na podstawie filmu J. Łomnickiego „Dom starych kobiet”

Temat: Czy starość musi być smutna? – na podstawie filmu J. Łomnickiego
„Dom starych kobiet”.
Opracowała: Jolanta Bielecka (ŁCDNiKP)
Etap edukacyjny: gimnazjum
Przedmiot: język polski, lekcja wychowawcza, zajęcia pozalekcyjne
Czas: 2 godz. lekcyjne (w tym projekcja filmu)
Cele zajęć
Po zajęciach uczeń będzie umiał:
analizować i interpretować wybrane elementy dzieła filmowego;
odczytać zawarte w filmie symbole;
wskazać cechy filmu dokumentalnego;
wyrażać własne zdanie i je uzasadniać;
pracować w grupie.
Metody pracy: metaplan, analiza filmu, rozmowa kierowana, elementy dyskusji, praca
indywidualna, zbiorowa, praca w grupach.
Środki dydaktyczne i materiały pomocnicze:
film J. Łomnickiego „Dom starych kobiet”;
plakaty ze schematem metaplanu;
cenki sklepowe, mazaki;
kartki z sentencjami na temat starości do umieszczenia na tablicy;
kartki z sentencjami dla uczniów.
Pojęcia kluczowe: starość, nastrój, samotność, symbol, film dokumentalny
Przebieg zajęć
1. Wyjaśnij uczniom, że w czasie zajęć będą rozważać problem starości, odwołując się
do filmu Jana Łomnickiego Dom starych kobiet oraz własnych refleksji na temat
sytuacji i miejsca ludzi starych w naszym społeczeństwie.
2. Przed projekcją przekaż uczniom krótką informację na temat twórcy filmu.
3. Poproś uczniów, by oglądając film Dom starych kobiet zastanowili się nad
następującymi kwestiami:
Jaką rolę w świecie przedstawionym w filmie pełni motyw zegara?
Jaka jest funkcja głosu z ekranu?
4. Po projekcji zapytaj uczniów jakie uczucia, nastrój wzbudził w nich obejrzany film.
5. Zainicjuj rozmowę na jego temat, zadając pytania:
- Jaki problem porusza film Jana Łomnickiego?
- Jakie jest życie starych kobiet?
- Jak spędzają czas?
www.filmotekaszkolna.pl
1
- Co wiemy o przeżyciach, uczuciach pensjonariuszek Państwowego Domu Starości?
- W jaki sposób uczucia te zostały ukazane?
- Jak rozumiecie przesłanie filmu?
- Jaki rodzaj filmu reprezentuje obraz Jana Łomnickiego?
- Co świadczy o jego dokumentalnym charakterze?
- Za pomocą jakich środków wyrazu reżyser wzmocnił wymowę filmu?
- Jaką rolę pełni motyw zegara?
- Jakimi jeszcze symbolami posłużył się reżyser?
- Jak odczytać znaczenie użytych symboli?
- Jaka funkcję pełni głos z ekranu?
6.
Przypomnij, że film Jana Łomnickiego postał w 1957 roku. Od tego czasu minęło pół
wieku. Zmiany demograficzne w naszym społeczeństwie sprawiają, że ludzi starych jest
i będzie coraz więcej.
7.
Poproś uczniów, by dyskutując w grupach rozważyli problem: Jak powinno wyglądać
życie starych ludzi?
8.
Podziel klasę na grupy. Każdej z nich rozdaj po jednej dużej planszy (duży arkusz
papieru) wykonanej według wzoru:
Jak powinno wyglądać życie ludzi starych?
Jak jest?
powinno?
Jak być
Dlaczego nie jest tak, jak być powinno?
Wnioski:
Grupy otrzymują też:
- po 10 małych owali w kolorze np. białym
- po 10 małych owali w kolorze np. czerwonym
- po 10 większych owali w kolorze np. żółtym
- po 10 prostokątów w kolorze np. niebieskim
9.
Wyjaśnij zasady tworzenia plakatu (metaplanu), który ma być skróconym zapisem
dyskusji grupy nad podanym problemem. Poproś, by uczniowie najpierw zastanowili się nad
odpowiedzią na pytanie: Jak jest? Jak dzisiaj wygląda życie ludzi starych?
Na podstawie swoich doświadczeń, obserwacji uczniowie formułują konkretne stwierdzenia
i zapisują je na owalach w kolorze białym, a następnie przyklejają w odpowiednim miejscu
www.filmotekaszkolna.pl
2
plakatu. Potem w grupach próbują znaleźć odpowiedź na pytanie: Jak być powinno? Swoje
propozycje zapisują na owalach w kolorze czerwonym.
W owalach większych uczniowie zapisują grupowe odpowiedzi na pytanie: Dlaczego nie
jest tak, jak być powinno?
Wnioski z dyskusji grupowej uczniowie wpisują w prostokątach.
Uwagi:
- Zapisy powinny być czytelne dla wszystkich uczniów.
- Uczniowie nie muszą wykorzystać wszystkich owali i prostokątów.
Wzór plakatu
Jak powinno wyglądać życie ludzi starych?
Jak jest?
Jak być powinno?
Dlaczego nie jest tak, jak być powinno?
Wnioski:
www.filmotekaszkolna.pl
3
10.
Po upływie czasu przewidzianego na pracę w grupach (20 minut) poproś
przedstawicieli grup o zaprezentowanie efektów pracy zespołu. Liderzy zawieszają plakaty
w widocznym miejscu i prezentują przebieg dyskusji, odczytują wnioski.
Po zakończeniu wystąpienia przedstawicieli grup pozostali uczniowie mogą im zadawać
pytania, prosić o wyjaśnienie wątpliwości.
11.
Po prezentacjach wszystkich zespołów, skieruj uwagę uczniów na zapisy, które się
powtarzały – próba odnalezienia wspólnych wniosków, które dawałyby jednocześnie
odpowiedź na pytanie zawarte w temacie lekcji np.:
Starość nie musi być smutna. Należy dążyć do aktywizacji ludzi starych, wykorzystać ich
mądrość, doświadczenie, otoczyć opieką państwa i rodziny. Powinno się stworzyć warunki,
by ostatnie lata ich życia były spokojne i pogodne, by nie stały się, tak jak w filmie „Domu
starych kobiet”, samotnym, beznadziejnym, ponurym, pełnym lęku, smutku, cierpienia,
tęsknoty za przeszłością oczekiwaniem na koniec ziemskiej wędrówki.
12.
Przyczep do tablicy kartki z sentencjami na temat starości. Rozdaj uczniom cenki
sklepowe w dwóch kolorach i poproś, by po uważnym przeczytaniu zapisów każdy z uczniów
przyczepił cenkę koloru np. żółtego pod tą sentencją, która najbardziej pasuje do
zaprezentowanego na początku zajęć filmu, a cenkę np. różową pod tą, z którą najbardziej
się identyfikuje, która najbardziej odzwierciedla jego pogląd.
Cytaty:
Kiedy kobieta się starzeje? Kiedy nie jest kochana.
Nina Andrycz
Czy jest coś bardziej przyjemnego niż starość otoczona młodością, która chce się czegoś
nauczyć?
Cyceron
Starość zamiast jutra posiada wczoraj
Alfred Aleksander Konar
Młodość jest przesycona przyszłością, wiek dojrzały teraźniejszością, a starość
przeszłością.
Antoni Kępiński
Rzadko się trafia być szczęśliwym na starość.
Seneka Młodszy
Starość nie chroni przed miłością. Ale miłość czasem potrafi nas ochronić przed starością.
Jeanne Moreau
Nie ma co się tak do starości spieszyć. Sama przyjdzie. [...] Spodziewa się jej człowiek,
a mimo to czuje się zaskoczony. Nie ma w człowieku zgody na starość.
Wiesław Myśliwski
Nie starzeje się ten, kto nie ma na to czasu.
Benjamin Franklin
Ludzie w nieszczęściu szybciej się starzeją.
Homer
Starość to dążenie w stronę cienia
www.filmotekaszkolna.pl
4
Maria Nurowska
Starość jest okresem, gdy kończą się obowiązki, gdy kończą się rozterki miłosne
i światopoglądowe, gdy kończy się walka i można w spokoju konsumować przyzwoicie
przebyte życie. I można tak jak za młodu cieszyć się wiosną, słońcem, zapachem
kwitnącego bzu i muzyką, i widokiem tych, których się kocha.
Nadzieja Drucka
Każdy, kto przestaje się uczyć jest stary, bez względu na to, czy ma 20 czy 80 lat. Kto
kontynuuje naukę, pozostaje młody. Najwspanialszą rzeczą w życiu jest utrzymywanie
swojego umysłu młodym.
Henry Ford
Wspomnienia są podporą starości.
Polivios Dimitrakopulos
13.
Skomentuj ćwiczenie, zwróć uwagę na te sentencje, które były przez młodzież
najczęściej wybierane.
14.
Spytaj uczniów, czy znają jeszcze jakieś dzieło (filmowe, malarskie, literackie),
w którym pojawia się motyw starości?
15.
Oceń pracę, zaangażowanie uczniów w zajęcia. Zapytaj o wrażenia z lekcji.
16.
Rozdaj uczniom kartki z przywołanymi na lekcji sentencjami na temat starości. Zadaj
i objaśnij pracę domową.
1) Spośród przywołanych na lekcji sentencji wybierz tę, która najbardziej odzwierciedla
twój pogląd na temat starości. Uzasadnij swoje zdanie.
2) Wyszukaj i zapisz nazwiska ludzi, którzy do późnych lat życia byli aktywni i twórczy.
Napisz, jaką dziedziną się zajmowali, jakie były ich największe osiągnięcia (dla
chętnych).
www.filmotekaszkolna.pl
5