"Atlantis" i AA - szansa na resocjalizację

"Atlantis" i AA - szansa na resocjalizację
Katarzyna Wasylkowska
Rok: 2002
Czasopismo: Świat Problemów
Numer: 5
Szacuje się, że około 30% tych, którzy po raz pierwszy trafili do więzienia, i aż 70-90%
recydywistów znalazło się tam po popełnieniu
przestępstwa pod wpływem alkoholu. Celem oddziałów terapeutycznych w zakładach
penitencjarnych jest próba resocjalizacji skazanych, uzależnionych od alkoholu. Jedną z form
takich oddziaływań jest program "Atlantis" i podobne programy, korzystające z
dorobku ruchu Anonimowych Alkoholików.
Ustawodawstwo i praktyka sądowa wielu państw sprzyja upowszechnieniu idei Anonimowych
Alkoholików wśród tych, którzy łamią prawo. Z powodu wysokiej skuteczności oddziaływania
wspólnoty AA na osoby uzależnione od alkoholu w wielu krajach organy ścigania i wymiaru
sprawiedliwości są gotowe nie wnosić spraw karnych przed sądy bądź odstąpić od wymierzania
i wykonywania kar, jeśli osoby, które złamały prawo w związku ze spożyciem alkoholu, zaczną
uczestniczyć w mitingach AA.
W roku 1997 szacowano, że na świecie istnieje około 1500 grup AA w instytucjach
penitencjarnych, głównie w Ameryce Północnej i Europie Zachodniej. Wysoka skuteczność AA
wśród osób pozbawionych wolności. tłumaczy się tym, że alkoholikom-więźniom łatwiej jest
identyfikować się z tymi członkami wspólnoty, którzy mieli w życiu podobne doświadczenia.
W Polsce mitingi AA odbywają się systematycznie w 135 jednostkach penitencjarnych. Mimo
trudności z utrzymaniem nieprzerwanej ciągłości w warunkach odosobnienia, niektóre grupy AA
mają za sobą tradycję wieloletniego funkcjonowania. Są one już dzisiaj stałą częścią
codzienności więziennej. Coraz więcej AA-owców "chodzi do więzienia", wspierając
z wolności grupy działające w zakładach karnych.
Wprowadzenia do polskiego więziennictwa programu terapii pod nazwą "Atlantis"
było przełomem w leczeniu uzależnienia od alkoholu w warunkach izolacji. Stało się to z
inicjatywy Komisji Edukacji w Dziedzinie Alkoholizmu i Innych Uzależnień Fundacji im. Stefana
Batorego oraz Centralnego Zarządu Zakładów Karnych. Na zaproszenie Fundacji im. Batorego
w 1991 roku przyjechał do Polski amerykański terapeuta William (Bill) Burgin, twórca programu
leczenia alkoholików w jednostkach penitencjarnych. Ten program okazał się na tyle
interesujący, że zorganizowano szkolenie dla pracowników więziennictwa i zdecydowano się na
próbne wprowadzenie programu do polskich zakładów karnych, na początku w ZK
Warszawa-Służewiec i ZK Barczewo.
Dzisiaj w więzieniach realizowany jest nie tylko program "Atlantis", lecz wzorowane
na nim programy autorskie, dostosowane do polskiej rzeczywistości, a także innego rodzaju
działania odwykowe. Ich wspólną cechą jest założenie, że leczący się więzień powinien być
zaangażowany w proces zdrowienia. Wszystkie one zawierają zadania, mające na celu
powstrzymanie się od picia oraz naukę życia w trzeźwości, rozpoczynającą się w warunkach
izolacji z myślą o przeniesieniu do warunków wolnościowych. Warunkiem skuteczności
1/2
"Atlantis" i AA - szansa na resocjalizację
programu "Atlantis" jest kontakt więźniów z wspólnotą Anonimowych Alkoholików.
Zasadnicze znaczenie ma problem resocjalizacji i przywrócenia społeczeństwu osób długo
przebywających w placówkach penitencjarnych. Oczywiście dotyczy to nie tylko więźniów
uzależnionych od alkoholu, ale praktycznie każdej osoby opuszczającej zakład karny, która od
dawna nie przebywała na wolności. Długi wyrok, a więc i długa nieobecność w życiu
społecznym, oznacza często nieumiejętność przystosowania się na nowo do życia w
warunkach wolnościowych. W skrajnych przypadkach nieprzystosowania ktoś taki popełnia
przestępstwo celowo, żeby wrócić do zakładu karnego i tam żyć według znajomych reguł.
Jednym z najistotniejszych problemów przy opuszczaniu zakładu karnego jest powrót do picia
alkoholu - po odbyciu kary często wraca się do swojego środowiska, w którym całe otoczenie
pije.
Ponieważ alkohol jest nierozłącznie związany z przestępczym stylem życia, dla zmniejszenia
powrotności do przestępstwa konieczne jest objęcie leczeniem odwykowym alkoholików
odbywających karę pozbawienia wolności. Pobyt skazanego w oddziale terapeutycznym może
okazać się początkiem jego resocjalizacji, wspartej później przez instytucje zajmujące się
pomocą byłym więźniom w przystosowaniu się do życia po opuszczeniu zakładu karnego.
Pobyt skazanego w więzieniu istotnie obciąża budżet państwa, zaś każdy więzień przywrócony
społeczeństwu to osoba produktywna, nie wymagająca państwowej opieki. Dlatego również
względy ekonomiczne przemawiają za rozszerzeniem terapii uzależnienia w więzieniu.
[z pracy magisterskiej Katarzyny Wasylkowskiej: "Program "Atlantis". Resocjalizacja
skazanych, uzależnionych od alkoholu, odbywających karę pozbawienia wolności",
przygotowanej w Instytucie Prawa Karnego Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu
Warszawskiego, Warszawa 2001]
2/2