Krótki rys dziejów Stargardu i ziemi stargardzkiej STARGARD Na

Dzieje
sobota, 31 lipca 2010 12:51 - Zaktualizowane piątek, 08 kwietnia 2011 13:20
Krótki rys dziejów Stargardu i ziemi stargardzkiej
STARGARD
Na zewnętrznym fryzie, wykonanej przez Lubiniusa, mapy Pomorza (arcydzieła XVII-wiecznej
kartografii) znajduje się 49 winiet najważniejszych miast. W koronie tej mapy po lewej stronie
znajduje się Gryfia (Greifswald) i Strzałów (Stralsund), po prawej Szczecin i Stargard. Świadczy
to o znaczeniu Stargardu w dziejach Pomorza.
Już w IX wieku w Stargardzie-Osetnie istniał jeden z ośrodków plemiennej władzy lokalnej, jakie
licznie powstawały na Pomorzu. Po pewnym czasie na wyspie, którą tworzyły ramiona Iny
powstaje nowy gród. Pierwsze wzmianki zawierające jego nazwę pochodzą z początków XII
wieku, z czasów chrystianizacji Pomorza. Przyśpieszenie rozwoju miasta następuje w wyniku
osadzenia tu zakonów joannitów (1186) i augustianów (1199).
1/7
Dzieje
sobota, 31 lipca 2010 12:51 - Zaktualizowane piątek, 08 kwietnia 2011 13:20
W 1243 roku (według innych źródeł w 1253) Barnim I nadaje Stargardowi prawo magdeburskie
(w 1292 roku zamienione na prawo lubeckie).
Rodzące się miasto ma doskonałe zaplecze rolnicze, ale leży w głębi lądu nad wąską i niezbyt
głęboką rzeką, na dodatek poniżej Goleniowa. Znaleziono na to sposób, pod koniec XIII w.
Stargard staje się właścicielem ziemi u ujścia Iny, co umożliwia budowę tam portu
przeładunkowego, dodatkowo wykupuje przywilej wolnej żeglugi na rzece. Efekt - np. w 1368
roku kupcy stargardzcy wywożą do Lubeki 244 łaszty zboża (1 łaszt = ok. 3000 litrów),
szczecińscy - 140 łasztów, a Goleniów i Dąbie 77 (łącznie). Stargard jest aktywnym członkiem
Hanzy.
Rok 1372 - zjazd książąt wołogoskich w znajdującym się w ich dziedzinie Stargardzie. Dochodzi
do podziału Księstwa. Stargard znajduje się w Księstwie Słupskim (w wyniku późniejszych
podziałów Księstwie Pomorsko-Stargardzkim). Miasto skutecznie wykorzystuje fakt osłabienia
władzy książęcej. Od swego suwerena Bogusława VIII (podobno poważnie zadłużonego u
mieszczan) uzyskuje Stargard autonomię sądownictwa i pozbywając się wójta książęcego,
praktycznie niezależny samorząd. W rzeczywistości więc staje się miastem-republiką (1409r.).
XIV i XV wiek to okres największej świetności Stargardu (miasto wymienione jest przez prof.
Samsonowicza na 18 miejscu pod względem wielkości wśród miast leżących w państwach
nadbałtyckich)
W XV w. Szczecin nadinterpretuje swe prawo składu, rozpoczyna tzw. wojnę pszenną z
doskonale prosperującym i potężniejącym Stargardem, którego port morski leży wiele
kilometrów poniżej Szczecina. Wojna obfituje w dramatyczne spięcia (palenie komór celnych,
bitwy morskie etc.). Pomimo, że Szczecin jest wyraźnie protegowany przez swego księcia,
Stargard dzięki swej niezwykłej zręczności dyplomatycznej (Lubeka, Gdańsk, Polska) i
nieustępliwości militarnej okazuje się godnym przeciwnikiem. Straty są ogromne. Po obydwu
stronach giną ludzie. Miasta tracą po ok. 40.000 guldenów. Nierozstrzygnięty konflikt pomału
wygasa. W Kobylance burmistrzowie sadzą Wieniec Zgody. Na wieżach stargardzkiej Bramy
Wodnej zawisają ku przestrodze dwa łańcuchy pochodzące ze szczecińskich blokad Iny.
2/7
Dzieje
sobota, 31 lipca 2010 12:51 - Zaktualizowane piątek, 08 kwietnia 2011 13:20
Stargardzianie
Liczące
jeźdźców
oddziały
rąk
brandenburskich
około
stargardzkie
isię
kilkuset
6000
obok
piechurów.
dusz
strzałowian
najeźdźców.
wraz
miasto,
ze
szczecińskimi
ireaktywacji
w
gryfijczyków
te
krótkim
to
nie
czasie,
tylko
brawurowo
uchodzili
argument
za
odbijają
najbardziej
w
bez
wojnach
trudu,
warowny
handlowych.
wystawić
bitnych
Gardziec
na
200-300
Pomorzu.
W
(Gartz)
1478
zr.
naszemu
W
pomorski
Wojska
odgrywały
ogromny
zaledwie
również
Obraca
Collegium
pozostaje
rozsypują
tego,
Mariackiej
pochodziły
Mariackiego-symbolu
zmaltretowanego
konsekracji
akademickiej
historii.
1618
jużOdbudowy
brandenburskie,
się
perła
roku
w
pożar
kilkadziesiąt.
teatr
bohaterowi
w
dla
w
ztym
w
kościoła,
nim
Danii,
strategicznie
kieszeni
wybucha
z(przestaje
zgliszcza,
architektury
zdolnych
tej
wydziałami
wniespełna
samym
wojna
wojny
1635
na
Prusach,
anarodowemu
mieszczan.
życia,
pewno
Płonie
wyjątkowo
po
roku
roku,
azaledwie
czynił
istnieć
icesarskie
epidemiami
ubogich.
kluczowym
całego
33
prawa,
1500
niezłomności
spotykamy
Gdańsku
który
do
nie
największy
zSiły
Księstwo
wczorajszych
mieszkańców.
przyspieszyła
po
Niżu
Trwały
destrukcyjna
filozofii,
strawił
Z
iSt.
szwedzkie
dwóch
ludnego
miasteczka,
Stargardzie.
Czarnieckiemu
a
Bałtyckiego
stargardzian
nawet
działania
Pomorskie,
na
około
i aświetności
latach
Pomorzu
Collegium
nawet
na
obrońców
role
Szlezwiku.
Wojna
niemała
Dotychczasowe
950
początku
po
wojenne,
egzystencji,
Efektem
ipotrafiło
medycyny.
te,
chluba
stargardzkich
Szwedzi
kwestujących
26
ratusz
w
miasta.
Trzydziestoletnia.
ze
Groeningianum,
kontrybucja
1657
latach,
dzisiejszych
szczególnym
działań
Oczywiście,
mieszczan
tych
ale
wraz
opanowują
r.
Mieszkańcy
Tu,
ufundowane
doprowadzają
trwała
fundamenty
działań
miasta
zbudynków,
częsty
na
archiwum
zapłacona
zdobywców
odbudowę
też
-główne
upodobaniem,
niebawem
Kościół
był
Skomplikowany,
w
na
ujście
odbudowa
wyludnionego,
1640
między
przez
bytu
Pomorzu,
pozostawiając
miejskim,
do
fundusze
przez
Mariacki.
Odry).
Świątyni
stargardzian
roku
ponownej
iGroeninga
uczelni
na
innymi
Kościoła
miasto
odwrót.
Mimo
chichot
płonie
3/7
Dzieje
sobota, 31 lipca 2010 12:51 - Zaktualizowane piątek, 08 kwietnia 2011 13:20
Druga
Znalazły
Stołeczność
podnosić
fortyfikacje.
Pomorza
posiadało
jednak
połowa
jako
tu
Zaodrzańskiego.
ze
najwięcej
swe
Stargard
czyste
zniszczeń,
toi XVII
szansa
siedziby
iw.
zajazdów
zadbane.
liczący
to
dla
powstało
okres
władze
miasta
Ciekawostką
wtedy
i stołeczności
karczem
prowincjonalne,
kilkanaście
istargardzian
jego
już
niespełna
mieszkańców.
jest
na
Pomorzu.
Stargardu
fakt,
nowych
odbywają
7000
iż
miasto
okazałych
W
dla
mieszkańców
Nie
ówczesnych
brandenburskiego
zmarnowano
leżąc
się
również
gmachów,
na
szlakach
jest
opisach
sejmy
jej.
drugim
Miasto
Pomorza
kurierskich
krajowe.
miasto
miastem
zaczęło
jawi
Tylnego.
się
się
czwarte
Wyraźną
przywiązanie
zwręcz
jego
(ok.14100)
Niemiecka
Lębork)
Słupsk
wieloma
zamożność.
rozwoju
i jedynie
miejsce
Stargard.
cechą
ośrodkami
reforma
ustępował
wykorzystanie
miasta
pięciu
dalszych
na
Wg
Przed
administracyjna
Pomorzu
spisu
oraz
w
wyraźnie
miastom
tym
pierwszą
pokoleń
postępującemu
ludności
stuleciu.
(większe
szans,
status
jedynie
wojną
zzjakie
1881
Dzięki
1861
powiatów
są
Szczecinowi,
światową
Szczecin,
niósł
uprzemysłowieniu
roku
roku,
budowie
było
ze
przyznaje
miejskich.
pod
sobą
ilość
przywiązanie
Strzałów
ponadto
w
względem
latach
wiek
mieszkańców
w
Są
Prowincji
XIX,
miasta,
iStrzałowowi
1846-1895
to:
Słupsk).
liczby
Szczecin,
do
przyczyniły
swojego
rósł
Stargardu
Pomorskiej
mieszkańców,
potencjał
połączeń
iunowocześniono
Strzałów,
nieznacznie
się
miasta.
daje
do
(od
Stargardu
kolejowych
skokowego
To
Gryfia,
nam
Stargard
Rugii
Gryfii.
poi
4/7
Dzieje
sobota, 31 lipca 2010 12:51 - Zaktualizowane piątek, 08 kwietnia 2011 13:20
W Stargardzie.
miejskie,
średniowieczu
XIX
iH.Voigta
na
urokliwe
mieszkańcom
ogrody.
XX
wieku
miasto
nieobojętny
zdecydowanie
jest
wygląd
wychodzi
miasta.
poza
Aranżują
obszar
oni
fortyfikacji.
planty,
parki
Tak
m.in.:
kościoły
Wzniesiony
gimnazjum
pomorskiej
Wiele
w
królowej
Zbudowano
ciekawostki,
firmy
czterdziestotysięczny
zamkniętego
pochodziły
ambicjach
północnej
Mampe-Neumann,
budynek
innych
(dwa
Luizy
naukowych.
zpoczątku
męskiego
historiografii
zostaje
też
Polsce).
zprywatnych
prac
809
już
dziedziny
(ZSZ
Powstają
urzędu
wiele
obecnie
łóżek
pisze
nowy
nr
Nowe
im.
budynków
Stargard,
powiatowego,
1),
Wychodzą
szpitalnych.
Martin
Wehrmann,
przemysłu
oraz
jeszcze:
fundacji
Groeninga
budynek,
nie
piękne
Ambitnie
budowle
stargardzki
istnieją:
Wehrmann
w
w,
budowle
gimnazjum
latach
gazety
stargardzkiego,
odkrywanym
słynnego
podwyższa
Środki
(dziś
już
owieża
Św.
charakterze
jako
trzydziestych,
wynalazek-papę
iL.O.1).
Józefa
szkolne
-czasopisma.
na
ciśnień,
twórca
emeryt,
żeńskie
zmogą
dwie
wysokiego
Działa
się
dziś
Przez
ipolskie
przy
Chrystusa
publicznym
należy
zbyć
dworzec,
do
nich
(szkoła
na
wkolejowym.
posiadał
obecnym
kilka
końca
mieście
nowo,
kościoła
(w
poziomu
bitumiczną.
przypomnieć,
innymi
lat
tym
nr
sąd,
Zbawiciela).
swych
dodają
stylu
9),
dyrektoruje
w
oficyna
na
Placu
6-ciu
św.
cennej
teatr,
monumentalne
(nie
secesyjnym.
obecny
dni
miastu
Jana
Niespełna
tylko
Majdanek
placówkach
ogromne
wydawnicza
(1937
Historii
Gęstnieje
tej
(obecnie
Szpital
na
urody.
szkole
w
r.)
Pomorzu),
Pomorza.
Jako
Europie
koszary
imieszkając
liceum
inne.
Miejski)
lecznictwa
sieć
Powstały
o
najwyższa
koryfeusz
szkół.
trunki
i 4jak
Przyszedł
jeszcze,
zarządza
jutra
punktów
Niemców.
przyjeżdżający
jest
komendantura
dzień
kuchnia
Wokół
5fanatycznego
marca
polowa
trupy
do
radziecka,
1945
miasta
ludzi
funkcjonująca
idowódcy
wraz
istargardzian.
zwierząt
Polacy
w
zStare
dzielnicy
nim
nie
oraz
nowe,
na
dworcu
Zarzecze
dymiące
zbudowani
koczuje
gruzy.
karty
w
Jednym
dziejach
jeszcze
zastaną
zznane
ok.
Stargardu.
nielicznych
sytuacją.
8000
bojących
Nieliczni
Miastem
jasnych
sięi
lotnisko,
Zniszczenia
zniszczenia
majora
Wcześniejsze,
silny
wyniosły
w
garnizon,
mieście
niszczące
(według
były
zakłady
Stargard,
ogromne.
różnych
zbrojeniowe).
naloty
źródeł)
obrony
wynikały
Miasto
60-73%.
najpierw
iwieżę
zmiędzy
przemysł
wagi
Duża
Choszczna,
strategicznej
w
praktycznie
tym
"zasługa"
później
miasta
nie
Stargardu.
niejakiego
istniały,
(węzeł
globalne
kolejowy,
gen.
5/7
Dzieje
sobota, 31 lipca 2010 12:51 - Zaktualizowane piątek, 08 kwietnia 2011 13:20
Mimo
Odgruzowuje
komunalne
funkcjonować
pielęgniarki).
szkole
gazeta
dojmującego
średniej
"Wieści",
iiprzedwojenną
zakłady
Pierwszego
się
szkoła
Gimnazjum
przyjeżdżają
ulice,
uczucia
przemysłowe.
nr
"udrażnia"
1,
września
rusza
niepewności
Liceum
teatry,
węzeł
rozbrzmiewa
Miasto
w
powstaje
Stargardzie
miejski
kolejowy,
oStargard
pomału
dziś
pierwszy
(dwóch
i Suchań,
jutro
pierwszy
uruchamia
ożywia
(L.O.
lekarzy
pomorski
1).
dzwonek
się
stargardzianie
W
się
i ale
mieście
polskich
normalnieje.
podstawowe
klub
wUlikowo,
pierwszej
sportowy
zaczyna
irozwijało
niemieckie
wzięli
Win.:
urządzenia
maju
się
na
ukazywać
KKS
Pomorzu
do
zaczyna
"Błękitni".
pracy.
Mieszkanie
odpowiednio
zdecydowani
dzień
powszedni.
praca
na
wszystko
Zmoże
w
tym
hartu
pierwszych
wszystkim
szabrownicy,
iinajwcześniej
odwagi.
powojennych
borykali
Niedobitki
prymityw
sięstargardzka,
pierwsi
latach
Wehrmachtu,
bytowania,
na
tzw.
zbrojne
maruderzy
Ziemiach
stargardzianie.
potyczki
Odzyskanych
sowieccy,
polityczne
wymagały
tosię
byłIII
W
podwajając
późniejszych
latach
miasto
liczbę
nieszpital
mieszkańców.
tylko
podniosło
się
znowi
gruzów
dalej
prawie
ZIEMIA
STARGARDZKA
Dzisiejszy
stargardzkiej,
goleniowska
Karkowo,
Trudno
najprawdopodobniej
(1233-1241),
ustalić,
Koszewko,
powiat
idużego
w
w
być
kiedy
roku
której
stargardzki
1240.
w
organizacja
Kozy,
skład
momencie
odrębna
Krzywnica,
wchodziły
pokrywa
szadzka.
kasztelańska
odstąpienia
się
krainy:
Kurcewo,
zasadniczo
Funkcjonowały
Stargardu
uległa
Linówko,
likwidacji.
zpowojenni
obszarem
biskupowi
tu
Szadzko,
zwierzyniecka,
liczne
Nastąpiło
średniowiecznej
grody,
kamieńskiemu
to
m.
maszewska,
Wapnica,
Chociwel,
Konradowi
kasztelani
Wieleń.
„miasteczko”.
Przywileje
Dobrzany
(przed
miejskie
1336),
uzyskał
Chociwel
(przed
1338),
(1243
lub
określany
1253),
jeszcze
następnie
w
1487
Ińsko
r.(ok.
jako
1300),
6/7
Dzieje
sobota, 31 lipca 2010 12:51 - Zaktualizowane piątek, 08 kwietnia 2011 13:20
wołogosko
Klępina,
czasów
granicach
1295
XIV
-wieku
księcia
XV
r.Strauss,
Kunowa,
na
znalazła
-Tylnym
w.
słupskie,
skutek
Stargard
Bogusława
się
podziału
a
iDobrzany
ziemia
wschodnia
stał
X
Smogolic,
nastąpiło
politycznego
stargardzka.
właścicielem
ziemia
Poczernina,
zjednoczenie
stargardzka
Pomorza,
kilkunastu
Przemocza,
księstwa
Stargard
weszła
okolicznych
pomorskiego,
zdynamiczny
dostał
Stawna,
czasem
wsi:
się
Świętego,
w
Grzędzic,
pod
w
księstwo
którego
Nowej
Tychowa.
Kicka,
Z
Billerbeck,
Eickstedt,
Meincken,
Steglitz,
Woedtke,
tą
Zastrow.
Forcade,
Mellenthin,
Blankenburg,
związały
Sukow,
Goltz,
się
liczne
Blankensee,
Thun,
Güntersberg,
rody
Ukermann,
Oesterling,
rycerstwa
Borck,
Itzenplitz,
Vaget,
Petersdorf,
Born,
inastąpił
szlachty
Käseke,
Wedel,
Bülow,
Puttkamern,
pomorskiej,
Wenden,
Kleist,
Küssow,
m.
Wachholz,
Ramel,
Czinna,
in.:
Arnim,
Loepper,
Röbel,
Damnitz,
Weyher,
Behr,
Maltzan,
Najwcześniejsze
się
Suchaniu
(1248),
od
XII
dominikanów
do
(1312),
XV
wieku.
fundacje
augustianów
Ińsku
Powstały
kościelne
(przed
-r.
eremitów
sięgają
1400).
klasztory:
w
XIII
Stargardzie
wieku.
Natomiast
(ok.
1240),
w
Stargardzie
cysterek
parafialna
(ok.
w
Marianowie
1181),
kształtowała
Wzniesiono
Suchań,
Pęzino,
zamki
Szadzko.
książęce
rycerskie:
Chociwel,
Krzywnica,
Krępcewo,
Ińsko,
Wapnica,
W
życiu
Marianowie
XVI
politycznym
wieku,
izamieniono
Szadzku.
po
przyjęciu
gospodarczym
na
protestantyzmu
pensjonat
irównież
przejęła
Suchań
dla
przez
stanowiły
szlachta.
książąt,
w
tym
Utworzono
a
następnie
czasie
własność
domeny
wszystkie
cysterek
książęce
szlachecką.
stany,
wSchöning,
wprym
Poziemią
westfalskiego
Pomorzem
rozwojowi
początkiem
jego
śmierci
częścią.
gospodarczemu
ostatniego
XVIII
kończącego
wieku
dostał
zMildenitz,
książąt
iówczesnego
powstaniem
się
morderczą
tego
pod
pomorskich,
regionu,
rządy
państwa
wojnę
Brandenburgii.
a
wręcz
Bogusława
trzydziestoletnią,
pruskiego
ogałacały
Jednak
XIV,
Stargard
z(budowa
w
ziemia
roku
ciągłe
ikrajów
przyległa
1637
stargardzka
wojny
żywności.
i skład
podpisaniu
nie
kraina
sprzyjały
Wraz
wraz
stały
pokoju
z-Marchii.
się
utworzona
XIX
liczba
mieszkańców
została
wskutek
od
dawnego
rozwoju
przemysłu
urzędu
powiatu
domeny
iszlachcianek.
rolnictwa
szadzkiego
książęcej
powiązanego
(Kreis
i Burgsdorf,
tamtejszego
Saatzig),
zsieć
przetwórstwem,
zamku.
którego
nazwa
zwiększyła
ciężkiego
szereg
Rzeszę,
Królewiec).
okresie
obozów
wykonywali
(Stargard)
poprzedzającym
pracy
głównie
iw
przetwórczego.
przymusowej,
IIisię
prace
wojnę
rolnicze
światową
gdzie
W
czasie
robotnicy
oraz
wojny
budowlane
pochodzący
na
szybki
terenie
izapasów
ziemi
zklasztor
autostrady
stargardzkiej
podbitych
rozwój
Berlin
przemysłu
istniało
przez
IIIwZa
Zacięte
miesiącach
walki
lutym
pomiędzy
iiLubowa,
marcu
oddziałami
1945
Armii
Czerwonej
iRozwiązany
wojskami
niemieckimi
trwały
w
Na
państwa
mocy
polskiego,
ustaleń
międzynarodowych
które
podjęło
trud
Stargard
zagospodarowania
wraz
zjoannitów
przyległą
zniszczonego
krainą
włączony
wojną
obszaru.
został
do
7/7