Niektore aspekty funkcjonowania podatkow posrednich w systemie

Niektóre
aspekty
funkcjonowania
podatków
pośrednich w systemie preferencji podatkowych na
Ukrainie
Halyna Vasylevska
Streszczenie
Artykuł niniejszy poświęcono analizie funkcjonowania podatków pośrednich na
Ukrainie. Celem pracy jest podsumowanie dyskusji, toczącej się wokół istniejących
problemów niektórych preferencji, dotyczących funkcjonowania podatków
konsumpcyjnych, czyli podatku od wartości dodanej oraz podatku akcyzowego.
Współczesne warunki ekonomiczne na Ukrainie oraz przejaw ich
negatywizmu przez oddziaływanie światowego kryzysu finansowego wymagają
konieczności zwiększenia efektywności zarządzania podatkami. Istniejące problemy
w zakresie funkcjonowania podatków konsumpcyjnych na Ukrainie, szczególnie:
wzrost nieuzasadnionych ulg, trudności, dotyczące zwrotu podatku z budżetu
paostwa, powodują pogłębienie destruktywnych tendencji ekonomicznych oraz
socjalnych.
W opracowaniu wykorzystano pracy ojczystych i zagranicznych naukowców,
na podstawie których określono możliwe wektory polepszenia istniejącej sytuacji z
tytułu funkcjonowania podatków pośrednich na Ukrainie.
Wstęp
Obecna sytuacja ekonomiczna kładzie nacisk na wzrost poziomu efektywności
zarządzania finansami paostwowymi. Wśród istniejących kwestii, jedną z
najważniejszych jest kwestia funkcjonowania systemu podatkowego.
Podstawowym warunkiem skutecznego funkcjonowania ekonomii i finansów
jest zabezpieczenie jasno określonego opodatkowania. Paostwo, wykorzystując
instrumenty podatkowe, prowadzi także politykę makroekonomiczną, mającą na
celu stabilizację koniunktur w warunkach wzrostu zrównoważonego.
Reformowanie obecnej sytuacji ekonomicznej powinno koncentrowad
się na stabilizacji bazy finansowej przez wykorzystanie logiczno uzasadnionych
mechanizmów oraz metod opodatkowania. Ponieważ za pomocą mechanizmów
regulowania podatkowego a sposobów jego realizacji przez sankcje finansowe,
stawki podatkowe, a także preferencje podatkowe paostwo kształtuje jedyne
reguły i zadania, dotyczące skuteczności gospodarki krajowej dla wszystkich
podmiotów opodatkowania. Zrozumiałym zostaje fakt, że kształtowanie
efektywnego systemu podatkowego jest ważnym etapem rozwoju i aktywności
wszystkich podmiotów, prowadzących działalnośd gospodarczą.
System podatkowy zawsze pozostaje w centrum uwagi obywateli. Z
jednej strony podatki występują jako „zło”, ponieważ płatnik musi oddad
paostwu cześd swojego dochodu lub zarobku, a z drugiej - podatki są istotnym
elementem zdrowej gospodarki kraju, źródłem finansowania wszystkich
programów socjalnych, realizacja których jest uzależniona od poziomu rozwoju
gospodarczego, również od polityki fiskalnej. W celu wykonania tych zdao
paostwo musi pobierad podatki. Dlatego system podatkowy jest głównym
instrumentem realizacji fiskalnych interesów paostwa. System podatkowy
traktuje się także jako oddziaływanie paostwa na system ekonomiczny drogą
zmiany systemu opodatkowania i wydatków paostwowych.
W Ukrainie podatki pośrednie w miarę funkcjonowania czynnego
systemu podatkowego dominują nad podatkami bezpośrednimi. Ze względu na
to, badanie wpływu podatków pośrednich na poziom rozwoju gospodarki
ukraioskiej jest bardzo aktualnym. W obecnych warunkach funkcjonowania
rynku warto koniecznie zapewnid równośd wszystkich podmiotów,
prowadzących działalnośd gospodarczą przed ustawę podatkową. Ponieważ
budowanie na Ukrainie efektywnej dziedziny socjalno-ekonomicznej może
spełniad się przy pomocy dostatecznej bazy finansowej budżetu paostwa oraz
budżetów lokalnych. Osiągnąd to można za pomocą zmniejszenia szarej strefy
ekonomicznej oraz stworzenia warunków, gdyby było całkowicie nie wygodnym
unikad od zapłaty podatków.
1.Teoretyczne aspekty podatków pośrednich
Wszystkie podatki dzielą się na bezpośrednie i pośrednie. Do podatków
bezpośrednich zalicza się podatki wymierzane od dochodu lub majątku (albo też
części składowych dochodu czy majątku) należącego do podatnika lub też
pozostającego w jego dyspozycji w sposób pozwalający na czerpanie korzyści
z majątku. Podatki bezpośrednie są nałożone na dochód lub majątek
podatnika, czyli podatki od dochodów (podatek dochodowy, gruntowy,
spadkowy itd.). Podatki pośrednie nakładane są na przedmiot spożycia: na
produkcję i konsumpcję, czyli podatek od wydatków. Do takich podatków należy
podatek od wartości dodanej (VAT), akcyza - ostatecznie płaci konsument,
dlatego można znaleźd ich inną nazwę: podatki od wydatków. Podział podatków
na pośredni i bezpośredni jest podziałem bardziej teoretycznym niż
praktycznym, ponieważ dla każdego konsumenta np. podatek od wartości
dodanej lub akcyza jest bezpośredni, dlatego, że dotyczy bezpośrednio jego
dochodu osobistego i ma bezpośredni wpływ na rozmiar tego dochodu (zapłata
za pracę, pensja lub honorarium). Wśród podatków konsumpcyjnych, czyli
pośrednich, w większości krajów europejskich występuje VAT, podatek
akcyzowy, natomiast opodatkowanie dochodu odbywa się na podstawie
podatku dochodowego od osób fizycznych i podatku dochodowego od osób
prawnych.
Przez lata trwa dyskusja o większej ważności podatków bezpośrednich
oraz pośrednich. Częśd naukowców uważa bezpośrednie podatki za bardziej
sprawiedliwe dla podatników - i to bierze się za podstawę sprawiedliwości
opodatkowania, a inna częśd uważa, że pośrednie podatki łagodniej wpływają
na ekonomiczne transformacje w paostwie i pozytywnie odbierane są przez
płatników.
Podział na podatki pośrednie i bezpośrednie opiera się na rozróżnieniu
funkcji podatków, jakie pełnią systemy podatkowe, i dzieli się je na liberalne (w
klasycznym znaczeniu), które dla uniknięcia zabarwienia ideologicznego można
nazwad neutralnymi, oraz interwencjonistyczne, które z kolei można podzielid
na fiskalne i redystrybucyjne. Systemy podatkowe nie służą redystrybucji
dochodu narodowego, lecz gromadzeniu środków na finansowanie potrzeb
paostwa. Budowane są w przekonaniu, że najważniejszy jest wzrost
gospodarczy. W jego wyniku następuje zwiększenia podstawy opodatkowania, i
tym samym dochodów paostwa, przy niezwiększonych stawkach podatkowych1.
W pewnym stopniu system podatkowy pełni też funkcję rozdzielczą, czyli
redystrybucyjną, co polega na zwiększeniu roli podatków pośrednich. W związku
z tym, w teorii opodatkowania podejmowane są pytania, na które przez lata
szukają odpowiedzi liczni naukowcy, również nikt jeszcze nie znalazł podstaw
teoretycznych, które optymalnie można byłoby zastosowad w praktyce
podatkowej. Problematyka skuteczności funkcjonowania podatków oraz
nadania przewagi podatkom pośrednim lub bezpośrednim jest więc aktualna do
dzisiaj.
Podział podatków na pośrednie i bezpośrednie zapoczątkował
G.Boden w XVI wieku. W trakcie dalszego rozwoju teorii finansów i podatków
1
R. Gwiazdowski, Podatek progresywny i proporcjonalny. Doktrynalne przesłanki,
praktyczne konsekwencje, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa
2007, s. 59.
powstawało wiele rozmaitych stanowisk, dotyczących słuszności kryteriów
takiego podziału, lecz problemu tego dotąd nie rozwiązano2.
Pierwszą analizę podatków pośrednich podjął Frank Ramsey w swoim
artykule naukowym „A Contribution to the Theory Taxation” (1927) i znacznie
wyprzedził opracowania na temat optymalnego opodatkowania dochodów.
Zadanie sformułowania zasad różnicowania podatków na warunkach
określonych wyżej zostało postawione temu uczonemu przez jego nauczyciela –
A.C.Pigiu. Zamiast zastanawiad się nad kompromisem między efektywnością a
równością, badacze zajęli się problematyką ostatecznego kształtu podatku
obrotowego pod kątem uzyskania określonego przychodu przy jak najmniejszym
możliwym koszcie dla gospodarstwa. Ramsey wskazał, że gdy chodzi o niewielki
wzrost przychodu podatkowego, podatki powinny powodowad równą i
proporcjonalną konsumpcję każdego dobra. Udowodnił również, że ten skutek
utrzyma się nawet w sytuacji znacznych zapotrzebowao przychodowych, jeżeli
nie występują efekty dochodowe i jeśli krzywe popytu na towary będą miały
charakter liniowy3.
Niestety takie podejście do teorii pośredniego opodatkowania nie
wskazuje w sposób oczywisty, które towary mają byd najwyżej opodatkowane. F.
Ramsey z tego powodu sformułował „zasadę odwrotnej elastyczności”,
głoszącą, że towary, na które popyt jest najmniej elastyczny cenowo, powinny
byd opodatkowane najwyższej. Zasada ta ściśle dotyczy jedynie sytuacji, gdy
zakładano niezależnośd popytu, wymaga natomiast znacznej modyfikacji, gdy
bierze się pod uwagę nierównośd pod względem dochodów. Zasada ta ma
szerokie zastosowanie, a jej podstawa traktuje, że opodatkowanie towarów, na
które popyt nie wykazuje elastyczności cenowej, daje największe przychody,
ponieważ popyt spada tylko w niewielkim stopniu – najprawdopodobniej z tego
wynika wysokie opodatkowanie alkoholu, tytoniu, benzyny istniejące na całym
świecie.
Badanie teorii Ramseya kontynuowali W.J.Corlett i D.C.Hague (1953).
Próbowali badad funkcjonowanie podatków pośrednich z innego punktu
widzenia, ale ostatecznie doszli do tych samych wniosków. Utrzymali w mocy
wszystkie założenia reguły Ramseya z jednym istotnym ograniczeniem:
gospodarka zostaje zredukowana do modelu z trzema dobrami.
Kolejny ważny krok w rozwoju teorii opodatkowania podatkami
2
І.О. Лютий, А.Б. Дрига, М.О. Петренко, Податки на споживання в економіці
України, Знання, Київ 2005, s. 26.
3
M.P. Devereux, Efektywność polityki podatkowej. Wydawnictwo sejmowe, Warszawa
2007, s. 65-66.
pośrednimi zrobiono, analizując gospodarkę w której występują nierówności
społeczne; analizę tę przeprowadzili Diamond i Mirrlees (1971) w pracy pod
tytułem „Optimal Taxation and Public Produktion”. Wykazali oni, że
wprowadzenie do rozważao kwestii dystrybucyjnych w znaczący sposób zmienia
redukcję konsumpcji w równym stopniu. Najistotniejszą zmianą było to, że
konsumpcja towarów nabywanych w szczególnie dużych ilościach przez osoby
niezamożne powinna ulec mniejszej niż średnia proporcjonalnej redukcji4.
Model oddziaływania podatków pośrednich jest bardzo prosty –
oddziaływanie tych podatków jest identyczne z oddziaływaniem ceny, to znaczy,
że obniżenie podatku oznacza potanienie podatku lub usługi. Niższy koszt
zakupu może wywoład efekty w postaci:
1) wzrostu sprzedaży,
2) wzrostu produkcji,
3) zwiększenia zatrudnienia,
4) zwiększenia nakładów inwestycyjnych5.
Wymienione korzystne efekty obniżki podatków pośrednich są tylko
potencjalną możliwością, natomiast o ich wystąpieniu decyduje wiele czynników
i uwarunkowao, które zostaną niżej przeanalizowane.
Potanienie wyrobów i usług na skutek obniżki stawek podatków
pośrednich generalnie skutkuje zwiększeniem sprzedaży wszystkich grup
wyrobów. Nie będą intensywnie sprzedawad się te towary, które tracą rynek
zbytu ze względu na pojawienie się na rynku produkcji, która będzie w większym
stopniu niż poprzednia zadowalad oczekiwania konsumentów.
W ten czy inny sposób, podatki pośrednie to podatki, które kształtują
cenę towaru i których ciężar w pełnej mierze spoczywa na koocowym
konsumencie oraz są podatkami od wydatków. Ale różnica między nimi polega
na tym, że akcyzą obłożone są kosztowne towary, które z reguły nie należą do
bardzo potrzebnych dla życia. Natomiast VAT-em opodatkowuje się większośd
towarów powszedniej konsumpcji, a mechanizm jego naliczenia i spłaty pozwala
obecnie płatnikom niezbyt rzetelnie spłacad ten podatek. Występująca w
Europie forma tego podatku jest więc równoznaczna z opodatkowaniem
konsumpcji. Ponieważ konsumpcja równa się dochodowi pomniejszonemu o
4
M.P. Devereux, Efektywność polityki podatkowej, Wydawnictwo sejmowe, Warszawa
2007, s. 67.
5
J. Ostaszewski, Z. Fedorowicz, T. Kierczyński, Teoretyczny podstawy reformowania
podatków w Polsce. Warszawa 2004, DIFIN, (praca wykonana w ramach projektu
badawczego nr. 5 H02C 045 20 finansowanego przez KBN w latach 2001-2004), s.
111.
oszczędności, podatek konsumpcyjny jest ekwiwalentny wobec podatku
dochodowego, spod którego wyłączone są oszczędności6.
Funkcjonowanie podatków pośrednich na Ukrainie łączy się z największą
ilością preferencji podatkowych, generalnie zrealizowanych w kształcie ulg.
Większośd których są niezabezpieczone matematyko-ekonomiczną podstawą
obliczenia oraz powodują znaczne straty budżetu paostwowego od
nieefektywnej metody ich wykorzystania
2.Analiza podatków pośrednich w obecnym systemie podatkowym
Podatkom pośrednim tradycyjnie przyznaje się szczególne miejsce w systemie
podatkowym i polityce podatkowej. Rozpatrując problem miejsca i roli
podatków pośrednich w regulacji procesów ekonomicznych, warto
przeanalizowad, jak ich funkcjonowanie przejawia się we wskaźnikach
makroekonomicznych. Aspekt makroekonomiczny tego problemu w pewnym
stopniu narzuca stałe dyskusje co do właściwej podatkom pośrednim roli
fiskalnej.
Podatki pośrednie wymagają większego stopnia harmonizacji, ponieważ
mają wpływ na swobodny przepływ towarów i usług. Z tego względu UE
zharmonizowała VAT i akcyzę na benzynę, napoje alkoholowe i wyroby
tytoniowe w celu zapewnienia, że żadne jednostronne zmiany tych podatków
nie wpłyną na zakłócenie konkurencji między firmami. Wprowadzenie
minimalnych stawek podatkowych zapobiega znacznym zakłóceniom w handlu.
W praktyce stawki VAT i akcyzy zawierają się w przedziale pomiędzy górnym a
dolnym limitem. System cechuje się pewną elastycznością, umożliwiającą
uwzględnianie szczególnych uwarunkowao krajowych - paostwa członkowskie
mogą stosowad derogacje7.
Zdaniem Janusza Ostaszewskiego próbą pogodzenia odmiennych
punktów widzenia sprawiedliwości społecznej i efektywności ekonomicznej w
mających rzeczowy charakter podatkach pośrednich jest stosowanie w praktyce
stawek jednolitych. Takie rozwiązanie zaleca Unia Europejska i takie wymusza
mechanizm funkcjonowania stosowanego obecnie niemal powszechnie podatku
od wartości dodanej8.
6
J.E. Stiglitz, Ekonomia sektora publicznego, PWN, Warszawa 2004, s. 606.
http://ec.europa.eu/youreurope/nav/pl/business/management/taxation/direct-indirecttax/index_pl.html
8
Finanse, praca zbiorowa pod red. J. Ostaszewskiego, wyd. 4, Difin, Warszawa 2008, s.
116.
7
Generalizowanie różnych poglądów teoretycznych praktyki światowej i
ojczystej funkcjonowania podatków pośrednich pozwala mówid o kompleksie
przewag i wad pojawiających się przy ich stosowaniu. Jednak wpływ regulujący
podatków obrotowych na ekonomiczne procesy w społeczeostwie jest
kompromisem odrębnym między przewagami i wadami opodatkowania
konsumpcji, poziom którego jest różny, zależnie od wpływu zewnętrznego i
wewnętrznego.
Znaczenie ekonomiczne podatków pośrednich zajmuje istotne miejsce
w systemie podatkowym Ukrainy. Niestety obiektywna ocena znaczenia
podatków pośrednich w paostwie jest bardzo skomplikowana z szeregu
przyczyn, dotyczących najpierw podatku od wartości dodanej:
1.Wygórowana ilośd ulg w podatku VAT w całości niweluje właściwy
podatkom pośrednim efekt fiskalny, tak jak na ogólną ilośd ulg na ulgi w VAT
przypada 4/5 tej ilości.
2. Oprócz tego, utraty od ulg w VAT znacznie przekraczają wpływy
podatkowe od podatku.
3. Również wydatki na administrowanie VAT są nadmierne, a nie
usprawiedliwiają niskiego poziomu wpływów podatkowych od VAT na Ukrainie.
To świadczy o niestabilności polityki podatkowej paostwa, która z kolei wpływa
negatywnie na procesy inwestycyjne oraz procesy rozwoju ekonomicznego.
4. Mechanizm ściągania VAT powoduje pojawianie się różnego rodzaju
działao korupcyjnych i sprzeczne z prawem naliczenia i spłaty tego podatku.
Tabela 1. Udział podatków pośrednich w strukturze dochodów budżetu zbiorczego
Ukrainy w okresie od 1997 do 2008 roku
Wskaźniki
Lata
Udział wpływów
podatkowych
w
dochodzie
budżetowym,%
Wśród nich:
podatek
od
wartości dodanej,
mlrd.hrn.
Udział podatku od
wartości dodanej
we
wpływach
podatkowych,%
Akcyza,
mlrd.hrn.
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
71,2
75,4
76,3
63,7
66,8
73,2
70,8
69,1
73,1
76,7
86,5
87,2
8,2
7,5
8,4
9,4
10,3
13,4
12,6
16,7
33,8
45,6
55,2
45,0
41,0
34,4
33,5
30,0
28,1
29,5
23,2
26,4
34,5
37,8
35,6
35,2
1,2
1,3
1,9
2,2
2,7
4,1
5,2
6,7
7,9
8,4
9,2
10,6
Przedłużenie tabeli 1
Udział akcyzy we
wpływach
podatkowych,%
6,0
5,9
7,1
7,2
7,2
9,0
9,7
10,6
8,1
9,4
10,2
10,4
Źródło: opracowanie właśnie na podstawie danych statystycznych roczników Ukrainy od 1999,
2000, 2001, 2002, 2003, 2004, 2005, 2006, 2007, 2008 lat, danych sprawozdawczych
ministerstwa finansów oraz paostwowej administracji podatkowej Ukrainy. Instytut badao
gospodarczych oraz doradztwa politycznego “przegląd i prognoza wpływów podatkowych
Ukrainy” <http://www.ier.kiev.ua/Ukraine/tro/tro_03_may_09_ua.pdf>.
mlrd.hrn
5. Proces zwrotu VAT z budżetu płatnikom, którzy zajmują się
eksportem towarów i usług, miałby stymulowad ich aktywnośd eksportową.
Natomiast ta reguła w ustawodawstwie raczej doprowadzi do pogłębienia
korupcji ze względu na działania władzy wykonawczej.
Jak widad z tabeli, nominalne dane podatków pośrednich w dochodach
budżetu paostwowego zwiększają się każdego roku. Natomiast dane udziału
podatków pośrednich zmniejszają się corocznie od 1,9 do 7,2%. Taka sytuacja
wskazuje na niestabilną politykę podatkową w kraju, ponieważ w tych latach, w
których różnica udziału jest ujemna w stosunku do poprzedniego roku, można
zauważyd zwiększenie wpływów akcyzy (to znaczy zwiększenia wpływów
podatkowych od zwiększenia stawek podatku) lub liczyd na to, że VATeksportowy nie zostanie zwrócony eksporterom w porę, tak jak deklaruje
ustawodawstwo ukraioskie.
50
0
2,4 3,9 5,9 10,312 13,3
15 18,9 34,4 36,5
Lata
Rys. 1. Dynamika zwrotu podatku od wartości dodanej z 2000 po 2009 rok, mlrd. hrn.
*dane zaplanowane
Źródło: opracowanie właśnie na podstawie danych: Саливон С. Колпак для Киреева // Бизнес.
2005 - №31 (654), - С.42.; Саливон С. Над пропастью во лжи // Бизнес. 2006 - №1-2, - С. 44;
Саливон С.Не в этой жизни//Бизнес. – 2009 – №1 (832), С.39-41.
W przypadku VAT-eksportowego istnieje dużo nadużyd (przestępstw) tak
ze strony płatników, którzy świadomie uciekają się do różnych nieprawnych albo
niezupełnie prawnych operacji, żeby otrzymad zwrot podatku z budżetu, jak i
działao skorumpowanych paostwa, to znaczy – zwrot podatku tym płatnikom
VAT, którzy są powiązani z niektórymi osobami albo grupami zainteresowanych
osób przy władzy.
Na Rys. 1. widad dynamikę zwrotu podatku od wartości dodanej,
dotyczącego eksportu produkcji krajowej. W okresie lat z 2000 po 2008 jest
pewna tendencja do wzrostu zwrotu podatku Obecnie problemy zwrotu
podatku VAT z budżetu paostwowego dotyczą VAT- eksportowego. Te problemy
spowodowane są przede wszystkim niedoskonałym funkcjonowaniem
ustawodawstwa podatkowego, które zwiększa możliwości stworzenia nadużyd w
tej dziedzinie.. Niestety procedura zwrotu podatku jest bardzo uzależniona od
sytuacji politycznej w paostwie. Poza tym istnieją przyczyny, które określają
negatywną tendencję w zastosowaniu preferencyjnej stawki podatku VAT. W
Ukrainie z każdym rokiem zwiększa się eksport fikcyjny. To znaczy, istnieją firmy
fikcyjne, które „prowadzą” działalnośd na terenach paostw unijnych z tytułu
zwrotu nieistniejącego podatku faktycznie z budżetu paostwowego. Według
obliczeo Komisji Europejskiej, suma nielegalnego zwrotu podatku VAT została
60-100 mld. euro w 2007 roku9.
W 2008 roku suma zwróconego podatku wynosiła 18,4 mln. hrn,
natomiast suma podatku VAT która została naliczona do zwrotu, wynosi 22 mld.
hrn. Eksport towarów i usług w ciągu 11 miesięcy zwiększył się o 27,9%
odnośnie analogicznego okresu 2007 roku (według danych Paostwowego
Komitetu Statystyki Ukrainy). Wszystko to jest bardzo pozytywnym przejawem w
rozwoju gospodarczym kraju. Lecz nieodpowiedniośd tempa zwiększania
eksportu i zwrotu podatku VAT spowodowały zwiększenie zakresu podatku w
2008 roku do 8 mld. hrn10. Również zwrot podatku zależy od podziału
regionalnego. Ogółem, suma zwrotu podatku VAT w 2008 roku wynosi 76,5% od
sumy, która podlega zwrotu. Szczegółowo to wygląda w taki sposób (Rys. 2.)
Istniejąca na Ukrainie sytuacja ze zwrotem podatku VAT może się
pogarszad, ponieważ organy podatkowe nie mają skutecznego mechanizmu
zapobiegania nielegalnemu zwrotowi podatku przez firmy fikcyjne.
Wykorzystanie takich nielegalnych schematów powoduje destabilizację
gospodarki ukraioskiej oraz zwiększa wydatki budżetu paostwowego.
9
К. Правдолюбова, Відшкодування експортного ПДВ. Юридична газета. №16
(151), 22.04.09 року – інтернет-видання, dostęp ze strony internetowej
http://www.yur-gazeta.com/article/1558/.
10
Tamże.
Donecka
100%
miasta…
Wolyoska
50%
Chernowiecka
Cherkaska
powiaty
0%
Zytomierska
Zaporozska
Kijewska
Sumska
Winnicka
Rys. 2. Zwrot podatku VAT z budżetu (eksport towarów i usług) w 2008 roku
w zależności od regionu.
Źródło: opracowanie właśnie na podstawie danych statystycznych http://www.ukrstat.gov.ua/
Bezprawne otrzymanie kosztów budżetowych przez zwrot podatku od
wartości dodanej oznacza dla Ukrainy nie tylko utratę środków budżetowych,
ale co najmniej niemożliwą do obliczenia utratę zysku dla gospodarki krajowej.
Jednak wówczas, kiedy zwrot podatku VAT za eksport towarów i usług będzie
odpowiadał realnemu eksportowi, wtedy można będzie skonstatowad, że w
sumie zwrot podatku jest ekonomicznie poprawny i wygodny dla paostwa.
Poza tym, według słów kierownika Paostwowej Administracji
Podatkowej Ukrainy, Sergija Buriaka, w 2009 roku suma prognozowana zwrotu
podatku VAT, wynosi 32-35 mld. hrn., czyli więcej niż suma zwrotu
poprzedniego, 2008 roku, o 10-13 mld. hrn11.
Inny podatek bezpośredni, który wyraża realny stan finansowej
możliwości konsumentów – podatek akcyzowy, też wyraża pewne problemy
funkcjonowania na Ukrainie. Sytuacja polega na tym, że regularnie
podwyższenie stawek podatkowych w celu maksymalnego napełnienia budżetu
co raz zmniejsza udział akcyzy w dochodach budżetu (Rys.3).
Jak widad z rysunku, systematyczne zwiększenie stawek podatku
akcyzowego, powoduje niezbędne zmniejszenie udziału podatku w dochodach
budżetu paostwa. Również wskaźniki podane na rysunku 3, pozwalają dojśd do
11
Business Information Network, экономика,архив новостей од
13:11,
Киев,
dostęp
ze
strony
http://bin.com.ua/templates/news_article_big.shtml?id=75041.
08. 06. 09 года,
internetowej:
13,3
12,1
%
9,4
12,7
9,3
11
9,5
9,7
8,7
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008
lata
Rys. 3. Dynamika udziału podatku akcyzowego w dochodach budżetu
państwowego w okresie z 2000 po 2008 rok
Źródło: opracowanie właśnie na podstawie danych statystycznych http://www.ukrstat.gov.ua/
wniosku, że znaczna częśd sektora działalności gospodarczej, która napełnia
budżet podatkiem akcyzowym znajduje się pod przykryciem szarej strefy
ekonomicznej, co w obecnej sytuacji ekonomicznej nie jest wygodnym tako dla
producentów produkcji akcyzowej, również jako dla budżetu paostwa.
3.Zakonczenie
Polityka podatkowa paostwa powinna sprzyjad wzrostowi gospodarczemu na
Ukrainie, i wymaga zapewnienia odpowiedniej atrakcyjności działalności
gospodarczej dla inwestorów krajowych i zagranicznych.
Reformowanie procesów ekonomiczny na Ukrainie powinno opierad się
na utrzymaniu stabilizacji finansowej kraju, jeśli Ukraina chciałaby integracji z
Unią Europejską. Jednym z podstawowych sposobów regulacji jest system
podatkowy, który w okresie przemian niepodległościowych Ukrainy doświadczył
wielu reform, lecz niestety nie uchroniły one kraju od błędów związanych z jego
funkcjonowaniem.
Zabezpieczenie perspektywicznego rozwoju procesów gospodarczych na
Ukrainie nie jest możliwe bez pozytywnych zmian w dziedzinie opodatkowania.
Uzyskanie przez Ukrainę niepodległości oraz orientacja na światową gospodarkę
rynkową wymaga przeglądu czynnego systemu podatkowego, funkcjonowanie
którego zależy od podstawowych czynników, przede wszystkim od
prawidłowości struktury tego systemu, a także od poziomu organizacji służby
podatkowej paostwa i jej działania.
W ostatnich kilku latach polityka podatkowa Ukrainy została
ukierunkowana na zmniejszenie obciążeo podatkowych, czyli obniżenie stawek
podatków dochodowych. To znaczy, że akcent postawiono na podatki pośrednie.
W tym, wpływy kosztów od tych podatków do budżetu nie tylko nie wzrosły, a
raczej uległy obniżeniu. Również podatek VAT pozostaje jednym z najbardziej
kryminogennych podatków przy pomocy, którego system podatkowy kształtuje
się jako skorumpowany i nieefektywny. Stawki podatku akcyzowego zwiększają
się kilku razy w roku, co ma wpływ destruktywny na prowadzenie polityki
podatkowej w kraju.
Z opisanych powyżej problemów wynika, że taka negatywna sytuacja,
istniejąca na Ukrainie, skłania producenta do podejmowania nielegalnych
działao. Wszystkie te zjawiska negatywnie wpływają na rozwój małego i
średniego biznesu na Ukrainie, pobudzając do prowadzenia biznesu
nielegalnego, nadużyd i przestępstw podatkowych, a to z kolei powiększa
poziom inflacji, która obecnie wynosi 20-22%12, o czym mówią media
ukraioskie.
12
Poradnik Internety dla Twojej Firmy. Komentarze gospodarcze. Tydzień 15/2008 (0713.04.08), dostęp ze strony internetowej http://www.egospodarka.pl/29810,Tydzien-152008-07-13-04-2008,1,25,1.html.
Bibliografia
1. Business Information Network, экономика,архив новостей од 08. 06. 08 года,
13:11,
Киев,
dostępny
ze
strony
internetowej:<http://bin.com.ua/templates/news_article_big.shtml?id=75041>.
2. Gradalski F., System podatkowy w świetle teorii optymalnego opodatkowania., SGH,
Warszawa, 2006.
3. Gwiazdowski R. Podatek progresywny i proporcjonalny. Doktrynalne przesłanki,
praktyczne konsekwencje. Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa,
2007.
4. Harasimowicz J. Finanse i prawo finansowe., Warszawa 1988.
5. Stiglitz J.E.. Ekonomia sektora publicznego. Warszawa, PWN, 2004.
6. Devereux M.P. Efektywnośd polityki podatkowej. Wydawnictwo sejmowe, Warszawa
– 2007.
7. Ostaszewski J. Finanse. Praca zbiorowa pod red. nauk. Wydanie 4. Difin sp z o.o.,
Warszawa, 2008.
8. Ostaszewski J., Fedorowicz Z., Kierczyoski T. Teoretyczny podstawy reformowania
podatków w Polsce. Warszawa< 2004., DIFIN, (praca wykonana w ramach projektu
badawczego nr. 5 H02C 045 20 finansowanego przez KBN w latach 2001-2004).
9. . Samuelson P. A., Nordhaus W. D. .Ekonomia, tom 2.(przekład: M. Rusioski, Z.
Wolioska), Wydanie II zmienione, PWN, Warszawa – 2004.
10. Statystyczne roczniki Ukrainy od 1999, 2000, 2001, 2002, 2003, 2004, 2005, 2006,
2007, 2008 lat, danych sprawozdawczych ministerstwa finansów oraz paostwowej
administracji podatkowej Ukrainy. Instytut badao gospodarczych oraz doradztwa
politycznego “przegląd i prognoza wpływów podatkowych Ukrainy”
<http://www.ier.kiev.ua/Ukraine/tro/tro_03_may_09_ua.pdf>
11. Wolaoski R. System podatkowy w Polsce. Warszawa, 2007.
12. Лютий І.О., Дрига А.Б., Петренко М.О. Податки на споживання в економіці
України., Київ. – Знання, 2005.
13. Правдолюбова К.Відшкодування експортного ПДВ. Юридична газета. №16
(151), 22.04.09 року – інтернет-видання, dostępny ze strony internetowej <
http://www.yur-gazeta.com/article/1558/>.
14. Саливон С. Колпак для Киреева // Бизнес. 2005 - №31 (654).
15. Саливон С. Над пропастью во лжи // Бизнес. 2006 - №1-2.
16. Саливон С. Не в этой жизни // Бизнес. 2009 - №1 (832) С.39-41.
17. http://ec.europa.eu/youreurope/nav/pl/business/management/taxation/directindirect-tax/index_pl.html