Ocena stanu lasu PORADNIK projektu

dr inż. Michał Orzechowski tel 22 59 38 202 [email protected]
Zakład Urządzania Lasu KULGiEL WL SGGW bud 34 pok 1/77
http://wl.sggw.pl/structure/urzadzanie/zaklad-urzadzania-lasu/dydaktyka/materialy-dydaktyczne
PRZEWODNIK DO WYKONANIA PROJEKTU
DLA STUDENTÓW KIERUNKU GOSPODARKA PRZESTRZENNA „LEŚNICTWO W GOSPODARCE PRZESTRZENNEJ”
Ocena stanu lasu i zmian jego cech taksacyjnych w czasie
na przykładzie obiektu leśnego ....Nazwa obrębu i numery oddziałów....
Spis treści projektu w wersji podstawowej:
1.Wstęp
2. Ocena lasów obiektu
2. 1. Ogólna charakterystyka obiektu
a/ położenie (administracyjne, leśne, geograficzne, wg regionalizacji...)
b/ przebieg tras komunikacyjnych, otoczenie, zagrożenia;
c/ powierzchnia, kategorie użytkowania gruntu;
2.2. Analiza materiałów źródłowych
a/ funkcje lasów;
b/ struktura powierzchniowa siedliskowych typów lasu i gatunków panujących
c/ struktura wieku (tabela klas wieku wg gatunków panujących, wskaźniki)
d/ bogactwo gatunkowe górnej warstwy drzew
e/ ryzyko gospodarki leśnej (ocena stabilności drzewostanów obiektu)
f/ ocena przydatności lasów do turystyki i rekreacji
2.3. Analiza walorów przyrodniczych lasów
a/ funkcje lasów (produkcyjne, ochronne, rezerwatowe);
b/ siedliska gatunków objętych ochroną gatunkową
c/ pomniki przyrody
d/ Natura 2000
e/ lasy referencyjne
f/ powierzchnie HCVF
g/ drzewostany wartościowe lokalnie (wyjątkowe...)
2.4. Podsumowanie analizy
3. Ocena zmian stanu lasu w okresie 50 lat
3.1. Zmiany składu gatunkowego
3.2. Zmiany wieku
3.3. Zmiany przydatności lasów do celów turystyki i rekreacji
3.4. Zagrożenia (przewidywane zmiany ryzyka zachowania trwałości lasów)
4. Podsumowanie
Spis map do wykonania
według stanu obecnego
Mapa gospodarczo-przeglądowa DRZEWOSTANÓW
Mapa gospodarczo-przeglądowa TYPÓW SIEDLISKOWYCH LASU
Mapa gospodarczo-przeglądowa PRZYDATNOŚCI DO TURYSTYKI I REKREACJI
Mapa gospodarczo-przeglądowa WALORÓW PRZYRODNICZYCH
według stanu za 50 lat (uwaga na stan podany w główce mapy)
Mapa gospodarczo-przeglądowa DRZEWOSTANÓW
Mapa gospodarczo-przeglądowa PRZYDATNOŚCI DO TURYSTYKI I REKREACJI
1
Ocena stanu lasu... odbywa się na podstawie materiałów źródłowych – opisów taksacyjnych
wyznaczonych oddziałów leśnych pochodzących z jednego z nadleśnictw. Są to materiały autentyczne,
będące fragmentem części inwentaryzacyjnej planu urządzenia gospodarstwa leśnego – dokumentu
podstawowego, regulującego gospodarkę leśną na terenie lasów państwowych z mocy ustawy o lasach.
Plan urządzenia sporządzany jest na 10 lat dla każdego z nadleśnictw i zatwierdzany przez ministra
właściwego do spraw środowiska.
Wydrukowane strony opisu taksacyjnego wykorzystywane w trakcie ćwiczeń powinny być załączone (w
dowolnym stanie) do gotowego opracowania.
Należy skopiować mapę wybranych oddziałów, dodając do niej główkę mapy i zostawiając miejsce na
niewielką legendę dla każdej z map tematycznych. Wykonać 5 kopii z zachowaniem skali.
Przykładowa główka mapy
Czego dotyczy mapa?
Nazwa obiektu ( obręb i numery oddziałów)
MAPA GOSPODARCZO – PRZEGLĄDOWA
...................................................
obiekt leśny
TOPORÓW 243-250 i 278-279
RUSZÓW
Obręb POLANA
Nadleśnictwo
Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych
Wrocław
stan na 1.01. .......... r.
powierzchnia obiektu .................
SKALA 1 : 10 000
Zaktualizowana powierzchnia opracowywanej części
leśnictwa
ZASADY REALIZACJI PROJEKTU
1.Wstęp (do 1 str.)
cel pracy, rola lasów w środowisku i w gospodarce regionu (wpływ na klimat, funkcje środowiskotwórcze i
ochronne, znaczenie krajobrazowe, gospodarcze oraz społeczne
i kulturowe). Lokalna specyfika leśnictwa i rola lasu w lokalnym krajobrazie (aglomeracje, przemysł,
zaludnienie...)
2. Ocena lasów leśnictwa.......
2. 1. Ogólna charakterystyka obiektu (opis do 1 str. - oparty na poniższych punktach)
a/ położenie (administracyjne, leśne, geograficzne, wg regionalizacji...)
b/ przebieg tras komunikacyjnych, otoczenie, zagrożenia;
c/ powierzchnia, kategorie użytkowania gruntu;
2
Tabela 1. Kategorie użytkowania gruntów w obiekcie ...., według stanu na 1.01... r (data w nazwie katalogu)
Grupa
użytków
gruntowych
Grunty leśne
oraz
zadrzewione i
zakrzewione
Rodzaj
użytku
gruntowego
(symbol)
lasy (Ls)
Grupa
kategorii
użytkowania
grunty leśne
zalesione
Kategoria
użytkowania
Grupa rodzajów
powierzchni
drzewostany
drzewostany
plantacje nasienne
plantacje drzew szybko
rosnących
plantacje choinek
poletka łowieckie
halizny
zręby
płazowiny
do nat. sukcesji
szczególna forma ochrony
do wyłączenia z produkcji
budynki i budowle
plantacje drzew
w produkcji ubocznej
grunty leśne
niezalesione
do odnowienia
pozostałe
grunty
związane z
gospodarką
leśną
Użytki rolne
grunty
zadrzewione
i
zakrzewione
(Lz: Lz-R, LzŁ, Lz- Ps)
grunty orne
(R)
grunty
zadrzewione
i
zakrzewione
grunty orne
budynki i budowle
urządzenia melioracji
wodnych
linie podziału
przestrzennego
drogi leśne
tereny pod liniami
energetycznymi
szkółki leśne
miejsca składowania
drewna
parkingi leśne
urządzenia
turystyczne
grunty zadrzewione i
zakrzewione
urządzenia melioracji
wodnych
linie podziału
przestrzennego
drogi leśne
ter. pod liniami
energetycznymi
szkółki leśne
miejsca składowania
drewna
parkingi leśne
urządzenia turystyczne
role
Powierzchnia
[ha]
Udział
procentowy
w obiekcie
zadrzewienia i
zakrzewienia
sady (S: S-R,
S-Ł, S-Ps)
sady
grunty orne w stałej
uprawie mech.
plantacje, poletka,
składy drewna i
szkółki na gruntach
ornych
ugory, odłogi
sady
łąki trwałe
(Ł)
pastwiska
trwałe (Ps)
łąki trwałe
łąki trwałe
ugory, odłogi
sady
na roli
na łące
na pastwisku
łąki
pastwiska
trwałe
pastwiska trwałe
pastwiska
plantacje, poletka, składy
drewna i szkółki na
gruntach ornych
Tereny
zabudowane i
zurbanizowane
Użytki
ekologiczne
nieużytki
wody
SUMA
100%
Wątpliwości związane z klasyfikacją gruntów, szczególnie zurbanizowanych, nieużytków i wód można rozwiązać korzystając z
Instrukcji Urządzania Lasu tom 1. lub skonsultować z prowadzącym zajęcia
W gotowej tabeli proszę pozostawić jedynie niezbędne- występujące w obiekcie- kategorie
3
2.2. Analiza materiałów źródłowych
a/ funkcje lasów
Na podstawie funkcji podanej na początku opisu taksacyjnego oddziału, lub pododdziału dla rezerwatów i niektórych funkcji
ochronnych. Do tabeli proszę wpisać sumaryczną powierzchnię wszystkich wydzieleń (albo oddziałów), w których zapisano daną
funkcję i kategorię ochronności
Tabela 2. Funkcje lasów obiektu leśnego ............, według stanu na
Dominująca funkcja
(podać tylko występujące w obiekcie)
Powierzchnia, ha
[ha]
[%]
Produkcyjne
Rezerwaty
Ochronne (w tym:)
Wodochronne
Zieleni wysokiej
Glebochronne
............
Razem
100,00
b/ struktura powierzchniowa siedliskowych typów lasu i gat. panujących
Tabela 3. Powierzchnia gatunków panujących według typów siedliskowych lasu w obiekcie leśnym .... wg stanu na .... r
Siedliskowy
Gatunek panujący
OGÓŁEM
typ lasu
(podać tylko występujące w
obiekcie)
Sosna
Dąb
Brzoza
Lipa
Olsza
Bór świeży
Bór Mieszany świeży
Las Mieszny świeży
Las wilgotny
Ols Jesionowy
................
Razem [ha]
Razem [%]
.....
[ha]
[%]
100,0
analiza występowania gatunków panujących z uwzględnieniem STL
opisać krótko na podst. map przeglądowych - siedliskowych typów lasu i drzewostanów
Czy jest zgodność między siedliskami a gatunkami panującymi w drzewostanach zgodnie z następującymi
zasadami
typ siedliska
gat. panujący
B, BM,
So
LM, L
Db, Bk, Jd
Ol, OlJ
Ol, Js
BMwyż
Św
LMwyż, Lwyż
Bk, Jd
4
c/ struktura wieku gatunków panujących (tabela klas wieku wg gatunków panujących)
Tabela 4. Powierzchnia i zapas klas wieku według gatunków panujących w obiekcie ...., wg stanu na ..
(podać tylko
występujące w
obiekcie)
Klasa wieku
OGÓŁEM
Zręby,
hal.
I
II
III
IV
V
VI i st.
płaz (1-20) (21-40) (41-60) (61-80) (81-100) (>100)
Gatunek
panujący
2,05
----
Sosna
KO
KDO
[ha]
3
[m ]
[%]
3,20
1536
Swierk
Dąb
Brzoza
Lipa
Razem [ha]
Razem [%]
100,0
Pomocne w realizacji tej tabeli klas wieku będzie wykonanie poniższego zestawienia,
które w formie brudnopisu ma być załączone na końcu opracowania
Oddz
poddz
KLASY I PODKLASY WIEKU
Zręby,
hal. płaz
I
II
III
IV
V
KO
VI i st
KDO
Razem
SOSNA
8b
3,20
1536
18d
2,05
----
R-m
So
2,05
-----
3,20
1536
ŚWIERK
2,80
1502
R-m
Św
....
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
......
Podsumowanie gatunku
R-m
So
R-m
Św
R-m
Db
...
...
Razem
2,05
-----
3,20
1536
2,80
1502
2,05
-----
6,00
3038
Do tej tabeli proszę zapisać zapas grubizny całego drzewostanu łącznie I i II piętro, oraz powierzchnia
drzewostanu (kolumna 2.)
Klasyfikuje się powierzchnię drzewostanu ze względu na gatunek panujący (pierwszy w składzie
gatunkowym) oraz jego wiek wg opisu. Miąższości grubizny podanych w nawiasach nie bierzemy pod
uwagę (zwykle dotyczy to podrostu, przestojów zadrzewień na gruntach nieleśnych itp.).
Klasa wieku I 1-20 II 21-40 III 41-60 IV 61-80 itd.
Oddzielnie należy traktować KO (klasa odnowienia) i KDO (klasa do odnowienia) – są to struktury
drzewostanów w trakcie przemiany pokoleń.
5
Charakterystykę struktury wiekowej proszę uzupełnić wyliczając wskaźniki syntetyczne:
Średni wiek, średnia zasobność w klasie wieku, średnia zasobność wszystkich drzewostanów;
ŚREDNI WIEK DRZEWOSTANÓW OBIEKTU
Jest to średnia ważona powierzchnią, aby większą wagę w końcowym wyniku miały drzewostany o dużej
powierzchni. Średnia arytmetyczna zauważała by jedynie ilość drzewostanów w danym wieku.
(powierzchnia z podsumowania tabeli klas wieku)
Pi Wi
Pi
W
iPi Wi -
kolejne klasy wieku
powierzchnia drzewostanów w danej klasie wieku
„środek” klasy wieku
klasa wieku
Wi
I
10
II
30
III
50
IV
70
V
90
VI
110
KO i KDO
100*
* Zasady (IUL 2003) nakazują interpretować wiek KO i KDO jako wiek rębności gatunku panującego w I p
drzewostanu. W zestawach dominują drzewostany sosnowe więc przyjęcie tej wartości (100lat) jest celowe.
ŚREDNIA ZASOBNOŚĆ klasie wieku
(wg podsumowania tabeli klas wieku)
Zi
Vi
Pi
ŚREDNIA ZASOBNOŚĆ w całym obiekcie
(podsumowanie – razem)
[m3/ ha]
Vi
Pi
Z
[m3/ ha]
d/ bogactwo gatunkowe górnej warstwy drzew
Tabela. 5. Bogactwo gatunkowe drzewostanów Leśnictwa .........., według stanu na .... r
Drzewostany
Powierzchnia
[ha]
Jednogatunkowe
Dwugatunkowe
Trzy i więcej gatunkowe
KO, KDO
Zręby, halizny i płazowiny
Razem
[%]
100,00
Do analizy wykorzystujemy jedynie skład gatunkowy warstwy górnej (bez II piętra).
e/ ocena stabilności drzewostanów obiektu
Bierze się pod uwagę przeciętną wysokość i pierśnicę (grubość na wys. 1,3 m) podaną dla gatunku
panującego w składzie gatunkowym drzewostanu.
Tabela 6. Ocena współczynnika smukłości h/d – parametru stabilności drzewostanów obiektu ............, według stanu na
Powierzchnia, ha
[ha]
[%]
h (m) / d (cm)
< 0,7
0,71 – 0,90
0,91 – 1,1
> 1,1
Razem
bardzo stabilne
stabilne
zagrożone
niestabilne
100,00
6
f/ ocena przydatności lasów do celów turystyki i rekreacji (metoda IBL)
Tabela. 7. Przydatność do turystyki i rekreacji Leśnictwa .........., według stanu na... r
Drzewostany
Bardzo duża przydatność
Duża przydatność
Średnia przydatność
Mała przydatność
Nieprzydatne
Razem
Powierzchnia
[ha]
[%]
Kolor na
mapie
1
2
3
4
5
100,00
Kryteria uzupełniające stosuje się wówczas, gdy znaczący ich wpływ może podwyższyć lub obniżyć dokonywaną
ocenę. Poniższe cechy obniżają przydatność:- występowanie dolnych warstw drzewostanu - silne zwarcie gatunki „cieniste” Jd Św
2.3. Analiza walorów przyrodniczych lasów
a/ funkcje lasów (produkcyjne, ochronne, rezerwatowe);
b/ siedliska gatunków objętych ochroną gatunkową
c/ pomniki przyrody
d/ Natura 2000
e/ lasy referencyjne
f/ powierzchnie HCVF
g/ drzewostany wartościowe lokalnie (wyjątkowe...)
Proszę wykorzystać informacje zawarte w następujących dokumentach:
Program Ochrony Przyrody dla Nadleśnictwa wraz z mapą walorów
Mapa funkcji lasu Nadleśnictwa ...
Mapa (lub /i wykaz) powierzchni referencyjnych RDLP Wrocław
Dotychczasowe opracowania w ramach „Oceny stanu lasu...”
Oraz inne dostępne np. w źródłach internetowych dotyczących omawianego terenu
2.4. Podsumowanie analizy
Na podstawie powyższych analiz proszę krótko opisać (do 0,5 strony najważniejsze cech obiektu, jego
strukturę, skład gatunkowy, stabilność itp
7
3. Ocena zmian stanu lasu obiektu leśnego
Założenia niezbędne do symulacji zmian
Poniższe założenia stanowią istotne uproszczenie zasad gospodarowania w lasach Polski. Osoby zainteresowane mogą
zastosować bardziej zaawansowane zasady postępowania np. wykorzystanie istniejącego odnowienia w KO i KDO, inny dobór
gatunków itp
Wszystkie drzewostany (oprócz rezerwatów) rosną do wieku rębności ustalonego dla gatunku panującego i
funkcji lasu.
Gatunek
lasy gospodarcze
So, Md, Św, Jd
100 lat
Db, Bk, Js,
140
Ol, Brz
60
Tp, Os
40
Inne wymagają uzgodnienia z prowadzącym
lasy ochronne
120
160
80
60
Po osiągnięciu tego wieku zostają wycięte. Dla uproszczenia nie zwracamy uwagi na wydłużony okres
odnowienia drzewostanów zagospodarowanych rębniami złożonymi (II-IV), traktując je tak, jakby były
objęte cięciami zupełnymi (rębnia I). Na miejscu wyciętych drzewostanów, w tym samym roku sadzi się
nowe uprawy. Granice drzewostanów nie ulegają zmianom. Gatunek panujący w nowym drzewostanie jest
zgodny z siedliskiem.
typ siedliska
B, BM,
LM, L
Ol, OlJ
BMwyż
LMwyż, Lwyż
gat. panujący
So
Db, Bk, Jd
Ol, Js
Św
Bk, Jd
Podczas analizowanego okresu przewidujemy zniszczenie (spalenie) 1 - 2 drzewostanów. Po 50 latach
spaloną powierzchnię porasta brzoza w I klasie wieku.
Część (dowolnie wybrana) drzewostanów o niskiej stabilności została uszkodzona przez wiatr lub mokry
śnieg – zostały odnowione gatunkami właściwymi dla typu siedliska po uprzątnięciu powierzchni
poklęskowej (czas dowolny = wiek nowego drzewostanu od 1 do 50 lat).
Wiek drzewostanu za 50 lat obliczamy następująco:
So, las produkcyjny, obecny wiek gat. panującego 68 lat, siedlisko Lśw
Czyli – drzewostan sosnowy będzie wycięty w wieku 100 lat (bo sosna i funkcja produkcyjna) i posadzony
nowy – dębowy (bo Lśw)
68+50=118, 118-100=18 czyli na tej powierzchni za 50 lat będzie rósł Db w wieku 18 lat (I klasa wieku na
mapie)
3.1. Zmiany składu gatunkowego (opisowo na podstawie dwóch map);
3.2. Zmiany wieku (opisowo na podstawie dwóch map);
3.3. Zmiany przydatności lasów wybranego kompleksu leśnego do celów turystyki i rekreacji (opisowo
na podstawie dwóch map);
4. Podsumowanie - ogólne omówienie znaczenia i wpływu czasu i prowadzonej gospodarki leśnej oraz
innych czynników na zmiany stanu lasu.
8
UWAGA
Powyższe zasady i punkty analizy stanowią jedynie podstawy opracowania. Wskazana jest próba
oryginalnego opracowania oceny stanu lasu i wzbogacenia jej o dodatkowe treści (np. funkcje
pozaprodukcyjne, walory przyrodnicze, itp.) Będzie to miało wpływ na końcową ocenę – może podnieść
końcową ocenę nawet do 120% maksymalnej oceny punktowej za projekt i „wzmocnić” ocenę za cały
przedmiot
WYKONANIE MAP
Mapy kolorowane dowolna techniką. Konieczna jest legenda z opisem zastosowanych na danej mapie
symboli barwnych. Mapa MUSI być czytelna a jej treść jednoznaczna (kolory mapy i legendy). Jednolitość
oznaczenia w granicach pojedynczego pododdziału (ciągła linia graniczna, ewentualnie „kasowniki”przekreślenia – czyli wydzielenie „przechodzi” np. przez drogę). Wykropkowane elementy wewnątrz (luki,
kępy, gniazda) należy pokrywać taką samą barwą jak cały pododdział.
Mapa gospodarczo-przeglądowa DRZEWOSTANÓW
Na podstawie gatunku panującego i jego wieku.
Mapa gospodarczo-przeglądowa TYPÓW SIEDLISKOWYCH LASU
Na podstawie typu siedliskowego lasu (opis taks. w kolumnie 5.)
Mapa gospodarczo-przeglądowa PRZYDATNOŚCI DO TURYSTYKI I REKREACJI
Na podstawie typu siedliskowego i klasy wieku gatunku panującego.
Mapa gospodarczo-przeglądowa WALORÓW PRZYRODNICZYCH
Na podstawie wykonanej kwerendy danych źródłowych. Kolory i znaki analogiczne do map
źródłowych. Dopuszczalne własne znaki itp. wynikające ze specyfiki obiektu
W mapach wg stanu za 50 lat
Zmianie ulegnie wiek gatunku panującego, niekiedy także gatunek panujący.
KOLORY STOSOWANE NA MAPACH
IUL tom 3 str 113-117 - patrz materiały dostępne na stronie Zakładu UL
Stosowana na mapie drzewostanów granica 80 lat to miara przyjęta dla realizacji projektu.
Na mapach leśnych jest to granica drzewostanów rębnych, uzależniona między innymi od gatunku, wieku rębności i
funkcji lasu.
Na mapach proszę starać się dopasować kolory do wzorca. Ważniejsze jest jednak by były one rozpoznawalne i
zgodne z zamieszczoną legendą.
Projekt proszę oddać po zaliczeniu zajęć terenowych, których treść może wzbogacić opracowanie.
Życzę owocnej pracy nad projektem
Michał Orzechowski
9