Martin Heidegger (ur. 26 września 1889 w Meßkirch, zm. 26 maja

Martin Heidegger (ur. 26 września 1889 w Meßkirch, zm. 26 maja 1976 we Fryburgu
Bryzgowijskim) – filozof niemiecki. Myśl filozoficzna Heideggera uznawana bywa za jedną z
najwaŜniejszych w filozofii XX wieku.
Studiował na uniwersytetach we Fryburgu oraz Marburgu pod kierunkiem Henryka Rickerta.
Profesorem filozofii został w roku 1928. 23 kwietnia 1933 roku, został rektorem Uniwersytetu we
Fryburgu i wstąpił do NSDAP publicznie dając wyraz swego poparcia dla nazizmu. Dokładnie
rok później podał się do dymisji i wycofał swoje poparcie.
Poglądy
Za najwaŜniejsze dzieło Heideggera uznaje się Bycie i czas (niem. Sein und Zeit (1927).
Heidegger zajmuje się w nim, określanym przez siebie jako fundamentalne, pytaniem o sens
bycia i analizą ontologiczną ludzkiego bycia (jestestwa, Dasein).
Myśl Heideggera nieustannie ewoluowała motywowana pragnieniem jak najlepszego
naświetlenia problemu Bycia. Rozwój ten konfrontując stanowisko Heideggera z tradycją filozofii
europejskiej, doprowadził go do przekonania, iŜ techniczny język filozofii nie jest w stanie zdać
w istocie sprawy z tego co od początku chciał wyrazić. Potrzeba kreacji własnego języka
zaowocowała całą gamą nowych metaforycznych terminów, o rozmyślnie poetyckiej wręcz sile
wyrazu.
RóŜnica ontologiczna – Byt i Bycie
Jądro filozofii Heideggera stanowi problem Bycia (Sein). Podczas gdy tradycyjna ontologia
koncentrowała swoje wysiłki wokół bytu, dla Heideggera kluczowym zagadnieniem pomijanym
właściwie przez dotychczasową filozofię jest kwestia Bycia tegoŜ Bytu. Zadaniem nowej
(według określenia Heideggera „fundamentalnej”) ontologii ma być zatem naświetlenie
zapoznanego zagadnienia Bycia. RozróŜnienie między Bytem a Byciem to tzw. róŜnica
ontologiczna.
Bycie dla Heideggera to egzystencja (to wyróŜnia człowieka od pozostałych bytów). Swoim
Ŝyciem człowiek daje juŜ jakąś odpowiedź, ale nie zdaje sobie z tego sprawy. Stąd kierowanie
uwagi na to, co jest wokół (ludzie, rzeczy). Bycie bytu jest wolą. KaŜdy byt jest bytem woli.
Podstawą bytu z kolei jest bycie. Bycie wyzwala byt w ryzyko (bycie to ryzykowanie), które
opiera się na woli. Od nas samych zaleŜy, jak postąpimy w naden sytuacji (ryzyku). Trzeba teŜ
pamiętać, iŜ byt jako zaryzykowany, połoŜony jest na "wadze". Całość wiąŜe się z problematyką
bycia lub nie bycia w "otwartym". "Otwarte", jako pojęcie, w którym człowiek nie funkcjonuje.
Termin ten jest dla zwierząt i roślin, bo nie zdają sobie z tego sprawy. Zatem "otwarte" jest tym,
co nie zastanawia (bo nie grozi).
Jean-Paul Charles Aymard Sartre (ur. 21 czerwca 1905 w ParyŜu, zm. 15 kwietnia 1980 w
ParyŜu) – powieściopisarz, dramaturg, eseista i filozof francuski. Przedstawiciel nurtu
filozoficznego – egzystencjalizmu.
Laureat Nagrody Nobla w dziedzinie literatury za rok 1964 (odmówił jej przyjęcia).
Filozof-egzystencjalista
Dzięki załoŜonej w 1945 gazecie filozoficzno-literackiej Les Temps modernes, Sartre stał się
sławnym i popularnym pisarzem i filozofem. Organizuje słynne zebrania intelektualistów (m.in.
Simone de Beauvoir, Maurice Merleau-Ponty i Raymond Aron) w paryskiej dzielnicy Saint
Germain des Prés, podczas których propaguje egzystencjalizm (dzięki niemu stał się
najpopularniejszym kierunkiem filozoficznym i "subkulturą" lat 40. i 50. XX w. z własnymi
kawiarniami i muzyką jazzową).
Zarys poglądów
W fazie początkowej, poglądy Sartre'a wpisują się w tradycję egzystencjalizmu; ten nurt
filozoficzny wywodzi się bezpośrednio z XX-wiecznej fenomenologii niemieckiej, chociaŜ
motywy charakterystyczne pojawiają się juŜ w XIX wieku, w pismach Nietzschego i
Kierkegaarda. W latach 1920-30, egzystencjalizm reprezentowany był przez m.in. Heideggera,
Jaspersa, Marcela i samego Sartre'a. Według egzystencjalizmu, i zgodnie z najbardziej znanym
ze sloganów Sartre'a, "istnienie poprzedza istotę" (l'existence précède l'essence), człowiek zaś
ponosi pełną odpowiedzialność za własne czyny, co moŜe w nim wywoływać poczucie
samotności, zagubienia i zagroŜenia w świecie, lęku przed śmiercią.
Najsłynniejsze dzieło Sartre`a Byt i Nicość (L'être et le néant) zostało opublikowane w 1943 r.
Na pierwszej stronie Sartre określił je jako "zarys ontologii fenomenologicznej". Fenomenologia
jest badaniem sposobu, w jaki rzeczy pojawiają się lub są obecne w świadomości.
Fenomenologia nie jest jednak tylko prostym rejestrowaniem treści świadomości – bada ona jej
struktury. Ontologia natomiast, stara się przede wszystkim odpowiedzieć na pytanie: co jest,
jakie rodzaje rzeczy składają się na wszechświat. Ontologia fenomenologiczna bada więc
związki między faktami w świecie i naszą ich świadomością.
Podstawowe pytanie Sartre`a brzmiało "Co to znaczy być istotą ludzką?". Jego odpowiedź
jest zawarta juŜ w samym tytule "Bytu i Nicości". Rzeczywistość ludzka składa się bowiem z
dwu sposobów istnienia – bytu i nicości, zarówno bycia jak i niebycia. Istota ludzka istnieje
jednocześnie jako byt-w-sobie ; rzecz lub podmiot i jako byt-dla-siebie czyli świadomość,
będąca niebytem, niebędąca więc tą rzeczą, której jest świadoma.
Będąc w istocie nicością – świadomość pragnie być "efektywnie zaangaŜowana w świat
przyszły" i właśnie na tym polega nasza ludzka wolność. Wolność teŜ jest nicością, a
doświadczamy jej gdy stajemy się świadomi, czym nie jesteśmy, i gdy dzięki temu moŜemy
wybrać, czym będziemy w przyszłości. PoniewaŜ nasza wolność jest nicością, nie dokonujemy
wyborów na podstawie rzeczy, są one wyborami wartości i znaczeń. Aby wykonać jakąś
czynność musimy wycofać się z naszego uczestnictwa w świecie, by zastanowić się, co nie
istnieje – tę pustkę właśnie wypełnić moŜemy działaniem. Sartre uwaŜa, Ŝe wybór działania jest
wyborem nas samych, nie istnienia. Trzeba istnieć, Ŝeby wybierać. Wybieramy natomiast swoją
esencję – konkretny sposób przyszłego istnienia.
Znana jest jego analiza zjawiska znanego w j. fr. jako zła wiara (mauvaise foi) – ma wiele
ona postaci (kalka, stereotyp). Człowiek przygnieciony odpowiedzialnością wyboru znaczenia i
wartości dla swego Ŝycia – znajduje ucieczkę w przyjmowaniu gotowych ról dających mu
znaczenie, którego nie musi sam tworzyć. Zamiast Ŝyć jak podmiot, który doświadcza swej
wolności, Ŝyje jak przedmiot pełniący określoną funkcję. Innym razem człowiek chce zaprzeczyć
temu, czym aktualnie jest (np. gdy jest niewolnikiem nałogu) podejmując jakieś zobowiązanie,
ale nie dotrzymuje go. Oszukuje więc sam siebie. Dla Sartre'a Ŝyć w złej wierze to odwracać się
od swojej wolności i tworzenia własnego znaczenia.
Max Weber (ur. 21 kwietnia 1864 w Erfurcie, zm. 14 czerwca 1920 w Monachium) niemiecki socjolog, historyk, ekonomista, prawnik, religioznawca i teoretyk polityki.
Jedną z podstawowych zasług Webera jest umocowanie metodologii nauk społecznych.
Weber odrzucał pozytywistyczną koncepcję nauk społecznych jako nauk przyrodniczych. Weber
postulował,
aby nadać
naukom
społecznym
ścisły
i obiektywny charakter poprzez
opracowywanie specyficznej dlań metodologii i filozofii nauki (np. koncepcja typów idealnych),
opisywanie ich jak najbardziej precyzyjnym językiem (wprowadził wiele do dziś uŜytecznych
pojęć) oraz prowadzenie zakrojonych na szeroką skalę badań historyczno-porównawczych.
Swoją teorię socjologiczną Weber buduje na pojęciu działania. Od innych zachowań ludzkich
odróŜnia je to, Ŝe działający podmiot wiąŜe z nim subiektywny sens. Operacja rozumienia
(Verstehen) jest moŜliwa tylko w odniesieniu do działań racjonalnych. Weber wierzył jednak, Ŝe
człowiek w większości przypadków nie zachowuje się racjonalnie. Dlatego teŜ postulował
badanie ludzkich zachowań poprzez zestawianie ich z w pełni racjonalnymi i logicznie spójnymi
typami idealnymi.
Pojęcie działania racjonalnego jest kluczem do zrozumienia procesu racjonalizacji,
charakterystycznego dla kultury zachodniej. Nastawienie na racjonalność jest tym, co wyróŜnia
etykę protestancką rozwijaną przez wywodzący się z kalwinizmu purytanizm. Weber stawia
tezę, Ŝe kierunkiem rozwoju społeczeństwa zachodniego jest odchodzenie od tradycji i
rozszerzenie obszarów, w których dominuje myślenie i działanie o charakterze racjonalnym.
Proces ten Weber określał jako odczarowywanie świata - niszczenie świata opartego na
magii. Wyrazem tych przekonań są zwłaszcza analizy Webera dotyczące biurokracji. Słynna
jest jego teza o wyŜszości protestanckich świąt Wielkiej Nocy nad katolickim BoŜym
Narodzeniem.