Filozofia

WYMAGANIA EDUKACYJNE Z
PRZEDMIOTU
ELEMENTY FILOZOFII
NAUCZYCIEL
IWONA ŚMIECHOWSKA
PODRĘCZNIK
„Edukacja filozoficzna”
dla klasy pierwszej, drugiej, trzeciej
autorzy:
Magdalena Gajewska
Krzysztof Sobczak
1. Szczegółowe cele kształcenia i wychowania
A) wiadomości
Uczeń:
 poznaje podstawową terminologię filozoficzną;
 rozpoznaje najważniejsze poglądy i kierunki (szkoły) w filozofii;
 omawia wybrane zagadnienia filozoficzne z zakresu: ontologii, epistemologii, aksjologii, etyki i estetyki,
antropologii, filozofii Boga i religii, filozofii społecznej, logiki oraz historii filozofii;
 dostrzega rolę systemów i poglądów filozoficznych w życiu jednostki i całej historii ludzkości;
 rozpoznaje wpływ filozofii na kulturę w szerokim sensie tego słowa;
 samodzielnie dokonuje krytycznej oceny poznanych koncepcji filozoficznych;
 wykorzystuje poznaną wiedzę z zakresu logiki i retoryki w uzasadnianiu własnego stanowiska.
B) kształtowania umiejętności
Uczeń:
 przeprowadza krytyczny namysł nad samodzielnie sformułowanym problemem;
 poszukuje możliwości rozwiązania postawionych przez siebie problemów;
 poprawnie formułuje pytania oraz logicznie argumentuje; szuka argumentacji poprzez udział w dyskusji;
 samodzielnie polemizuje z poglądami filozoficznymi, religijnymi czy naukowymi, odwołując się do własnej
wiedzy i refleksji;
 prezentuje wnioski z samodzielnie rozwiązanych dylematów moralnych;
 podejmuje decyzje w sytuacjach trudnych i złożonych;
 prezentuje swoje stanowisko dzięki umiejętności autorefleksji oraz jasnego określenia własnych postaw i
poglądów;
 samodzielnie i poprawnie dokonuje oceny wyznawanych wartości;
 rozumie i poddaje krytycznej analizie teksty filozoficzne.
C) wychowania
Uczeń:
 posiada świadomość odpowiedzialności za swoje poglądy;
 jest otwarty na poglądy innych;
 wykazuje postawę poszanowania i tolerancji wobec odmiennych poglądów;
 nabiera potrzeby autorefleksji;
 posiada potrzebę określania i budowy własnego systemu wartości;
 stawia pytania (w tym krytyczne) dotyczące samego siebie, otaczającego świata i „rzeczy ostatecznych”;
 wykazuje się wrażliwością moralną;
 posiada świadomość niezbędności i użyteczności wiedzy filozoficznej i jej kulturowego zastosowania;
 jest inspirowany do nieustannego poszerzania swej wiedzy.
2. Sposoby osiągania celów kształcenia i wychowania
Proponowane metody realizacji celów edukacyjnych:
wykład – nauczyciel, komunikując wiedzę, powinien zwrócić uwagę na zastosowanie w jego początkowej fazie (set
induction) metod dynamicznych: elementów pogadanki, postawienia problemu w sposób interesujący i atrakcyjny dla
ucznia, użycia różnorodnych środków dydaktycznych – obrazu, dźwięku, fragmentu tekstu itd.; przekazywanie
specyficznych treści filozoficznych wymaga od nauczyciela dużej precyzji języka, czytelnego formułowania
problemów i jasnego definiowania pojęć;
pogadanka – wprowadzając nowy temat, nauczyciel powinien się odwoływać do osobistego doświadczenia uczniów
oraz ich wiedzy z zakresu innych przedmiotów; w znaczący sposób może to ułatwić przekazywanie, jak i przyswajanie
treści nauczania; dzięki tej metodzie nauczyciel może wykazać praktyczny aspekt zastosowania filozofii oraz jej
holistyczny charakter;
praca z podręcznikiem – jest jednym z elementów wpływających na umiejętność samodzielnego myślenia i
wykonywania zadań przez uczniów; wykorzystując podręcznik jako narzędzie pracy grupy uczniów, nauczyciel może
rozwijać ich umiejętności komunikacji czy dyskusji;
praca z materiałami źródłowymi – uczeń, korzystając z różnorodnego materiału źródłowego: teksty filozoficzne,
literackie, poezja, obraz, obcuje z problemami filozoficznymi w szeroko rozumianym kontekście kulturowym; jest to
jeden z najistotniejszych elementów w nauczaniu filozofii; nie tylko uczy analizować i syntetyzować wiedzę z zakresu
innych przedmiotów, ale przede wszystkim skłania do samodzielnego i krytycznego namysłu;
ćwiczenia – umożliwiają kształtowanie umiejętności samodzielnego myślenia, jak i sprawdzenie umiejętności i
wiadomości nabywanych w procesie nauczania;
praca indywidualna – powinna odbywać się poprzez samodzielną analizę tekstów filozoficznych, materiałów
źródłowych (tabel, obrazów, wierszy, fragmentów literatury), a także pisanie prac pisemnych czy zadań na tematy
skonstruowane w formie otwartej (np. dokończ zdanie: „Granice mojego języka są granicami mojego…”; zinterpretuj i
ustosunkuj się do twierdzenia Sartre’a: „Piekło to inni.”);
praca w zespołach – jest szczególnie cenna dla celów wychowawczych nauczania; jeśli ma być dobrze realizowana,
wymaga od ucznia otwartości na poglądy innych, a także umiejętności przydatnych w argumentacji i komunikacji;
stosując tę metodę, można zachęcać uczniów do szukania rozwiązań dylematów moralnych czy wspólnej interpretacji
tekstów, rozwijając przy tym ich umiejętności argumentacji i współdziałania;
dyskusja – jest kolejną z metod ważnych i niezbędnych w nauczaniu filozofii; rola nauczyciela polega tu na
kontrolowaniu jakości argumentacji uczniów, poprawnego posługiwania się przez nich językiem, używania
odpowiednich pojęć, zwracaniu uwagi na logiczność i przejrzystość argumentacji; warto zwrócić uwagę na różnorodne
metody prowadzenia dyskusji: burza mózgów, dyskusja punktowa, dyskusja panelowa, analiza postawionego problemu
ze względu na argumenty za i przeciw; różnorodność form tej metody daje możliwość dostosowywania jej do poziomu
wiadomości i umiejętności uczniów.
Zaproponowane sposoby realizacji celów pozwalają kształtować wybrane umiejętności oraz prowadzić
indywidualizację pracy z uczniem zdolnym lub posiadającym trudności w nauce przy realizacji podanych niżej zasad:
 stopniowanie trudności zadań w zależności od cech ucznia,
 opracowywanie wskazówek dla rozwiązywania zadań przez uczniów,
 pomoc nauczyciela w rozwiązywaniu zadań w formie pomocy lekcyjnej i pozalekcyjnej,
 gromadzenie i stosowanie różnorodnych materiałów dydaktycznych przez nauczyciela,
 motywowanie ucznia do prowadzenia własnych analiz i poszerzania zainteresowań.
Dla zastosowania tych zasad i realizacji treści przedstawionych w tym programie nauczania proponuje się
dodatkowe techniki, które pozwolą na indywidualizację pracy z uczniem:
 integracja treści nauczania z filozofii z treściami z innych przedmiotów,
 samodzielne lub zespołowe opracowywanie wybranego tematu i jego prezentacja podczas lekcji,
 twórcze rozwiązywanie problemów filozoficznych,
 wspieranie koła filozoficznego przez nauczyciela,





udział w wykładach filozoficznych realizowanych na uczelniach wyższych,
poznawanie treści filozoficznych z różnorodnych źródeł i nośników,
zbieranie i dokumentowanie treści filozoficznych z artykułów zamieszczonych w Internecie, kronikach, prasie,
z nagrań muzycznych, filmów, audycji radiowych czy programów telewizyjnych,
przygotowywanie publicznych wystąpień i debat o charakterze filozoficznym,
stosowanie zdobytej wiedzy do analizy codziennej rzeczywistości.
3. Opis założonych osiągnięć ucznia
Celem nauczania filozofii w szkole ponadgimnazjalnej jest przede wszystkim rozbudzenie w uczniach
ciekawości − zachęcenie do stawiania pytań i poszukiwania na nie odpowiedzi. Uczeń nabywa nowe sprawności
intelektualne i moralne, kiedy w sposób krytyczny i samodzielny odnosi się do elementów rzeczywistości i zależności
między nimi, korzystając ze zdobytej wiedzy (w zakresie interdyscyplinarnym) i własnej praktyki życia. Uznając ten
model kształcenia za zasadę naczelną, niniejszy program kładzie szczególny nacisk na następujące elementy:
 poznanie najistotniejszych problemów i zagadnień filozoficznych,
 ich własną interpretację poprzez odniesienie do literatury przedmiotu,
 samodzielną i krytyczną analizę problemu,
 wymianę poglądów poprzez uczestnictwo w dyskusji,
 weryfikację własnego stanowiska,
 analizę i interpretację tekstów filozoficznych i kulturowych.
Szczegółowe osiągnięcia ucznia z zakresu wiedzy i umiejętności zawierają:
 znajomość podstawowych problemów, kierunków i paradygmatów filozoficznych,
 rozpoznanie pochodzenie problemów filozoficznych i związków, jakie występują pomiędzy nimi,
 stawianie pytań dotyczących ujęcia problemów filozoficznych,
 poszukiwanie możliwości rozwiązania samodzielnie postawionego problemu,
 weryfikowanie logiczności wywodu filozoficznego,
 rozumienie i posługiwaniu się pojęciami charakterystycznych dla podstawowych subdyscyplin filozoficznych:
ontologii, epistemologii, aksjologii, etyki, estetyki, filozofii społecznej, logiki,
 stosowanie narzędzi filozoficznych do wyrażania i uzasadniania własnego stanowiska,
 doskonalenie umiejętności autorefleksji oraz precyzyjnego wyrażania własnych poglądów i postaw.
Założonymi osiągnięciami w nauczaniu filozofii jest:
 kształtowanie postawy odpowiedzialności za wypowiadane słowa i poglądy,
 dialogiczna otwartość na argumenty innych, szacunek dla wypowiedzi innych,
 uwrażliwienie na kwestie aksjologiczne.
4. Propozycje kryteriów oceny i metod sprawdzania osiągnięć ucznia
W nauczaniu filozofii nauczyciel oceniający wiedzę i umiejętności uczniów powinien kierować się zasadą
indywidualizmu. Specyfika kształcenia filozoficznego musi uwzględniać możliwości i zdolności uczniów. Wychodząc z
tego założenia, autorzy programu proponują następujące kryteria oceniania w zakresie wiadomości i umiejętności:
 znajomość treści nauczania, w tym: pojęć filozoficznych, przedstawicieli określonych poglądów i szkół
filozoficznych – ich dorobku i wpływu na filozofię i kulturę,
 aktywność ucznia: udział w dyskusjach i pracach grupowych,

zaangażowanie w przedmiot − samodzielne stawianie pytań i szukanie rozwiązań problemów filozoficznych,
 kreatywność i samodzielność podczas wykonywania prac indywidualnych i analizy materiałów źródłowych.
Propozycje szczegółowych kryteriów oceniania:
Ocena celująca
Uczeń w sposób swobodny używa pojęć i terminów filozoficznych, prezentuje poznane kierunki i koncepcje
filozoficzne, samodzielnie i krytycznie podejmuje problemy filozoficzne i analizuje tekst źródłowy, prezentuje własne
stanowisko w poznanych zagadnieniach filozoficznych, nie popełnia błędów logicznych, przygotowuje projekty
filozoficzne.
Ocena bardzo dobra
Uczeń zna i stosuje poznane terminy i pojęcia filozoficzne, rozpoznaje poszczególne koncepcje i szkoły filozoficzne,
samodzielnie i krytycznie stawia pytania do tekstu źródłowego, prezentuje i potrafi obronić własne stanowisko
względem problemów filozoficznych, nie popełnia błędów logicznych, jest aktywny i zaangażowany w przedmiot w
toku lekcji.
Ocena dobra
Uczeń posiada niewielkie braki w nauczanych treściach, posługuje się pojęciami i terminami filozoficznymi, odwołuje
się do poznanych koncepcji filozoficznych, stawia pytania do tekstów źródłowych, samodzielnie odtwarza
argumentację zawartą w tekstach filozoficznych, jest aktywny i zaangażowany w tok lekcji.
Ocena dostateczna
Uczeń zna podstawowe terminy i pojęcia filozoficzne, rozpoznaje kierunki filozoficzne na podstawie tekstu
źródłowego, stawia samodzielnie pytania do tekstu, zabiera głos w dyskusjach, jest średnio zaangażowany w przedmiot.
Ocena dopuszczająca
Uczeń zna podstawowe pojęcia i terminy filozoficzne, samodzielnie potrafi odtworzyć główną tezę zawartą w tekście
źródłowym, z pomocą nauczyciela poprawnie wykonuje zadania, nie angażuje się w przedmiot, nie zabiera głosu w
dyskusjach.
Ocena niedostateczna
Uczeń nie zna podstawowych terminów i pojęć filozoficznych, posiada duże braki w wiadomościach i umiejętnościach,
nie potrafi samodzielnie postawić pytania do tekstu źródłowego, nie podejmuje własnej refleksji, nie angażuje się w
przedmiot, na lekcjach przyjmuje postawę bierną i nie wykazuje chęci do nauki. Nie spełnia kryteriów wymagań na
ocenę dopuszczającą.
5. W roku szkolnym przewiduje się minimum trzy oceny:
a) jeden sprawdzian wiadomości w semestrze,
b) kartkówki,
c)zadania domowe,
d) odpowiedzi ustne
ZADANIA DODATKOWE
a) teksty filozoficzne do opanowania pamięciowego,
b) komentarz filozoficzny- praca pisemna,
c) projekt indywidualny,
6. Oceny ze sprawdzianów i kartkówek wyrażane są w następujących przedziałach procentowych:
przedział punktów procentowych
sprawdzian
kartkówka
ocena
niedostateczna
1
0 –39
0 –39
dopuszczająca
2
40 – 54
40 – 54
dostateczna
3
55 - 74
55 - 74
dobra
4
75 – 89
75 – 89
bardzo dobra
5
90 – 96
90 – 96
celująca
6
97 - 100
97 - 100
7. Kryteria wagowe poszczególnych form aktywności uczniów:
waga 5
 sprawdzian wiadomości – podsumowujący pracę całego semestru
waga 3
 kartkówka (bieżące wiadomości),
 komentarz filozoficzny duży- praca pisemna,
 projekt indywidualny,
 odpowiedź ustna.
waga 2
 zadanie domowe (treść, poprawność merytoryczna, stopień samodzielności)
 recytacja tekstu filozoficznego,
 komentarz filozoficzny (mały),
 prowadzenie zeszytu przedmiotowego (kompletność i systematyczność prowadzenia notatek, poprawność
merytoryczna, stopień samodzielności organizowania poznanych treści).
8. Zadania szkoły
1. W oparciu o treści programowe ukazanie wkładu myśli filozoficznej w kulturę europejską.
2. Przekazanie podstawowych informacji na temat współczesnych kierunków i szkół
filozoficznych. Zwrócenie uwagi na polską tradycję filozoficzną.
3. Umożliwienie uczniom obcowania z tekstem filozoficznym.
4. Ukazanie filozofii jako:
a.
b.
c.
d.
"umiłowania mądrości"
zachęty do zadawania zasadniczych pytań
drogi wiodącej do lepszego poznania prawdy
jednego z fundamentów klasycznej kultury.
5. Sprzyjanie intelektualnemu rozwojowi ucznia.
6. Zwracanie uwagi na :
1. specyfikę myślenia filozoficznego
2. różnicę między światem rzeczywistym a światem fantazji
7. Ukazywanie roli naturalnego zdziwienia jako początku filozoficznego poznania.
8. Pomaganie w odpowiedzi na podstawowe pytania, dotyczące szczególnie sensu życia
ludzkiego.
9. Zaprezentowanie przykładów najważniejszych osiągnięć filozofii.
10. Pomoc uczniom w odkrywaniu własnej tożsamości.
9. Obowiązki i prawa ucznia
1. Uczeń ma obowiązek systematycznie prowadzić zeszyt przedmiotowy.
2. Kartkówki – nauczyciel ma prawo sprawdzić przygotowanie się ucznia do każdej lekcji,
3. Uczeń otrzymuje ocenę niedostateczną w przypadku braku zadania domowego i wcześniejszego
wykorzystania jednego zgłoszonego nieprzygotowania.
4.Uczeń ma prawo do jednokrotnego poprawienia oceny niedostatecznej
z zapowiedzianej pracy pisemnej (tj. sprawdzianu) w formie ustalonej przez nauczyciela.
5. Jeśli uczeń nie był obecny na pracy pisemnej, ma obowiązek napisać ją w terminie 2 tygodni od
przyjścia do szkoły. Termin zostaje ustalony po konsultacji ucznia z nauczycielem prowadzącym.
Jeśli uczeń nie przystępuje do pracy pisemnej w uzgodnionym terminie otrzymuje ocenę
niedostateczną.
6. Ocenę poprawioną wpisuje się do dziennika obok niedostatecznej i przy wystawianiu oceny obie
bierze się pod uwagę.
7. Prace pisemne, odpowiedzi ustne, zadania domowe i inne formy aktywności ucznia będą
uzasadniane przez nauczyciela ustnie z uwzględnieniem uzupełnienia braków w wiedzy ucznia.
8. Przy ustalaniu oceny bieżącej dopuszcza się stosowanie znaków: „+” (podwyższającego ocenę)
oraz „–” (obniżającego ocenę) z wyłączeniem ocen: celującej i niedostatecznej.
9. Wprowadza się dodatkowe oznaczenie (•) związane z nieprzygotowaniem do zajęć
- jedno nieprzygotowanie do zajęć w ciągu semestru,
- zgłaszanie nieprzygotowań nie obowiązuje przy ustalonych wcześniej formach kontroli wiedzy i
umiejętności (sprawdzian, kartkówka),
- prawo do ulg nie obowiązuje na dwa tygodnie przed radą klasyfikacyjną.
10. Na ocenę osiągnięć edukacyjnych nie ma wpływu zachowanie, wygląd, światopogląd, status
społeczny i wcześniejsze osiągnięcia szkolne.
11. Uczeń może być zwolniony przez nauczyciela z bieżącej formy sprawdzenia i oceniania
w wyjątkowych sytuacjach losowych.
12. Przyjmuje się, że trzy plusy dają ocenę celującą.
...........................................................................
(miejscowość i data)
........................................................................
(podpis)