Leonard Lorentowicz

S¸AWNI LUDZIE CIECHOCINKA
LEONARD LORENTOWICZ
W 2006 roku Towarzystwo Przyjació∏ Ciechocinka obchodziç b´dzie 100- lecie swej dzia∏alnoÊci.
Z tej okazji pragn´ przybli˝yç Paƒstwu sylwetk´ za∏o˝yciela naszego Towarzystwa, wieloletniego
Prezesa, cz∏owieka instytucj´, wielkiego patriot´, humanist´ i wspania∏ego lekarza prof. dr. Leonarda
Lorentowicza.
Leonard Lorentowicz urodzi∏ si´ 16 marca 1871r
w Pabianicach z ojca Ludwika i matki Konstancji z Majewskich. Matur´ uzyska∏ w gimnazjum w Piotrkowie,
po której wstàpi∏ na Wydzia∏ Medyczny Uniwersytetu
Warszawskiego, skàd relegowany zosta∏ z „wilczym
biletem” za udzia∏ w manifestacji patriotycznej, zorganizowanej przez m∏odzie˝ i obywateli m. Warszawy
dla uczczenia pami´ci Kiliƒskiego. Aresztowano go i
skazano na 6 tygodni wi´zienia w s∏ynnym Pawiaku.
Po wyjÊciu na wolnoÊç musia∏ przerwaç studia
warszawskie. W wyniku usilnych staraƒ zosta∏ przyj´ty na Uniwersytet w Dorpacie, gdzie ukoƒczy∏ Wydzia∏
Lekarski, otrzymujàc w 1897 r. dyplom lekarski, a rok
póêniej (1898) dosta∏ prawo wykonywania praktyki
lekarskiej w Warszawie. Po krótkim pobycie w Warszawie, gdzie pracowa∏ w Szpitalu Dzieciàtka Jezus na
oddziale chorób wewn´trznych, Lorentowicz wyjecha∏
na dalsze studia do Pary˝a, praktykowa∏ u prof. Pozziego. Z Pary˝a uda∏ si´ do Gryfii ( Grieswald) gdzie
przesz∏o rok studiowa∏ anatomopatologi´ u prof. Graewitza, a ginekologi´ u prof. Martina. Studia ginekologii kontynuowa∏ w Pradze Czeskiej w „Narodnej Porodnice”. W 1902r wróci∏ do Warszawy, a na sezon
letni po raz pierwszy wyjecha∏ do Ciechocinka, nie
wiedzàc jeszcze, ˝e zwià˝e si´ z nim na ca∏e ˝ycie.
W latach 1904- 1905 Lorentowicz zosta∏ wcielony
do armii rosyjskiej i bra∏ udzia∏ jako lekarz pu∏kowy
w wojnie rosyjsko - japoƒskiej. Z terenu dzia∏aƒ wojennych napisa∏ obszernà korespondencj´ do „Kuriera
Warszawskiego”, którego redaktorem by∏ Konrad
Olchowicz - póêniejszy Prezes Towarzystwa Przyjació∏
Ciechocinka, w której opisa∏ ci´˝kà dol´ ˝o∏nierzy
gn´bionych niejednokrotnie przez oficerów. Oskar˝ony
za szerzenie buntu zosta∏ karnie wys∏any na najbardziej
wysuni´ty odcinek frontu. Przebywa∏ tam a˝ do zakoƒ-
ZDRÓJ CIECHOCI¡SKI styczeƒ 2006
czenia wojny (do maja 1905).
Po powrocie do Warszawy pracowa∏ w Szpitalu
Âw. Ducha jako ordynator oddzia∏u chirurgicznego u
prof. Leona Kryƒskiego. W szpitalu tym dr Lorentowicz
zorganizowa∏ pierwsze w Polsce kursy anatomopatologiczne dla m∏odych lekarzy z zakresu chorób kobiecych. Organizowa∏ tak˝e pierwsze w Polsce i zaborze
rosyjskim biblioteki szpitalne dla chorych. Bibliotek
takich za∏o˝y∏ kilkanaÊcie, katalogujàc ksià˝ki i czasopisma. Liczy∏y one oko∏o dziesi´ç tysi´cy tomów.
Lekarskà praktyk´ wakacyjnà w Ciechocinku dr L.
Lorentowicz rozpoczà∏ w 1906 roku, w tym te˝ roku
zainicjowa∏ powstanie Towarzystwa Przyjació∏ Ciechocinka, które w tamtym okresie mia∏o na celu popularyzacj´ urzàdzeƒ i walorów leczniczych Zak∏adu
Zdrojowego oraz uprzyjemnianie pobytu licznej rzeszy
kuracjuszy przez organizacj´ imprez kulturalnych.
Poza tym Towarzystwo dawa∏o licznym kuracjuszom,
przybywajàcym z ca∏ej Polski do Ciechocinka (nale˝y
pami´taç, ˝e Polska by∏a w tym czasie pod zaborami)
mo˝noÊç swobodnego zbierania si´ na koncertach,
wieczorach, wycieczkach jak równie˝ swobodnoÊç
s∏uchania mowy polskiej. Imprezy kulturalne, a szczególnie koncerty organizowane przez Towarzystwo
Przyjació∏ Ciechocinka sta∏y na wysokim poziomie
literackim i artystycznym. Koncerty, bale, reuniony
Towarzystwo urzàdza∏o w swojej sali i zarazem czytelni,
która mieÊci∏a si´ w obecnym Bristolu. Sala ta, jak
mo˝na wyczytaç w „Zdroju Ciechociƒskim” z 1926 r.,
by∏a najmilszym zakàtkiem uzdrowiska.
Dr Lorentowicz w 1907 roku wespó∏ z dr. Julianem
Bandrowskim przy wspó∏udziale ciechociƒskich lekarzy
zapoczàtkowa∏ wydawanie „Zdroju Ciechociƒskiego”.
W tym te˝ roku ukaza∏o si´ 18 zeszytów.
W roku 1908 Towarzystwo Przyjació∏ Ciechocinka
zorganizowa∏o Pierwszà Krajowà Wystaw´ Zdrojowà
o tematyce balneologicznej, w której wzi´∏o udzia∏
wielu wystawców z uzdrowisk polskich i zagranicznych.
Po trudnych staraniach uda∏o si´ dr. Lorentowiczowi
otrzymaç specjalne pozwolenie od w∏adz rosyjskich,
aby móc po∏àczyç wystaw´ ze zjazdem lekarzy ze
wszystkich trzech zaborów - co na owe czasy by∏o nies∏ychanym ewenementem. W∏adze nie przypuszcza∏y,
˝e na zjazd przyb´dzie a˝ 200 lekarzy Polaków. Wystawa i zjazd uda∏y si´ znakomicie, dajàc 1 tysiàc rubli
dochodu. Pieniàdze te z inicjatywy dr. Lorentowicza
zosta∏y zu˝yte na zapoczàtkowanie doskona∏ej bogatej
czytelni Towarzystwa Przyjació∏ Ciechocinka, obejmujàcej pod koniec swojego istnienia w 1939 roku dziesi´ç
tysi´cy ksià˝ek w czterech j´zykach. W tym te˝ czasie
tzn. w 1908 roku przy wybitnym wspó∏udziale dr. Kazimierza Rupperta dr Lorentowicz zainicjowa∏ pows-
18
tanie muzeum przyrodniczego Ziemi Kujawskiej. Niestety, w czasie pierwszej wojny Êwiatowej Niemcy zni-szczyli to muzeum wraz ze zbiorami.
RównoczeÊnie w szpitalnictwie warszawskim dr
Lorentowicz zajmowa∏ ró˝ne wa˝ne stanowiska - w
latach 1909 - 1912 by∏ ordynatorem uniwersyteckiej
kliniki chirurgicznej, a w latach 1913 - 1914 kliniki
ginekologicznej.
Dr Leonard Lorentowicz nie nale˝a∏ do ˝adnej
partii. Jako lekarz i wielki humanista wspó∏czu∏ szczerze
niedoli ludzkiej i niejednokrotnie pomaga∏ przy organizowaniu zwiàzków zawodowych. Leczy∏ równie˝
bezinteresownie wielu biednych chorych. Mi´dzy innymi te zalety jak równie˝ patriotyzm dr. Lorentowicza
zadecydowa∏y, ˝e po wybuchu I wojny Êwiatowej w
1914 roku zosta∏ wybrany przez ludnoÊç Ciechocinka
Prezesem Komitetu Obywatelskiego. Ciechocinek bowiem przez kilka tygodni od wybuchu wojny nie posiada∏ ˝adnej w∏adzy prócz owego Komitetu. Komitet
ten sprawowa∏ funkcje administracyjne, sàdownicze,
a tak˝e prawodawcze i skarbowe, wydajàc w∏asne bony
pieni´˝ne.
Na jesieni 1914 roku dr Lorentowicz zostaje powo∏any do wojska. Poczàtkowo s∏u˝y na warszawskim
punkcie ewakuacyjnym jako lekarz do specjalnych
poruczeƒ. Z ramienia wojska reorganizuje rozdzielczy
szpital chorych zakaênych w Politechnice Warszawskiej.
Latem 1915 roku wraz ze swym punktem medycznym
ewakuowany zostaje do Borysowa, gdzie skupia wokó∏
siebie uchodêców i wygnaƒców Polaków. W Borysowie
tworzy oddzia∏ Polskiego Towarzystwa Pomocy Ofiarom
Wojny, zak∏ada Dom Polski, czytelni´, szko∏´ polskà
dla 300 dzieci, w której uczniowie zostajà specjalnie
dokarmiani.
Po Rewolucji Paêdziernikowej zostaje wybrany naczelnym lekarzem punktu ewakuacyjnego, a zaraz po
tym Prezesem Wojskowych Polaków Okr´gu Borysowskiego.
W roku 1918 wraca do Warszawy, pozostawiajàc
w Borysowie zaofiarowany plac na budow´ szko∏y
polskiej dla dzieci Polaków i zebrane na ten cel fundusze. Ju˝ w maju 1918 roku wraca na sezony letnie do
Ciechocinka.
Po odzyskaniu niepodleg∏oÊci w listopadzie 1918
roku dr Lorentowicz pracuje w Szpitalu Âw. Ducha w
Warszawie, po czym na proÊb´ prof. Czy˝ewicza zostaje kierownikiem pracowni naukowej Kliniki Ginekologiczno - Po∏o˝niczej Uniwersytetu Warszawskiego.
Prowadzi tam zlecone wyk∏ady dla studentów i lekarzy
z dziedziny anatomii i patologii. Pisze i wydaje prace
naukowe, które ju˝ od 1903 roku zacz´∏y ukazywaç
si´ w druku.
W 1922 roku na Uniwersytecie Warszawskim uzyskuje tytu∏ doktora. W 1923 zostaje docentem po∏o˝nictwa i ginekologii, a w 1935 roku profesorem tytularnym Uniwersytetu Warszawskiego. W 1922 roku
stwarza i redaguje przez 12 lat czasopismo „Ginekologia
Polska”, organizuje Warszawskie Towarzystwo Ginekologiczne. Za zas∏ugi naukowe i organizacyjno spo∏eczne zostaje cz∏onkiem honorowym Towarzystwa
Ginekologicznego w Wilnie oraz wielu innych towarzystw. By∏ autorem ponad 25 prac naukowych.
Lato jak zawsze dotàd sp´dza w Ciechocinku, gdzie
z powodzeniem rozwija czytelni´ i bibliotek´ Towarzystwo Przyjació∏ Ciechocinka oraz aktywnie dzia∏a
w Êrodowisku miejscowych lekarzy.
W 1928 roku organizuje wespó∏ z prof. Edwardem
Lothem i prof. Janem Szmur∏à Stowarzyszenie Lekarzy
19
Zdrojowych, które zapoczàtkowa∏o organizacj´ wakacyjnych kursów lekarskich dla lekarzy z ca∏ej Polski.
W ciàgu kilku pierwszych lat dr Lorentowicz jako wiceprzewodniczàcy tych kursów prowadzi sekretariat i
redakcj´ pami´tników kursu. L. Lorentowicz by∏ promotorem stworzenia w ciechociƒskim zak∏adzie zdrojowym leczenia fizykoterapeutycznego i irygacyjnego.
Prezesem Towarzystwa Przyjació∏ Ciechocinka Lorentowicz zosta∏ w 1924 roku. Pe∏ni∏ t´ funkcj´ nieprzerwanie do 1939 roku. Z jego inicjatywy Towarzystwo za∏o˝y∏o pierwszy zak∏ad dietetyczny w Ciechocinku, który mieÊci∏ si´ w Bristolu. Cz´sto, a w∏aÊciwie stale, z racji udzia∏u w Radzie Naukowej przy
dyrekcji zdrojowej zapraszany by∏ na narady Zarzàdu
Zdrojowego i by∏ g∏ównà postacià posiedzeƒ lekarskich.
Dr Lorentowicz aktywnie dzia∏a∏ w Komitecie Organizacyjnym budowy pomnika St. Staszica w 1926 r., a
w 1929 roku wybrany zosta∏ na prezesa budowy pomnika R. Traugutta. Zbiera na ten cel ofiary i datki pieni´˝ne, m. in. granit na podstaw´ pomnika pozyska∏
od Prezydium m. Warszawy. Jak wiadomo, pomnik
powsta∏ w 1929 roku. Ods∏oni´cia dokona∏a m. in.
córka Romualda Traugutta. Z pozosta∏ej sumy ufundowano sta∏e stypendium dla najlepszych uczniów
miejscowej szko∏y.
W czasie II wojny Êwiatowej L. Lorentowicz pracuje
w klinice warszawskiej, a tak˝e w domu, egzaminujàc
studentów na tajnych kompletach i t∏umaczàc na j´zyki
obce ostatnià swà prac´ o endometriosis. Prace te
zosta∏y zniszczone w czasie Powstanie Warszawskiego,
które Lorentowicz szcz´Êliwie prze˝y∏, b´dàc ca∏y czas
w Warszawie. Po powstaniu zostaje internowany i
przebywa wiele miesi´cy w szpitalu obozowym pod
Pruszkowem.
Po zakoƒczeniu wojny ju˝ w lipcu 1945 roku przyje˝d˝a do Ciechocinka, gdzie znów tak jak przed wojnà
gromadzi wokó∏ siebie grono lekarzy i stwarza nowe
Towarzystwo Lekarskie. Po przej´ciu przez rzàd Polski
Ludowej organizacj´ zwiàzków s∏u˝by zdrowia prof.
Lorentowicz pracuje w Ciechocinku jako konsultant
kliniki Uniwersytetu Warszawskiego przy zak∏adach
ZUS i Poradni Zdrojowej.
W roku 1949 obchodzi jubileusz 50- lecia swojej
pracy jako lekarz i spo∏ecznik. 22 wrzeÊnia 1949 roku
W∏adze Uzdrowiska i Miasta zorganizowa∏y specjalnà
akademi´ ku czci jubilata, a Rada Miejska w Ciechocinku uchwali∏a jednog∏oÊnie nadanie - za po∏o˝one zas∏ugi dla uzdrowiska - godnoÊç Honorowego Obywatela
Miasta Ciechocinka.
Ostatnie lata ˝ycia sp´dzi∏, osiedliwszy si´ na sta∏e,
w Ciechocinku, gdzie zmar∏ 30 paêdziernika 1951 roku.
Zosta∏ pochowany na cmentarzu parafialnym w
Ciechocinku, a grób jego otaczany jest czcià nie tylko
przez dzia∏aczy Towarzystwa Przyjació∏ Ciechocinka.
Pragn´ z∏o˝yç serdeczne podzi´kowania Panu Piotrowi Lorentowiczowi- stryjecznemu prawnukowi prof.
Lorentowicza, za udost´pnienie notatek rodzinnych,
które pos∏u˝y∏y mi w opracowaniu niniejszego artyku∏u.
Ponadto korzysta∏em z ”Materia∏ów do historii Ciechocinka” M. Raczyƒskiego i wydaƒ „ Zdroju Ciechociƒskiego” z 1926 roku.
Przewodniczàcy Komitetu Obchodów 100-lecia
Towarzystwa Przyjació∏ Ciechocinka
Wiceprezes Towarzystwa
Marian Gawinecki
ZDRÓJ CIECHOCI¡SKI styczeƒ 2006