PODCHORĄŻY JAN BOLESŁAW GRZYBAŁA

JACEK GRZYBAŁA
PODCHORĄŻY
JAN BOLESŁAW GRZYBAŁA
Wspomnienie o Janie Bolesławie Grzybale, z początku Jego służby wojskowej,
nauki w Wołyńskiej Szkole Podchorążych Rezerwy Artylerii im. Marcina
Kątskiego we Włodzimierzu.
Jan Bolesław (* 30 lipca 1914 roku w Krakowie, † 28 lipca 1985 w Kielcach)
był:
> synem Jana Franciszka (* 19 stycznia 1862 w Odrzykoniu, † 18 czerwca
1936 w Krakowie);
> wnukiem Szymona (* 28 października 1831, † 23 grudnia 1896,
w Odrzykoniu);
> prawnukiem Tomasza (* 16 grudnia 1794, † 10 marca 1862 w Odrzykoniu);
> praprawnukiem Macieja (* ok. 1772 roku, zmarł mając 53 lata, 21 stycznia
1805 roku w Odrzykoniu);
> 3x prawnukiem Szymona (* ok. 1736 roku, zmarł mając 33 lata,
27 kwietnia 1789 roku w Odrzykoniu).
Kielce, czerwiec 2014
1
Mój Tata, Jan Bolesław Grzybała, urodzony 30 lipca 1914 roku w Krakowie,
w 1933 roku zdaje maturę w Gimnazjum OO. Pijarów i rozpoczyna studia
Akademii Górniczej w Krakowie na Wydziale Górniczym.
W trakcie studiów zostaje powołany do wojska. Jego przydział to
Wołyńska Szkoła Podchorążych Rezerwy Artylerii im. Marcina Kątskiego
we Włodzimierzu 1. Nauka w szkole trwała jeden rok, w przypadku mego Taty
to okres od 21 września 1937 do 28 czerwca 1938 roku.
Kogo, celem odbycia służby wojskowej, powoływano do takiej szkoły?
Warunkiem było ukończenie szkoły średniej i posiadanie matury.
Powoływano także, tak jak mojego Tatę, studentów w trakcie studiów, gdyż
już wtedy sytuacja polityczna była bardzo nie jasna trzeba było się zbroić
oraz szkolić kadrę. Komendantem Szkoły był pułkownik mgr Jan Antoni
Filipowicz 2.
Komendant Wołyńskiej Szkoły Podchorążych Rezerwy
Artylerii im. Marcina Kątskiego we Włodzimierzu,
pułkownik mgr Jan Antoni Filipowicz.
Obwieszczenie. Decyzją z dnia 21 maja 1922 r. Nr A. O. 1638 - Pan Minister Spraw
Wewnętrznych zmienił nazwę miasta "Włodzimierz-Wołyński" Województwa Wołyńskiego
na "Włodzimierz". ~ Wojewoda (-) M. Mickiewicz. (Dziennik Urzędowy Województwa
Wołyńskiego. R. 2, 1922/1923, nr 4 z dnia 4 lipca 1922, poz. 250.)
2
Pułkownik mgr Jan Antoni Filipowicz był jednym z obrońców Lwowa w 1918 roku –
organizuje obronę artyleryjską miasta. Brał udział w walkach na kresach wschodnich
z agresją bolszewicką w 1920 roku. Za wybitne męstwo z narażeniem życia w walkach
obronnych 1918 – 1920, w dniu 17 stycznia 1921 roku, został wyróżniony Orderem Virtuti
Militari V klasy. Po zakończeniu działań wojennych zostaje oficerem zawodowym w wojsku.
W 1927 roku kończy studia magisterskie z polskiego prawa. W latach 1929 – 1934 dowodzi
3 Dywizjonem Artylerii Konnej w Wilnie. Od 28 kwietnia 1934 do grudnia 1938 pełni
obowiązki Komendanta Szkoły Podchorążych Artylerii we Włodzimierzu. W 1937 roku
awansuje do stopnia pułkownika Wojska Polskiego.
1
2
Słuchacze byli skoszarowani i otrzymywali, tak jak w normalnym wojsku,
żołd. Z opowiadań Taty wiem, że ich rocznik zrzekł się części tego żołdu
na rzecz jednej ze szkół a konkretnie na dożywianie w niej dzieci.
Po ukończeniu szkoły słuchacze otrzymywali tytuł bombardier lub
kapral podchorąży. Absolwentom, którzy wyróżniali się osiągnięciami
w nauce przyznawano stopień plutonowy podchorąży. Wśród nich był mój
Tata, który na 78 słuchaczy uzyskał 6 lokatę oraz jego kolega ze studiów
Edmund Peszko, który uzyskał 5 lokatę.
Czego uczono w Wołyńskiej Szkole Podchorążych Rezerwy Artylerii?
Według świadectwa mojego Taty, podczas kursu trwającego 10 miesięcy
słuchaczy obowiązywało łącznie szesnaście przedmiotów nauczania wyszkolenie bojowe, instrukcje strzelania, terenoznawstwo i topografia,
wyszkolenie piesze, wyszkolenie strzeleckie, jazda konna, bateria zaprzężona,
działoczyny, opis sprzętu i amunicja artyleryjska, nauka służby wewnętrznej,
łączność, gazoznawstwo, organizacja wojska i P.W., wyszkolenie saperskie,
nauka o koniu oraz wychowanie fizyczne.
Na poligonie w trakcie zajęć ze strzelania z działa.
Celowniczy Jan Bolesław Grzybała stoi w środku, z przodu.
3
Było to 76 lat temu i niektóre przedmioty w wyszkoleniu wojskowym wydają
się dzisiaj zupełnie archaiczne, np. jazda konna, bateria zaprzężona czy
nauka o koniu. Tata mój z jazdy konnej miał ocenę 9 na 10 możliwych.
Ocena była wysoka a uzyskał ją zapewne dlatego, iż wszystkie wakacje będąc
jeszcze uczniem gimnazjum spędzał w majątku rodzinnym swojej matki
Jadwigi z domu Krassowskiej, w Zakrzowie gm. Oksa woj. Kieleckie.
Tu zawsze był jeden koń wolny do jazdy wierzchem, z czego mój Tata
korzystał.
Ta umiejętność jazdy konnej przydała się Tacie nie tylko w szkole
wojskowej, lecz przede wszystkim we wrześniu 1939 roku, gdy jako żołnierz
5 pułku artylerii ciężkiej Armii „Kraków”, na koniu przejechał szmat Polski,
Bieszczady, Gorgany uważane za jedne z najdzikszych gór Europy, a potem
przejście graniczne na Przełęczy Tatarskiej i dalej na Węgry aż do Miskolca 3.
Fotografia zrobiona podczas zajęć z jazdy konnej.
Z pamiątek z pobytu w szkole podchorążych pozostało w domu zdjęcie
z poligonu w trakcie strzelania z działa, świadectwo Taty z podchorążówki
oraz zdjęcie całego rocznika z kadrą zrobione po rozdaniu świadectw.
Zobacz: Pechowy odział, podchorąży rez. Jan Grzybała, opisujący fragment żołnierskich
losów Jana Bolesława Grzybały - internowanie i pobyt na Węgrzech od września 1939
do marca 1940 roku.
3
4
Świadectwo ukończenia w 1938 roku przez Jana Bolesława Grzybałę
Wołyńskiej Szkoły Podchorążych Rezerwy Artylerii im. Marcina Kątskiego we Włodzimierzu.
5
Aneks
Jak podaje Kazimierz Bar, w okresie międzywojennym władze wojskowe
niejednokrotnie zajmowały się problemem szkolnictwa w wyniku tego
w latach 1918 - 1939 dokonywane były liczne przeobrażenia w strukturze
szkolnictwa wojskowego.
Poszczególne rodzaje broni i służb organizowały odpowiednie szkoły,
których zadaniem było szkolenie i podnoszenie kwalifikacji kadry zawodowej.
Szkolenie oficerów rezerwy artylerii prowadzone było w szkołach
podchorążych artylerii. Od roku 1922 przystąpiono do szkolenia szeregowych
rezerwy z cenzusem (tj. posiadających prawo do skróconej służby wojskowej),
przy Szkole Podoficerów Zawodowych Artylerii. Już w roku następnym został
zlikwidowany tam dywizjon szkolny dla podchorążych rezerwy artylerii
i utworzono następujące szkoły podchorążych (od lipca 1925 roku jako
dywizjony szkolne podchorążych rezerwy artylerii) w okręgach korpusu: OK I
— Ostrów - Komorowo (1925-1926), OK II — Włodzimierz Wołyński (1926),
OK III — Wilno (1925-1927), OK V — Kraków (1924-1926), OK VI —
Kołomyja (1925-1926), OK VII — Poznań (1923-1927), OK VIII — Grudziądz
(1924-1926).
W latach 1926 - 1927 dywizjony szkolne okręgów korpusu III, V, VI
oraz VII zostały zlikwidowane, zaś z dywizjonów szkolnych OK I i II
utworzono w listopadzie 1926 roku Szkołę Podchorążych Rezerwy Artylerii.
Rok później, w listopadzie 1937 roku, nadano jej nazwę „Wołyńska Szkoła
Podchorążych Rezerwy Artylerii im. Marcina Kątskiego”.
(Podaję za: Kazimierz Bar, Akta szkół wojskowych. Piechoty, kawalerii i artylerii z lat
1918 -1939.)
6