Czym jest zło?

Czym jest zło?
Rodzaje zła według Leibniza:
Zło
moralne
Zło
Zło
fizyczne
Zło
metafizycz
ne
• grzech
• Czyn
nieetyczn
y
Przykładowe
zdanie
Wyrazy
bliskoznaczne
Przeciwieństwa
słowa „zły”
Adam jest
złym
człowiekiem.
Występny,
podły,
okrutny
Dobry,
cnotliwy
Uwaga zły
pies!
Groźny, ostry,
kąśliwy
łagodny
niewłaściwy
właściwy
Adam jest
dzisiaj na
mnie zły
Wściekły,
zagniewany
dobrze
nastawiony
Jutro będzie
zła pogoda.
Będzie
deszcz,
będzie zimno
brzydki
• cierpienie Użyłam złego
• ból
klucza.
• niedoskonał
ość
• Wybrakowa
nie rzeczy
Unde malum? (skąd zło?)
Tradycja
chrześcijańska
Tradycja
grecka
Por. np.
Księga
Rodzaju
Por. np.
„Fajdros”
Platona
Por. np.
pisma św.
Augustyna
Por. np.
„Prace i dni”
Hezjoda
„Mówiłem sobie: oto Bóg i oto, co stworzył Bóg.
Dobry jest Bóg i bezwzględnie lepszy od
wszystkiego, co stworzył. (…) Gdzież więc jest zło?
Skąd i w jaki sposób się do tego świata wkradło?
Jaki jest jego korzeń? Co jest jego nasieniem? A
może zło w ogóle nie istnieje? (…)
Bo przecież Bóg stworzył wszystkie rzeczy, a będąc
dobry, stworzył je jako dobre. Będąc większym i
najwyższym dobrem, stworzył te dobra mniejsze,
lecz przecież wszystko- i Stwórca, i rzeczy
stworzone- wszystko jest dobre(…).”
Św. Augustyn
Hiob i przyjaciele (Ilja Riepin, 1869, Muzeum Rosyjskie w Sankt Petersburgu)
«Nagi wyszedłem z łona matki i nagi tam wrócę.
Dał Pan i zabrał Pan. Niech będzie imię Pańskie błogosławione!»
Giovanni di Paolo (c.1403–1483)
Pamiętacie Dantego, prowadzonego przez Wergiliusza w głąb piekieł? Jego
wędrówka to znakomity obraz zła. Zło w „Boskiej komedii” jest
usystematyzowane wg zasady: mniejsze-gorsze-najgorsze…Warto sprawdzić,
kto zamieszkiwał poszczególne kręgi piekieł…
Filozoficzny problem zła można sformułować następująco:
CZYM JEST I DLACZEGO ISTNIEJE ZŁO?
DUALIZSTYCZNA
INTERPRETACJA
ZŁA
REALISTYCZNA
INTERPRE
TACJA ZŁA
• Zło jest tu
pojmowane jako
samodzielny byt
• Zło wyjaśnia
jako brak w
dobru (bycie)
Interpretacje zła:
Interpretacja dualistyczna zła
Interpretacja realistyczna zła
• Istotą tej interpretacji jest fakt
przyjmowania istnienia zła jako
samodzielnego bytu-substancji.
Świat pojmowany jest jako
rzeczywistość złożona z bytówsubstancji dobrych i złych.
Przyczynę tego stanu rzeczy
upatruje w tym, że całą
rzeczywistością rządzą dwie
zasady: dobra i zła.
•
•
(za: A. Maryniarczyk, Zeszyty z metafizyki, cz.IV)
Interpretacja ta odmawia złu
samodzielnej bytowości. Znaczy to,
że odrzuca istnienie samodzielnych
postaci zła, takich jak choroba jako
taka, wojna jako taka, krzywda jako
taka, które miałyby samodzielne
istnienie, a więc byłyby bytami.
Wskazuje się natomiast na
człowieka , który jako byt realny ma
chorą wątrobę czy chore serce, na
ludzkie działanie nakierowane na
własną korzyść kosztem drugiego
(…).Zło zatem istnieje w bytach jako
jakiś brak w nich samych. (za:A.
Maryniarczyk, Zeszty z metafizyki, cz.IV)
Przegląd niektórych koncepcji zła:
Epikur
• Zło jest czymś pozornym, w naturze nie ma zła;
• Wprowadzenie „czwórmianu leczniczego”
Platon
• Istnienie dwóch światów – dobra i zła, idei i materii
Schopenhauer
Filozofia
arystotelesowskotomistyczna
• Cały świat jest zły i stanowi przejaw zła;
• „Człowiek człowiekowi wilkiem”;
• Skrajny pesymizm
• Świat, w którym żyjemy, jest światem dóbr, z których człowiek
powinien nauczyć się racjonalnie korzystać;
• Pytając o przyczynę zła, możemy pytać o przyczynę powstania
braku w bycie;
• To, co nie istnieje, nie może mieć przyczyny i jako takie nie może
być poznawalne
Czy zło jest konieczne?
•
•
Zastanawiając się nad tym •
problemem, zwrócimy
•
uwagę na następujące
pojęcia:
światy możliwe,
teodycea,
optymizm,
świat najlepszy z możliwych
Kombinacje – który świat powinien wybrać Stwórca? Przyjmijmy dwie zmienne:
istnienie moralnego zła i istnienie wolnej woli.
nie ma zła i nie ma wolnej woli
nie ma zła, ale jest wolna wola
jest zło, ale nie ma wolnej woli
jest zło i jest wolna wola
Teodycea – czyli: czy istnienie zła da się pogodzić z istnieniem dobrego i
wszechmocnego Boga? Fragmenty z Leibniza:
„Zło można ujmować w sensie metafizycznym, fizycznym i moralnym. Zło
metafizyczne polega na zwykłej niedoskonałości, zło fizyczne – na cierpieniu, a zło
moralne – na grzechu. Chociaż więc zło fizyczne i zło moralne nie są wcale
konieczne, wystarcza, że są one możliwe na mocy wiecznych prawd. A ponieważ ów
niezmierzony obszar prawd zawiera wszystkie możliwości, musi istnieć nieskończona
wielość możliwych światów, zło musi wchodzić w skład wielu z nich i nawet najlepszy
ze wszystkich światów musi je zawierać. To właśnie skłoniło Boga do przyzwolenia na
zło.”
Zło metafizyczne – wynika z samej istoty tworzenia: to, co stworzone, musi być niedoskonałe,
ponieważ inaczej byłoby boskie;
Zło fizyczne – może pełnić funkcje użyteczną lub służyć jako kara ku poprawie;
Zło moralne – następstwo ludzkiej wolności i podstawa do zbawienia.
To jest Ala Ala ma skrzypce I umie już wybierać nutki Ukryte między
smyczkiem a strunami Jeszcze fałszuje Jest dopiero w trzeciej klasie Ale
wtedy błąd tylko wzmacnia nadzieję Na mistrzowski koncert Po którym
będą długie oklaski i kwiaty
Ala zaczyna utykać na lewą nogę Coś Jakby igła Tkwi w lewym biodrze
Lekarz powiedział Ala ma raka Ala ma raka Ale jeszcze o tym nie wie W
Rabce licytuje swoje nieszczęście Na sanatoryjnej giełdzie bólu I jeszcze
przegrywa Romek z Gliwic Miał przecież operację A ona tylko zastrzyki
Ala miała naświetlania Od których wypadły jej włosy Nosi perukę Bardzo
ładną Tak ładną ze niektórzy mówią Popatrz jakie piękne włosy Ma ta
dziewczynka Ala na noc zakłada na łysą głową Wełnianą czapeczkę Żeby
było cieplej I żeby ręce mamy kiedy ją gładzi I żeby wargi ojca kiedy ją
całuje Nie były takie zimne Ala ma przerzuty Rak umieścił się w czaszce I
zjadł oczy
Kiedy Wojtek przyniósł różę Ala poprosiła Wojtku pomóż mi zobaczyć różę
Alu O dotknij palcami tutaj Widzisz jak ostre sa jej kolce Widzisz jak płaskie
i ząbkowane sa jej listki Widzisz jak aksamitne są jej płatki Widzisz jak róża
pachnie Alu Wojtku nie Nie widzę jak róża pachnie Ala już nie widzi nie
słyszy nie mówi Kiedy znowu przyszedłem Palcami próbowała zobaczyć
moją twarz Włosy ręce
Na próżno Rozpoznała mnie dopiero Po grubo haftowanym krzyżyku na
stule Otworzyła wargi I zamilczała Ostatnie ślepe i nieme słowo
Warto przeczytać:
•
•
•
•
•
•
•
M.A. Krąpiec, Dlaczego zło?
A. Maryniarczyk, Zeszyty z metafizyki, cz.IV
D. Alighieri, Boska komedia
Platon, Fajdros
Schopenhauer, Wola i nicość
Leibniz, Teodycea. O dobroci Boga, wolności człowieka i pochodzeniu zła
Kołakowski, Leibniz i Hiob. Metafizyka zła i doświadczenie zła