Uprawa pszenicy orkisz

10
w polu i na łące - uprawa przenicy orkisz
Uprawa pszenicy orkisz
Orkisz (Triticum spelta) jest jednym z najstarszych podgatunków pszenicy. Starsze s¹ tylko pszenica samopsza
i p³askurka. By³ podstawowym zbo¿em w czasach biblijnych oraz w okresie cesarstwa rzymskiego. W Europie orkisz
by³ przez wieki dominuj¹cym zbo¿em uprawianym w rejonach o ch³odnym klimacie: w Skandynawii, w górskich rejonach
Niemiec, Szwajcarii i w Polsce. Wspó³czeœnie orkisz uprawiany jest g³ównie w gospodarstwach ekologicznych w krajach
niemieckojêzycznych, ale równie¿ w Belgii, W³oszech, Francji.
mgr in¿. Grzegorz Tulski
PZDR Elbl¹g
Dynamiczny rozwój gospodarstw
ekologicznych sprawia wzrost zainteresowania upraw¹ tego zbo¿a. Jego
walory ¿ywieniowe sprawiaj¹, ¿e produkty z niego otrzymywane korzystnie wp³ywaj¹ na uk³ad trawienny
i jest stosowany w dietach leczniczych.
Systematyczne spo¿ywanie produktów
orkiszowych regeneruje ca³y organizm,
daje na d³ugo uczucie sytoœci, jak równie¿ dobre samopoczucie.
Wymagania glebowe wspó³czesnych
odmian przeznaczonych do uprawy na
terenach nizinnych s¹ wysokie i podobne do pszenicy ozimej. Na stanowiskach bogatych w azot ³atwo wylega.
Powinien byæ uprawiany na glebach
próchnicznych zasobnych w sk³adniki pokarmowe, o odczynie zbli¿onym
do obojêtnego, odchwaszczonych. Najlepiej uprawiaæ go na glebach klas: II,
IIIa, IIIb, IVa i IVb. Mo¿liwa jest uprawa orkiszu na glebach klasy V, ale jego
wydajnoœæ maleje i narastaj¹ problemy
z wy³uskaniem ziarna.
Odmiany zalecane do uprawy na
nizinnych obszarach Polski to: franckenkorn, ceralio, schwabenspelz, schwabenkorn, ostro, oberkumer rothkorn. Najlepiej
w naszych warunkach plonuje Franckenkorn, Schwabenspelz oraz Ceralio.
S¹ to odmiany ozime, ale w uprawie
mo¿na spotkaæ równie¿ odmiany orkiszu jarego.
Orkisz podobnie jak pszenica ma
du¿e wymagania przedplonowe. Na
glebach lepszych odpowiednimi przedplonami bêd¹: warzywa, ziemniaki,
burak cukrowy i pastewny, str¹czkowe na ziarno, natomiast na glebach
s³abszych zalecane s¹ przedplony
o du¿ej sile nawozowej takie jak:
koniczyna czerwona, lucerna mieszañcowa, mieszanki motylkowatych
wieloletnich z trawami. S³absze przedplony na glebach l¿ejszych nale¿y rekompensowaæ stosuj¹c 20-25 ton dobrze
roz³o¿onego obornika.
nr 3 [245] 
Marzec 2009
Uprawa roli nie ró¿ni siê od uprawy roli pod inne zbo¿a i zale¿y g³ównie od przedplonu. Wiêcej problemów
przysparza sam siew, gdy¿ materia³em
siewnym s¹ k³oski, z natury trudne
generalnie nie wp³ywa na wysokoœæ plonu, a zdecydowanie korzystnie wp³ywa
na obni¿enie zachwaszczenia uprawy.
Najczêstszym zabiegiem pielêgnacyjnym jest wiosenne bronowanie ostr¹
Reakcja orkiszu ozimego na dobór przedplonu na glebach klasy IIIb-IVa
Plon wy³uskanego
Plon brutto, k³osków t/ha
Przedplon
ziarna t/ha
2,4-3,5
4-5
Koniczyna czerwona
0,9-1,5
1,8-2,5
Pszenica jara
Źród³o: Tyburski 2006.
do wysiania. Przygotowanie materia³u siewnego polega na przewianiu
go na wialni. Podczas tej czynnoœci odwiewamy nasiona chwastów
i oddzielamy wiêksze fragmenty k³osa
dziel¹c je na pojedyncze k³oski. Orkisz wysiewamy na g³êbokoœæ od 3 do
6 cm.
W praktyce spotyka siê ró¿ne rozstawy rzêdów: od 17-19 cm poprzez
22 cm, a¿ do 24 cm.
Zalecana gêstoœæ siewu to: 160-200
kie³kuj¹cych ziarniaków na 1 m2, a¿ do
250 oznacza to ¿e nale¿y wysiaæ nie
mniej ni¿ 300-350 kg k³osków na ha.
Gêstszy ³an lepiej zacienia glebê broni¹c
siê skutecznie przed zachwaszczeniem,
co ma du¿e znaczenie w przypadku
rolnictwa ekologicznego. Termin siewu
mo¿e byæ późniejszy ni¿ pszenicy zwyczajnej. Literatura
podaje daty od po³owy
wrzeœnia do pocz¹tku
listopada.
Opóźnienie siewu
bron¹ dwukrotnie na krzy¿. Termin
bronowania powinien wykluczaæ mo¿liwoœæ wystêpowania nocnych przymrozków. Przed bronowaniem mo¿na
rzutowo wsiaæ wsiewkê np. koniczyny,
a na l¿ejszych glebach seradeli.
Zbioru dojrza³ego ziarna orkiszu
dokonujemy za pomoc¹ kombajnu zbo¿owego. Ze wzglêdu na du¿¹ ³amliwoœæ
k³osów zmniejszamy obroty motowide³,
otwieramy sita i zmniejszamy obroty
wentylatora, ¿eby zapobiec wyrzuceniu
k³osków wraz ze s³om¹.
WydajnoϾ netto (odplewionego
ziarna) waha siê w granicach od 50 do
70% plonu brutto.
Odplewiania ziarna mo¿na dokonywaæ za pomoc¹ odpowiednio przerobionego bukownika lub ³uszczarki. K³oski orkiszu podczas przechowywania
musz¹ byæ ca³kiem suche,
a magazyny do d³u¿szego
przechowywania pozbawione szkodników magazynowych.
fot. pszenica orkisz ma
szerokie zastosowanie
w przemyœle spo¿ywczym