WPROWADZENIE

WPROWADZENIE
Przeznaczenie i zawartość podręcznika
Niniejszy podręcznik zawiera wykłady z geodezji katastralnej i jest adresowany
głównie do studentów kierunku Geodezja i Kartografia.
W programie nauczania w Dolnośląskiej Szkole Wyższej we Wrocławiu przewidziano wykorzystanie tematyki tych wykładów w dwóch przedmiotach: gospodarka nieruchomościami i geodezyjne pomiary katastralne. Wiedza zawarta
w tych wykładach przydatna jest przy nauczaniu dwóch dalszych przedmiotów:
wycena nieruchomości i kataster nieruchomości.
Rozdział 1 zawiera wstępne wiadomości o nieruchomościach z podstawowymi ich klasyfikacjami, rozdział 2 opisuje prawa związane z nieruchomościami.
W rozdziale 3, dotyczącym stanu prawnego nieruchomości, przedstawiono regulacje stanów prawnych, niezbędne przy wykonywaniu wielu rodzajów prac geodezyjnych.
Granice nieruchomości, ich ustalanie, wznawianie, wyznaczanie i przyjmowanie w procedurach podziałów nieruchomości opisano w sposób kompleksowy
w rozdziale 4. Szczególną uwagę zwrócono na istniejący dualizm granic, czyli tzw.
granice prawne i granice ewidencyjne. Wykorzystując własne doświadczenie zawodowe, autorzy zaproponowali ewolucyjne zlikwidowanie niekorzystnych procedur w ramach opisanego dualizmu.
W następnym 5 rozdziale opisano rozgraniczenie nieruchomości zarówno
w procedurze administracyjnej, jak i w procedurze sądowej.
Rozdział 6 w sposób wszechstronny opisuje geodezyjne podziały nieruchomości z uwzględnieniem terenów objętych i nieobjętych miejscowymi planami zagospodarowania przestrzennego.
Procedura scalania i podziału nieruchomości na terenach zurbanizowanych
(wg przepisów ustawy o gospodarce nieruchomościami) jest przedmiotem rozważań w rozdziale 7.
Rozdział 8 dotyczy trzech rodzajów opłat adiacenckich (z tytułu podziału
nieruchomości, scalenia i podziału nieruchomości oraz wybudowania urządzeń
infrastruktury technicznej) oraz opłaty planistycznej wynikającej ze wzrostu lub
12
WYKŁADY Z GEODEZJI KATASTRALNEJ
obniżenia wartości nieruchomości gruntowej spowodowanej uchwaleniem lub
zmianą miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego.
W rozdziale 9 umieszczono istotne informacje dotyczące procedur wywłaszczania i zwrotu nieruchomości wcześniej wywłaszczonych.
Rozdział 10 dotyczy nabywania nieruchomości pod drogi publiczne w trybie
ustawy szczególnej.
Treści wykładów 1-3, 8-9, przydatne są w nauczaniu przedmiotu: gospodarka nieruchomościami (w Dolnośląskiej Szkole Wyższej na II roku kierunku
GiK), treści wykładów 4-7, 10 są kanwą nauczania przedmiotu: geodezyjne pomiary katastralne (w Dolnośląskiej Szkole Wyższej na III roku kierunku GiK).
Publikacja adresowana jest do studentów kierunku Geodezja i Kartografia,
zainteresowanych poznaniem opisywanych zagadnień, których znajomość jest
niezbędna zarówno przy pisaniu prac dyplomowych, jak i w przyszłej pracy zawodowej geodety. Zamieszczony obszerny spis literatury źródłowej przedmiotu
(około 160 pozycji) i wykaz aktów prawnych (około 70 pozycji) niewątpliwie będzie stanowił pomoc przy pisaniu takich prac. Bardzo liczne i dość często zmieniające się przepisy prawne powinny motywować studentów do nieustannego ich
śledzenia w przyszłej pracy zawodowej i aktualizacji stosowanych procedur postępowania.
Literatura przedmiotu zawiera publikacje z zakresu podstaw prawa rzeczowego i administracyjnego, zagospodarowania przestrzennego, ewidencji gruntów
i budynków, prawa geodezyjnego i kartograficznego oraz gospodarki nieruchomościami.
Zdefiniowanie pojęcia geodezji katastralnej
GEODEZJA KATASTRALNA to dział geodezji, a także nazwa przedmiotu nauczania, zajmującego się opisem czynności geodezyjno-administracyjnych związanych
z obsługą podstawowych procedur z zakresu gospodarki nieruchomościami przy
wykorzystaniu wiedzy z prawa rzeczowego i administracyjnego, planowania przestrzennego, ewidencji gruntów i budynków (katastru nieruchomości) oraz geodezji. Jest to ten segment nauki i praktyki geodezyjnej, który pełni funkcję usługową w stosunku do planowania przestrzennego, a w szczególności do gospodarki
nieruchomościami w jej prawnym i przestrzennym wymiarze. Efektem geodezyjnej obsługi wspomnianych procedur (procesów) są zmiany stanów ewidencyjnych i stanów prawnych nieruchomości, a także wzbogacenie informacji o terenie,
umożliwiające efektywny obrót nieruchomościami.
EWIDENCJA GRUNTÓW I BUDYNKÓW (KATASTER NIERUCHOMOŚCI) to, według ustawy Prawo geodezyjne i kartograficzne [11], prowadzony
WPROWADZENIE
13
w skali całego kraju w sposób jednolity, systematycznie aktualizowany i wiarygodny, rejestr publiczny będący zbiorem informacji o gruntach, budynkach, lokalach i ich właścicielach oraz o innych osobach fizycznych lub prawnych władających tymi gruntami, budynkami i lokalami.
GOSPODARKA NIERUCHOMOŚCIAMI polega natomiast na racjonalnym
zarządzaniu nieruchomościami poprzez właściwy ich obrót, sposób zagospodarowania i użytkowania gwarantujący efektywność ekonomiczną i społeczną (Hycner, 2000a).
Obejmuje ona:
• gospodarowanie gruntami będącymi własnością Skarbu Państwa (SP) oraz
własnością jednostek samorządu terytorialnego (JST);
• podziały nieruchomości;
• scalenia i podziały nieruchomości;
• wywłaszczanie i zwrot wywłaszczonych nieruchomości;
• pierwokup nieruchomości;
• udział w kosztach budowy urządzeń infrastruktury technicznej;
• wycenę nieruchomości.
Gospodarka nieruchomościami określa metody i warunki zarządzania przestrzenią i jej obiektami, wynikające głównie z zasad i ustaleń zawartych w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego (Hycner, 2006).
Podstawowe pojęcia funkcjonujące (dominujące) w GEODEZJI KATASTRALNEJ, a związane z gospodarką nieruchomościami i z geodezyjnymi pomiarami katastralnymi, to: nieruchomość, stan prawny nieruchomości, działka ewidencyjna, stan ewidencyjny działki (nieruchomości), granice działki ewidencyjnej, przeznaczenie nieruchomości w miejscowym planie zagospodarowania
przestrzennego, podział geodezyjny działki, podział prawny nieruchomości,
scalenie i podział nieruchomości, opłaty adiacenckie, zasiedzenie, uwłaszczenie, wywłaszczenie nieruchomości.
Podręcznik nie wyczerpuje wszystkich zagadnień dotyczących geodezji katastralnej. Zrezygnowano m.in. z omówienia tematu „scalanie i wymiana gruntów”
na terenach rolnych (prace w ostatnich latach rzadko wykonywane). W publikacji
o charakterze podręcznikowym zrezygnowano z wątków krytycznych i dyskusyjnych, także dotyczących zróżnicowanych i nie zawsze zasadnych wymagań ośrodków dokumentacji geodezyjnej i kartograficznej wobec geodetów wykonujących
określone prace.
Prowadzący zajęcia dydaktyczne we własnym zakresie powinni uzupełnić poruszone tutaj przykładowo kwestie i odesłać zainteresowanych studentów
do innych publikacji.