaluation of emotional disorders in survivors of Nazi
persecution, w: Massive psychic trauma, red. H. Krystal, New York 1968,ss.8-22; Orwid M.,
Domagalska-Kurdziel E., Pietruszewski K., Psychospołeczne następstwa holocaustu u osób
ocalonych i żyjących w Polsce, Psychiatria Polska,1,1994,ss.91-112; Lifton R.J., On death and
death symbolism: The Hiroshima disaster, w: J.FT. Bugetal, Challenges of humanistic
psychology, New York 1967,ss.195-206; Haley S.A., Treatment implications of past-combat
stress response syndromes for mental health professionals, w: Stress Disorders among Vietnam
Veterans, red. C. Figley, New York 1978, ss.254-268.
7
Burgess A.W., Holmstorm L., Rape trauma syndrome, American Journal of
Psychiatry,131,1974, ss.981-986; Walker L., The battered women, New York 1979; Roth S.,
Lebowitz L., The experience of sexual trauma, Journal of Traumatic Stress,1,1988, ss.79-107.
8
Herman J.L., Przemoc. Uraz psychiczny i powrót do równowagi, Gdańsk 2002.
5
8
Zespół stresu pourazowego (PTSD) może wystąpić u osób w każdym
wieku, a na rozwój i przebieg tego zaburzenia mają wpływ:
- właściwości czynnika, który je wywołuje: czas trwania, siła,
powtarzalność
- cechy ofiary: płeć, wiek, osobowość, sposób radzenia sobie ze
stresem9.
Symptomy zespołu stresu pourazowego pojawiają się zwykle po trzech
miesiącach od tragicznego przeżycia. Jednak zdarza się, iż PTSD przybiera
formę odroczoną o kilka miesięcy czy nawet lat. U ofiar konfliktów
zbrojnych zaburzenie przejawia się w formie ostrej (niedługo po wojnie,
średnio do pięciu lat) lub też opóźnionej, dającej o sobie znać po 15-25
latach, w czasie których ofiary nie mają żadnych dolegliwości10.
Objawy tego zaburzenia mogą utrzymywać się latami. Pokazały to
badania byłych żołnierzy i więźniów hitlerowskich obozów
koncentracyjnych oraz ofiar gwałtów11.
Z zespołem stresu pourazowego współwystępują często inne
zaburzenia. Są to: depresja, zespół uogólnionego lęku, samobójstwa i
samookaleczenia, zaburzenia snu, zaburzenia seksualne i somatyzacyjne,
fobie, krótkotrwała psychoza reaktywna, zaburzenia z pogranicza i
zaburzenia dysocjacyjne (dysocjacyjne zaburzenie tożsamości, amnezja,
fuga dysocjacyjna,) nadużywanie i uzależnienie od substancji
psychoaktywnych, antyspołeczne zaburzenia osobowości12.
Dlatego, aby uniknąć błędów w diagnozie i terapii osób po
traumatycznych doświadczeniach, rozpoznając PTSD należy
uwzględnić możliwość współwystępowania innych zaburzeń.
9
Zdankiewicz-Ścigała E., Przybylska M., Trauma. Proces i diagnoza. Mechanizmy
psychoneurofizjologiczne, Warszawa 2002; Piłat M., Zastosowanie noo-logoterapii w pracy z
ofiarami konfliktów zbrojnych, w: Człowiek Współczesny. Miedzy rozwojem integralnym a
dehumanizacją, Lublin 2004,ss.59-60. Materiały z Międzynarodowego Sympozjum NooLogoterapii – w Setną Rocznicę Urodzin V.E. Frankla, 3-4 grudnia 2004, Lublin, KUL.
10
Op den Velde W., Posttaumatische stress-stoornissen, Nederlands Tijdschrift voor
Geneeskunde,133,1989,ss.1586-1593.
11
Eaton W.W., Sigal J.J., Winfeld M., Impairment in Holocaust Survivors After 33 Years:
data from an Unbiased Community Sample, American Journal of Psychiatry,139,1982,ss.773777; van Dyke D., Zilberg N. J., McKinnon J. A., ,,PTSD: A 30-year Delay in a WW II
Combat Veteran", American Journal of Psychiatry,142,1985, ss.1070-1073; Burgess A.W.,
Holmstorm L., Adaptive Strategies and Recovery from Rape, American Journal of
Psychiatry,136,1979,ss.1278-1282; Nadelson C.C., Notman M.T., Jackson H., i in., A Followup Study of Rape Victims, American Journal of Psychiatry,139,1982,ss.1266-1270.
12
Green B.L., Psychosocial research in traumatic stress: An update, Journal of Traumatic
Stress 7(3),1994, ss.341-362; Heitzman J., Rutkowski K., Zaburzenia psychiczne u osób
prześladowanych z przyczyn politycznych w Polsce w latach 1944-1955, Psychiatria Polska,
XXXI(2),1997, ss.153-164.
9
W sytuacjach ekstremalnych, jak wojna, niewola i prześladowania, gdy
możliwość utraty życia lub zdrowia jest wysoka, niektóre objawy PTSD
mogą być specyficznym rodzajem obrony organizmu. Zmienione stany
świadomości (dysocjacja, depersonalizacja) oraz zobojętnienie na ból i
strach pozwalają czasem przetrwać najgorsze chwile poprzez „psychiczne
zamknięcie się” na potworną sytuację. Z kolei nadmierne pobudzenie,
przejawiające się wzmożoną czujnością i ostrożnością, pozwala w porę
wykryć zagrożenie i odpowiednio nań zareagować13.
Jak zauważają badacze, stawanie się uchodźcą jest procesem
rozciągniętym w czasie. Można w nim wyróżnić trzy etapy traumatyzacji
azylantów14.
I. faza nasilających się represji i prześladowań politycznych w
ojczyźnie,
II. faza traumatycznych doświadczeń,
III. faza emigracji i konieczności przystosowania się do odmiennych
warunków.
Zasadniczym problemem tych osób jest poradzenie sobie z urazowy
przeżyciami. Na każdym wyżej wymienionym etapie traumatyzacji
uchodźcy mają od czynienia z odmiennymi rodzajami niebezpieczeństw i
krytycznych sytuacji. Uwarunkowaniom tym należy sprostać pomimo braku
doświadczenia, środków materialnych, wsparcia ze strony rodziny i
przyjaciół. Jeśli się to nie uda, u ofiar prześladowań wzmogą się
posttraumatyczne objawy, co niekorzystnie wpłynie na ich życie rodzinne i
zawodowe.
Dlatego, oprócz wsparcia społecznego, istotną formą pomocy jest
fachowa opieka psychologiczna. Badacze problematyki uchodźczej
podkreślają potrzebę tego rodzaju opieki, przy szczególnym zwróceniu
uwagi na nakładanie się różnic kulturowych na proces diagnozy i terapii
azylantów15.
13
Kępiński A., Rytm życia, Warszawa 1992; Frankl V.E., Homo patiens. Próba wyjaśnienia
sensu cierpienia, Warszawa 1998; Zdankiewicz-Ścigała E., Przybylska M., Trauma. Proces i
diagnoza. Mechanizmy psychoneurofizjologiczne, Warszawa; Herman J.L., Przemoc. Uraz
psychiczny i powrót do równowagi, Gdańsk 2002.
14
van der Veer G., Counselling and Therapy with Refugees and Victims of Trauma.
Psychological Problems of Victims of War, Torture and Repression, Chichester, New York,
Weinheim 1998.
15
Vontres C.E., Racial and ethnic barriers in counseling, w: Counseling across cultures, red.
P.B. Pederson, J.G. Draguns, W.J. Lonner, J.E. Trimble, Honolulu 1981,ss.87-107; Mollica
R.F., Wyshak G., Lavell I., The psychosocial impact of the war trauma in Southeast Asian
refugees, American Journal of Psychiatry,144,1987,ss.1567-1572; Dahl C., Some problems of
cross-cultural psychotherapy with refugees seeking treatment, American Journal of
Psychoanalysis, 49,1989, ss.19-32.
10
Praktyczne rady - podsumowanie
Jeśli jesteś osobą poszukującą w Polsce schronienia przed
prześladowaniami, jakich doznałeś lub których byłeś świadkiem,
powinieneś wiedzieć, że:
o Objawy somatyczne, jakie obserwujesz u siebie czy swoich
bliskich mogą być skutkiem skrajnego stresu, jakim jest wojna,
tortury, gwałty czy innego rodzaju przemoc. Wiele chorób
somatycznych ma swoje podłoże w silnych urazach. Jeśli
zauważysz, że pewnych sytuacjach pojawiają się bolesne
wspomnienia, a zaraz po nich odczuwasz pogorszenie się
samopoczucia (np. masz bóle głowy, kłopoty z sercem czy
żołądkiem) nie wpadaj w panikę, ale też nie ignoruj takich
objawów. Najpierw zgłoś się do lekarza, aby wykluczyć
ewentualne przyczyny organiczne. Jeśli lekarz nie zdiagnozuje
choroby somatycznej, wtedy umów się na wizytę u psychiatry i
psychologa.
o Niepokojące reakcje fizjologiczne, takie jak wzrost ciśnienia krwi,
przyspieszenie akcji serca, wzmożenie napięcia mięśniowego,
kłopoty ze strony układu pokarmowego są typową odpowiedzią
organizmu na zagrożenie, zarówno realne, jak i wyobrażone.
Reakcje te przystosowują organizm do ucieczki lub walki w
obronie życia. Jeśli więc - nawet w sytuacjach tylko
przypominających niebezpieczeństwo, obserwujesz u siebie
podobne stany i są one dla Ciebie bardzo uciążliwe – zasięgnij
specjalistycznej porady.
o Nie lekceważ stanów silnego lęku i napięcia nerwowego, depresji,
powtarzających się koszmarów sennych, napadów agresji,
zaburzeń pamięci – jeśli zauważasz u siebie któreś z tych objawów
- zgłoś się do specjalisty.
o Nie używaj alkoholu ani narkotyków jako środków
uspokajających. Uzależnienie od tych środków jest zaburzeniem
często współwystępującym z zespołem stresu pourazowego,
dlatego unikaj tych substancji!
o Jeśli zauważysz, że twoje dziecko, bawiąc się, uporczywie
powtarza traumatyczne wydarzenia, ma koszmary senne, rysuje
wciąż takie same smutne lub tragiczne obrazki, przedstawiające
np. bombardowania, rannych i zabitych - zwróć się do psychologa.
o Jeśli wciąż myślisz o śmierci, nie widzisz sensu życia, masz myśli
samobójcze - koniecznie powiedz o tym komuś z rodziny,
11
o
o
o
o
o
o
o
o
lekarzowi, pracownikowi socjalnemu, psychologowi czy
pielęgniarce.
Nie ukrywaj złego samopoczucia i przygnębienia przed
najbliższymi. Rozmowa o nurtujących Cię problemach pomaga
znaleźć sposób ich rozwiązania.
Nie obwiniaj siebie za bezradność czy nieumiejętność poradzenia
sobie w tragicznych sytuacjach. W warunkach terroru, jakiego
doświadczają ofiary wojen i prześladowań, często nie ma
możliwości przeciwstawienia się złu. Rzadko kto ma sposobność
niesienia skutecznej pomocy wszystkim potrzebującym. Jeśli
zatem wstydzisz się swego postępowania, masz poczucie, że
zachowałeś się nie tak, jak powinieneś i z tego powodu dręczą Cię
wyrzuty sumienia, udaj się po poradę do psychologa.
W Polsce cudzoziemcy starający się o status uchodźcy, u których
zdiagnozowano objawy zaburzeń psychicznych, mogą poprosić o
obecność psychologa lub lekarza podczas wywiadu statusowego.
O tego rodzaju wsparcie należy wystąpić do Urzędu ds. Repatriacji
i Cudzoziemców, psychologa, lekarza, pracownika ośrodka. W
takiej sytuacji najczęściej przeprowadzana jest diagnoza
psychologiczna za pomocą testów (jednym z nich jest Skala
Natężenia Urazu M. Piłat). Niejednokrotnie sami pracownicy
Urzędu organizują azylantom pomoc psychologiczną, a w
najcięższych przypadkach przeprowadzają wywiady statusowe w
miejscu zamieszkania cudzoziemca.
Jeśli nie radzisz sobie z własnym gniewem, wszczynasz awantury,
których potem żałujesz, jednak nie jesteś w stanie zmienić swego
zachowania - udaj się po pomoc do specjalisty. Pamiętaj, w
Polsce psychiczne czy fizyczne znęcanie się nad drugą osobą
(dzieckiem, żoną, mężem, rodzicem) jest przestępstwem i jest
karane!
Jeśli jesteś ofiarą przemocy domowej zgłoś to pracownikom
instytucji pomagających uchodźcom lub bezpośrednio ośrodkowi
interwencji kryzysowej czy policji (adresy i telefony znajdziesz na
końcu opracowania).
Dobre rezultaty przynosi łączenie farmakoterapii z pomocą
psychologiczną – nie krępuj się zatem szukać pomocy u psychiatry
i psychologa.
Nie stosuj leków bez konsultacji z lekarzem.
Dla wielu cudzoziemców zwrócenie się po pomoc psychologiczną
jest ostatecznością, której chwiliby uniknąć. Skrępowanie takie jest
naturalną reakcją każdego człowieka, ale należy je traktować tak
12
samo jak np. strach przed pójściem do dentysty. Wraz z postępem
cywilizacyjnym wzrasta liczba zaburzeń psychicznych - w
Ameryce i krajach UE z pomocy psychologicznej korzysta bardzo
wiele osób i nikogo to nie dziwi.
o Pamiętaj więc, że zgłoszenie się po poradę psychologiczną nie
oznacza, że zostaniesz umieszczony w szpitalu psychiatrycznym.
Powinieneś też wiedzieć, że w Polsce, tak jak w innych krajach
UE, psychologa obowiązuje lojalność wobec klienta oraz
dyskrecja.
o Wielu uchodźców nie chce korzystać z pomocy psychologa nie
mówiącego w znanym im języku, a obecność tłumacza jest dla
nich krępująca. W takiej sytuacji warto zadać sobie trochę trudu i
znaleźć specjalistę władającego językiem umożliwiającym
bezpośredni kontakt. Po radę można się udać do pracowników
instytucji pomagających cudzoziemcom.
Mimo problemów psychicznych, które są następstwem traumy,
musisz myśleć o przyszłości, czyli o rozpoczęciu samodzielnego życia w
nowym kraju, dlatego:
 Oczekując na rozpatrzenie swojego wniosku przez Urząd ds.
Repatriacji i Cudzoziemców staraj się mądrze wykorzystać wolny
czas, jaki posiadasz. Pamiętaj, że w ośrodku dla cudzoziemców nie
musisz martwić się wieloma sprawami ani formalnościami, nie
masz potrzeby wstawania do pracy i przebywania poza domem co
najmniej 8 godzin dziennie. Wykorzystaj to przeznaczając czas,
którego teraz masz w nadmiarze, na naukę i powrót do
równowagi psychicznej.
 Bierz aktywny udział w programach edukacyjnych, jakie oferują
ośrodki i organizacje pozarządowe - przede wszystkim ucz się
języka! Na lekcjach możesz zgłaszać nauczycielom propozycje
tematów, które Cię interesują, które są lub będą Ci najbardziej
potrzebne.
 Zachęcaj swoich bliskich do nauki, szczególnie zadbaj o dostęp do
nauki swojej żony czy córki. W Polsce utrzymanie rodziny z
jednej pensji jest bardzo trudne, a praca kobiet jest zjawiskiem
powszechnym i cenionym.
 Nie zrażaj się początkowymi niepowodzeniami w nauce i pamiętaj,
że pierwsze dwa - trzy miesiące są najcięższe. Systematyczne
uczęszczanie na zajęcia pomoże Ci pokonać trudności.
 Wiele organizacji pozarządowych proponuje cudzoziemcom udział
w zajęciach, pozwalających lepiej poznać nowy kraj i
przystosować się do niego. W ofercie znajdują się kursy językowe,
13



komputerowe, wykłady prezentujące kulturę, historię czy zwyczaje
kraju przyjmującego. Organizacje te są otwarte na propozycje
samych uchodźców, dlatego śmiało zgłaszaj swoje pomysły.
Korzystaj z tego rodzaju bezpłatnej pomocy, gdyż po
rozpoczęciu życia na własny rachunek za wiele podobnych
kursów będziesz musiał płacić.
W Polsce istnieje obowiązek szkolny - nawet dla dzieci specjalnej
troski. Nie posyłając dziecka do szkoły narażasz się na konflikt
z prawem, a swojemu dziecku zamykasz drogę do lepszego
życia!
Niektórym cudzoziemcom, posyłającym swoje dzieci do szkoły,
chodzi tylko o uzyskanie ekwiwalentu. Nie interesuje ich solidne
wykształcenie, które w Europie jest bardzo ważne i cenione. Nie
poprzestawaj więc tylko na posłaniu dziecka do szkoły, ale
obserwuj je, pytaj, jak się czuje w swojej klasie i czy ma
przyjaciół, rozmawiaj z nim o wszystkich szkolnych
wydarzeniach! Śledź jego postępy w nauce, kontaktuj się z
nauczycielami i pomagaj w lekcjach. Jeśli sam nie dajesz sobie z
tym rady – zwróć się do organizacji pozarządowych. Ich
pracownicy i wolontariusze pomogą Twemu dziecku pokonać
trudności w nauce.
Wielu cudzoziemców po opuszczeniu ośrodka skarży się na
trudności w rozwiązywaniu codziennych problemów oraz na
pogorszenie stanu zdrowia. Nie znając języka polskiego nie mogą
znaleźć pracy ani wygodnego mieszkania, mają kłopoty z
samodzielnym załatwianiem spraw w urzędach, szkołach,
szpitalach. Nagle okazuje się, że nie jest łatwo zdążyć na czas ze
zrobieniem opłat, zakupów, opieką nad dziećmi i prowadzeniem
domu. Brakuje też sił na szukanie pracy i czasu na naukę.
Uchodźcy są zmęczeni kłopotami finansowymi, koniecznością
zabezpieczenia bytu rodzinie i szybkiego załatwienia formalności,
związanych z legalizacją pobytu. Aby uniknąć tego rodzaju
sytuacji wykorzystaj pobyt w ośrodku dla podniesienia swoich
umiejętności i kwalifikacji! Jeśli jednak już znajdziesz się w
takim położeniu - zgłoś się po pomoc do pracowników organizacji
pozarządowych lub pomocy społecznej.
14
Pamiętaj:
Jeśli doświadczyłeś skrajnej przemocy - byłeś ofiarą prześladowań,
tortur lub też świadkiem agresji w stosunku do innych osób i w
związku z tym odczuwasz kłopoty natury psychicznej i fizycznej, nie
wahaj się prosić o pomoc psychologa, najlepiej doświadczonego w
pracy z uchodźcami czy migrantami.
Azylanci, przebywający w ośrodkach dla cudzoziemców oraz uznani
uchodźcy skarżą się na dolegliwości fizyczne i psychiczne. Spostrzegają, że
ich zachowanie ulega zmianie, i jak mówią - „nie poznają sami siebie”. Ich
niepokój związany ze stanem zdrowia nasila się, gdy mimo zasięgania
licznych porad lekarskich, diagnoza jest wciąż taka sama: nie dzieje się nic
złego - to tylko nerwy. Ale jak połączyć bóle głowy, serca, kręgosłupa lub co trudniejsze – zaburzenia wzroku czy pamięci z tragicznymi przeżyciami?
Objawy psychiczne i somatyczne są jednak silnie powiązane, a dostrzeżenie
tego związku przez cierpiącego człowieka oraz jego otoczenie to połowa
sukcesu w powrocie do zdrowia. Dlatego tak ważne są wszelkie działania
podnoszące świadomość i wiedzę ofiary o skutkach doznanej przemocy.
15
Świadczenia z pomocy społecznej dla cudzoziemców
Osoba, która w wyniku tragicznych wydarzeń w swojej ojczyźnie musi
szukać schronienia poza jej granicami, może w Polsce uzyskać pomoc na
podstawie przepisów ustawy o udzieleniu cudzoziemcom ochrony na
terytorium Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 13 czerwca 2003r.
Cudzoziemcy zamieszkujący i przebywający na terytorium
Rzeczypospolitej Polskiej, którzy uzyskali status uchodźcy lub zgodę na
pobyt tolerowany - mają prawo do świadczeń z pomocy społecznej.
Uprawnienie to przysługuje również osobom, które posiadają zezwolenie na
osiedlenie, tytuł rezydenta długoterminowego Wspólnoty Europejskiej lub
są obywatelami Unii Europejskiej, który uzyskali zezwolenie na pobyt na
terytorium RP.
W zależności od sytuacji cudzoziemcy mogą ubiegać się o:
I. Pomoc mającą na celu wspieranie procesu integracji
Adresatami pomocy integracyjnej są tylko te osoby, które uzyskały status
uchodźcy.
II. Pomoc na zasadach ogólnych
Pomoc to skierowana jest do wszystkich cudzoziemców uprawnionych do
świadczeń pomocy społecznej, w tym do osób posiadających zgodę na
tzw. pobyt tolerowany.
I. Pomoc mająca na celu wspieranie procesu integracji.
Cudzoziemiec, który uzyskał status uchodźcy może wystąpić o
udzielenie pomocy mającej na celu wspieranie procesu integracji.
Wniosek o pomoc należy złożyć w terminie 14 dni od daty uzyskania
statusu uchodźcy w Miejskim Ośrodku Pomocy Rodzinie. Wniosek
obejmuje również małoletnie dzieci uchodźcy oraz małżonka, jeżeli oni
również posiadają status uchodźcy. Pomoc nie przysługuje uchodźcy, który
jest małżonkiem obywatela polskiego.
Składając wniosek o udzielenie pomocy integracyjnej, uchodźca
powinien zadeklarować swoją chęć zamieszkania na danym obszarze oraz
gotowość realizacji indywidualnego programu integracyjnego, który
zostanie opracowany z uwzględnieniem sytuacji życiowej uchodźcy.
Ponadto uchodźca składa pisemne oświadczenie, że nie zwrócił się z
podobnym wnioskiem na terenie innego województwa.
Do wniosku należy dołączyć xero: decyzji o nadaniu statusu uchodźcy,
karty pobytu, genewskiego dokumentu podróży oraz inne dokumenty
przydatne podczas opracowania programu.
16
Pomoc integracyjna obejmuje:
1. Świadczenia pieniężne na utrzymanie i pokrycie wydatków związanych
z nauką języka polskiego.
2. Opłacanie składki na ubezpieczenie zdrowotne.
3. Pracę socjalną.
4. Specjalistyczne poradnictwo, obejmujące w szczególności:
a) porady prawne, psychologiczne i rodzinne,
b) udzielanie informacji oraz wsparcia w kontaktach z innymi
instytucjami,
w szczególności z instytucjami rynku pracy, środowiskiem
lokalnym oraz organizacjami pozarządowymi.
c) inne działania wspierające proces integracji uchodźcy, określone w
indywidualnym programie integracji.
Pomoc ma na celu wspieranie procesu integracji i jest realizowana w
ramach indywidualnego programu integracji. Przed jego opracowaniem
uchodźca zostaje poinformowany o warunkach udzielania pomocy.
Indywidualny program integracyjny jest opracowywany wspólnie z
uchodźcą i nie może trwać dłużej niż 12 miesięcy. Zobowiązuje uchodźcę
do zameldowania, zarejestrowania się w urzędzie pracy, aktywnego
poszukiwania pracy, do uczęszczania na kurs języka polskiego, do
współpracy i kontaktu z realizatorem programu, do podejmowania działań
uzgodnionych z pracownikiem socjalnym, wynikających z sytuacji
życiowej.
Natomiast Miejski Ośrodek Pomocy Rodzinie jest zobowiązany do
udzielania uchodźcy informacji dotyczących zaplanowanej pomocy,
warunków jej wstrzymania lub odmowy. Do obowiązków MOPR należy też
wspieranie uchodźcy w kontaktach ze środowiskiem lokalnym, pomoc w
znalezieniu mieszkania, prowadzenie z uchodźcą szeroko rozumianej pracy
socjalnej oraz działań wynikających z sytuacji życiowej.
Jeżeli uchodźca zrezygnuje z zamieszkania na terenie danego
województwa w okresie 12 miesięcy trwania programu, oznacza to
rezygnację uchodźcy z realizacji programu.
Zmiana miejsca zamieszkania jest możliwa jedynie w szczególnie
uzasadnionych przypadkach, takich jak:
o podjęcie pracy z możliwością zamieszkania na terenie innego powiatu
o uzyskanie mieszkania na terenie innego powiatu
o łączenie rodzin cudzoziemców posiadających status uchodźcy, jeżeli
istnieje możliwość wspólnego zamieszkania
o konieczność zapewnienia specjalistycznego leczenia, wymagającego
zmiany miejsca zamieszkania uchodźcy lub członka jego rodziny.
17
W przypadku ubiegania się o zmianę miejsca zamieszkania uchodźca
składa dokumenty i oświadczenia potwierdzające zaistniałą sytuację.
W trakcie realizacji programu dokonywana jest ocena postępów uchodźcy
w procesie integracji. Ocenia się stopień i efektywności edukacji językowej,
funkcjonowania zawodowego i funkcjonowania społecznego.
Jeżeli uchodźca nie wywiązuje się z ustaleń podjętych w ramach
programu, wykorzystuje pomoc w sposób rażąco niegodny z celem na jaki
została przyznana, udziela nieprawdziwych informacji o swojej sytuacji
życiowej, przebywa w zakładzie opieki zdrowotnej powyżej 30 dni następuje wstrzymanie lub odmowa udzielania pomocy.
Kwoty świadczeń pieniężnych, jakie może otrzymywać uchodźca w
trakcie realizacji programu, zależą od jego sytuacji życiowej, liczebności
rodziny i okresu trwania programu.
Świadczenia pieniężne na utrzymanie w szczególności są przyznawane
na pokrycie wydatków na żywności, odzież, obuwie, środki higieny
osobistej oraz opłaty mieszkaniowe.
Świadczenia pieniężne na opłaty związane z nauką języka polskiego
mogą być wydatkowane bezpośrednio przez Ośrodek Pomocy Społecznej.
II. Pomoc na zasadach ogólnych.
Pomoc udzielana jest w szczególności z powodu:
1. ubóstwa;
2. sieroctwa;
3. bezdomności;
4. bezrobocia;
5. niepełnosprawności;
6. długotrwałej lub ciężkiej choroby;
7. przemocy w rodzinie;
8. potrzeby ochrony macierzyństwa lub wielodzietności;
9. bezradności w sprawach opiekuńczo-wychowawczych i
prowadzeniu gospodarstwa domowego, zwłaszcza w rodzinach
niepełnych lub wielodzietnych;
10. braku umiejętności w przystosowaniu do życia młodzieży
opuszczającej placówki opiekuńczo-wychowawcze;
11. trudności w przystosowaniu do życia po zwolnieniu z zakładu
karnego;
12. alkoholizmu lub narkomanii;
13. zdarzenia losowego i sytuacji kryzysowej;
14. klęski życiowej lub ekologicznej.
18
Z pomocy społecznej można uzyskać następujące wsparcie:



Poradnictwo socjalne i specjalistyczne
Świadczenia niepieniężne
Świadczenia pieniężne
 Poradnictwo socjalne i specjalistyczne
Jeżeli jesteś cudzoziemcem i chcesz uzyskać wskazówki, poradę czy
wsparcie możesz liczyć na pracownika socjalnego, który prowadzi Twoją
sprawę. Od pracownika możesz oczekiwać pomocy w rozwiązaniu
osobistych problemów lub problemów rodziny. Pracownik socjalny może
udzielić Ci również pomocy w załatwieniu spraw urzędowych i innych
ważnych spraw bytowych.
Ośrodki Pomocy Społecznej, oferują także pomoc w formie
poradnictwa
specjalistycznego
w
szczególności
prawnego,
psychologicznego i pedagogicznego, które jest świadczone osobom i
rodzinom mające trudności lub wykazują potrzebę wsparcia w
rozwiązywaniu swoich problemów życiowych bez względu na posiadane
dochody.
 Świadczenia niepieniężne
Jeżeli jesteś osobą, która dotknięta jest przemocą w rodzinie, twoje dzieci w
szkole lub grupach rówieśniczych doświadczają przemocy, poniżania lub
szykanowania, zawsze możesz zgłosić się do pracownika socjalnego. Nie
pozostaniesz sam z problemami, a pracownik socjalny postara się
zabezpieczyć wsparcie, skieruje lub ułatwi kontakt ze specjalistą.
Musisz wiedzieć, że w Polsce istnieje wiele placówek zajmujących się
udzielaniem pomocy osobom, które stykają się z przemocą, alkoholizmem,
uzależnieniem od narkotyków, bezradnością w trudnych sprawach
życiowych. Szczegółowe informacje znajdziesz w Internecie, u
pracowników pomocy społecznej lub organizacji pozarządowych. Numery
telefonów do wybranych placówek są też zamieszczone w tej publikacji.
Na przykład na terenie miasta Lublin, jedną takich placówek jest
Centrum Interwencji Kryzysowej, którego zespół tworzą: psycholodzy,
pedagodzy, terapeuci, pracownicy socjalni, prawnik, lekarz psychiatra,
specjaliści ds. uzależnień, specjaliści ds. przemocy. W placówce
funkcjonuje też całodobowy telefon zaufania – numer 081 534 60 60.
19
Celem działalności Centrum Interwencji Kryzysowej jest świadczenie
bezpłatnej pomocy osobom pozostającym trudnej sytuacji życiowej w
związku z:
• przemocą w rodzinie
• uzależnieniem (alkoholizmem lub narkomanią) własnym lub członka
rodziny
• niepełnosprawnością
• długotrwałą lub ciężką chorobą własną lub członka rodziny
• bezradnością w sprawach opiekuńczo-wychowawczych i prowadzeniu
gospodarstwa domowego, zwłaszcza w rodzinach niepełnych i
wielodzietnych
• potrzebą ochrony macierzyństwa
• kryzysami osobistymi
• zdarzeniami losowymi i sytuacjami kryzysowymi (np. strata bliskich
osób, utrata pracy, napad, gwałt, próba samobójcza).
Z pomocy placówki mogą korzystać osoby, które zostały skierowane
przez pracowników socjalnych lub inne instytucje, a także osoby
zgłaszające się samodzielnie.
Zakres oraz formy pomocy:
o poradnictwo specjalistyczne (osobiste, telefoniczne),
o
pomoc
psychologiczna
i
terapeutyczna
o
krótkoterminowym - indywidualna, grupowa, rodzinna,
o
pomoc interwencyjna - wizyty środowiskowe, rozmowy
interwencyjne w sytuacji zgłoszeń o krzywdzeniu dzieci, osób
niepełnosprawnych, starszych,
o
pomoc doraźna osobom w sytuacjach kryzysowych o charakterze
nagłym lub traumatycznym, takich jak: utrata pracy, napad, strata
bliskich osób, gwałt, próba samobójcza,
poradnictwo i pomoc prawna w zakresie redagowania pism
procesowych, urzędowych, monitorowania przebiegu spraw wspólnie z
klientem, budowanie naturalnego systemu wsparcia w środowisku
rodzinnym,
działalność edukacyjna i szkoleniowa w zakresie organizowania
warsztatów i szkoleń oraz organizowania konferencji i spotkań
instytucji świadczących pomoc osobom w sytuacjach kryzysowych.
o
o
20
charakterze

Świadczenia pieniężne
Prawo do świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej przysługuje osobom,
których miesięczny dochód nie jest przekracza:
- 477 złotych w przypadku osoby samotnie gospodarującej,
- 351 złotych na osobę w rodzinie, przy jednoczesnym wystąpieniu co
najmniej jednego z powodów wymienionych w punktach 2-14 (patrz:
str.17) lub innych ważnych okoliczności uzasadniających udzielanie
pomocy społecznej.
Osoby, których dochód nie przekracza kryterium dochodowego, mają
prawo do bezpłatnych świadczeń z pomocy społecznej. Pozostałe osoby
ponoszą częściową lub całkowitą odpłatność za usługi, wysokość opłat
uwarunkowana jest sytuacją materialną i życiową osób korzystających z
usług.
Zasiłki celowe
Zasiłek ten można otrzymać na zaspokojenie niezbędnej potrzeby
bytowej, np. na pokrycie części lub całości kosztów zakupu żywności,
leków i leczenia, opały, odzieży, niezbędnych przedmiotów użytku
domowego, drobnych remontów i napraw w mieszkaniu, a także kosztów
leczenia, bądź też w przypadku straty jaką poniosła osoba lub rodzina w
wyniku zdarzenia losowego. W szczególnie uzasadnionych przypadkach
osobie lub rodzinie o dochodach przekraczających kryterium dochodowe,
może być przyznany specjalny zasiłek celowy, który nie podlega zwrotowi.
Usługi opiekuńcze i specjalistyczne usługi opiekuńcze
Mogą być przyznane osobie samotnej, która z powodu wieku, choroby
lub innych przyczyn wymaga pomocy innych osób. Usługi mogą być
przyznane także osobie, która wymaga pomocy innych osób, a rodzina nie
może takiej pomocy zapewnić.
Usługi opiekuńcze obejmują pomoc w zaspokajaniu codziennych
potrzeb życiowych, opiekę higieniczną, zaleconą przez lekarza pielęgnację
oraz, w miarę możliwości, zapewnienie kontaktów z otoczeniem.
Specjalistyczne usługi opiekuńcze są to usługi dostosowane do
szczególnych potrzeb wynikających z rodzaju schorzenia lub
niepełnosprawności, świadczone przez osoby ze specjalistycznym
przygotowaniem zawodowym.
21
Zasiłek stały
Przysługuje osobie pełnoletniej:
•
•
samotnej, całkowicie niezdolnej do pracy z powodu wieku lub
niepełnosprawności, jeżeli jej dochód jest niższy od kryterium
dochodowego w ustawie o pomocy społecznej,
pozostającej w rodzinie, całkowicie niezdolnej do pracy z powodu
wieku lub niepełnosprawności, jeżeli dochód, jak również dochód na
osobę w rodzinie jest niższy od kryterium dochodowego.
Zatem, jeżeli jesteś cudzoziemcem niezdolnym do pracy z powodu
wieku lub niepełnosprawności, możesz podjąć starania o zasiłek stały.
Osoba, która nie posiada ważnych dokumentów poświadczających
niezdolność do pracy, powinna na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej
podjąć starania o wydanie orzeczenia o niepełnosprawności.
Starając się o orzeczenie niepełnosprawności w Zespole Orzekania i
Niepełnosprawności powinieneś przedstawić: wypełniony formularz
wniosku, orzeczenie o stopniu niepełnosprawności wydane w kraju
pochodzenia - przetłumaczone na język polski, zaświadczenie lekarskie o
stanie zdrowia, dokumenty poświadczające proces chorobowy, inne
dokument mogące pomoc w wydaniu orzeczenia.
W miarę posiadanych możliwości, skompletowanie dokumentów
powinno być dokonane własnym staraniem cudzoziemca. Jednak w
sytuacjach trudnych możesz liczyć na wsparcie ze strony pracownika
socjalnego.
Zasiłek okresowy
Przyznany może być osobom i rodzinom, których posiadane zasoby
pieniężne nie wystarczają na zaspokojenie podstawowych potrzeb
życiowych w szczególności ze względu na:
•
•
długotrwałą chorobę, jeżeli schorzenie to spowodowało wzrost kosztów
utrzymania na skutek konieczności dojazdów do placówek służby
zdrowia, zabiegów medyczno – rehabilitacyjnych, czy stosowania
leków, których koszt stanowi znaczny uszczerbek w budżecie
domowym,
niepełnosprawność, jeżeli powoduje wzrost kosztów utrzymania.
22
O uzyskanie zasiłku okresowego można również starać się z powodu
braku możliwości zatrudnienia lub braku możliwość utrzymania lub nabycia
uprawnień do świadczeń z innych systemów zabezpieczenia społecznego
(np.: oczekiwanie na wypłatę renty).
Starając się o zasiłek z tego powodu powinieneś przedstawić przede
wszystkim orzeczenie o stopniu niepełnosprawności, niezdolności do pracy
lub stosowne zaświadczenie lekarskie określające niepełnosprawność, a
także dokumenty potwierdzające poniesione koszty leczenia.
Przyznawanie zasiłku okresowego z powodu braku możliwości
zatrudnienia zobowiązuje Cię do aktywnego poszukiwania zatrudnienia,
które nie może ograniczyć się jedynie do zarejestrowania w urzędzie pracy.
Jeżeli ubiegasz się o świadczenie z pomocy społecznej z powodu
bezrobocia powinieneś podjąć każdą pracę, nawet jeśli nie jest ona zgodna z
Twoimi kwalifikacjami. Jednym uzasadnionym powodem odmowy są
istniejące przeciwwskazania zdrowotne.
Świadczenia rodzinne
Jeżeli jesteś cudzoziemcem, posiadasz status uchodźcy, zgodę na pobyt
tolerowany, zezwolenie na osiedlenie lub tytuł rezydenta długoterminowego
Wspólnoty Europejskiej, masz dziecko i przebywasz na terytorium RP,
możesz ubiegać się o świadczenia rodzinne, czyli o:
a) zasiłek rodzinny z ustawowym dodatkiem z tytułu:
urodzenia dziecka,
opieki nad dzieckiem w okresie korzystania z urlopu wychowawczego,
samotnego wychowania dziecka i utraty prawa do zasiłku dla
bezrobotnych na skutek upływu ustawowego okresu jego pobierania,
- zaliczki alimentacyjnej,
- samotnego wychowania dziecka,
- wychowania dziecka w rodzinie wielodzietnej,
- kształcenia i rehabilitacji dziecka niepełnosprawnego,
- rozpoczęcia roku szkolnego, podjęcia przez dziecko nauki poza
miejscem zamieszkania.
Prawo do zasiłku rodzinnego z ustawowymi dodatkami mają osoby,
których dochód rodziny wynosi nie więcej niż 504 zł netto, bądź w
przypadku gdy członkiem rodziny jest dziecko legitymujące się
orzeczeniem o niepełnosprawności lub orzeczeniem o umiarkowanym albo
o znacznym stopniu niepełnosprawności nie więcej niż 583 zł netto
miesięcznie na członka rodziny.
-
23
b) świadczenie pielęgnacyjne
Świadczenia opiekuńcze przysługują: rodzicom niepełnosprawnego
dziecka, opiekunom osobie niepełnosprawnej w wieku powyżej 16 roku
życia, jeżeli legitymuje się orzeczeniem o znacznym stopniu
niepełnosprawności bądź orzeczeniem o umiarkowanym stopniu
niepełnosprawności, jeżeli niepełnosprawność powstała w wieku do
ukończenia 21 roku życia.
c) jednorazowa zapomoga z tytułu urodzenia się dziecka
Zapomoga przysługuje ojcu lub matce albo opiekunowi prawnemu
niezależnie od ich dochodów. Wniosek o wypłatę zapomogi składa się w
terminie 3 miesięcy od dnia narodzin.
Ubiegając się o świadczenia rodzinne, pielęgnacyjne lub
jednorazową zapomogę z tytułu urodzenia dziecka, należy złożyć wniosek
wraz z kompletem wymaganych dokumentów.
Zebranie dokumentów jest procesem czasochłonnym, związanym z
dokonaniem tłumaczenia dokumentów wydanych w kraju pochodzenia,
oczekiwaniem na wydanie numeru PESEL, oczekiwaniem na wydanie z
Urzędu Skarbowego zaświadczenia o dochodach itp. Zatem, jeżeli
sprawdziłeś, że jesteś cudzoziemcem uprawnionym do korzystania z
systemu świadczeń rodzinnych wcześniej możesz rozpocząć kompletowanie
niezbędnych dokumentów.
Procedury postępowania przy ubieganiu się o świadczenia pomocy
społecznej
1. Zgłoszenie problemu do pracownika socjalnego właściwego ze względu
na miejsce zamieszkania. Zgłoszenia można dokonać pisemnie lub ustnie.
Jeżeli jesteś osobą, która ma trudności w posługiwaniu się językiem
polskim, w opracowaniu podania może wesprzeć Cię inna osoba lub
pracownik organizacji pozarządowej.
2. Przeprowadzenie wywiadu środowiskowego w miejscu zamieszkania
cudzoziemca. W celu ustalenia sytuacji osobistej, rodzinnej, zdrowotnej
dochodowej i majątkowej pracownik socjalny przeprowadza wywiad
środowiskowy w miejscu zamieszkania cudzoziemca. Wywiad
środowiskowy różni się od tego, jaki przeprowadzany jest z osobami, które
podlegają procedurze o nadanie statusu uchodźcy. Podczas wywiadu
dokonywanego przez pracownika socjalnego, należy podawać prawdziwe
dane o sytuacji osoby lub rodziny, nie pomijając żadnych ważnych
informacji dotyczących zaburzeń w funkcjonowaniu rodziny.
24
Sytuację osobistą majątkową, dochodową i zdrowotną ustala się na
podstawie dokumentów:
- dokumentów określających tożsamość cudzoziemca tj. karty
pobytu,
- dokumentów poświadczających status prawny cudzoziemca, np.
decyzja o nadaniu statusu uchodźcy, udzieleniu zgody na pobyt
tolerowany, zezwolenia na osiedlenie.
- skróconego odpisu atu urodzenia dziecka lub kary pobytu, w
przypadku gdy dziecko nie figuruje w dokumencie tożsamości
rodzica,
- decyzji właściwego organy o przyznaniu renty lub emerytury,
- orzeczenia o inwalidztwie lub niepełnosprawności,
- zaświadczenia pracodawcy o wysokości wynagrodzenia z tytułu
zatrudnienia,
- zaświadczenia wystawionego przez szkole potwierdzającego
kontynuowanie w gimnazjum, szkole ponadgimnazjalnej lub
szkole wyższej,
- zaświadczenia lub decyzji organów przyznających świadczenia
pieniężne,
- oświadczenia o stanie majątkowym,
- zaświadczenia o stanie zdrowia,
- zaświadczenia z Urzędu pracy o posiadaniu statusu osoby
bezrobotnej,
- innych dokumentów mogących pomóc w ustaleniu sytuacji
życiowej.
Wobec powyższego, skompletowanie dokumentów przez cudzoziemca,
ubiegającego się wsparcie z pomocy społecznej jeszcze przed wizytą
pracownika socjalnego, może usprawnić proces wsparcia na rzecz rodziny.
3. Ustalenie planu działań na rzecz osoby lub rodziny podejmowanych
zarówno przez pracownika socjalnego jak i osobę, która ubiega się o
wsparcie. Pomoc społeczna wspiera osoby i rodziny w wysiłkach
zmierzających do zaspokojenia potrzeb, dąży życiowego usamodzielnienia
się osób. Przywiązuje jednak szczególną uwagę do wykorzystania
wszystkich okoliczności zorientowanych na osiągniecie celu, w tym
aktywności osób korzystających pomocy społecznej.
4. Ustalenie i realizacja planu pomocy. Jak to zostało wspomniane, pomoc
finansowa dostosowywana jest to potrzeb i możliwości osób i ich rodzin.
Oczekując pomocy finansowej, cudzoziemiec nie powinien kierować się
25
zasadą, że pomoc przysługuje wszystkim osobom i rodzinom, po równo bez
względu na ich sytuację rodzinna, zdrowotną i majątkową.
5. Systematyczna współpraca pomiędzy cudzoziemcem a pracownikiem
socjalnym w rozwiązywaniu trudnych sytuacji życiowych.
Reasumując:
Jeżeli jesteś cudzoziemcem możesz liczyć na wsparcie ze strony
pomocy społecznej. Jednak efekty działań zależą w dużej mierze od
Ciebie, Twojej aktywności w pokonywaniu nieuniknionych problemów
życiowych oraz nabywaniu znajomości języka polskiego. Tylko
obustronne zaangażowanie w pokonywaniu niepowodzeń może
przyczynić się do poprawy sytuacji życiowej.
26
Przydatne adresy
Caritas Polska
01-015 Warszawa, Skwer Ks. Kardynała
Wyszyńskiego 9
tel.: 0-22 334 85 22; fax.: 0-22 334 85 58;
e-mail: [email protected]
Helsińska Fundacja Praw Człowieka
Warszawa 00-018, ul. Zgoda 11
tel.: 0-22 556 44 66; fax.: 0-22 828 69 96;
556 44 50 lub 51
e-mail: [email protected],
Caritas Archidiecezji Lubelskiej Centrum Pomocy Migrantom i
Uchodźcom
20-950 Lublin, ul. Prymasa Stefana
Wyszyńskiego 2
tel./fax.: 0-81 743 71 86
e-mail: [email protected]
IOM - Międzynarodowa Organizacja
ds. Migracji
00-302 Warszawa, ul. Mariensztat 8
tel.: 0-22 538 91 03; fax.: 0-22 538 91 40
e-mail: [email protected]
Komendant Główny Straży Granicznej
Warszawa 00-562, ul. Koszykowa 16,
e-mail: www.sg.gov.pl
Caritas Archidiecezji Białostockiej Centrum Pomocy Migrantom i
Uchodźcom
15-077 Białystok, ul. Warszawska 32
tel./fax.: 0-85 732-55-53
e-mail: migranci-biał[email protected]
Klinika Prawa - Studencki Ośrodek
Pomocy Prawnej
Warszawa 00-071, Krakowskie
Przedmieście 26/28
tel.: 0-22 552 08 11; fax.: 0-22 552 43 18
e-mail: [email protected]
Caritas Diecezji Legnickiej - Centrum
Pomocy Migrantom i Uchodźcom
59-900 Zgorzelec, ul. Ks. Domańskiego
12, tel./fax.: 0-75 771 65 61
e-mail: [email protected]
La Strada
skrytka pocztowa 5
PL 00 - 956 Warszawa 10,
telefon zaufania: 0-22 628 99 99;
fax.: 0-22 622 19 85
e-mail: [email protected]
Caritas Archidiecezji Warszawskiej Biuro ds. Migrantów i Uchodźców
00-322 Warszawa, ul. Krakowskiej
Przedmieście 62, lok. 44
tel.: 0-22 826 99 10
e-mail:[email protected]
Miejski Ośrodek Pomocy Rodzinie
15-440 Białystok, ul. Malmeda 8
tel.: 0-85 732 20 52; 0-85 732 43 94;
fax.: 0-85 732 26 26
e-mail: [email protected]
Centrum Interwencji Kryzysowej
20-086 Lublin, ul. Szewska 1
tel.: 0-81 534 81 41; fax.: 0-81 534 81 40
e-mail: [email protected]
Miejski Ośrodek Pomocy Rodzinie
20-112 Lublin, ul. Grodzka 7
tel.: 0-81 536 07 12
Fundacja - Instytut na Rzecz Państwa
Prawa
20-023 Lublin, ul. Chopina 14/70
tel./fax.: 0-81 743 68 05; 0-81 532 40 69
e-mail: [email protected]
Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie
15-569 Białystok, ul. Borsucza 2
tel.: 0-85 740 63 98; fax.: 0-85 740 64 08
e-mail: [email protected]
27
Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie
18-400 Łomża, ul. Szosa Zambrowska
1/27, tel.: 0-86 215 69 42
Rada do Spraw Uchodźców
Warszawa 00-556, Aleja Róż 2
tel.: 0-22 52 00 421; fax.: 0-22 520 04 22
e-mail: [email protected]
Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie
21-400 Łuków, ul. Piłsudskiego 14
tel.: 0-25 798 99 18; fax.: 0-25 798 22 03
Regionalne Centrum Wolontariatu
20-213 Lublin, ul. Jezuicka 4/5 (I piętro)
tel.: 0-81 534 26 52; fax.: 0-81 532 45 45
e-mail: [email protected]
Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie
Radom
26-600 Radom, ul. Limanowskiego 134
tel.: 0-48 360-87-01; fax.: 0-48 360-87-06
e-mail: [email protected]
Stowarzyszenie Interwencji Prawnej
00-391 Warszawa, Al. 3 Maja 12 lok. 510
tel.: 0-22 621 51 65; fax.: 0-22 621 51 65
e-mail: [email protected]
Warszawskie Centrum Pomocy
Rodzinie
02-517 Warszawa, ul. Rakowiecka 21
tel.: 0-22 646 53 11; 646 18 11, w.108
e-mail: [email protected];
[email protected]
Stowarzyszenie Uchodźców w Polsce
tel.: 0-22 839 09 27; 0-22 825 54 26
e-mail: [email protected]
UNHCR - Biuro Wysokiego Komisarza
Narodów Zjednoczonych ds.
Uchodźców
00-566 Warszawa, Aleja Róż 2
tel.: 0-22 628 69 30; fax.: 0-22 625 61 24
e-mail: [email protected]
Ośrodek Interwencji Kryzysowej
15-569 Białystok, ul. Włókiennicza 7
tel.: 0-85 744 50 28; 0-85 744 50 27
(całodobowo)
Polska Akcja Humanitarna
Warszawa 00-031, ul. Szpitalna 5/3
tel.: 0-22 828 88 82; fax.: 0-22 831 99 38;
828 88 82 w.217
e-mail: [email protected]
Urząd ds. Repatriacji i Cudzoziemców
Warszawa 00-564, ul. Koszykowa 16
tel.: 0-22 601 74 07; fax.: 0-22 601 51 23
www.uric.gov.pl
28