BGP_10 mini_makietka

Niedokrwistość
u kobiet w ciąży
Gdańsk 2013
Redaktor prowadzący:
Olga Strzelec
Redakcja: Justyna Szulc
Korekta: Olga Strzelec
Projekt okładki: Andrzej Owsiany
Skład: Iwona Łytkowska
Seria wydawnicza rekomendowana przez Polskie Towarzystwo Ginekologiczne
Copyright © Via Medica
ul. Świętokrzyska 73, 80–180 Gdańsk
tel.: 58 320 94 94, faks: 58 320 94 60
www.viamedica.pl
Wszystkie prawa zastrzeżone.
Żaden fragment poniższej publikacji nie może być kopiowany, przechowywany w jakimkolwiek układzie pamięci i transmitowany elektronicznie, mechanicznie, za pomocą
fotokopii, nagrań lub w jakikolwiek inny sposób bez wcześniejszej pisemnej zgody wydawcy.
Jakkolwiek dołożono wszelkich starań, aby informacje zawarte w tej książce, szczególnie
na temat dawkowania leków, zostały podane właściwie, ostateczne decyzje dotyczące
ich stosowania spoczywają na lekarzu. Zarówno autor, jak i wydawca nie mogą ponosić
odpowiedzialności za błędy ani konsekwencji wynikających z zastosowania informacji
zawartych w tej książce. Nie uwzględnia się roszczeń prawnych w wypadku leków i substancji chemicznych znajdujących się obecnie w fazie badań klinicznych.
ISBN seria: 978–83–7599–443–8
ISBN tom 10: 978–83–7599–543–5
Gdańsk 2013
Spis treści
1. Etiologia i etiopatogeneza niedokrwistości
u kobiety ciężarnej
1
1.1. Definicja i epidemiologia niedokrwistości z niedoboru żelaza
1
1.2. Patofizjologia niedokrwistości z niedoboru żelaza
2
1.3. Niedokrwistość z niedoboru folianów
4
2. Diagnostyka niedokrwistości ciężarnych
2.1. Etiologia i podział
2.1.1. Niedokrwistości związane z niedoborem żelaza
2.1.2. Niedokrwistości megaloblastyczne
3. Wpływ niedokrwistości na ciężarną i płód
7
8
9
12
16
3.1. Niedokrwistość syderopeniczna
17
3.2. Niedokrwistość megaloblastyczna
19
3.3. Inne rzadkie rodzaje niedokrwistości
20
3.3.1. Niedokrwistość hemolityczna
20
3.3.2. Niedokrwistość aplastyczna
21
3.3.3. Hemoglobinopatie
21
4. Postępowanie niefarmakologiczne i stosowanie
suplementów diety przez kobiety w ciąży z niedokrwistością
25
4.1. Niedobór żelaza
25
4.2. Niedobór folianów
29
4.3. Niedobór witaminy B12
31
5. Charakterystyka preparatów żelaza stosowanych
u ciężarnych z niedokrwistością
33
5.1. Preparaty stosowane doustnie
35
5.2. Preparaty stosowane parenteralnie
36
5.3. Kontrowersje związane ze stosowaniem preparatów żelaza
u kobiet w ciąży
38
6. Leczenie niedokrwistości u kobiet w ciąży
6.1. Profilaktyka niedokrwistości u kobiet w ciąży
42
42
6.1.1. Czy niezbędna jest suplementacja żelaza w ciąży?
42
6.1.2. Jaką dawkę żelaza należy przyjmować w profilaktyce
niedokrwistości w ciąży?
43
6.1.3. Czy stosować preparaty wielowitaminowe,
czy jedynie te z żelazem?
6.2. Leczenie niedokrwistości z niedoboru żelaza
44
44
6.2.1. Kiedy należy rozpocząć leczenie niedokrwistości u kobiet w ciąży?
44
6.2.2. Leczenie doustnymi preparatami żelaza
45
6.2.3. Leczenie parenteralne preparatami żelaza
45
6.2.4. Leczenie erytropoetyną
46
6.2.5. Leczenie preparatami krwi
6.3. Leczenie niedokrwistości makrocytarnej
47
47
6.3.1. Kwas foliowy
47
6.3.2. Witamina B12
48
7. Leczenie niedokrwistości w okresie ciąży
u kobiet po przeszczepieniu narządu
50
7.1. Diagnostyka
51
7.2. Postępowanie
52
7.2.1. Tryb życia i odżywianie
52
7.2.2. Korekcja dawkowania lub eliminacja stosowanych
leków wpływających na erytropoezę
52
7.2.3. Eliminacja ognisk zapalnych
53
7.2.4. Leczenie farmakologiczne
54
8. Leczenie niedokrwistości u kobiet w ciąży
z chorobą układu krwiotwórczego
59
8.1. Niedokrwistość towarzysząca chorobom rozrostowym
59
8.2. Niedokrwistość sierpowatokrwinkowa
60
8.3. Talasemie
63
8.4. Niedokrwistość aplastyczna
64
Autorzy
dr hab. n. med. Grzegorz Władysław Basak1
dr hab. n. med. Dorota A. Bomba-Opoń2
dr n. med. Anna Cyganek2
prof. dr hab. n. med. Andrzej Członkowski3
lek. Michał Florczak4
dr n. med. Żaneta Kimber-Trojnar5
dr n. med. Katarzyna Kosińska-Kaczyńska2
prof. dr hab. n. med. Bożena Leszczyńska-Gorzelak5
dr n. med. Beata Marciniak5
dr hab. n. med. Dagmara Mirowska-Guzel3
dr hab. n. med. Krzysztof Mucha4
prof. dr hab. n. med. Jan Oleszczuk5
dr n. med. Jolanta Patro-Małysza5
prof. dr hab. n. med. Leszek Pączek4
dr hab. n. med. Bronisława Pietrzak2
dr n. med. Dorota Szostak-Węgierek6
lek. Monika Szpotańska-Sikorska2
lek. Joanna Raczyńska4
1Katedra
i Klinika Hematologii, Onkologii i Chorób Wewnętrznych, Warszawski
Uniwersytet Medyczny
2I
Katedra i Klinika Położnictwa i Ginekologii, Warszawski Uniwersytet Medyczny
3Katedra
i Zakład Farmakologii Doświadczalnej i Klinicznej,
Warszawski Uniwersytet Medyczny
4Klinika Immunologii, Transplantologii i Chorób Wewnętrznych, Instytut Transplantologii, Warszawski Uniwersytet Medyczny
5Katedra
i Klinika Położnictwa i Perinatologii Uniwersytetu Medycznego w Lublinie
6Instytut
Żywienia i Żywności w Warszawie
1.
Etiologia i etiopatogeneza
niedokrwistości u kobiety ciężarnej
Anna Cyganek, Monika Szpotańska-Sikorska
Niedokrwistość definiuje się zwykle jako obniżenie stężenia hemoglobiny
o ponad dwa odchylenia standardowe w stosunku do średniej obserwowanej w ogólnej populacji. W niedokrwistości stwierdza się spadek liczby
erytrocytów, obniżenie hematokrytu i stężenia hemoglobiny. Może do nich
dochodzić w wyniku trzech mechanizmów: utraty krwi, wadliwej erytropoezy
lub nadmiernej hemolizy. Powyższa definicja nie odnosi się jednak w pełni
do kobiety ciężarnej.
1.1. Definicja i epidemiologia niedokrwistości z niedoboru
żelaza
Podczas ciąży przebiegającej prawidłowo dochodzi do uaktywnienia i rozrostu
linii czerwonokrwinkowej w szpiku kostnym, co skutkuje zwiększeniem masy
i liczby krwinek czerwonych. Wskutek nieproporcjonalnego wzrostu objętości
osocza, pomimo zwiększenia liczby erytrocytów, dochodzi do hemodylucji
i obniżenia hematokrytu. Zjawisko fizjologicznej hemodylucji osiąga najwyższy poziom w 20.–24. tygodniu ciąży, a stężenie hemoglobiny zmienia się
wraz z wiekiem ciążowym. Stężenie hemoglobiny obniża się w pierwszym
trymestrze ciąży, osiągając najniższy poziom w drugim trymestrze i stopniowo rozpoczyna ponownie wzrastać w trzecim trymestrze. Obecnie Światowa
Organizacja Zdrowia zaleca jeden punkt odcięcia dla rozpoznania niedokrwistości ciężarnych i wynosi on 11 g%. Jednakże w drugim trymestrze
stwierdza się obniżenie stężenia hemoglobiny o około 5 g/l [1]. Natomiast
według Center for Disease Control and Prevention niedokrwistość rozpoznaje
się, gdy stężenie hemoglobiny lub poziom hematokrytu spadają poniżej
piątego centyla. W pierwszym i trzecim trymestrze ciąży wartości te wynoszą
1