Uchwała Nr 91/2015 Krajowej Rady Prokuratury z dnia 24 marca

Uchwała Nr 91/2015
Krajowej Rady Prokuratury
z dnia 24 marca 2015 roku
w sprawie naruszenia zasad etyki zawodowej przez prokuratorów w związku
z podjęciem innego sposobu zarobkowania w oparciu o umowy o dzieło
zawarte z Biurem Rzecznika Praw Obywatelskich
Krajowa Rada Prokuratury w dniach 23 – 25 lutego 2015 r. oraz 23 marca
2015 r. obradowała m.in. w przedmiocie naruszenia zasad etyki zawodowej przez
prokuratorów w związku z podjęciem innego sposobu zarobkowania w oparciu o umowy
o dzieło zawarte z Biurem Rzecznika Praw Obywatelskich.
Działania w tej sprawie podjęte zostały przez Radę na podstawie publikacji z dni
6 i 9 lutego 2015 r. Dziennika Gazeta Prawna - odpowiednio pt. „Sędziowie
i prokuratorzy dorabiają u rzecznika” oraz „Prokuratura okręgowa: dorabiać u RPO nie
jest nieetyczne”.
W rezultacie podjętych czynności Krajowa Rada Prokuratury stwierdza, co
następuje.
Zgodnie z art. 49 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 20 czerwca 1985 r. o prokuraturze
(Dz.U. z 2011 r. Nr 270, poz. 1599 z późn. zm.), zwanej dalej ustawą, prokurator nie
może podejmować dodatkowego zatrudnienia, innego zajęcia ani sposobu zarobkowania,
z wyjątkami wskazanymi w tych unormowaniach.
Wyjątkiem takim jest podjęcie zatrudnienia na stanowisku dydaktycznym,
naukowo-dydaktycznym lub naukowym w łącznym wymiarze nieprzekraczającym pełnego
wymiaru czasu pracy pracowników zatrudnionych na tych stanowiskach, z zastrzeżeniem,
że wykonywanie tego zatrudnienia nie przeszkadza w pełnieniu obowiązków prokuratora.
Wyjątkiem od wspomnianej reguły jest także podjęcie przez prokuratora innego
zajęcia czy sposobu zarobkowania, które by nie przeszkadzało w pełnieniu obowiązków
prokuratora, nie osłabiało zaufania do jego bezstronności lub nie przynosiło ujmy
godności sprawowanego urzędu.
2
Zarobkowanie to wykonywanie pracy lub świadczenie usług na podstawie umów
cywilnoprawnych (np. o dzieło, zlecenia), ale też podejmowanie działalności na własny
rachunek.
Prokurator, stosownie do art. 49 ust. 4 ustawy, o zamiarze podjęcia dodatkowego
zatrudnienia na stanowisku dydaktycznym, naukowo-dydaktycznym lub naukowym,
a także o podjęciu innego zajęcia lub sposobu zarobkowania ma obowiązek zawiadomić
właściwego przełożonego, który w oparciu o art. 49 ust. 5 ustawy uznając, iż wspomniane
zatrudnienie będzie przeszkadzało w pełnieniu obowiązków prokuratora, jak i że
podejmowanie lub kontynuowanie innego zajęcia przeszkadza w pełnieniu obowiązków
prokuratora albo przynosi ujmę godności sprawowanego przez niego urzędu lub osłabia
zaufanie do jego bezstronności – wydaje decyzję o sprzeciwie wobec zamiaru podjęcia
zatrudnienia albo wobec podejmowania lub kontynuowania innego zajęcia.
Z wymienionymi uregulowaniami koresponduje norma § 20 Zbioru zasad etyki
zawodowej prokuratorów przyjętego Uchwałą Nr 468/2012 z dnia 19 września 2012 r.
Krajowej Rady Prokuratury, zwanego dalej Zbiorem, która stanowi, że prokurator nie
może świadczyć usług prawniczych.
Przez usługi prawnicze należy rozumieć usługi, które celem osiągania dochodów
świadczą prawnicy, w szczególności posiadający specjalne kwalifikacje do wykonywania
zawodu w ramach korporacji prawniczych.
Wspomniane usługi niewątpliwie obejmują doradztwo prawne, sporządzanie opinii
w tym zakresie, opracowywanie pism procesowych i różnego rodzaju aktów prawnych.
Zakaz świadczenia przez prokuratora usług prawniczych nie dotyczy tych jego
działań z przedstawionego zakresu, które podejmowane są nieodpłatnie, niekiedy
jednorazowo i nie wchodzą w kolizję z obowiązkami wynikającymi ze sprawowanego
urzędu. Wykonywanie takich czynności zawsze wymaga od prokuratora dużej dozy
krytycyzmu i wnikliwej oceny czy nie naruszy w ten sposób standardów określonych
w art. 44 ust. 2 ustawy oraz odpowiednich zasad Zbioru.
Tym samym, z dochowaniem przedstawionych wymogów, dopuszczalne jest
udzielenie przez prokuratora porady prawnej członkowi rodziny.
W przypadku podjęcia przez prokuratora, w oparciu o umowę o dzieło, innego
sposobu zarobkowania polegającego na sporządzaniu za wynagrodzeniem w Biurze
Rzecznika Praw Obywatelskich, na podstawie analizy akt sądowych, opinii dotyczących
3
istnienia podstaw prawnych do wniesienia kasacji przez Rzecznika Praw Obywatelskich
w wytypowanych sprawach – stwierdzić należy, że tego rodzaju zarobkowanie nie
uchybiałoby godności urzędu prokuratora, gdyż Rzecznik Praw Obywatelskich jest
organem konstytucyjnym. Niewątpliwie
jednak
podejmowanie
czynności
przez
prokuratora na rzecz tego organu, posiadającego przecież pewne uprawnienia ustawowe
w stosunku do prokuratury, może osłabiać zaufanie do bezstronności prokuratora,
w szczególności w sytuacjach dotyczących czynności pozostających w zakresie tożsamych
kompetencji procesowych prokuratury i Rzecznika Praw Obywatelskich. Nie budzi też
wątpliwości, iż wykonywanie wspomnianej pracy narusza wprost zakaz świadczenia usług
prawniczych przez prokuratora wynikający z § 20 Zbioru, jak również sprzeciwia się
zasadzie unikania przez prokuratora zachowań i sytuacji, które mogłyby osłabiać zaufanie
do sprawowanego urzędu wyrażonej w § 2 pkt 7 Zbioru. W konsekwencji podjęcie tego
zarobkowania
może
także
negatywnie
rzutować
na
postrzeganie
prokuratury
i prokuratorów w zakresie ich niezależności, podczas gdy prokurator zobowiązany jest
w oparciu o § 8 pkt 2 Zbioru do unikania zachowań i sytuacji, które mogłyby podważyć
zaufanie do zasady niezależności cechującej wspomniane podmioty.
Z przedstawionych powodów należało oczekiwać, że prokurator przełożony
- zawiadomiony przez prokuratora podwładnego o zamiarze podjęcia innego zajęcia
w oparciu o umowę o dzieło zawartą z Biurem Rzecznika Praw Obywatelskich
w przedmiocie dokonywania oceny akt postępowań karnych mimo, iż miałoby to mieć
miejsce poza godzinami i miejscem pracy prokuratora, a ponadto tylko w stosunku do akt
pochodzących spoza okręgu jego macierzystej apelacji - wyda decyzję o sprzeciwie wobec
podejmowania tego innego zajęcia.
Wskazując na powyższe Krajowa Rada Prokuratury zwraca się do Prokuratora
Generalnego o podjęcie działań do wdrożenia w tej sprawie postępowania wyjaśniającego
w zakresie odpowiedzialności dyscyplinarnej właściwych prokuratorów.
Przewodniczący
Krajowej Rady Prokuratury
Edward Zalewski