CHÓW KURCZĄT BROJLERÓW BEZ ANTYBIOTYKÓW

OID (268) 1/2014
CHÓW KURCZĄT BROJLERÓW BEZ
ANTYBIOTYKÓW
Ciągle wahające się na granicy opłacalności
ceny skupu żywca kurcząt brojlerów, zmuszają producenta do stosowania nowych sposobów zwiększenia rentowności ich produkcji.
W tych zamierzeniach duży kłopot sprawiają ciągle „wybuchające afery” jak np. niedawna - „antybiotykowa”. Konsumenci boją się antybiotyków, które leczą i chronią drób przed
chorobami bakteryjnego pochodzenia, a jednak mają pretensję do lekarza weterynarii, gdy
ten nie zaleci ich stosowania w stadzie lub lekarza pierwszego kontaktu, gdy nie przepisze
im do osobistego stosowania. Antybiotyki jako
takie nie są złe, ale złe może być ich stosowanie
w nieracjonalny sposób. Choroby zakaźne rozwijają się najczęściej w warunkach niespełniających podstawowych wymogów higieny, czyli
tzw. biologicznego bezpieczeństwa i dobrostanu tak w przypadku ludzi jak i zwierząt.
Większość współczesnych brojlerni, zapewnia kurczętom bardzo dobre warunki środowiskowe, od pierwszego dnia, do końca odchowu, czyli 42-45 dnia życia. Okazuje się jednak,
że utrzymanie piskląt w pierwszych 3-4 dniach
życia w super optymalnych warunkach, przed
przeniesieniem ich do brojlerni, umożliwia im
dobry start życiowy i wpływa na ograniczenie
lub uniknięcie stosowania antybiotyków przez
cały okres chowu.
Mimo że w Unii Europejskiej od 1 stycznia
2006 r. wprowadzono zakaz stosowania w paszach drobiowych antybiotyków, jako stymulatorów wzrostu ptaków, to ostatnio nasiliła się
na ten temat w Polsce dyskusja medialna.
Warunki odchowu w pierwszych dniach po
wylęgu piskląt mają ogromne znaczenie dla
ich rozwoju i dlatego w tym okresie wymaga10
ją one szczególnie troskliwej opieki, zapewniającej optymalne tempo przyrostów masy ciała. Mimo że świeżo wyklute pisklęta mają już
wszystkie anatomiczne organy, to jednak ich
system:
• termoregulacyjny,
• trawienny,
• opornościowy,
jest w stadium rozwojowym. Prawidłowy rozwój tych trzech ww. głównych fizjologicznych
systemów jest niezbędny by zapewnić ptakom
optymalne funkcjonowanie naturalnego systemu opornościowego i wysokiego wskaźnika
przeżywalności w późniejszym okresie chowu.
Stosowanie optymalnych i ujednoliconych warunków wczesnego odchowu jest szczególnie
istotne, ze względu na szybkie osiągnięcie optymalnej ciepłoty ciała kurcząt (40.0o-40.6oC),
zapewniającej im nie tylko poczucie komfortu, lecz także pobudzającej je do szybkiego rozpoczęcia pobierania wody i paszy.
Po wylęgu, spożycie przez pisklęta paszy i wody
oraz pobrania składników pokarmowych z woreczka żółtkowego jest niezbędne do stymulowania procesu wzrostu oraz rozwoju przewodu pokarmowego, który odgrywa zasadniczą
rolę w wykorzystaniu paszy. Ponadto, jelita nie
tylko przyswajają składniki odżywcze z paszy,
lecz chronią także organizm ptaka przed wtargnięciem do niego bakterii i trucizn. Dla ptaka są największym narządem odpornościowym (limfoidalnym), odpowiedzialnym za
powstawanie, dojrzewanie i kształtowanie się
cech odporności oraz za współdziałanie komórek układu odpornościowego w rozpoznawaniu antygenów chorobotwórczych drobnoustrojów, komórek nowotworowych i substancji nierozpoznawanych jako własne. Stąd
AKTUALNOŚCI
11
OID (268) 1/2014
ogromne znaczenie układu trawiennego w prawidłowym działaniu systemu odpornościowego, utrzymującego stan zdrowotny kurcząt na
wysokim i niezmiennym poziomie.
Stosowanie antybiotyków
Brojlernia jest tak zaprojektowana, by w ciągu
sześciotygodniowego chowu kurcząt brojlerów,
panowały w niej zawsze optymalne warunki
środowiskowe, których stworzenie jest jednak
trudne w pierwszych dniach po jej zasiedleniu.
Dla kilkudniowych piskląt typu brojler, temperatura podłogi i powietrza w brojlerni powinna być taka sama i stale kontrolowana, by ptaki osiągnęły szybko wymaganą ciepłotę ciała.
W praktyce okazuje się jednak, że podczas zasiedlania kurnika jednodniowymi pisklętami,
temperatura podłogi jest zbyt niska, co powoduje, że pisklęta także mają zbyt niską ciepłotę ciała i wówczas rozwój u nich trzech ww.
głównych systemów fizjologicznych, jest opóźniony, na skutek czego pisklęta stają się wrażliwe na działanie czynników zakaźnych. Wg
posiadanych przez Maatjens (2013) informacji, w holenderskiej, wielkotowarowej produkcji kurcząt brojlerów, by zapobiec zakażeniom
woreczka żółtkowego i zakłóceniom rozwoju
przewodu pokarmowego - niestety wbrew obowiązującym zakazom - stosuje się często profilaktycznie antybiotyki w pierwszym tygodniu
życia ptaków. Potwierdza to opinię o ważności
zapewnienia kurczętom na początku ich życia,
optymalnych warunków odchowu, żeby chronić je przed chorobami. Jednym ze sposobów
stworzenia 1-4 dniowym pisklętom znakomitych warunków środowiskowych może być wygrodzenie kotarą 1/3 powierzchni brojlerni.
Pozostałości antybiotyków
Antybiotyki (z greki „anti” - przeciw, „bios”
- życie), są naturalnymi, wtórnymi, organicznymi produktami metabolizmu drobnoustrojów, które działając wybiórczo w niskich stężeniach, wpływają na struktury komórkowe lub
12
procesy metaboliczne innych drobnoustrojów,
głównie bakterii, hamując ich wzrost i podziały. Dlatego stosuje się je leczniczo - w przypadku wszelkich zakażeń bakteryjnych, a także
profilaktycznie - przeciw takim zakażeniom.
Mimo tych zalet, takie ich stosowanie może
prowadzić do wytworzenia się w organizmie na
nie oporności, w wyniku której bakterie stają
się mniej albo zupełnie nie wrażliwe na określone antybiotyki.
Oporność pojawia się, gdy antybiotyki są stosowane nienależycie, np. w zbyt małych lub
w zbyt dużych - najczęściej w celach zapobiegawczych - dawkach lub przy stosowaniu ich
w celach leczniczych i to szczególnie w przypadku chorób wywołanych wirusami, wobec
których są nieskuteczne.
Obecnie poznano już odporność bakterii na
określone antybiotyki. Dlatego głównym celem w produkcji zwierzęcej w Holandii (Maatjens, 2013) jest ograniczenie ich stosowania
o 50% w 2013 r. w porównaniu z 2009 r. Znaczącym elementem tego programu jest poprawa warunków środowiskowych w chowie zwierząt (drób i świnie). Rodzaj systemu utrzymania, dostępność do paszy i wody dobrej jakości oraz brak środowiskowych czynników stresogennych, odgrywają kluczową rolę w poprawie zwierzętom warunków środowiskowych.
Metoda optymalizowania pisklętom warunków wczesnego odchowu, obejmuje okres klucia - nazwany „HatchTech” i tuż po wylęgu
- „HatchBrood”.
W Polsce, od sierpnia do końca grudnia 2013 r.,
Inspekcja Weterynaryjna powinna sprawdzić
zasadność stosowania antybiotyków, zgodnie
z zaleceniami lekarza weterynarii. Jeżeli Inspekcja stwierdzi w wodzie przeznaczonej do
pojenia drobiu, ślady antybiotyków a producent nie uzasadni ich terapeutycznego stosowania, to grozi mu kara, a mięso tych ptaków zostanie przeznaczone do utylizacji. Wg Zastęp-
AKTUALNOŚCI
13
OID (268) 1/2014
cy Głównego Lekarza Weterynarii, dra Juliusza Naze, zapobiegawcze stosowanie w fermach
drobiowych antybiotyków, wywołuje u kurcząt
na nie antykobioodporność.
Znaczenie okresu powylęgowego
Pisklęta tuż po wylęgu, zanim znajdą się
w standardowej brojlerni, przebywają przez
4 dni na specjalnie wydzielonej powierzchni odchowu, gdzie kontrolowane są takie parametry środowiska jak temperatura, wilgotność względna, poziom CO2, szybkość ruchu
powietrza - by utrzymać wyrównane warunki
chowu. Optymalna ciepłota ciała piskląt wraz
z nieograniczonym od początku dostępem do
paszy i wody, warunkuje właściwy rozwój przewodu pokarmowego i optymalne wykorzystanie treści woreczka żółtkowego, zapewniając
skuteczne stymulowanie matczynej odporności. W takich warunkach nie występują także
czynniki stresogenne, osłabiające rozwój systemu odpornościowego. Optymalne warunki początkowego odchowu piskląt, zapewniają
im dobry stan zdrowotny, niewymagający stosowania antybiotyków oraz umożliwiają uzyskanie wysokich wskaźników produkcyjności w ciągu całego okresu odchowu brojlerów.
Maatjens (2013) porównał wyniki produkcyjne uzyskane w fermach towarowych, utrzymujących 2.4 mln piskląt w systemie osobnego, 4-dniowego odchowu po wylęgu, z 2.0
mln. kurcząt brojlerów, odchowywanych systemem tradycyjnym, tj. od pierwszego dnia
życia, w standardowych brojlerniach. Okazało się, że w przypadku zastosowania pierwszego wariantu, ograniczono użycie antybiotyków
o 50%, a skumulowany udział padnięć do 38
dnia życia kurcząt, zmniejszył się o 20% w porównaniu z brojlerami, odchowywanymi tradycyjnym systemem. Wyżej przytoczone dane
wskazują, że zastosowanie wczesnego, 4.-dniowego powylęgowego odchowu piskląt brojlerów, w optymalnych warunkach środowiskowych, przed przeniesieniem ich do standardo14
wej brojlerni, nie tylko poprawia stan zdrowotny stada lecz także skutecznie ogranicza stosowanie antybiotyków i zapewnia opłacalność
produkcji brojlerów.
Ostatnie badania wykazały, w tym również
prezentowane na XXV Sympozjum Polskiego
Oddziału Światowego Stowarzyszenia Wiedzy
Drobiarskiej (2-4.09.2013) w Zegrzu k. Warszawy, że w przypadku chowu drobiu, antybiotyki można z powodzeniem zastąpić probiotykami, prebiotykami, synbiotykami lub innymi
podobnie działającymi preparatami.
Wmawianie konsumentom, nieznającym kosztów usług weterynaryjnych, że producenci kurcząt brojlerów z chęci zysków, „faszerują” je antybiotykami - jest zupełnie bezzasadne.
Prof. dr hab. Stanisław Wężyk
dr inż. Ryszard Gilewski