KONSPEKT LEKCJI ZAWIERAJĄCEJ ELEMENTY GENDEROWE

KONSPEKT LEKCJI ZAWIERAJĄCEJ ELEMENTY GENDEROWE
Temat: Czy etykietowanie ze względu na płeć kończy się dyskryminacją?
Grupa docelowa: młodzież szkół średnich
Cele:
∑
uwrażliwienie na istnienie stereotypów płci
∑
zwrócenie uwagi na to, że każdy człowiek jest inny i stereotypy często nie
mówią prawdy o kimś, kto przynależy do danej grupy
∑
wprowadzenie pojęć płeć biologiczna (ang. sex) oraz płeć społeczno-kulturowa
(ang. gender)
∑
refleksja nad stereotypami związanymi z płcią
Czas trwania zajęć: 2 godziny lekcyjne.
Materiały: duże arkusze papieru, kolorowe markery, małe karteczki samoprzylepne.
Metody pracy: dyskusja, „ burza mózgów ” , praca w grupach.
Efekty:
Po zakończeniu zajęć uczniowie umieją:
∑
zdefiniować pojęcia płeć biologiczna, płeć kulturowa, stereotyp,dyskryminacja;
∑
omówić na przykładach w jaki sposób funkcjonują stereotypy i uprzedzenia w
stosunku do płci i różnych grup społecznych.
Wprowadzenie do zajęć:
Prowadząc zajęcia dotyczące płci należy zapoznać się z odpowiednią terminologią:
Płeć biologiczna - płeć nadawana przy urodzeniu na podstawie ustalonych cech
fizycznych (m. in. wewnętrznych i zewnętrznych narządów płciowych). Tradycyjnie
wyróżnia się płeć żeńską i męską. Czasami określenie płci na podstawie cech
fizycznych (genetycznych, fizjologicznych, anatomicznych) jest niemożliwe, mówimy
wtedy o osobach interseksualnych. U niektórych osób, płeć biologiczna i/lub
metrykalna nadana przy urodzeniu nie zgadza się z wewnętrznym poczuciem własnej
płci. Mówimy wtedy, że są to osoby transpłciowe.
Gender (płeć społeczno-kulturowa) - z angielskiego płeć kulturowa, która jest
konstruowana społecznie. Gender to zespół cech, postaw i ról społecznych przypisany
mężczyźnie i kobiecie przez szeroko rozumianą kulturę. O tym, czy ktoś jest uważany
za mężczyznę lub kobietę, nie decyduje sama budowa narządów płciowych, ale przede
wszystkim kultura, która wyznacza kobiecie i mężczyźnie odmienne role płciowe, a
one stają się wzorcami zachowań wymaganymi przez społeczeństwo. Wyznaczanie ról
płciowych opiera się na podkreślaniu różnicy płci (m.in. poprzez podział pracy,
pozycję społeczną, seksualizację) i bazuje na przekonaniu, że społeczne różnice ról
płciowych są niezmienne. Gender zmienia się w zależności od warunków społecznych,
politycznych, kulturowych.
Tożsamość płciowa – wewnętrzne poczucie własnej płci. Może być zgodne ze
społecznymi oczekiwaniami, które stawiają znak równości pomiędzy określonymi
narządami płciowymi danej osoby a przypisaną do nich tożsamością, lub też z nimi
niezgodne.
Transpłciowość - wszystkie nazwane i nienazwane tożsamości, w których nie ma
społecznie oczekiwanej zgodności pomiędzy płcią biologiczną, przypisaną jej płcią
metrykalną, tożsamością płciową oraz pełnioną w społeczeństwie rolą płciową.
Ćwiczenie I
„Efekt pierwszego wrażenia”
Cel: Uświadomienie wychowankom w jaki sposób efekt pierwszego wrażenia
może ułatwić bądź utrudnić nawiązanie pozytywnych relacji z zapoznaną osobą.
• Dokończ zdania:
Gdy poznaję nową osobę to najczęściej zwracam uwagę na:
......................................................................................................................................
......................................................................................................................................
W pierwszej rozmowie z zapoznaną osobą nie lubię gdy
......................................................................................................................................
......................................................................................................................................
Denerwują mnie ludzie, którzy „na pierwszy rzut oka” sprawiają wrażenie
......................................................................................................................................
......................................................................................................................................
Po wykonaniu ćwiczenia odczytanie przykładowych wypowiedzi wychowanków.
Wymiana spostrzeżeń.
Przytoczenie definicji :
Efekt pierwszego wrażenia – to zjawisko polegające na tym, że pierwsze
informacje uzyskane o drugiej osobie (np. wygląd, reputacja) wywierają bardzo
silny wpływ na wyobrażenia i sądy o tej osobie. Są to tzw. sądy migawkowe –
automatyczne, proste, silnie nasycone emocjami (pozytywnymi lub negatywnymi).
Ich podstawę stanowią widoczne, łatwo zauważalne cechy fizyczne (np. kolor
skóry, płeć, ubiór).
Następnie dzielimy wychowanków na 6 grup. Każdy zespół zapisuje swoje
pierwsze odczucia ,skojarzenia związane z następującymi grupami ludzi:
Grupy ludzi
Kobiety - kierowcy
Własne odczucia, skojarzenia lub właściwości
..............................................................................................
Blondynki
..............................................................................................
Mieszkańcy wsi
.............................................................................................
Ludzi w okularach
.............................................................................................
Artyści
.............................................................................................
Rudowłosi
..............................................................................................
Wyznawcy islamu
..............................................................................................
Gospodynie domowe ..............................................................................................
Naukowcy
..............................................................................................
Ludzie o wąskim czole ..............................................................................................
Ludzie o wąskich ustach.............................................................................................
Czas zadania: 15-20 minut.
Wypełnione przez poszczególne grupy arkusze zawieszamy na ścianach.
Podsumowujemy ćwiczenie zadając wychowankom następujące pytania:
- Jak sądzicie, czemu służyło powyższe ćwiczenie?
- Dlaczego takie skojarzenia zadziałały w sądach na temat wymienionych grup
ludzi?
- Skąd tego typu odczucia i czy znajdują one częste potwierdzenie przy bliższym
poznaniu osoby, której dotyczą.
Ćwiczenie II
„Kobiecość i męskość a płeć”
Cel:
- Zwiększenie świadomości na temat stereotypów związanych z gender (płcią
społeczno-kulturową),
-Refleksja nad płcią i tym jak jest konstruowana społecznie.
Na jednym arkuszu papieru lub na tablicy zapisujemy„kobieta”, a na drugim
„mężczyzna”. Następnie pytamy jakie są stereotypy dotyczące tego jakie są, lub
powinny być kobiety/jacy są lub powinni być mężczyźni. Zwracamy uwagę, że część
najbardziej szkodliwych stereotypów jest związana z płcią. Prosimy grupę o podanie
przykładów i zapisujemy je na arkuszach bądź na tablicy. Jeśli któryś z poniższych nie
zostanie wymieniony to dodajemy:
Mężczyźni mogą uważać, że, aby być „męscy” powinni:
• sprawować kontrolę i nie okazywać emocji
• być dominującą stroną w związku
• być aktywną stroną w seksie
• wcześnie rozpocząć życie seksualne i mieć wiele partnerek
• brać na siebie odpowiedzialność za utrzymanie rodziny
• zdobyć pozycję dzięki zarabianiu pieniędzy
• podejmować ryzyko, żeby udowodnić swoją męskość
• rozwiązywać konflikty używając przemocy
• unikać tradycyjnie „kobiecych” zawodów, np. związanych z opieką, urodą czy sztuką
Kobiety mogą uważać, że, aby być „kobiece” powinny:
• być wrażliwe i bezbronne
• ulegać życzeniom i żądaniom ze strony partnera seksualnego
• mieć dzieci, niezależnie od własnych upodobań
• najpierw zaspokoić potrzeby innych, dopiero potem własne
• wybierać zawody i karierę związaną z opieką i dbaniem o innych
• być atrakcyjne fizycznie, zgodnie z aktualnymi kulturowymi wyznacznikami piękna
• znosić bez skarg zaczepki dotyczące jej ciała i seksualności
• brać na siebie odpowiedzialność za sprowokowanie molestowania seksualnego czy
gwałtu
• unikać kariery związanej z typowo „męskimi” dziedzinami, np. w naukach ścisłych
Komentarz: Pierwszy krok, żeby przezwyciężyć stereotypowe myślenie, to
uświadomienie sobie, jakie stereotypy mamy my i inni ludzie.
Dzielimy grupę na małe grupy z osobami tej samej płci. Następnie każda grupa
otrzymuje arkusz papieru i markery lub kredę.
Informujemy młodzież, że przeprowadzamy teraz „burzę mózgów”.
Prosimy o wypisanie jak najwięcej przywilejów i szkód związanych z przynależnością
do płci do której nie należą.
Tworzymy jednopłciowe grupy (nie więcej niż dwie grupy z każdej płci). Rozdajemy
arkusze papieru i po dwa markery lub kredę dla każdej z grup. Przeznaczamy 5 minut
na zbieranie i zapisanie pomysłów dotyczących przywilejów wynikających z bycia
osobą o odmiennej (niż grupa) płci. Po 5 minutach, wyznaczamy kolejne 5 minut na
zebranie pomysłów ujemnych stron z bycia osobą o odmiennej płci niż płeć grupy.
Przeznaczamy kolejne 5 minut na to, aby wszystkie grupy przykleiły swoje arkusze na
ścianie, tak, aby plakaty dotyczące jednej płci znajdowały się obok siebie. Zwracamy
uwagę całej grupy na przywileje i ujemne strony bycia kobietą wymienione przez
grupę chłopców. Prosimy dziewczyny o uzupełnienie listy. Następnie prosimy całą
grupę o przypomnienie sobie definicji stereotypu.
Stereotyp - sztywne przekonanie, że wszystkie osoby wchodzące w skład
poszczególnej grupy są do siebie bardzo podobne. Nie uwzględniają
indywidualnych różnic między konkretnymi osobami.
Komentarz: Czy na listach znajdują się stereotypy, czy są to prawdziwe cechy
opisujące wszystkie kobiety?
Przekreślamy wszystkie pozycje, które grupa uzna za stereotypy.
Powtarzamy to samo z przywilejami i ujemnymi stronami bycia mężczyzną.
Podsumowujemy to ćwiczenie dyskusją. Posługujemy się pytaniami znajdującymi się
poniżej:
1. Jakie mogą być negatywne konsekwencje dla młodych kobiet , które ograniczają
swoje zachowanie do stereotypowych ról związanych z płcią żeńską? A jakie dla
młodych mężczyzn, którzy ograniczają swoje zachowanie do tego, na co przyzwala
tradycyjna rola męska?
2. Co się dzieje, kiedy kobieta zachowuje się w sposób, który
tradycyjnie/stereotypowo jest zarezerwowany dla płci męskiej? Co z mężczyznami,
którzy zachowują się w sposób, który tradycyjnie/stereotypowo postrzega się jako
„kobiecy”?
3. Role kobiet i mężczyzn są uwarunkowane kulturowo. Czy potraficie podać
przykłady kultur, w których role kobiece i męskie są inne niż w Polsce?
4. Podajcie przykłady, w których religijne, duchowe, społeczne czy polityczne nauki
ograniczają role płciowe kobiet lub mężczyzn.
5. Jakie są przykłady dyskryminacji mężczyzn? Jakie dla kobiet?
Czas na wykonanie ćwiczenia: 40-50 minut.
Ćwiczenie III
„Dyskryminacja – co to takiego?”
Cel:
Doprecyzowanie pojęcia dyskryminacji –
określenie w dokładny i jednoznaczny sposób, czym jest, a czym nie jest dyskrymina
cja.
Przebieg ćwiczenia:
Dzielimy młodzież na małe grupy. Pierwsze zadanie w takich grupach to wy pracowanie definicji dyskryminacji, czym jest dyskryminacja?
Czas na zadanie-5 minut, następnie prosimy o prezentację wypracowanych definicji.
W tej części ćwiczenia chodzi przede wszystkim o to, aby wskazać wyznaczniki dyskr
yminacji, tj.:nierówne, gorsze traktowanie jakiejś osoby w określonej sytuacji tylko na
podstawie jej przynależności do pewnej grupy społecznej, np. płci –
ten element definicji oznacza, że inna osoba, nie
należąca do wskazanej grupy, byłaby traktowana
lepiej (sprawca dyskryminacji uzasadnia gorsze traktowanie płcią, wiekiem, niepełno
sprawnością, pochodzeniem narodowym czy etnicznym, wyznaniem, orientacją seksu
alną danej osoby);gorsze traktowanie nie jest usprawiedliwione żadnymi obiektywny
mi przesłankami,
np. w Polsce znany jest przypadek mężczyzny, który nie został przyjęty do pracy w lab
oratorium analitycznym mimo posiadania pełnych kwalifikacji do pracy
w tej dziedzinie, ponieważ jego właścicielka stwierdziła, że „mężczyźni są mniej precy
zyjni” –
był to przykład dyskryminacji ze względu na płeć: żadne obiektywne dane nie wskaz
ują, jakoby precyzja przy wykonywaniu pracy w laboratorium była w jakikolwiek spos
ób związana z płcią.
Po zdefiniowaniu dyskryminacji prosimy młodzież o powrót do małych grup i próbę z
nalezienia przykładów z własnego życia (zarówno własnych doświadczeń, jak i sytuacj
i, w których znalazły się bliskie czy znajome osoby) –
kto, kiedy i gdzie jest najbardziej narażony/-na na dyskryminację i ze względu na co.
Po 10-15 minutach pracy w grupach prosimy o prezentację wyników.
Omówienie ćwiczenia. Podsumowanie:
Z naszych doświadczeń wynika, że młodzież często uskarża się na dyskryminację ze
strony osób od nich starszych oraz właśnie ze względu na płeć. Warto w tym miejscu
poddać dyskusji zabiegi socjalizacyjne, z którymi uczennice i uczniowie
stykają się na co dzień.
Konspekt opracowano na podstawie książki „Edukacja bez tabu. Podręcznik do
prowadzenia zajęć z młodzieżą na temat seksualności i relacji międzyludzkich” –
Carol Hunter-Geboy oraz na podstawie poradnika dla nauczycieli i nauczycielek
„Równa szkoła-edukacja wolna od dyskryminacji” – Ewa Majewska, Ewa
Rutkowska, Małgorzata Jonczy-Adamska, Anna Wołosik.
Opracowała: Dorota Korzeniewska