Pobierz artykuł - Studenckie Prace Prawnicze
Transkrypt
Pobierz artykuł - Studenckie Prace Prawnicze
Daniel Butyter Uniwersytet Wrocławski Jarosław Kundera Opiekun naukowy — Scientific Tutor Rozwój rynku usług outsourcingowych w państwach Europy Wschodniej JEL classification: L1, L210, L240, M150, F230 Keywords: market structure, firm, outsourcing, information technology, international business Słowa kluczowe: struktura rynku, przedsiębiorstwa, outsourcing, technologie informacyjne, handel międzynarodowy Abstrakt: Rynek usług outsourcingowych jest jednym z najdynamiczniej rozwijających się rynków w gospodarce światowej. W ostatnich latach szczególnie ważne na tym rynku stały się państwa Europy Wschodniej, gdzie outsourcing zajmuje szczególne miejsce. Dynamiczny rozwój firm outsourcingowych w Europie Wschodniej jest spowodowany wieloma czynnikami o charakterze nie tylko ekonomicznym, ale i geograficznym, socjalnym i kulturowym. Development of the outsourcing market in the Eastern European countries Abstract: Outsourcing market is one of the fastest growing markets in the world economy. In recent years, particular importance in this market has been acquired by the countries of Eastern Europe, where outsourcing market develops rapidly. Dynamic development of outsourcing companies in Eastern Europe is caused by a number of factors — not only economical, but also geographical, social and cultural. Wstęp Artykuł składa się z trzech części. W pierwszej autor wprowadza definicję outsourcingu i przeprowadza krótką charakterystykę branż outsourcingu na świecie. W drugiej części opisane są główne przyczyny powstawania firm outsourcingowych w Europie Wschodniej, opisane zostały trudności, jakie powstają podczas prowadzenia działalności outsourcingowej w tym regionie. W trzeciej zaś wskazano główne kierunki i możliwości rozwoju rynku outsourcingu w tym regionie. Studenckie Prace Prawnicze, Administratywistyczne i Ekonomiczne 13 Studenckie Prace Prawnicze, Administratywistyczne i Ekonomiczne 13, 2013 © for this edition by CNS SPPAIE 13.indb 95 2014-01-15 14:25:07 96 | DANIEL BUTYTER Do krajów Europy Wschodniej należą państwa członkowie Unii Europejskiej takie, jak Polska, Rumunia, Czechy i Węgry, a także państwa niebędące jej członkami — Ukraina, Białoruś. Celem artykułu jest udowodnienie, że rynek outsourcingu w Europie Wschodniej ma wielki potencjał rozwoju, analiza głównych czynników, wpływających na ten rynek, a także odpowiedź na pytanie: „Czy państwa Europy Wschodniej mogą konkurować z Indiami i Chinami na rynku usług outsourcingowych?” Outsourcing na świecie W warunkach dynamicznie rozwijającej się gospodarki światowej firmy poszukują coraz to lepszych sposobów wykorzystania własnych zasobów oraz kapitału. Jednym z nich jest outsourcing. Pojęcie „outsourcing” jest skrótem od angielskiego outside resource using (wykorzystanie zewnętrznych surowców/zasobów/ czynników produkcji). Outsourcing można zdefiniować jako powierzenie przez zleceniodawcę, czyli firmę lub instytucję, realizacji określonego procesu zewnętrznemu usługodawcy, przy czym podane są szczegółowo efekty, jakie zleceniodawca zamierza uzyskać, ale bez wskazówek dotyczących sposobu wykonywania poszczególnych zadań, oraz pozostawiona jest inicjatywa w tym zakresie samemu usługodawcy1. Outsourcing okazuje się niezwykle skutecznym rozwiązaniem, dlatego liczba firm outsourcingowych na świecie ciągle zwiększa się2. Najistotniejszą zaletą outsourcingu jest to, że pracownicy koncentrują się na głównym rodzaju działalności firmy. Podstawowa specjalizacja personelu/pracowników zwiększa się, natomiast zakres prac, które nie są priorytetowe dla danej branży, oddane zostają specjalistom mającym lepsze kwalifikacje i niezbędne doświadczenie zawodowe. Takie podejście stwarza dużą jednolitość personelu w firmie, zgodną z cechami profesjonalnymi, co też pozytywnie oddziałuje na działalność firmy. Korzystanie z usług firm outsourcingowych pozwala również redukować koszty produkcji. Jeszcze jedną zaletą outsourcingu jest możliwość dokładnej wyceny pewnego zakresu prac. Zleceniodawca otrzymuje rzetelną wiedzę na temat kosztów i samodzielnie decyduje, co jest bardziej korzystne dla firmy — nadal wykonywać ten zakres prac, czy przekazać go firmie outsourcingowej. Jednak korzystanie z outsourcingu ma również swoje wady. Największe niebezpieczeństwo wiąże się z zagrożeniami ochrony danych osobowych oraz poufnych informacji firm. Firma outsourcingowa gwarantuje, że wyciek poufnej informacji firmy-klienta jest niemożliwy, jednak nie można być tego całkowicie pewnym. Często koszty outsourcingu mogą być wyższe od kosztów prowadzenia tej samej 1 J.D. Daniels, International Business, New Jersey 2007, s. 614–616. О.І. Мikalо, Pìdhodi do viznačennâ termina „outsorsing”, Ekonomìčnij Vìsnik Ntuu „Kpi”, http:// archive.nbuv.gov.ua/portal/soc_gum/evkpi/2010/6.MO/22_kpi_2010_7.pdf (dostęp: 27 maja 2013). 2 Studenckie Prace Prawnicze, Administratywistyczne i Ekonomiczne 13, 2013 © for this edition by CNS SPPAIE 13.indb 96 2014-01-15 14:25:07 ROZWÓJ RYNKU USŁUG OUTSOURCINGOWYCH W PAŃSTWACH EUROPY WSCHODNIEJ | 97 działalności przez pracowników firmy. Także firma-zleceniodawca traci kontrolę nad częścią swojej działalności, a więc i udział w podjęciu pewnych decyzji kierowniczych, skutkiem czego może być przyjęcie niepoprawnych decyzji3. Wykres 1. Outsourcing na świecie Źródło: portal internetowy Lifewood http://www.lifewood.com/messageboard/img/7.jpg (26.05.2013). Do końca 2001 roku uważano, że outsourcing obejmuje tylko działalność związaną z technologiami informacyjnymi (IT). Teraz istnieje wiele dziedzin zastosowania outsourcingu. Największy udział w światowym rynku outsourcingu nadal ma IT, ale ważne są również: zarządzanie i administracja (zazwyczaj księgowość), logistyka i obsługa klienta, marketing, logistyka itd.4 Światowymi liderami usług outsourcingowych są Indie i Chiny. Ich wspólny udział w tym rynku na arenie światowej wynosi prawie 90%. Tylko w Indiach w sektorze outsourcingowych usług dla biznesu zatrudnionych jest ok. 2,5 mln osób. Dlatego inne państwa nie mają wielkiego wpływu na ten rynek. Jednak to nie oznacza bezwzględnego monopolu tych państw na tego rodzaju usługi. Sytuacja ulega ciągłym zmianom. Stanowi bardziej złożony problem, niż może wydawać się przy pobieżniej analizie5. Obecnie niewielka część rynku usług outsourcingowych 3 P.A. Samuelson, Ekonomia, Poznań 2012, s. 250. О.А. Veprićka, Autsorsing: problemi ta perspektivi rozvitku v Ukraϊnì, http://mev-hnu.at.ua/ load/studentska_naukovo_praktichna_konferencija/5_ekonomichni_procesi_i_sistemi_modeli_i_ instrumenti_zabezpechennja/autsorsing_problemi_ta_perspektivi_rozvitku_v_ukrajini/25-1-0-144 (dostęp: 27 maja 2013). 5 Portal internetowy My Digital Financial Chronicle, http://www.mydigitalfc.com/news/newmarkets-eat-india%E2%80%99s-share-global-bpo-market-543 (dostęp: 27 maja 2013). 4 Studenckie Prace Prawnicze, Administratywistyczne i Ekonomiczne 13, 2013 © for this edition by CNS SPPAIE 13.indb 97 2014-01-15 14:25:07 98 | DANIEL BUTYTER przeniosła się z Indii i Chin na Filipiny, do Malezji, Egiptu, Chile, Polski, Irlandii, na Ukrainę i do Czech. W 2012 roku wielkość światowego rynku usług outsourcingowych wyniosła ponad 99 mld dolarów USA6. Wady i zalety rynku outsourcingu w państwach Europy Wschodniej Europa Wschodnia dotychczas nie zdołała zająć ważnego miejsca na globalnym rynku usług outsourcingowych. Niemniej jednak sytuacja ciągle się zmienia — firmy w Europie Zachodniej dostrzegają coraz więcej zalet w zlecaniu usług firmom, które prowadzą działalność na terenie Europy Wschodniej. Jeszcze kilkanaście lat temu zachodnie ośrodki biznesu niezbyt często brały pod uwagę rynek Europy Wschodniej jako miejsce docelowe zlecenia części swojej działalności, np. w dziedzinie IT czy rachunkowości. Mimo że rządy krajów wschodnioeuropejskich od wielu lat stykają się z problemami natury finansowej i utrzymaniem wzrostu gospodarczego, w żaden sposób nie pobudzają rozwoju firm działających w branży outsourcingu. W porównaniu z krajami wschodnimi, takimi jak Indie, kraje wschodnioeuropejskie mają takie atuty, jak wiarygodna infrastruktura, co na korzystnych prawnych warunkach pozwoli im swobodnie konkurować z państwami, które już od dawna działają na rynku outsourcingu. Ważnym atutem jest również lokalizacja. Dostawcy usług z Europy Wschodniej mają przewagę nad swoimi konkurentami, wynikającą z położenia geograficznego. Bliskość geograficzna do ośrodków gospodarczo-ekonomicznych w Niemczech, Wielkiej Brytanii, Holandii, Szwajcarii, Belgii, państwach skandynawskich pozwala firmom outsourcingowym z Europy Wschodniej łatwiej nawiązywać z nimi współpracę. Europa Wschodnia w porównaniu z bardziej rozwiniętą pod względem gospodarczym Europą Zachodnią nadal ma niższe koszty utrzymania wysoko wykwalifikowanych pracowników, a także dysponuje sporą liczbą wykształconych osób, w tym absolwentów wchodzących co rok na rynek pracy. Już dziesięć lat temu „McKonsey” (popularny magazyn biznesowy) zakładał trzykrotny wzrost rynku outsourcingu w Europie Wschodniej, a także wskazywał na wysoką konkurencyjność tych krajów7. Jednak sytuacja finansowa krajów Europy Wschodniej jest nadal niepewna. Należy wziąć pod uwagę problemy gospodarcze i finansowe, z którymi borykają się kraje wschodnioeuropejskie. 6 Portal internetowy Statista, http://www.statista.com/statistics/189788/global-outsourcingmarket-size-since-2000/ (dostęp: 27 maja 2013). 7 D. Hoch, M. Kwiecinski, P. Peters, “McKinsey Quarterly” December 2006, http://www.mckinseyquarterly.com/The_overlooked_potential_for_outsourcing_in_Eastern_Europe_1884#top. Studenckie Prace Prawnicze, Administratywistyczne i Ekonomiczne 13, 2013 © for this edition by CNS SPPAIE 13.indb 98 2014-01-15 14:25:07 ROZWÓJ RYNKU USŁUG OUTSOURCINGOWYCH W PAŃSTWACH EUROPY WSCHODNIEJ | 99 Do innych korzystnych stron działalności outsourcingowej w krajach Europy Wschodniej należą: 1. Wykwalifikowana siła robocza — w byłym Związku Radzieckim powstała znaczna infrastruktura oraz odpowiednia kadra naukowa do jej obsługi, składająca się z wyszkolonych inżynierów i naukowców. W konsekwencji spora liczba państw, które powstały po rozpadzie ZSRR, ma obecnie wysoko wykwalifikowaną siłę roboczą. 2. Podobieństwa kulturowe — istnieje powszechne przekonanie, że Europa Wschodnia ma wyraźną przewagę nad takimi państwami, jak Indie, ponieważ pracownicy mają tendencję do ściślejszej współpracy między sobą i są bardziej samodzielni w wykonywaniu projektów, co wynika z tradycji współpracy oraz mentalności europejskiej. 3. Strefy czasowe — Europa Wschodnia obejmuje wielki obszar geograficzny, różnica czasowa między większością krajów Europy Wschodniej a Zachodniej wynosi kilka godzin, co ułatwia komunikację w ramach godzin pracy. 4. Ochrona informacji — kraje Wschodniej Europy w ramach UE przestrzegają i mają odpowiednie podejście do ustawy o ochronie danych. W firmach outsourcingowych obowiązują przepisy dotyczące informacji poufnej firmy-zleceniodawcy, których naruszenie prowadzi samą firmę outsourcingową do strat. 5. Zwiększający się rynek siły roboczej — podczas gdy w Europie Zachodniej brakuje odpowiedniej ilości kadry, w Europie Wschodniej sytuacja jest diametralnie inna. W 2009 roku Rumunia została uznana za kraj o najwyższym wzroście liczby specjalistów (o około 12% w porównaniu z rokiem 2008). Ukraina osiągnęła imponujący wynik wzrostu ponad 9%. Jednym z państw Europy Wschodniej z dynamicznie rozwijającym się rynkiem outsourcingu jest Ukraina. Na rynku outsourcingu w tym kraju w roku 2011 zanotowano wzrost w porównaniu z latami 2009 (o 31%) i 2010 (o 24%). W 2008 roku wzrost był bardzo niski. Wiązało się to ze światowym kryzysem finansowym. W tym samym okresie (2009–2011) światowy rynek usług outsourcingu zwiększył się jedynie o 2 %, co świadczy o wysokiej dynamice rozwoju rynku outsourcingu we Wschodniej Europie (w porównaniu ze światowym rynkiem tych usług rynek outsourcingu na Ukrainie odnotował 15,5-krotny wzrost). Podobnie wysokie tempo rozwoju rynku outsourcingu odnotowano w innych państwach Europy Wschodniej8. Na Ukrainie największy udział w rynku usług outsourcingowych ma IToutsourcing (27%), również duży udział w tym rynku zajmują usługi prawne (25%), związane z księgowością (20%), logistyczne usługi (12%) i HR usługi (6%)9. Podobna struktura rynku usług outsourcingowych występuje i w innych państwach Europy Wschodniej (największy udział ma IT-outsourcing). 8 О.А. Veprićka, op. cit. Â.V. Petrik, Problemy zajniatosti w Ukraini u kryzowyj period, http://pk.napks.edu.ua/library/ compilations_vak/eiu/2012/3/p_133_138.pdf, s. 134 (27.05.2013). 9 Studenckie Prace Prawnicze, Administratywistyczne i Ekonomiczne 13, 2013 © for this edition by CNS SPPAIE 13.indb 99 2014-01-15 14:25:07 100 | DANIEL BUTYTER Tabela 1. Charakterystyka rynku IT outsourcingu w państwach Europy Wschodniej Państwo Rynek IT-outsourcingu 2010 (mln dol. USA) Liczba firm świadczących usługi IT- outsourcingu Najwięksi gracze Ukraina 637 850 GlobalLogic, Aricent, Sottserve, Aricent, Infopulse, Luxot Rumunia 536 580 SAP, Endava, Totalsoft, Ubisoft Węgry 461 290 IBM, HP/ EDS, SAO — Synergon, T-Systems, Montana, Navigator, Getronics, Wallis, Wipro Polska 434 450 Accenture, ACS, Asseco, Capgemini, ComArch, EDS, Fujitsu, HP, IBM, Infosys Czechy 308 370 TietoEnator, Abra Software, Logica CMG Białoruś 348 560 ABN AMRO Bank, Air Canada Vacations, Bank of America, BMW AG, Bosch GmbH Źródło: portal internetowy Sourcing Notes: http://www.sourcingnotes.com/content/view/698/76/ (27.05.2013). Rynek IT-outsourcingu ciągle zwiększa się i rozszerza. W 2010 roku na Ukrainie w branży IT funkcjonowało 850 firm outsourcingowych, natomiast w 2011 było ich już 1050, a liczba pracowników zatrudnionych w tej branży w okresie od 2007 do 2011 roku wzrosła z 14 tys. do 25 tys.10 Produkcja przedsiębiorstw outsourcingowych państw Europy Wschodniej znajduje się na bardzo wysokim poziomie. Zadania przekazywane tym firmom zazwyczaj dotyczą stworzenia nowego oprogramowania i nazywane są „mission impossible” z powodu wysokiego stopnia trudności ich wykonywania. Do głównych problemów rozwoju outsourcingu w krajach Europy Wschodniej zalicza się: 1. Niski poziom znajomości języków obcych — najczęściej używanym językiem w komunikacji międzynarodowej jest język angielski, a liczba pracowników, którzy posługują się nim w stopniu wyższym od zaawansowanego, jest nadal bardzo niska. 2. Ustawodawstwo — w ustawodawstwie państw Europy Wschodniej, które nie należą do Unii Europejskiej, nie ma żadnych przepisów dotyczących regulacji rynku outsourcingu. Po raz pierwszy w lipcu 2012 roku prezydent Ukrainy W. Janukowycz podpisał nową ustawę o ulgach podatkowych dla przedsiębiorstw branży IT. 10 Portal internetowy Geomir, http://geomi.ru/vector/geoglobalistics/outsorcing-in-ukraine (dostęp: 27 maja 2013). Studenckie Prace Prawnicze, Administratywistyczne i Ekonomiczne 13, 2013 © for this edition by CNS SPPAIE 13.indb 100 2014-01-15 14:25:07 ROZWÓJ RYNKU USŁUG OUTSOURCINGOWYCH W PAŃSTWACH EUROPY WSCHODNIEJ | 101 3. Szara strefa, niezgodność danych faktycznych z danymi statystycznymi, pozornie tania siła robocza, zarobki dodatkowe nieuwzględnione w przychodach firm. 4. Mentalność narodowa — bardzo słaba świadomość społeczna i prawna, nieprzestrzeganie podstawowych zasad etyki zawodowej, wszechobecna korupcja; prawodawstwo nie chroni interesów pracodawców przed samowolą władz samorządowych, szczególnie pracodawców zagranicznych, bardzo odmienne od standardów europejskich realia pracy. 5. Deprymujące powszechne ubóstwo — niemożność zabezpieczenia podstawowych potrzeb prowadzi do indolencji umysłowej, deprawacji w pewnych środowiskach. Brak tradycji rzetelnej współpracy w grupach pracowniczych, skłonności do działań na niekorzyść firmy, czyli pracodawcy, mające charakter walki klasowej. Pracodawca jest postrzegany zasadniczo jako wróg, który ma na celu wykorzystanie pracowników i nadużycia 6. Tradycje rolnicze — na przykład pracownicy fabryki ozdób choinkowych „Irena” w szczycie sezonu (ok. września–października) występują do pracodawcy o urlop (nawet bezpłatny) i masowo wyjeżdżają na wykopki, mimo że pracują na akord i nieobecność w pracy znacznie obniża ich zarobki. Tabela 2 pokazuje, jak często firmy zagraniczne zlecają outsourcing firmom IT znajdującym się w Europie Wschodniej. Z tych danych wynika, że co czwarte zamówienie było kierowane do polskich firm outsourcingowych, podczas gdy tylko co trzydzieste zostało skierowane do ukraińskiego usługodawcy. Tabela 2. Wykonywanie usług outsourcingu przez usługodawcę poszczególnych państw Państwo Usługi outsourcing (%) Polska 25,3 Rosja 19,2 Czechy 15,3 Rumunia 14,0 Bułgaria 7,4 Białoruś 6,6 Ukraina 3,1 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych portalu internetowego Depo.ua http://www.depo.ua/ru/tehno/tehnologii/ ukraina-voshla-v-tridcatku-stran-po-it-autsorsingu-vopreki-mnozhestvu-prepjatstvii-na-rynke-.html (dostęp: 27 maja 2013). Jednak trzeba zaznaczyć, że zgodnie z badaniami Ukraińskiego Komitetu Narodowego Międzynarodowej Izby Handlowej stopień zadowolenia klientów, Studenckie Prace Prawnicze, Administratywistyczne i Ekonomiczne 13, 2013 © for this edition by CNS SPPAIE 13.indb 101 2014-01-15 14:25:07 102 | DANIEL BUTYTER korzystających z usług firm IT-outsourcingu działających na Ukrainie, wynosi 5 punktów z 5 maksymalnych, czyli jest na najwyższym poziomie11. Przyszłość outsorcingu w Europie Wschodniej Obecnie liczba firm, które zawodowo świadczą usługi outsourcingowe we Wschodniej Europie, jest bardzo mała w porównaniu z takimi samymi rynkami w Chinach lub Indiach. Zainteresowanie pracą na rzecz podmiotu zagranicznego w państwach Europy Wschodniej jest większe, bo gwarantuje stabilne zarobki oraz raczej umowę o pracę (na podstawie kodeksu pracy) niż umowy cywilno-prawne niegwarantujące opieki medycznej czy w przyszłości emerytury. Uregulowany stosunek pracy bardzo korzystnie wpływa na lokalny rynek pracy. Firmy konkurencyjne nie będą sobie mogły pozwolić na utratę wykwalifikowanej i wyszkolonej (w ogromnej większości na koszt firmy, aby dostosować potrzeby firmy do umiejętności poszczególnych pracowników) kadry, co będzie stymulować wzrost konkurencji na rynku. Rotacja kadrowa oznaczać będzie straty dla firmy, a także utratę pozycji na rzecz konkurencji, stąd też kierownictwo będzie musiało zapewnić stabilne i godziwe warunki wynagrodzenia. Taki rozwój rynku outsourcingu będzie sprzyjał rozwojowi gospodarki i rynku pracy. Również z rozwojem rynku usług outsourcingowych zwiększa się popyt na outstaffing pracowników z Europy Wschodniej. To oznacza, że wysoko wykwalifikowanych pracowników zabiera się do państw uprzemysłowionych, gdzie pracują i uczą pracowników w siedzibach dużych korporacji. Bardzo często usługobiorcy z zagranicy zamawiają tylko części projektów, a nie całość. Takie podejście nie pozwala firmom w pełni realizować swojego potencjału, a także powoduje, że ich usługi są tańsze. Chociaż dla indywidualnego programisty to nie ma dużego znaczenia, ale dla rozwoju rynku państwa jako całości jest to krok do tyłu. Rynek outsourcingu państw Europy Wschodniej potrzebuje również marketingu i reklamy, rozwoju na rynku międzynarodowym, a oprócz tego pomocy ze strony państwa. Wysoka dynamika rozwoju przedsiębiorstw outsourcingowych jest również na Białorusi (91% rynku usług outsourcingowych stanowi IT-outsourcing). Według prognozy ekspertów do roku 2015 Białoruś może zostać nową doliną krzemową Europy Wschodniej. Wielkie perspektywy rynku outsourcingowego widzą główni konkurenci Europy Wschodniej Indie i Chiny. Oddziały największych firm outsourcingowych 11 Portal internetowy Cartli, http://cartli.com.ua/articles/523-autsorsing-v-ukraine-dostigmilliardnyx-dollarovyx-oborotov.html (27.05.2013). Studenckie Prace Prawnicze, Administratywistyczne i Ekonomiczne 13, 2013 © for this edition by CNS SPPAIE 13.indb 102 2014-01-15 14:25:07 ROZWÓJ RYNKU USŁUG OUTSOURCINGOWYCH W PAŃSTWACH EUROPY WSCHODNIEJ | 103 tych państw zaczynają działać na obszarze Wschodniej Europy (np. firma MphasiS 90% działalności wykonuje w Indiach, a 10% w oddziałach w Europie Wschodniej, również w Polsce)12. Zakończenie W ciągu następnych 10 lat rynek outsourcingu państw Europy Wschodniej przekształci się w całkowicie samodzielny organizm gospodarczy, który będzie mógł konkurować z gigantami azjatyckimi. Rozwój rynku usług outsourcingowych w Europie Wschodniej przyniesie dużo korzyści całej gospodarce światowej. W wypadku krajów Europy Wschodniej będzie to rozwój gospodarki i stworzenie nowych miejsc pracy. Dla państw uprzemysłowionych Europy będzie to oznaczać powstanie nowego rynku nabywania usług, który może konkurować z Chinami i Indiami. Musi być również rozbudowany system ustawodawstwa i ulg podatkowych pomocny w inwestowaniu w gospodarkę krajów Europy Wschodniej oraz rozbudowie rynku usług outsourcingowych. Bibliografia Anikin B.A., Autsorsing i autstaffing: vysokie tehnologii menedzmenta, Moskva 2007. Bradwar Z.L., Effektivnyj autsorsing: ponimanje, olanirovanie i ispolˊzovanie uspešnych autsorsingowyh otnošenij, Donetćk 2007. Daniels J.D., International Business, Eleventh Edition, New Jersey 2007. Hoch D., Kwiecinski M., Peters P., “McKinsey Quarterly” December 2006, http://www.mckinseyquarterly.com/The_overlooked_potential_for_outsourcing_inEastern_Europe_1884#top. Мikalо О.І., Pidhody do wyznaczennia termina „outsourcing”, Ekonomìčnij Vìsnik Ntuu „Kpi”», http://archive.nbuv.gov.ua/portal/soc_gum/evkpi/2010/6.MO/22_kpi_2010_7.pdf. Petrik A.V., Problemy zajniatosti w Ukraini u kryzowyj period, http://pk.napks.edu.ua/library/ compilations_vak/eiu/2012/3/p_133_138.pdf, s. 134 (27.05.2013). Portal internetowy Cartli: http://cartli.com.ua/articles/523-autsorsing-v-ukraine-dostig-milliardnyx-dollarovyx-oborotov.html. Portal internetowy Geomir: http://geomi.ru/vector/geoglobalistics/outsorcing-in-ukraine. Portal internetowy IT solutions: http://it-solutions.ua/uk/n27-It-autsorsing-v-ukran-perspektivi-tanad.html. Portal internetowy My Digital Financial Chronicle: http://www.mydigitalfc.com/news/new-markets-eat-india%E2%80%99s-share-global-bpo-market-543. Portal internetowy Livejournal: http://prysch.livejournal.com/7637.html. Portal internetowy Sourcing Notes: http://www.sourcingnotes.com/content/view/698/76/. Portal internetowy Statista: http://www.statista.com/statistics/189788/global-outsourcing-market -size-since-2000/. Samuelson P.A., Ekonomia, Poznań 2012. 12 Portal internetowy Livejournal, http://prysch.livejournal.com/7637.html (dostęp: 27 maja 2013). Studenckie Prace Prawnicze, Administratywistyczne i Ekonomiczne 13, 2013 © for this edition by CNS SPPAIE 13.indb 103 2014-01-15 14:25:07 104 | DANIEL BUTYTER Veprićka О.А., Autsorsing: problemi ta perspektivi rozwytku w Ukraini, http://mev-hnu.at.ua/load/ studentska_naukovo_praktichna_konferencija/5_ekonomichni_procesi_i_sistemi_modeli_i_ instrumenti_zabezpechennja/autsorsing_problemi_ta_perspektivi_rozvitku_v_ukrajini/25-1-0-144. Zozulˊov O., Autsorsing jak instrument pidwyszczennia konkurentospromożnosti witczyznianych pidryjemstw w umowach globalizaciji, Економіка України 2009, s. 16–24. Development of the outsourcing market in the Eastern European countries Summary In the next ten years, it is likely that Eastern Europe will move from being an “emerging destination” to a key destination for outsourced activity. Outsourcing in Eastern Europe is facing many difficulties and challenges. But still during the last 10 years it has been growing rapidly. Romania and Ukraine recorded the largest growth in 2009 (in the post-global financial recession period). Hungary, Poland, Belarus, Czech Republic and Bulgaria followed closely. Upcoming trends in the Eastern European outsourcing sphere are likely to be consolidation and an increase in specialized services. Studenckie Prace Prawnicze, Administratywistyczne i Ekonomiczne 13, 2013 © for this edition by CNS SPPAIE 13.indb 104 2014-01-15 14:25:07