Główny księgowy

Główny księgowy
44
G£ÓWNY KSIÊGOWY
Rzeczowe sk³adniki aktywów obrotowych wycenia siê wed³ug cen nabycia lub
kosztów wytworzenia, nie wy¿szych od cen ich sprzeda¿y netto na dzieñ bilansowy.
Wyceniaj¹c nale¿noœci i udzielone po¿yczki nale¿y podaæ kwotê wymagaj¹c¹
zap³aty, jednak z zachowaniem zasady ostro¿noœci, która sugeruje, aby zwracaæ
szczególn¹ uwagê na mo¿liwe zagro¿enia sp³aty. Równie¿ zobowi¹zania wycenia siê
w kwocie wymagaj¹cej zap³aty.
Wycena rezerw nastêpuje w uzasadnionej, wiarygodnie oszacowanej wartoœci.
Udzia³y (akcje) w³asne wycenia siê wed³ug ceny nabycia.
Wreszcie kapita³y w³asne oraz pozosta³e aktywa i pasywa wyceniane s¹ w wartoœci nominalnej.
I teraz bardzo wa¿ne zastrze¿enie.
Je¿eli przedsiêbiorstwo nie bêdzie kontynuowaæ dzia³alnoœci, tzn. nie mo¿na
zastosowaæ zasady kontynuacji dzia³alnoœci, to wycena aktywów jednostki
nastêpuje po cenach sprzeda¿y netto mo¿liwych do uzyskania, nie wy¿szych
od cen nabycia albo kosztów wytworzenia, pomniejszonych o dotychczasowe odpisy amortyzacyjne lub umorzeniowe, a tak¿e odpisy z tytu³u trwa³ej
utraty wartoœci. W takim przypadku jednostka jest równie¿ obowi¹zana
utworzyæ rezerwê na przewidywane dodatkowe koszty i straty spowodowane
zaniechaniem lub utrat¹ zdolnoœci do kontynuowania dzia³alnoœci.
Takiej wyceny trzeba dokonaæ przede wszystkim w przeddzieñ postawienia jednostki w stan likwidacji (oczywiœcie je¿eli nie jest ona spowodowana prywatyzacj¹
przedsiêbiorstwa pañstwowego) lub w stan upad³oœci. Robi siê to tak¿e na koniec
roku obrotowego, je¿eli na dzieñ zatwierdzenia sprawozdania finansowego za dany
rok obrotowy jednostka nie bêdzie kontynuowa³a dzia³alnoœci, na koniec roku obrotowego przypadaj¹cego w czasie trwania postêpowania likwidacyjnego lub upad³oœciowego, a tak¿e w przeddzieñ przekazania, podzia³u lub sprzeda¿y jednostki.
Ten ostatni przypadek nie spowoduje jednak zawieszenia kontynuacji dzia³alnoœci,
je¿eli odpowiednia umowa nie przewiduje przyjêcia za podstawê rozliczeñ wartoœci
maj¹tku ustalonej przy za³o¿eniu, ¿e dzia³alnoœæ gospodarcza bêdzie przez jednostkê kontynuowana.
Przeprowadzenie takiej wyceny i utworzenie rezerwy spowoduje oczywiœcie zmianê
wartoœci maj¹tku – kwota, o jak¹ zmieni siê jego wartoœæ, wp³ywa na kapita³ z aktualizacji wyceny.
Znaj¹ ju¿ Pañstwo podstawowe zasady wyceny aktywów i pasywów na dzieñ bilansowy. Teraz ma³e zadanie. Przed zapoznaniem siê z dalsz¹ czêœci¹ lekcji prosimy
koniecznie przeczytaæ rozwi¹zanie.
Zadanie 2
Prosimy zastanowiæ siê, co oznaczaj¹ u¿yte w definicjach pojêcia: cena nabycia,
cena sprzeda¿y netto oraz koszt wytworzenia.
LEKCJA 3
45
Wycena na dzieñ nabycia lub powstania
Wycena niektórych sk³adników aktywów i pasywów na dzieñ nabycia lub powstania uregulowana jest inaczej – tzn. nie obowi¹zuj¹ wtedy zasady wyceny bilansowej. Chodzi tu mianowicie o zapasy rzeczowych sk³adników aktywów obrotowych,
które wycenia siê wed³ug cen nabycia lub kosztów wytworzenia, przy czym nie ma
zastrze¿enia o przeszacowaniu do poziomu ni¿szej ceny sprzeda¿y, oraz o nale¿noœci i zobowi¹zania, w tym równie¿ z tytu³u po¿yczek, które nale¿y wyceniaæ wed³ug
wartoœci nominalnej.
Wycena aktywów i pasywów w walutach obcych
Wycena sk³adników maj¹tku i pasywów, których wartoœæ podana jest w walutach
obcych, regulowana jest odpowiednimi przepisami. Nie mo¿na bowiem dowolnie
ustalaæ kursów, wed³ug których dokona siê przeliczenia na z³otówki.
Sk³adniki aktywów i pasywów wycenia siê nie rzadziej ni¿ na dzieñ bilansowy po
obowi¹zuj¹cym na ten dzieñ œrednim kursie ustalonym dla danej waluty przez Narodowy Bank Polski. Ta regu³ka nie dotyczy jednak gotówki w jednostkach prowadz¹cych skup i sprzeda¿ walut, czyli w kantorach i bankach.
Wreszcie wspomnian¹ gotówkê znajduj¹c¹ siê w jednostkach prowadz¹cych kupno
i sprzeda¿ walut obcych wycenia siê po kursie, po którym nast¹pi³ jej zakup, jednak
w wysokoœci nie wy¿szej od œredniego kursu ustalonego na dzieñ wyceny dla danej
waluty przez Narodowy Bank Polski.
Uff, mamy za sob¹ wycenê bilansow¹. Pozostaj¹ zasady wyceny na moment powstania.
W przypadku operacji sprzeda¿y lub kupna walut oraz operacji zap³aty nale¿noœci
lub zobowi¹zañ wyra¿onych w walutach obcych operacje gospodarcze ujmuje siê
w ksiêgach rachunkowych na dzieñ ich przeprowadzenia po kursie kupna lub sprzeda¿y walut stosowanym przez bank, z którego us³ug korzysta jednostka. Przy pozosta³ych operacjach obowi¹zuje kurs œredni NBP na dzieñ ich przeprowadzenia, chyba ¿e w dokumencie celnym lub innym wi¹¿¹cym jednostkê dokumencie ustalony
zosta³ inny kurs.
Jeœli mamy do czynienia z operacjami gospodarczymi, aktywami lub pasywami
w walutach obcych, dla których nie istnieje kurs naszego banku lub kurs NBP, to
kurs ten, jak mówi ustawa, „okreœla siê w relacji do wskazanej przez jednostkê waluty odniesienia, której kurs jest ustalany przez Narodowy Bank Polski”.
O co dok³adnie chodzi, wyjaœnimy na przyk³adzie.
46
G£ÓWNY KSIÊGOWY
Przyk³ad 3
Jan Nowak przeprowadzi³ transakcjê z firm¹ z wyspy Anorak. Waluta tej wyspy to dolar anorakijski. Niestety, nie jest on znany w Polsce, tym bardziej nie
ma jego kursu NBP ani kursu banku firmy pana Nowaka.
Tymczasem kwota faktury wynosi 17.000 dolarów anorakijskich i czym prêdzej trzeba j¹ zaksiêgowaæ. Ksiêgowanie musi nast¹piæ w walucie polskiej. Co
powinien zrobiæ pan Nowak? Otó¿ powinien ustaliæ kurs dolara anorakijskiego do jakiejkolwiek waluty, której kurs ustala NBP. Mo¿e to byæ dolar amerykañski, euro, funt szterling – cokolwiek.
W jaki sposób ustaliæ taki kurs? Jakkolwiek, byle wiarygodnie. Mo¿na na
przyk³ad wzi¹æ kurs banku centralnego wyspy Anorak lub np. kurs stosowany w USA, jeœli taki oczywiœcie wystêpuje.
Pan Nowak zadzwoni³ wiêc do kontrahenta i otrzyma³ pisemn¹ informacjê, ¿e
obecny kurs dolara anorakijskiego do dolara amerykañskiego wynosi 8,50.
Teraz sprawa jest prosta. Najpierw trzeba przeliczyæ wartoœæ faktury na dolary
USA. Wynosi ona 2.000 USD. Nastêpnie kwotê w dolarach USA przeliczamy na
z³otówki po kursie NBP. Przyjmijmy, ¿e wynosi on 4,25 z³ za 1 USD. Wartoœæ
faktury w z³otówkach jest wiêc równa 8.500 z³. I ju¿ mo¿na ksiêgowaæ.
I jak podoba³ siê Pañstwu przyk³ad? Wszystko jasne? To œwietnie. Oczywiœcie wyspa Anorak nie istnieje, ale chcieliœmy mieæ pewnoœæ, ¿e kurs jej waluty nigdzie nie
jest ustalany.
Ró¿nice kursowe
Ró¿nice kursowe dotycz¹ce inwestycji d³ugoterminowych wyra¿onych w walutach
obcych, powsta³e na dzieñ ich wyceny, rozlicza siê nie póŸniej ni¿ na dzieñ bilansowy. Wzrost ich wartoœci (czyli dodatnie ró¿nice kursowe) zalicza siê do kapita³u
z aktualizacji wyceny, natomiast spadek ich wartoœci (czyli ró¿nice kursowe
ujemne) – do kosztów finansowych.
Ale tu uwaga! Jeœli spadek wartoœci nastêpuje po uprzednim jej zwiêkszeniu albo
te¿ wzrost nastêpuje po uprzednim zmniejszeniu wartoœci, sytuacja jest trochê
inna. Poka¿my to na przyk³adzie.
Przyk³ad 4
Znany Pañstwu Jan Nowak ma problem. Jego firma posiada dwie inwestycje
d³ugoterminowe. Pierwsza jest warta 1.000 USD – w momencie jej dokonania
kurs wynosi³ 4,30 z³ za 1 USD, druga jest warta 1.000 EUR – kurs wynosi³ tu
4,20 z³ za 1 EUR. W zesz³ym roku na dzieñ bilansowy kursy walut wynosi³y
odpowiednio 4,40 z³ za 1 USD i 3,60 z³ za 1 EUR. Zgodnie z zasadami rachunkowoœci pan Jan dokona³ przeszacowania ich wartoœci.