ZMIANA STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW

Transkrypt

ZMIANA STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENEGO GMINY GRÓJEC
Uwarunkowania rozwoju
ZMIANA
STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW
ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO
GMINY GRÓJEC
Załącznik nr 1 do
Uchwały Nr XXX / 229 / 12
Rady Miejskiej w Grójcu
z dnia 10 września 2012r
OPRACOWANIE
Miejska Pracownia Urbanistyczna w Radomiu
Dyrektor – mgr inż. arch. Bronisław Elżanowski
ZESPÓŁ PROJEKTOWY
Główny projektant:
mgr inż. arch. Jerzy Filipiuk
- koordynacja prac
- zagadnienia:
• przestrzenne
• mieszkalnictwo
• usługi
• oświata
• kultura
• demografia
• sprawy społeczne
• ochrona zdrowia
• komunikacja
ZESPÓŁ PROJEKTOWY:
mgr inż.arch. Konrad Brejtkop
mgr inż. arch. Leszek Pietruczenia
mgr inż. Jacek Słupek
mgr inż. Jerzy Ninard
mgr inż. Władysław Król
mgr inż. Rafał Adamczyk
- dziedzictwo kulturowe
- zagadnienia przestrzenne
- zagadnienia przyrodnicze, rolnictwo
- infrastruktura techniczna
- komunikacja
mgr inż. Światomir Ząbek
tech. Jakub Kostecki
tech. Agnieszka Wożniak
Opracowanie zmiany studium:
„AMBIT”
PRACOWNIA ARCHITEKTURY I URBANISTYKI
ZESPÓŁ PROJEKTOWY:
główny projektant – mgr inż. arch. Beata Malicka-Ząbek
infrastruktura techniczna – mgr inż. Jerzy Ninard
środowisko przyrodnicze – mgr inż. Jacek Słupek
mgr Mariusz Gunia
zagadnienia przestrzenne – mgr inż. Jakub Kostecki
2
3
SPIS TREŚCI
1.
2.
3.
WPROWADZENIE. .................................................................................................................................. 5
UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE Z POŁOŻENIA GMINY ....................................................... 6
UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE Z SYTUACJI DEMOGRAFICZNEJ ................................... 6
3.1.
Ocena procesów demograficznych.................................................................................................... 6
3.2.
Rozmieszczenie ludności, zagęszczenie, feminizacja. ...................................................................... 7
3.3.
Prognozy demograficzne ................................................................................................................... 7
4.
UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE Z SYTUACJI SPOŁECZNEJ .............................................. 8
4.1.
Rynek pracy ...................................................................................................................................... 8
4.2.
Bezrobocie ........................................................................................................................................ 8
4.3.
Pomoc społeczne ............................................................................................................................... 9
5.
UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE Z UKŁADU FUNKCJONALNO – PRZESTRZENNEGO,
OSADNICTWA, STANU I CECH ZAINWESTOWANIA I ZAGOSPODAROWANIA TERENU.. 9
5.1.
Ogólny bilans terenu ........................................................................................................................ 9
5.2.
Układ funkcjonalno - przestrzenny i osadnictwo ........................................................................... 10
5.3.
Uwarunkowania wynikające ze stanu zagospodarowania . ............................................................. 10
5.4.
Miejski układ przestrzenny ............................................................................................................. 11
5.5.
Wnioski ........................................................................................................................................... 12
6.
UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE ZE STANU INFRASTRUKTURY SPOŁECZNEJ . ........ 13
6.1.
Administracja ................................................................................................................................. 13
6.2.
Kultura ........................................................................................................................................... 13
6.3.
Oświata i szkolnictwo .................................................................................................................... 13
6.4.
Ochrona zdrowia ............................................................................................................................ 14
7.
UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE ZE STANU KOMUNIKACJI ............................................ 14
7.1.
Schemat sieci drogowej ................................................................................................................. 14
7.2.
Standard sieci drogowej ................................................................................................................. 14
7.3.
Komunikacja pasażerska ................................................................................................................ 15
8.
UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE ZE STANU I KONIECZNOŚCI ROZBUDOWY
INFRASTRUKTURY TECHNICZNEJ ................................................................................................ 15
8.1.
Ocena możliwości zaopatrzenia w wodę jednostek osadniczych gminy......................................... 15
8.2.
Ocena możliwości odprowadzenia i oczyszczania ścieków bytowo-gospodarczych ..................... 16
8.3.
Ocena możliwości odprowadzenia wód opadowych ...................................................................... 16
8.4.
Ocena możliwości zaopatrzenia gminy w gaz przewodowy ........................................................... 16
8.5.
Ocena możliwości rozbudowy i modernizacji systemu ciepłowniczego ....................................... 16
8.6.
Ocena możliwości zaopatrzenia obszaru gminy w energię elektryczną ......................................... 16
8.7.
Ocena możliwości zapewnienia usług telekomunikacyjnych ......................................................... 16
8.8.
Ocena możliwości racjonalnego prowadzenia gospodarki odpadkami ........................................... 17
8.9.
Uwarunkowania rozwoju ................................................................................................................ 17
9.
UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE Z OCHRONY WARTOŚCI KULTUROWYCH I
KRAJOBRAZOWYCH .......................................................................................................................... 17
9.1.
Ocena istniejących uwarunkowań .................................................................................................. 17
9.2.
Wnioski dot. możliwości poprawy stanu środowiska kulturowego i krajobrazowego .................... 18
10. UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE ZE STANU ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO ....... 19
10.1.
Wstęp .............................................................................................................................................. 19
10.2.
Uwarunkowania wynikające z budowy geologicznej terenu gminy ............................................... 19
10.3.
Warunki geomorfologiczne – uwarunkowania ............................................................................... 20
10.4.
Warunki klimatyczne – uwarunkowania ......................................................................................... 20
10.5.
Gleby – uwarunkowania ................................................................................................................. 21
10.6.
Warunki wodne – uwarunkowania .................................................................................................. 21
10.7.
Szata roślinna – uwarunkowania ..................................................................................................... 22
10.8.
Fauna – uwarunkowania ................................................................................................................. 22
10.9.
Ochrona przyrody – uwarunkowania .............................................................................................. 23
10.10. Zagrożenie środowiska, konflikty i ograniczenia............................................................................ 25
10.11. Powiązania przyrodnicze ................................................................................................................ 26
4
10.12. Wskazania wynikające z uwarunkowań przyrodniczych ................................................................ 27
10.13. Podsumowanie. ............................................................................................................................... 28
10.14. Wnioski ........................................................................................................................................... 28
11. UWARUNKOWANIA ROZWOJU I PRODUKCJI ROLNICTWA .................................................... 29
11.1.
Uwarunkowania wynikające z istniejącej pokrywy glebowej ......................................................... 29
11.2.
Uwarunkowania produkcji rolnej wynikające ze stanu istniejącego ............................................... 30
12. ZADANIA
SŁUŻĄCE
REALIZACJI
PONADLOKALNYCH
CELÓW
PUBLICZNYCH…………………………………………………………………………………………....31
13. UWARUNKOWANIA FORMALNO – PRAWNE ................................................................................. 31
13.1.
Miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego...................................................................... 31
13.2.
Uregulowania prawne z zakresu ochrony przyrody ........................................................................ 32
13.3.
Decyzje władz konserwatorskich dotyczące zabytków................................................................... 32
13.4.
Badania archeologiczne .................................................................................................................. 37
5
1. WPROWADZENIE.
Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Grójec obejmującej:
- miasto Grójec
- 39 wsi sołeckich
sporządzane było po wejściu w życie zmian w strukturze administracyjnej państwa, w wyniku których
dotychczasowe województwo radomskie wraz z miastem i gminą Grójec włączone zostało w obręb
województwa mazowieckiego.
Grójec stał się w związku z tym:
- siedzibą gminnych władz samorządowych
- siedzibą starostwa powiatowego
W obręb starostwa powiatowego weszły ponadto gminy:
- Nowe Miasto n/Pilicą (miasto)
- Mogielnica (miasto)
- Goszczyn
- Błędów
- Belsk Duży
- Pniewy
- Tarczyn
- Jasieniec
- Chynów
- Warka (miasto)
Łącznie powierzchnia powiatu grójeckiego w/g danych za rok 1998 wynosiła 1383 km2 a liczba mieszkańców
109070.
Ta zmieniona sytuacja w zasadniczy sposób rzutowała na cały proces analiz zmierzający do:
- określenia uwarunkowań rozwoju,
- wypracowania celów i kierunków rozwoju oraz głównych kierunków polityki przestrzennej.
Ma to ścisły związek z koniecznością właściwego pojmowania rangi i znaczenia:
- grójecko – wareckiego regionu sadowniczego w skali wykraczającej poza ramy województwa,
- miasta Grójec, jako dominującego ośrodka w skali regionu, skupiającego usługi o zróżnicowanym zasięgu i
dostosowane do stale rosnącej skali potrzeb.
Samorząd wojewódzki, przed którym stoi zadanie kształtowania i prowadzenie polityki rozwoju winien poprzez:
- określenie celów i kierunków rozwoju województwa,
- przyjęcia odpowiedniej strategii ich osiągania,
- sporządzenie planu zagospodarowania przestrzennego województwa
wpłynąć istotnie na stworzenie szans i możliwości rozwoju regionu, w których miasto i gmina Grójec powinny
odegrać kluczową rolę.
Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego służy zarówno do formułowania
wniosków do tych opracowań, jak i stworzy przesłanki do prorozwojowych działań samorządów gminnego i
powiatowego.
Istotą tej fazy sporządzania studium jest określenie występujących uwarunkowań rozwoju. Obejmują one:
- uwarunkowania zewnętrzne wynikające z położenia gminy na tle regionu i województwa,
- uwarunkowania wewnętrzne wynikające
• ze stanu i cech środowiska przyrodniczego
• ze stanu i cech zainwestowania, układu funkcjonalno – przestrzennego, osadnictwa i bazy usługowej
• z cech środowiska kulturowego i krajobrazu
• ze stanu infrastruktury technicznej i komunikacji
• z sytuacji demograficznej
• z sytuacji społecznej
• ze stanu gospodarki w tym produkcji rolnej i sadownictwa
• z potrzeb i aspiracji społecznych
• z potrzeb obronności kraju
- uwarunkowania formalno – prawne a zwłaszcza wynikające ze stanu opracowań urbanistycznych,
programów i podjętych realizacji przedsięwzięć, decyzji administracyjnych itp.,
- uwarunkowania wynikające z zadań służących realizacji ponadlokalnych celów publicznych
6
2. UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE Z POŁOŻENIA GMINY.
Gmina Grójec położona jest w centralnej części powiatu grójeckiego i graniczy:
- od północy z gminami Tarczyn i Prażmów
- od wschodu z gminą Chynów
- od południa z gminami Jasieniec i Belsk
- od zachodu z gminą Pniewy
Powiat grójecki, wraz z przyległymi od południa powiatami białobrzeskim i kozienickim, oraz pozostałymi
powiatami utworzonymi na obszarze dotychczasowego województwa radomskiego, wchodzi w obręb
południowego Mazowsza. Powiat grójecki ma powierzchnię 1285,85 km2, liczba ludności wynosi 96,6 tys.,
gęstość zaludnienia 78 os/km2. Gmina stanowi 8,72% powierzchni powiatu. Na jego tle w sposób wyraźny
akcentuje się liczący ok. 43 tys. ha i stanowiący 13% sadów w kraju, grójecko – warecki kompleks sadowniczy,
rozciągający się na obszarze gmin Błędów, Belsk, Pniewy, Grójec, Jasieniec, Chynów, Tarczyn i Warka. Jego
rozmiary, przestrzenne ukształtowanie i usytuowanie w tym kontekście miasta Grójec, stanowią niezwykle
istotne uwarunkowanie wpływające na rozwój zarówno regionu jak i samego miasta. Wysoki poziom produkcji
sadowniczej, przechowalnictwo i przetwórstwo, wymagają dalszego rozwoju infrastruktury, zarówno w zakresie
obsługi jak i zbytu owoców i przetworów.
Stwarza to niezwykłą szansę wszechstronnego rozwoju regionu, poszczególnych gmin a zwłaszcza miasta.
Niestety, powoduje również szereg zagrożeń i konfliktów przestrzennych. Czynnikiem znacząco wpływającym
na szanse rozwoju gminy jest wysoce korzystne położenie w stosunku do szlaków komunikacyjnych. Dzięki
krzyżującym się na obszarze gminy drogom krajowym Nr 7 S7 i Nr 50, posiada ona bardzo dogodne połączenia
z Warszawą, pozostałą częścią województwa oraz głównymi ciągami komunikacyjnymi kraju, drogą Nr 2 (E-30)
i drogą Nr 8 (E-67).
Stanowi to o wysokim stopniu atrakcyjności osadnictwa i inwestowania na terenie miasta i gminy.
Program budowy autostrad, projektowany ich przebieg i planowane podniesienie rangi drogi Nr 7 do klasy drogi
ekspresowej, niewątpliwie podniosą stopień tej atrakcyjności. Wykorzystanie tej szansy uzależnione jest od
oferty, jaką gmina będzie w stanie przedstawić potencjalnym inwestorom. Wymaga to przygotowania i
zaprezentowania odpowiedniej strategii rozwoju, ujmującej zarówno wszystkie czynniki występujące obecnie,
jak i potrzeby podjęcia działań na różnych szczeblach, zwłaszcza decyzyjnych, mogących wpłynąć na tworzenie
nowych uwarunkowań pomnażających szanse rozwoju.
Niezwykle istotnym czynnikiem wpływającym na rozwój i promocję gminy i regionu, winny stać się plany
rozwoju województwa i kraju. W opracowaniach tych, lokalna i regionalna polityka rozwoju i jej kierunki muszą
być bezwzględnie właściwie i wszechstronnie prezentowane.
Podstawą do ich formułowania winien być nie tylko grójecko – warecki kompleks sadowniczy, oferujący bogaty
asortyment owoców i w przyszłości ich przetworów, ale i potrzeby oraz możliwość rozwoju całej sfery
usługowej, a także skooperowanej wytwórczości i produkcji, której przykłady występują już obecnie.
Skutkiem tych działań winno być nadanie miastu rangi ośrodka o znaczeniu regionalnym dla tej części
Mazowsza. Określenie „Grójec stolicą mazowieckiego sadownictwa”, nie musi brzmieć jak frazes, lecz
stanowiąc najpierw hasło o charakterze motywującym, w przyszłości stać się pełną treści rzeczywistością.
3. UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE Z SYTUACJI DEMOGRAFICZNEJ.
Sytuacja w zakresie demografii jest wynikiem stabilnej sytuacji w zakresie ekonomicznej bazy rozwoju, w której
najważniejszą rolę odgrywają
- sadownictwo
- pozostałe dziedziny rolnictwa
- utrzymująca się i „perspektywiczna” rola miasta jako ośrodka koncentracji administracji, usług i produkcji.
3.1.
-
Ocena procesów demograficznych.
ludność miasta i gminy w latach 1980 – 2000 i 2008
miasto
gmina
razem
-
1980
12697
7963
20660
1990
14530
7910
22440
1997
14588
7968
22556
w latach 1980 – 1990
• ludność miasta rosła średniorocznie po ok. 1,4 %
1998
14639
7967
22606
1999
14766
7954
22720
2008
15 534
8371
23 905
7
• ludność wsi malała analogicznie po ok. 0,07 %
w latach 1990 – 1997
• ludność miasta pozostała w zasadzie bez zmian
• ludność wsi wzrastała minimalnie po ok. 0,1 %
w latach 1997 – 1999
• ludność miasta rosła średniorocznie po ok. 0,4 %
• ludność wsi malała analogicznie po ok. 0.05 %
w roku 2008
• ludność miasta wzrosła ok. 5 %
• ludność wsi wzrosła ok. 5 %
• ludność gminy ogółem wzrosła ok. 5%
-
-
-
Obserwacja procesów migracyjnych i przyrostu naturalnego
1998 r – saldo migracji (dodatnie) wyn.
120 osób
- przyrost naturalny (ujemny) wyn.
39 osób
1999 r – saldo migracji (dodatnie) wyn.
140 osób
- przyrost naturalny (ujemny) wyn.
11 osób
Rozmieszczenie ludności, zagęszczenie, feminizacja.
3.2.
Rok
1997
1998
1999
2005
•
kobiety
11565
11605
11682
11861(51,6%)
Ludność gminy ogółem
ludność
na 1 km2
mężczyźni
ogółem
10991
22556
185,1
11001
22606
185,5
11038
22720
186,4
11118(48,4%)
22979
190,5
ludność
kobiety
mężczyźni
1997
7603
6985
1998
7642
6997
1999
7731
7035
• w tym część wiejska gminy
Rok
3.3.
105,2
105,5
105,8
106,7
w tym miasto Grójec
Rok
1997
1998
1999
Feminizacja
kobiety
3962
3963
3951
ludność
mężczyźni
4006
4004
4003
ogółem
14588
14639
14766
ogółem
7968
7967
7954
na 1 km2
Feminizacja
1770,4
1776,5
1791,9
108,8
109,2
109,8
na 1 km2
Feminizacja
70,1
70,1
69,9
98,9
98,9
98,7
Prognozy demograficzne.
W studium zagospodarowania przestrzennego województwa radomskiego, opracowanego przez
Wojewódzkie Biuro Planowania Przestrzennego w Radomiu – grudzień 1998r – przewidywano na 2020 rok w
tzw. „wariancie wojewódzkim” następującą liczbę ludności
-
obszar
miasto Grójec
część wiejska gminy
razem
biologiczna
15 500
9 200
24 700
pomigracyjna
17 000
10 000
27 000
8
Tymczasem dobre podstawy rozwoju miasta, wynikające ze stanu infrastruktury, mieszkalnictwa i sfery
usługowej, a także jego położenia, stwarzają zachętę dla osadnictwa, inwestowania i prowadzenia działalności
gospodarczej.
Czynnikiem mogącym znacznie przyspieszyć przyrost ludności mogą się stać:
- napływ kapitału inwestycyjnego
- wzrost koniunktury na produkty sadownictwa i rozwój bazy przetwórczej
- dalsze ugruntowanie rangi miasta jako centrum administracyjno – usługowego dla grójecko – wareckiego
kompleksu sadowniczego
- rozwój infrastruktury obsługującej tranzyt komunikacyjny na drogach Nr 7 i 717.
Obecne dane wskazują na osiągnięcie przez miasto już obecnie prognozowanego stanu ludności i szybki przyrost
w gminie wskazujący na wcześniejsze od zakładanego na rok 2020 osiągnięcie stanu ludności.
4. UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE Z SYTUACJI SPOŁECZNEJ.
Ocena sytuacji społecznej gminy obejmuje problematykę:
- rynku pracy
- poziomu bezrobocia
- rozmiarów i form pomocy społecznej
W diagnozie stanu gminy przeprowadzono szczegółową analizę tej problematyki, z której wynikają liczne
wnioski. Na etapie formułowania najistotniejszych uwarunkowań rozwojowych, część z nich wymaga
szczególnego podkreślenia.
4.1. Rynek pracy.
Przy braku na terenie gminy wielkiego przemysłu i przesłanek aby ten stan rzeczy mógł ulec zmianie,
zasadniczą rolę odgrywać będzie w przyszłości rozwój istniejącej bazy zatrudnienia, którą stanowią:
- sadownictwo
Grójecko – warecki kompleks sadowniczy to ok. 43 tys. ha, stanowiących ok. 13 % nasadzeń sadowniczych
kraju. Od wysokiego poziomu produkcji odbiega jednak zarówno poziom bazy przechowalniczej,
przetwórstwa jak i organizacji zbytu. Rozwój tych dziedzin stanowić będzie istotny czynnik poprawy
sytuacji na rynku pracy.
- jednostki gospodarki uspołecznionej
- działalność gospodarcza
Na terenie gminy zarejestrowanych jest ponad dwa tysiące podmiotów gospodarczych. Świadczy to o
wysokim poziomie aktywności gospodarczej jej mieszkańców, wykorzystujących koniunkturę na różnego
rodzaju wyroby, usługi i inne potrzeby. Wzrost ilości zarejestrowanych firm prywatnych, zależeć może
zarówno od rosnącej skali potrzeb, jak i od tworzenia właściwego klimatu wokół tego problemu.
Status miasta jako siedziby starostwa powiatowego spowodował, że jest ono siedzibą wielu jednostek i instytucji
wchodzących w zakres tzw. infrastruktury społecznej dla całego powiatu.
W mieście ma swoją siedzibę:
- Starostwo powiatowe
- Zakład Ubezpieczeń Społecznych
- Powiatowy Urząd Pracy
- Sąd Rejonowy
- Prokuratura
- Urząd Skarbowy
- Komenda Powiatowa Policji
- Komenda Powiatowa Straży Pożarnej
- Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej (w tym szpital).
W tych warunkach, plany utworzenia czegoś na kształt strefy gospodarczej w Słomczynie mogą znacząco
wpłynąć na dalszą poprawę sytuacji na rynku pracy w gminie, a nawet w skali całego powiatu.
4.2. Bezrobocie.
W byłym województwie radomskim, którego obszar obejmowało 9 Rejonowych Urzędów Pracy, rejon
grójecki charakteryzował się najniższą stopą bezrobocia.
W 1997 roku, przy średniej dla całego ówczesnego województwa wynoszącej 14,4, stopa bezrobocia dla rejony
w Grójcu wynosiła 6,2. W 2003 roku w powiecie grójeckim stopa bezrobocia wynosi 9,7.
9
Dane liczbowe, dotyczące gminy Grójec w latach 1998 – 99 kształtowały się następująco:
m-c, rok
X. 1998
X. 1999
XII. 1999
bezrobotni
Liczba
708
926
982
%
5,07
6,60
7,04
(% liczony w stosunku do liczby osób w wieku produkcyjnym)
Wprawdzie w liczbach bezwzględnych poziom bezrobocia minimalnie rośnie, to jednak w stosunku do danych
dotyczących regionu, nadal pozostaje na zdecydowanie niższym poziomie. Wpływ na obniżenie jego poziomu
mogą mieć zmiany na rynku pracy, prowadzące do powiększenia oferty zatrudnienia, a także tworzenia
możliwości przyuczenia i zmiany kwalifikacji. Dotyczy to mniej więcej w równym stopniu kobiet i mężczyzn, a
w pewnym sensie absolwentów, którzy nie podjęli pracy.
4.3. Pomoc społeczna.
Pomocą społeczną w gminie zajmuje się Miejsko-Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Grójcu. W jego skład
wchodzi Środowiskowe Ognisko Wychowawcze oraz Punkt Konsultacyjny ds. rozwiązywania problemów
alkoholowych w rodzinie.
Na rozmiar pomocy społecznej mają wpływ:
- bezrobocie
- bezradność w spr. opiekuńczo – wychowawczych
- niepełnosprawność
- długotrwała choroba
stanowią główne powody przyznania pomocy.
Gdyby przyjąć, że rozwój gospodarczy oraz preferencje dotyczące zatrudnienia osób niepełnosprawnych
przyniosą wzrost liczby ofert zatrudnienia, skala problemu mogłaby zdecydowanie zmaleć. Uległyby w związku
z tym obniżeniu wydatki na ten cel, a środki mogłyby być przeznaczone na inne zadania i potrzeby.
5. UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE Z UKŁADU FUNKCJONALNO-PRZESTRZENNEGO,
OSADNICTWA, STANU I CECH ZAINWESTOWANIA I ZAGOSPODAROWANIA TERENU.
Układ funkcjonalno – przestrzenny gminy ukształtowany został jako wypadkowa wynikająca z:
- historycznego już przebiegu dróg o znaczeniu krajowym i regionalnym
- usytuowania miasta Grójec, którego początki sięgają XIII w.
- położenia doliny rzeki Jeziórki i jej dopływów Molnicy i Kaski oraz stanu stosunków wodnych na obszarze
gminy i terenach sąsiednich
- klasyfikacji gleboznawczej i rozmieszczenia rolniczej przestrzeni produkcyjnej w tym intensywnego
sadownictwa.
5.1. Ogólny bilans terenu.
Powierzchnia gminy wynosi
–120,64 km2
w tym – miasto Grójec
- 8,52 km2
- pozostała wiejska część gminy
- 11212 km2
Użytki rolne ogółem zajmują - 9390 ha co stanowi 77 % jej powierzchni, w tym:
- grunty rolne - 4215 ha
- 44 % uż. rolnych
- sady
- 3603 ha
- 38,4 % uż. rolnych
- trwałe użytki zielone – 1572 ha
- 16,7 % uż. rolnych
Ponadto
- lasy i zadrzewienia
- grunty pod wodami
- tereny komunikacji
- tereny osadnicze
- pozostałe
- 1383 ha - 11,4 % pow. gminy
- 221 ha - 1,8 % pow. gminy
- 381 ha - 3,1 % pow. gminy
- 568 ha - 4,7 % pow. gminy
- 245 ha - 2,0 % pow. gminy
Ludność gminy według stanu na koniec 1999 roku wynosiła 22 720 osób, na 2010 rok 23 905 w tym:
- zamieszkujących na terenie m. Grójec
- zamieszkujących na terenie wiejskim
Średnie zaludnienie wynosi 190,5/km2
10
- 15534 osób
- 8371 osoby
5.2. Układ funkcjonalno – przestrzenny i osadnictwo.
Ukształtowany schemat podstawowych ciągów komunikacyjnych na obszarze gminy nosi cechy układu
promienistego, którego punkt węzłowy stanowi m. Grójec. Jest to układ historyczny i wynika z kierunków
połączeń drogowych z ośrodkami miejskimi południowego Mazowsza. Im dalej od miasta, tym bardziej ulega
dalszemu rozgałęzieniu, tworząc jednocześnie lokalne ciągi, spinające drogi wylotowe z obszarem gminy.
Wyłączając miasto, które ulokowane zostało na skrzyżowaniu dwóch podstawowych dróg na obszarze gminy, to
jest drogi krajowej Nr 7 i drogi krajowej Nr 50, zabudowa wiejska ukształtowała się następująco:
- na obszarach bardzo intensywnej gospodarki sadowniczej przeważa wyraźnie zabudowa rozproszona, często
sytuowana w centrum indywidualnych gospodarstw sadowniczych, z rzadka przybliżając charakter typowej
„ulicówki”,
- na obszarach o przewadze rolnictwa uprawowego, przybiera najczęściej formę obrzeżnej zabudowy ciągów
drogowych.
Taki stan rzeczy ocenić należy dwojako. Z jednej strony bowiem usytuowanie nieraz w znacznym rozproszeniu,
mieszkalnej i gospodarczej zabudowy sadowników, służy poprawie ekonomiki gospodarowania, z drugiej zaś
utrudnia rozwiązywanie problemów infrastruktury technicznej i obsługi komunikacyjnej, oraz dostęp ludności
do wszelkiego rodzaju usług, administracji itp.
Sposób w jaki ukształtował się obecny model funkcjonowania całej sfery gospodarki rolnej i sadowniczej,
będącej główną bazą egzystencji i rozwoju gminy, a także stabilizacji stanu zaludnienia spowodował, że obecny
układ funkcjonalno przestrzenny i sieć osadniczą wiejskiej części gminy uznać należy jako uwarunkowanie o
charakterze przesądzającym i trwałym.
Zaobserwowane w ostatnich latach tendencje przekształceń sieci osadniczej wskazują, że zasadniczym
kierunkiem działań w tym zakresie będą:
- wymiana zabudowy
- uzupełnianie zabudowy w obrębie obecnego stanu zainwestowania
- budowa i rozbudowa obiektów sfery usługowej
- porządkowanie i rozbudowa sieci dróg
- rozbudowa sieci infrastruktury i związanych z tym obiektów
- rewaloryzacja i wykorzystanie zabytkowych obiektów i parków podworskich
- w niewielkim zakresie, lokalizacja nowej zabudowy siedliskowej
- tworzenie zorganizowanych zespołów zabudowy jednorodzinnej.
5.3. Uwarunkowania wynikające ze stanu zagospodarowania.
Z analizy stanu zagospodarowania wynika szereg problemów wpływających znacząco na rozwój układu
funkcjonalno – przestrzennego gminy.
Należą do nich:
- powszechne, bezpośrednie sąsiedztwo kompleksów sadowniczych z obszarami osadnictwa. W istocie
stanowi to poważny konflikt przestrzenny polegający na niezachowaniu stref ochronnych na styku obu tych
funkcji.
Intensywne uprawy sadownicze wymagają stosowania wielokrotnych oprysków przeciw szkodnikom,
grzybom i chwastom, a także służących nawożeniu. Powoduje to skażenie powietrza, gleby i wód, co
niewątpliwie wpływa negatywnie na zdrowie ludzi i zwierząt, a skrócenie okresu karencji dla stosowanych
środków tylko częściowo osłabia ostrość tego problemu. Konieczne jest przedsięwzięcie działań na rzecz
rozpoznania całości problemu i wyciągnięcia stosownych wniosków, tym bardziej, że dotyczy sadownictwa
w całości, a jego zasięg obejmuje obszar całego kraju.
- obszary objęte systemami melioracyjnymi i innymi formami regulacji stosunków wodnych.
Na obszarze gminy i miasta znaczne powierzchnie terenów znajdujących się w użytkowaniu rolniczym
objęte zostały drenażem i odwodnieniem przy pomocy rowów:
Grunty orne i sady
- 2014 ha
Użytki zielone
- 589 ha
Łączna długość rowów odwadniających – 128 km
Część z nich pochodzi z okresu międzywojennego, zaś reszta zrealizowana została w okresie powojennym.
Konieczność ich realizacji wynikała z płytkiego występowania wód gruntowych, co nie sprzyjało rozwojowi
-
-
11
rolnictwa i sadownictwa, a także realizacji zabudowy, budowie dróg i.t.p. Potrzeby dalszego prowadzenie
prac w tym zakresie szacuje się jako wysokie i niezbędne.
przy skromnych zasobach terenowych w obrębie miasta i na obszarach przyległych, co wynika głównie z
rozmieszczenia sadownictwa, terenów zielonych, a także istniejącego układu zabudowy i komunikacji,
wielką szansę dla lokalizacji obiektów ze sfery gospodarki jest teren położony w sołectwie Słomczyn.
W obowiązującym planie gminy uznany został jako strefa wielofunkcyjna, służąca realizacji inwestycji
wynikających z potrzeb i procesów rozwoju gospodarczego. Obszar liczący około 150 ha położony jest przy
drodze krajowej Nr 50 i w odległości ok., 3 km od granic miasta.
Walory terenu, jego powierzchnia, położenie w sąsiedztwie drogi i zabudowy wsi Słomczyn pilnie
wymagają sporządzenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. Konieczne bowiem są
odpowiednie uregulowania prawne zapewniające:
 właściwe wykorzystanie terenu,
 dostosowanie rozwiązań w zakresie komunikacji i infrastruktury do istniejących warunków,
 określone zasady i warunki zabudowy i zagospodarowania terenu strefy i terenów przyległych,
 eliminację zagrożeń dla środowiska,
 adaptację istniejących form zainwestowania i użytkowania terenu, ewentualne kierunki ich
przekształceń i rozbudowy,
 realizację ponadlokalnych celów publicznych.
Tylko w ten sposób możliwe jest uniknięcie żywiołowości i chaosu w sposobie wykorzystania terenu, a
także wyprzedzająca w stosunku do właściwych procesów zabudowy i zagospodarowania, realizacja
podstawowych elementów z zakresu komunikacji a zwłaszcza infrastruktury.
Pozwoli to również na przyjęcie właściwej strategii w zakresie promocji walorów terenu, możliwości ich
wykorzystania, a także stosowania polityki zachęt i preferencji dla inwestorów.
Rozważenia wymaga możliwość utworzenia podmiotu gospodarczego do prowadzenia całości zagadnień
dotyczących realizacji strefy.
walory przyrodnicze obszaru gminy wiążą się ściśle z ciągami rzek i dolin, którymi przepływają
Oprócz konieczności ich prawnej ochrony i zachowania w formie możliwie naturalnej, stanowią miejsca
możliwego, do pewnych ściśle określonych granic rozwoju funkcji rekreacyjno wypoczynkowych i to tym
bardziej, że obszary intensywnej gospodarki sadowniczej obejmującej swym zasięgiem południową,
centralną i zachodnią część gminy, uznać należy za praktycznie nie przydatne dla rozwoju tych funkcji.
Występujące uwarunkowania lokalne w potencjalnych miejscach lokalizacji obiektów rekreacji, wskazują
na możliwość realizacji wyłącznie potrzeb lokalnych odnoszących się do obszaru gminy i ewentualnie
niektórych terenów ościennych.
Możliwości takie istnieją:
 na ciągu rzeki Jeziórki, na zachód od istniejącego zbiornika rekreacyjnego w Głuchowie,
a także na terenie sołectwa Piekiełko i wyrobiska w południowo – zachodniej części miasta. Oprócz
stacjonarnych form organizacji rekreacji i wypoczynku na wydzielonych terenach na obszarze gminy
możliwy jest rozwój agroturystyki, a także wielu szlaków turystyki rowerowej i pieszej
Potwierdzenie możliwości, a także wyznaczenie ram jakie winny być zachowane przy wprowadzeniu
funkcji rekreacyjno wypoczynkowych na ciągu rzeki Jeziórki, wymaga sporządzenia miejscowego planu
zagospodarowania przestrzennego
5.4. Miejski układ przestrzenny.
Układ funkcjonalno – przestrzenny miasta ukształtował się wyraźnie koncentrycznie. W jego centralnej
części stanowiącej śródmieście usługowe zbiegają się praktycznie wszystkie zewnętrzne ciągi drogowe
wchodzące w obszar miasta.
Na jego obszarze, będąc nadal częścią systemu połączeń drogowych w gminie, przyjmują dodatkowo funkcję
obsługującą położonych przy nich obszarów zainwestowania mieszkalnego, usługowego itp.
Punktem, w którym ogniskuje się cały miejski układ przestrzenny, jest Plac Wolności, przylegająca do niego
główna oś układu komunikacyjnego Al. Niepodległości – ul. Armii Krajowej oraz wloty ulic Piłsudskiego,
Mogielnickiej, Mszczonowskiej i Piotra Skargi. Zważywszy, że w obszarze śródmieścia, oprócz typowych
funkcji usługowych i mieszkalnych znajdują się:
- szpital powiatowy ze stacją pogotowia
- dworzec autobusowy PKS
- siedziby Straży Pożarnych
- siedziby władz samorządowych i policji oraz szereg innych ważnych obiektów stanowiących generatory
ruchu, nie tylko w skali miasta ale całej gminy,
12
problem sprawności układu komunikacyjnego uznać należy jako jedno z najważniejszych uwarunkowań rozwoju
miasta.
Przy czym problem nie polega wyłącznie na doskonaleniu i rozbudowie układu dróg i ulic, ale także na:
- przebudowie ich do wymaganych parametrów technicznych
- budowie odwodnienia i oświetlenia
- budowie nawierzchni, chodników i ciągów rowerowych
- ustanowienie właściwej organizacji ruchu połączonej z koniecznością rozbudowy układu drogowo –
ulicznego i możliwej dzięki temu segregacji ruchu, eliminującej zwłaszcza z obszaru śródmieścia ruch
zbędny, w tym szczególnie tranzyt lokalny, głównie ciężarowy
- rozbudowie do wymaganego poziomu wynikającego ze stanu motoryzacji i nałożenia ruchu, sieci
parkingów na obszarze miasta i jego otoczenia
Do sfery tych rozważań należy włączyć problemy wynikające z usytuowania, funkcji, stanu obecnego, i wpływu
na dalszy rozwój przestrzenny miasta i terenów przyległych ze strony:
- obwodnicy zachodniej miasta w ciągu drogi krajowej Nr 7
- drogi krajowej Nr 50
Obwodnica zachodnia stała się faktycznie progiem rozwojowym miasta w tym kierunku.
Droga krajowa Nr 50 przebiegająca północnym skrajem śródmiejskiego obszaru zainwestowania, pełniąca
ważną rolę drogi tranzytowej, zwłaszcza w zakresie przewozów towarowych, stanowi negatywne
uwarunkowanie rozwoju miasta. Odcina niejako od niego cały ciąg terenów zielonych położonych wzdłuż rzeki
Molnicy i położoną na północnym skraju miasta dzielnicą przemysłową.
Podjęte działania na rzecz modernizacji drogi na odcinku miejskim przyniosą z pewnością korzystne zmiany w
zakresie funkcjonowania komunikacji. Nie wyeliminują jednak negatywnych skutków wynikających z jej
usytuowania.
W układzie funkcjonalno przestrzennym miasta, w trakcie jego historycznych procesów rozwojowych nie
nastąpiło wyodrębnienie ścisłego centrum. Skutkiem tego stało się rozproszenie szeregu funkcji centrotwórczych
na obszarach obrzeżnych w stosunku do historycznego centrum, w obrębie którego przeważa niska zabudowa
mieszkalna z drobnymi usługami.
Realizacje osiedli mieszkaniowych jakie nastąpiły w latach 70-tych i 80-tych, niestety odbyły się w sposób
pomijający ten ważny aspekt rozwoju miasta. Kolejne plany zagospodarowania przestrzennego miasta nie
przyniosły jak dotąd żadnych propozycji rozwiązań zmierzających do porządkowania jego struktury,
przekształceń układu komunikacyjnego, likwidacji kolizji i zagrożeń.
Z upływem czasu i w miarę postępujących realizacji, problem ten będzie się stawał coraz trudniejszym, a
możliwość skutecznych zmian bardziej ograniczona. Czynnikiem, który na obszarze miasta odgrywa rolę bardzo
poważnego ograniczenia możliwości rozwoju, jest głębokie wniknięcie w jego obszar intensywnego
sadownictwa. Sady znajdują się na terenach przewidzianych w planie miasta pod lokalizację mieszkalnictwa,
usług i innych funkcji miejskich, a także bezpośrednio sąsiadują z terenami już zainwestowanymi pod te funkcje.
Taki stan zainwestowania i zagospodarowania terenów uznać należy nie tylko jako istotne ograniczenie
rozwojowe, ale jako konflikt przestrzenny i zagrożenie dla środowiska miejskiego, w tym zdrowia i życia ludzi.
Zmiany tego stanu wymagają wprowadzenia odpowiednich regulacji prawnych, zwłaszcza w zakresie funkcji
terenów, dopuszczalnych form jego zagospodarowania, a w tym tworzenia stref ochronnych i ograniczeń w
sferze użytkowania.
5.5. Wnioski.
Przedstawione problemy i uwarunkowania rozwoju miasta, wymagają rozważenia w kontekście jego
obecnej funkcji i przyszłej roli na tle regionu. Można sformułować tezę, że o rozwoju całej gminy w znacznym
stopniu decydować będzie rozwój miasta co wynika przede wszystkim z jego roli jako:
- siedziby władz samorządowych
- ośrodka usługowego o zasięgu regionalnym
- ośrodka kultury, oświaty i szkolnictwa
- ośrodka koncentracji działalności gospodarczej, przemysłu i wytwórczości
- centrum komunikacyjnego, obsługi motoryzacji i usług w tym zakresie
- ośrodka koncentracji mieszkalnictwa
Perspektywy te wiążą się z koniecznością zapewnienia właściwych warunków rozwoju, z wyeliminowanie barier
rozwojowych, kolizji i wzajemnego niekorzystnego oddziaływania różnych funkcji.
Z analizy uwarunkowań wynikających ze stanu istniejącego zainwestowania i zagospodarowania terenu oraz
obowiązujących miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego wynika, że podstawowym wymogiem
umożliwiającym ich spełnienie, jest sporządzenie szeregu Miejscowych planów zagospodarowania
przestrzennego.
13
Wynika to głównie z dwóch powodów:
- niedoszacowania potrzeb i obciążeń wynikających ze wzrostu poziomu motoryzacji i konsekwencji jakie
taki stan rzeczy powoduje
- niedostatku rezerw terenowych dla lokalizacji funkcji o charakterze miejskim, w tym głównie usługowym i
gospodarczym.
Uwarunkowanie rozwoju, wynikające z braku odpowiadającej wymogom dyrektywy planistycznej, stanowi
istotną przeszkodę w osiąganiu harmonijnego, zrównoważonego rozwoju przestrzennego miasta.
6. UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE ZE STANU INFRASTRUKTURY SPOŁECZNEJ, A W TYM
ADMINISTRACJI SAMORZĄDOWEJ I SPECJALNEJ, KULTURY, OŚWIATY I SZKOLNICTWA
ORAZ OCHRONY ZDROWIA
6.1. Administracja.
Wprawdzie nie zakłada się znaczącego wzrostu poziomu zatrudnienia w administracji, tym niemniej
warunki w jakich funkcjonuje uznać należy za nazbyt skromne. Ciasnota, nieprzystosowanie lokali do
pełnionych funkcji, wymagać będą poważnych zmian w tym zakresie. Powstanie konieczność zarówno
przebudowy szeregu obiektów jak i realizacji nowych.
Dotyczyć to będzie:
- siedzib władz samorządowych
- obiektów dla policji, straży pożarnej i służb ratownictwa
- obiektu dla sądu i prokuratury
- siedzib licznych urzędów, inspektoratów terenowych itp., placówek.
Obiektom tym towarzyszyć winny parkingi, posiadające odpowiednią pojemność i dojazd.
W mieście ma swoją siedzibę:
- Starostwo powiatowe
- Zakład Ubezpieczeń Społecznych
- Powiatowy Urząd Pracy
- Sąd Rejonowy
- Prokuratura
- Urząd Skarbowy
- Komenda Powiatowa Policji
- Komenda Powiatowa Straży Pożarnej
6.2. Kultura.
Analizując sferę kultury, należy brać pod uwagę bliskie sąsiedztwo i łatwą dostępność bogatej oferty
kulturalnej Warszawy oraz odejście od całkowitego finansowania tej dziedziny przez państwo. W sytuacji, gdy
dotacje z budżety gminy są nadal skromne, podstawowym czynnikiem sprawczym pobudzającym jej
funkcjonowanie, może być społeczne zapotrzebowanie i lokalny mecenat (sponsoring) itp., inne formy
finansowania.
Wielką rolę odegrać tu winny placówki szkolne. Działalność gminy winna zmierzać w pierwszym rzędzie do:
- utrzymania obecnego poziomu funkcjonowania placówek kultury
- pobudzania regionalizmu i społecznego uczestnictwa w życiu kulturalnym.
Rozwój miasta nie może pomijać tej ważnej dziedziny życia społecznego, sprzyjającej integracji i pobudzaniu
lokalnego patriotyzmu, w jego pozytywnym znaczeniu
6.3. Oświata i szkolnictwo.
Na terenie miasta i gminy Grójec funkcjonują następujące placówki oświatowe:
- 3 przedszkola publiczne
- 2 przdszkola prywatne
- 6 szkół podstawowych
- Gimnazjum
- 5 szkół ponadgimnazjalnych
- Zespół Szkół specjalnych im. Ks. Jana Twardowskiego
Na obecnym etapie można stwierdzić, że nie istnieją żadne przesłanki ku temu, aby w opracowaniach
planistycznych przewidywać lokalizację nowych obiektów i konieczność rezerwacji terenów. Kierunkiem jaki
14
można przyjąć za właściwy, jest niewątpliwa modernizacja i przebudowa istniejących obiektów i przystosowanie
ich do zmieniających się potrzeb i wymagań.
6.4. Ochrona zdrowia
Ustawa o samorządzie gminnym z dnia 8 marca 1990 r nakłada na samorząd obowiązki z zakresu ochrony
zdrowia oraz zadania z zakresu profilaktyki i promocji zdrowia. Miasto i Gmina Grójec realizuje te zadania
poprzez Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej w Grójcu. Na terenie miasta i gminy prowadzą
działalność następujące podmioty opieki medycznej:
- Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej w Grójcu – szpital o 12 oddziałach i dwóch
przychodniach specjalistycznych, 6 pracowniach i aptece szpitalnej
- Pogotowie Ratunkowe (dysponujące 10 karetkami)
- Przychodnia Rejonowa w Grójcu
- Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej o charakterze pierwszego kontaktu
- Apteki – 8 prywatnych
- Pracownie analiz lekarskich – 5
- Prywatne gabinety lekarskie
Niepubliczne placówki służby zdrowia, gabinety prywatne, apteki itp. stanowiąc w zasadzie komercyjną formę
tej sfery usług publicznych, nie wymagają sugestii planistycznych dotyczących ich lokalizacji. Pojawią się
wszędzie tam, gdzie istnieje na nie zapotrzebowanie, lub gdzie na zasadzie konkurencji na trwale wpiszą się w
sieć usługową.
7. UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE ZE STANU KOMUNIKACJI.
7.1. Schemat sieci drogowej.
Sposób w jaki ukształtowany został schemat podstawowych ciągów komunikacyjnych na obszarze gminy,
nosi wszelkie cechy układu promienistego, którego punkt węzłowy stanowi miasto Grójec. Jest to układ
historyczny i wynika z kierunków połączeń drogowych miasta z ośrodkami miejskimi południowego Mazowsza,
gminami sąsiednimi, a także wsiami sołeckimi na obszarze gminy. W swym obecnym kształcie zapewnia:
- dobre połączenia miasta i gminy z siecią dróg krajowych na obszarze województwa i poza jego granicami
- ciągami dróg wojewódzkich i powiatowych, daje sprawne połączenia z terenami gmin sąsiednich
- ciągami dróg gminnych, powiązanych z siecią dróg krajowych, wojewódzkich i powiatowych, umożliwia
sprawną obsługę terenów osadniczych, obszarów rolniczej przestrzeni produkcyjnej itp.
Elementem szczególnie wyróżniającym się w układzie sieci drogowej są dwa ciągi dróg krajowych:
- droga Nr 7 sklasyfikowana jako droga ekspresowa S7, Gdańsk – Warszawa – Radom – Kraków – Hyżne
- droga Nr 50 Sochaczew – Grójec – Góra Kalwaria – Mińsk Mazowiecki
Krzyżując się na terenie miasta Grójec, wywierają znaczny wpływ na warunki rozwoju jego struktury
funkcjonalno – przestrzennej i rozwoju osadnictwa wzdłuż ich ciągów na obszarach pozamiejskich.
Jeżeli przyjąć, że obwodnica Grójca w ciągu drogi Nr 7 przebiegająca po jego zachodniej stronie, usytuowana
jest względnie poprawnie, to jednak przebieg drogi Nr 50 w obrębie miasta, uznać należy za wysoce kolizyjny i
negatywnie wpływający na jego rozwój przestrzenny.
Układ dróg wojewódzkich i powiatowych w obecnym stanie zagospodarowania przestrzennego obszaru gminy
nie budzi zastrzeżeń.
7.2. Standard sieci drogowej.
Sprawność funkcjonowania układu komunikacyjnego w znacznym stopniu uzależniona jest od standardu
istniejących dróg. Praktycznie, na wszystkich drogach w obrębie gminy występują liczne ograniczenia i poważne
utrudnienia w ich użytkowaniu, wynikające z niedostosowania do pełnionych funkcji.
-
Drogi wojewódzkie
Żadna z przebiegających przez obszar gminy dróg wojewódzkich nie spełnia wymogów wynikających z
obowiązujących unormowań prawnych. Charakteryzują się niskim standardem, wynikającym z tych samych
względów jak na drodze Nr 50. Wprawdzie wszystkie posiadają nawierzchnie twarde, ale dla usprawnienia
funkcjonowania, wymagają niekiedy gruntownej przebudowy.
-
Drogi powiatowe
15
Na obszarze gminy istnieje łącznie ok. 48,7 km dróg powiatowych, z czego ok. 10 % posiada nawierzchnię
gruntową, a ok. 5 % stabilizowaną. Pozostałe posiadają nawierzchnię bitumiczną.
Ich standard jest jednak bardzo niski, a wynika ze złych parametrów, niskiej klasy technicznej, złej
geometrii skrzyżowań, braku poboczy i wielu innych mankamentów.
Drogi powiatowe w obrębie miasta, na podstawie stosownych umów z władzami gminy, znajdują się w jej
zarządzie.
-
Drogi gminne
Na obszarze gminy istnieje łącznie ok. 100 km dróg gminnych z czego ok. 44 % posiada nawierzchnie
nieutwardzoną, ok. 12 % nawierzchnię stabilizowaną, pozostałe zaś nawierzchnię bitumiczną. Ich standard
jest jednak bardzo niski, a przyczyny tego stanu rzeczy są identyczne jak w przypadku dróg powiatowych.
-
Parkingi
Przy wysokim poziomie motoryzacji na terenie gminy, funkcji jaką pełni miasto, głównie w sferze
administracji i usług, parkowanie pojazdów samochodowych stanowi problem oczekujący na właściwe
rozwiązanie. Pomimo istnienia niewielkich parkingów przy obiektach stanowiących siedziby władz
samorządowych, szpitalu i kilku innych instytucjach, parkowanie odbywa się na jezdniach, chodnikach,
nieurządzonych placach pomiędzy zabudową a nawet w miejscach przeznaczonych pod zieleń.
Pomijając fakt, że sprawia to wrażenie chaosu, taki stan rzeczy stanowi niezwykle poważne utrudnienie w
zakresie funkcjonowania komunikacji, obniża poziom bezpieczeństwa na jezdniach, przyczynia się do
dewastacji środowiska itp.
Tranzytowe funkcje dróg krajowych i wojewódzkich wymagają wydzielenia i urządzenia odpowiednich
miejsc dla obsługi podróżnych. Oprócz parkingów, powinny posiadać urządzone zaplecza usługowe i
miejsca odpoczynku z zielenią towarzyszącą.
7.3. Komunikacja pasażerska.
Przy braku trakcji kolejowej, przewozy pasażerskie prowadzone są liniami autobusowymi PKS w
Grójcu oraz w tranzycie, przez innych przewoźników w kraju.
Problemem jaki z tego względu wynika jest lokalizacja dworca autobusowego w centrum miasta i wynikające z
tej racji uciążliwości. Nie ulega kwestii, że usytuowanie stanowisk przyjazdowych i odjazdowych w centrum
miasta ma, patrząc na problem z punktu widzenia wygody podróżnych, swoje zalety.
Biorąc jednak pod uwagę wszystkie pozostałe aspekty, usytuowanie dworca wymaga zmiany. Pozwoli to
osiągnąć zarówno wymagany standard obsługi podróżnych, jak i eliminację z centrum miasta obiektu
uciążliwego. Przyczyni się to do uporządkowania i właściwego zagospodarowania centrum.
Uruchomiona kolejka wąskotorowa na odcinku od Piaseczna do Grójca stanowi atrakcję turystyczną i winna być
objęta ochroną konserwatorską.
8. UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE ZE STANU I KONIECZNOŚCI ROZBUDOWY
INFRASTRUKTURY TECHNICZNEJ
8.1. Ocena możliwości zaopatrzenia w wodę jednostek osadniczych gminy.
Cały obszar gminy i miasta jest zwodociągowany.
Konieczne jest zwiększenie prawidłowości funkcjonowania i niezawodności systemów wodociągowych
obsługujących mieszkańców gminy:
Niewłaściwa jakość (okresowo skażanych pestycydami przy prowadzeniu oprysków sadowniczych) wód
powierzchniowych i gruntowych przemawiają za wyłącznym zaopatrzeniem w wodę do celów spożywczych,
bytowo – gospodarczych i hodowlanych ze zbiorowych komunalnych ujęć wód wgłębnych gwarantujących
możliwie najlepsze do uzyskania, na drodze uzdatniania, parametry fizyko-chemiczne wody.
W przypadku wielu gospodarstw domowych, usytuowanych w zabudowie rozproszonej (niekorzystnie
usytuowanej na przebiegu sieci wodociągowej) należy wprowadzać stosowanie będących już w powszechnej
dystrybucji, urządzeń do uzdatniania wody w systemach wodociągów zagrodowych.
8.2. Ocena możliwości odprowadzania i oczyszczania ścieków bytowo – gospodarczych.
Zorganizowane systemy zbiorowego odbioru i oczyszczania ścieków bytowo – gospodarczych
pozwalają na utrzymanie właściwych warunków higieniczno – sanitarnych spełniając jednocześnie wymogi
16
ochrony środowiska. Należałoby je realizować dla zabudowy zwartej i mało rozproszonej. Mimo niesprzyjającej
w pełni budowie sieci kanalizacyjnych, konfiguracji terenowej poza sieciami grawitacyjnymi niezbędne jest
stosowanie wymuszonego przepływu ścieków co pozwoli na utworzenie wspólnych dla kilku jednostek
osadniczych, oczyszczalni ścieków.
Dla zabudowy rozproszonej stosuje się przydomowe (przyzagrodowych) systemy oczyszczania ścieków
z możliwością stosowania dodatkowej dezynfekcji oczyszczanych ścieków, w zależności od poziomu wody
gruntowej współdziałające z drenażami. Znaczny stopień neutralizacji ścieków można uzyskać przez stosowanie
bakteryjno – enzymatycznych preparatów dla przydomowych systemów kanalizacyjnych. Funkcjonująca
oczyszczalnia ścieków dla miasta Grójca nie mając pełnego obciążenia oraz dysponując możliwością dalszej
rozbudowy (przynajmniej do projektowanej wydajności) ma możliwość przyjmowania ścieków
przepompowywanych z przyszłościowych systemów kanalizacyjnych blisko położonych miejscowości.
Zrealizowano już około 80 takich oczyszczalni.
Istnieje konieczność renowacji funkcjonujących od wieloleci, przewodów kanalizacyjnych o złym aktualnie
stanie technicznym, mogących częściowo spełniać rolę przewodów tranzytowych dla rozbudowywanej aktualnie
i w przyszłości sieci.
Rozdzielenie funkcjonującego w śródmieściu m. Grójec systemu ogólnospławnego na kanalizację sanitarną i
deszczową (w ul. Kościelnej, Bankowej, Poświętne, częściowo Laskowej) mogło znacznie obniżyć koszty
eksploatacji sieci i oczyszczalni ścieków oraz poprawić nienajlepszy stan techniczny wymienionych przewodów.
8.3. Ocena możliwości odprowadzania wód opadowych.
Wśród jednostek osadniczych gminy jedynie stopień urbanizacji miasta Grójec zmusza do
uporządkowania odpływu wód opadowych z zagospodarowanych terenów i z terenów przeznaczonych pod
zabudowę. W oparciu o szczegółową inwentaryzację (stanu technicznego) sieci kanalizacji deszczowej i systemu
melioracji powierzchniowej oraz na podstawie obowiązujących planów urbanistycznych należy opracować
program modernizacji i rozbudowy funkcjonującego systemu.
8.4. Ocena możliwości zaopatrzenia gminy w gaz przewodowy.
Funkcjonująca na obszarze gminy średnioprężna sieć gazownicza zaopatruje w gaz mieszkańców gminy
i stwarza możliwość do znacznego zwiększenia ilości odbiorców poprzez wykonanie nowych przyłączy do
działającego systemu oraz przedłużenia działających sieci.
Rozbudowa sieci gazowniczej może nastąpić po spełnieniu ekonomicznych kryteriów inwestowania tj.
zapewnienie odbioru opłacalnej ilości gazu oraz współuczestniczenie w realizacji inwestycji na zasadach
odpowiednich porozumień pomiędzy dystrybutorem gazu i odbiorcami.
8.5. Ocena możliwości rozbudowy i modernizacji systemu ciepłowniczego.
Główna ciepłownia funkcjonująca w centrum miasta Grójec. Częściowej modernizacji wymaga
aktualnie działająca sieć ciepłownicza, której parametry były dostosowane do przeniesienia większej ilości
energii cieplnej w porównaniu do aktualnego zapotrzebowania, Rozbudowa (przedłużenie) sieci w kierunku
wschodnim, wzdłuż ulic Piłsudskiego (częściowo) i Laskowej pozwoliłyby na zagospodarowanie występującej
w nadmiarze mocy cieplnej, a tym samym obniżenia kosztów jego wytwarzania, wyłącznie z eksploatacji kilku
kotłowni lokalnych zmniejszając jednocześnie emisję zanieczyszczeń do atmosfery.
Wprowadzenie nowoczesnych palenisk dla wszystkich funkcjonujących większych kotłowni w powiązaniu z
automatyczną, „atmosferyczną” regulacją ilości wytwarzanej energii w zależności od chwilowych potrzeb,
unowocześnienie przesyłu pozwoliłoby na obniżenie kosztów gospodarki cieplnej.
8.6. Ocena możliwości zaopatrzenia obszaru gminy w energię elektryczną.
Aktualnie, na obszarze gminy zasilanie w energię elektryczną funkcjonuje w sposób zadowalający.
Usytuowany w centrum omawianego obszaru GPZ zapewnia równomierny rozdział energii i możliwości
rozwojowe. Wymagane jest jednak poprawienie i modernizacja systemu rozprowadzania energii co przewidują
plany remontów i rozwoju systemu energetycznego. Ciągły postęp techniczny wprowadzający do eksploatacji co
raz to nowe, energooszczędne urządzenia i oświetlenia jak i planowane aktualnie i w przyszłości wg
pojawiających się potrzeb, zabiegi modernizacyjno – inwestycyjne są w stanie zaspokoić aktualne i
przyszłościowe zapotrzebowanie na energię elektryczną. Stwarza to potencjalne możliwości rozwoju wszelkich
dziedzin życia gospodarczego jak i społecznego.
17
8.7. Ocena możliwości zapewnianie usług telekomunikacyjnych.
Obsługa gminy w zakresie sieci telekomunikacyjnych i telefonii komórkowej jest wystarczająca. Inwestycja
realizowane będą zgodnie z obowiązującymi w tym zakresie przepisami.
8.8. Ocena możliwości racjonalnego prowadzenia gospodarki odpadkami.
Prowadzony na obszarze gminy system zbiórki i usuwania odpadków komunalnych jest jak najbardziej
prawidłowy. Pożądane byłoby wdrożenie segregacji odpadków, zwłaszcza w miejscu ich powstawania, co
wpłynęłoby na obniżkę kosztów wywozu i pozwoliłoby odzyskiwać surowiec wtórny.
Pojemność wysypiska w Częstoniewie zapewnia możliwość składowania odpadków komunalnych minimum
przez okres 2 lat.
Występuje natomiast konieczność rozwiązania sposobu utylizacji odpadków uciążliwych tj. opakowań środków
ochrony roślin i ich pozostałości. Proponuje się rozważenie możliwości utworzenia mogilnika w granicach
funkcjonującego wysypiska odpadków w Częstoniewie.
8.9. Uwarunkowania rozwoju.
Szanse
Nie ma ograniczeń i przeciwieństw w zakresie doskonalenia i rozwoju w dziedzinach: zaopatrzenia w wodę,
odprowadzania o oczyszczania ścieków. Zaopatrzenia w gaz przewodowy. Gospodarki odpadkami,
elektroenergetyki i łączności. Utrudnienie może stanowić bariera czasowa na przygotowanie odpowiednich
dokumentacji umożliwiających pozyskanie terenów i realizacji budowy pod niezbędne inwestycje.
Ograniczenia
Niedoinwestowanie w poszczególnych dziedzinach infrastruktury technicznej wymagałoby rozwinięcia dużego
frontu inwestycyjnego celem nadrobienia powstałych zaległości inwestycyjnych oraz postępującej
dekapitalizacji urządzeń o dużym okresie eksploatacji. Niedobór, przede wszystkim środków finansowych
powodujący także brak przygotowania w pełnym zakresie występujących potrzeb, dokumentacji nie pozwalają
na szybkie zaspokojenie występujących potrzeb.
9. UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE Z OCHRONY WARTOŚCI KULTUROWYCH I
KRAJOBRAZOWYCH
Szczegółową charakterystykę środowiska kulturowego i krajobrazowego miasta i gminy Grójec podano w II
części Studium „Diagnoza Stanu miasta i gminy Grójec” Rozdział 15.
9.1. Ocena istniejących uwarunkowań.
1.
Otwarty krajobraz naturalny i otwarty krajobraz rolniczy.
Na obszarze gminy występuje wzajemne przenikanie pozostałości elementów krajobrazu naturalnego oraz
dominującego w gminie otwartego krajobrazu rolniczego, przy czym największe zgrupowanie elementów
krajobrazu naturalnego występuje w północnej części terenu gminy wzdłuż szerokiej doliny rzeki Jeziórki na
odcinku od granicy z sąsiednią gminą Pniewy na zachodzie, do granicy z gminą Prażmów na północnym
wschodzie.
Prawidłowe zagospodarowanie przestrzenne terenu doliny rzeki Jeziórki wiąże się z przekształceniem
jej w strefę turystyczno – rekreacyjną, co niewątpliwie zwiększy zainteresowanie walorami kulturowymi gminy.
Obie formy krajobrazowe tzn. otwartego krajobrazu rolniczego z elementami otwartego krajobrazu
naturalnego, wymagają stałego porządkowania i adaptacji zabudowy, lokalnego układu dróg komunikacyjnych,
wód otwartych, zadrzewień i dolesień itp. Dla poprawy utrzymania ładu przestrzennego.
Burzliwe dzieje historyczne w okresie ostatnich dwóch stuleci, przemiany gospodarcze i społeczne
spowodowały, że istnieją już bardzo nieliczne pozostałości krajobrazu naturalnego i tradycyjnego obrazu wsi
grójeckiej, zagrożenia w zakresie ochrony tych pozostałości stanowią zazwyczaj:
- nieuzasadnione cięcia drzewostanu
- nieodpowiednio prowadzone zabiegi melioracyjne
- schematyczny przebieg „korytarzy infrastruktury” kolidujący z terenami chronionymi
- negatywne przykłady zabudowy czasami zbyt głęboko wdzierające się w doliny rzek a w szczególności w
dolinę Jeziórki
18
Przykładem mogą być tutaj występujące na terenie gminy „pasma przyspieszonego rozwoju” a szczególnie
wzdłuż drogi ekspresowej nr 7 przecinającej poprzecznie dolinę rzeki Jeziórki, gdzie oprócz wszelkich cech
pozytywnych występują również negatywne skutki dla środowiska kulturowego i krajobrazowego.
- przyczyną ogólnego zagrożenia dla krajobrazu naturalnego był przede wszystkim brak racjonalnych i
szczegółowych programów użytkowania tych terenów.
Natomiast w otwartym krajobrazie rolniczym występują następujące niekorzystne zjawiska:
- nowe podziały własnościowe gruntów,
- nieuzasadnione zmiany sposobu użytkowania gruntów,
- tendencje do zakładania nowych siedlisk na terenach rolnych produkcyjnych i związane z tym nieuniknione
rozproszenie zabudowy,
- zanik form zabytkowej architektury ludowej,
- zanik lokalnej tradycji budowlanej,
- brak dbałości o estetykę krajobrazu jak również obiektów budowlanych i ich otoczenia,
- zły stan techniczny większości obiektów zabytkowych dawnych dworów i pałaców bardzo
charakterystycznych dla południowego Mazowsza i warszawskiej strefy podstołecznej,
- zaniedbanie a nawet dewastacja w wielu przypadkach wiejskich parków krajobrazowych występujących
często w otoczeniu wymienionych obiektów zabytkowych,
- niepełny zakres rozpoznania archeologicznego terenu miasta i gminy Grójec i sporadycznie prowadzone
badania archeologiczne najczęściej o charakterze ratunkowym,
- braki ustanowionych stref ochrony konserwatorskiej dla obiektów i zespołów zabytkowych,
- brak ustanowionych stref ochrony archeologicznej dla rejonów najwartościowszych zjawisk
archeologicznych,
- brak rekultywacji terenów po eksploatacji kopalin pospolitych (pospółki, żwiru, piasku) np. na złożu
„Grójec” o zaniechanej eksploatacji, jak również rozproszonych na terenie gminy tzw. wyrobisk
gospodarczych,
- niepełna dokumentacja naukowa pomnikowych obiektów przyrodniczych jak również rozpoznanych
okazów przyrodniczych,
- brak dokumentacji i nakładów finansowych na rewaloryzację obiektów zabytkowych architektonicznych i
rewitalizację zabytkowych parków.
9.1.1. Otwarty krajobraz zurbanizowany miejski.
Ocena uwarunkowań w otwartym krajobrazie zurbanizowanym miejskim dotyczy również samego
miasta Grójec. Bogata historia miasta obecnie jest mało czytelna w jego strukturze przestrzennej. Tragiczne
wydarzenia historyczne jakie miały miejsce w tych stronach, a szczególnie w okresie ostatniej wojny i okupacji,
były przyczyną zniszczenia wielu obiektów, które aktualnie mogłyby być wpisane do rejestru zabytków. ocalałe
zabytki są nieliczne na terenie miasta w liczbie 10 wpisanych do rejestru (CRD), ale za to dobrej klasy.
Większość zabytków zlokalizowana jest w najstarszej części miasta z zabytkowym układem urbanistycznym
obejmującym Rynek i jego najbliższe otoczenie. Natomiast niewątpliwie największym wydarzeniem w rozwoju
przestrzennym miasta było wybudowanie w latach siedemdziesiątych bieżącego wieku obwodnic miejskich dla
ruchu tranzytowego W-Z po północnej stronie miasta i N-S po stronie zachodniej.
Pomimo wielkiej ulgi jaką odczuło miasto i jego mieszkańcy w wyniku przemieszczenia nadzwyczaj
uciążliwego ruchu tranzytowego inne problemy związane z modernizacją, adaptacją, porządkowaniem i
rozbudową najstarszej części miasta w zakresie układu komunikacyjnego i zabudowy w większości pozostają
aktualne do dziś.
9.2. Wnioski dot. możliwości poprawy stanu środowiska kulturowego i krajobrazowego.
Wnioski oparto na wynikach diagnozy opracowanej w II etapie niniejszego studium oraz po
przeanalizowaniu uwarunkowań dotyczących wybranych obszarów,. Obiektów, zespołów i zjawisk godnych
ochrony i trwałego zachowania w zakresie środowiska kulturowego i krajobrazowego na terenie miasta Grójca i
gminy Grójec.
a) Adaptacja i porządkowanie przeważających na terenie gminy obszarów otwartego krajobrazu rolniczego
zurbanizowanego powinna przebiegać na zasadzie harmonijnego przenikania tych form krajobrazowych z
elementami krajobrazu naturalnego.
b) Za najpiękniejszą należy uznać konieczność objęcia ochroną prawną rzeki Jeziórki i wspólnie z gminą
Pniewy utworzenia projektowanego rezerwatu przyrody „Dolina Jeziórki” w paśmie o szer. 20 m po obu
stronach tej malowniczej rzeki wraz z dopływami o łącznej powierzchni 125,35 ha, wraz z istniejącym na
19
terenie gminy leśnym rezerwatem „łęgacz nad Jeziórką” (37,31 ha) wyraźnie poprawi to zasoby obszarów
cennych przyrodniczo.
c) Z obszarem krajobrazu chronionego „Dolina rzeki Jeziórki” wiąże się możliwość powstania strefy
turystyczno – rekreacyjnej co wraz z rozwojem agroturystyki i innych usług zwiększy zainteresowanie
walorami kulturowymi i krajobrazowymi gminy.
d) Rejony sadownicze na terenie gminy należy uznać jako zjawisko korzystne i nieodwracalne, stanowiące
jeden z głównych czynników utrzymania tożsamości gminy.
e) Przy prawie całkowitym zaniku dawnych tradycyjnych form drewnianej zabudowy charakterystycznej dla
tzw. południowego Mazowsza realizowana na terenie gminy współczesna zabudowa mająca cechy
charakterystyczne dla tzw. „architektury podmiejskiej” powinna zostać wzbogacona elementami
architektury regionalnej, w tym celu należałoby wykonać odpowiednie opracowania specjalistów z zakresu
historii architektury, budownictwa i etnografii z propozycjami nawiązania do tradycji.
f) Szczególnej troski wymaga również ochrona i pilna konieczność poddania pełnej rewaloryzacji, konserwacji
i racjonalnego użytkowania obiektów zabytkowych wraz z otoczeniem, do których należą zabytkowe parki
wiejskie w tym zespoły dworsko – parkowe i pałacowo – parkowe.
Na wspólną liczbę 13 obiektów wpisanych do rejestru zabytków (CRD) tylko trzy tzn. Pałace w Zalesiu i
Głuchowie oraz dwór w Krobowie reprezentują dobry stan zachowania i użytkowania. Natomiast wiele do
życzenia przedstawiają:
XIX wieczne zespoły dworsko – parkowe w Falęcinie i Pabierowicach oraz zespół pałacowo –
parkowy w Kobylinie,
XVIII-wieczny park krajobrazowy w Lesznowoli, oraz XIX-wieczne parki krajobrazowe w
Gościeńczycach, Mirowicach, Skurowie i Mleńcu.
Pałac w Woli Worowskiej (XIXw) i zespół podworski w Kosminie.
Należałoby rozpocząć starania o wpisanie do rejestru zabytków zespołu dworsko – parkowego w
Kociszewie.
Natomiast podstawowym warunkiem zapewnienia tym obiektom możliwości przetrwania i zabezpieczenia
przed zniszczeniem jest zgromadzenie odpowiednich środków na prace dokumentacyjne i roboty
zabezpieczające.
Inwestor lub użytkownik, który podejmie się pełnej rewaloryzacji zabytkowego obiektu kubaturowego z
rewitalizacją zabytkowego parku w otoczeniu mógłby wykorzystać obiekt na cele: mieszkalne,
dydaktyczne, badawcze, naukowe, kulturalne, oświatowe, służby zdrowia itp. Odbudowanym obiektom
zabytkowym należy zapewnić strefy ochrony konserwatorskiej o promieniu 200 m.
g) Natomiast na terenie miasta Grójec należy uznać za najpilniejsze:
uporządkowanie najstarszej zabytkowej części miasta w rejonie dawnego Rynku (obecna nazwa
Plac Wolności), stanowiącej niegdyś na przełomie XIX i XX w centrum miasta, polegające na:
uczytelnieniu i modernizacji historycznego układu komunikacyjnego
uporządkowaniu zwartej zabudowy pierzejowej
uzupełnienie szczerb i ubytków w zabudowie na terenach zainwestowania miejskiego
harmonijnym połączeniu najstarszej centralnie położonej części miasta z szybko rozwijającymi
się przedmieściami
rehabilitacji i modernizacji zasobów tzw. starego budownictwa
rewaloryzacji i odnowienia wszystkich obiektów zabytkowych wraz z otoczeniem.
10. UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE ZE STANU ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO.
10.1.
Wstęp.
Przyjęcie zasady ekorozwoju oznacza, iż we wszystkich działaniach zmierzających do osiągnięcia
złożonych celów podstawowym kryterium oceny będzie ich wpływ na środowisko. W raporcie o stanie Gminy
zostały rozpoznane i scharakteryzowane zarówno elementy abiotyczne środowiska przyrodniczokrajobrazowego jak i jego potencjał biotyczny. Elementy te stanowią spójny system przyrodniczy gminy i
determinują potencjalne możliwości rozwoju gminy. Jednak z uwagi na fakt iż granice każdej gminy powstały z
reguły w oparciu o decyzje administracyjne – systemu tego zatem nie można rozpatrywać bez uwzględnienia
szerszego tła przyrodniczego.
10.2.
Uwarunkowania wynikające z budowy geologicznej gminy.
Głównymi kopalinami występującymi na terenie gminy są kruszywa naturalne – pisaki i żwiry.
Eksploatowane są w miejscowościach Grójec, Uleniec i Zalesie.
20
Na podstawie ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. Prawo geologiczne i górnicze (Dz. U. z 2005 r. Nr. 228 poz.
1947 z poźn. zm. ) wyznaczono 5 obszarów i terenów górniczych.
Wykaz obszarów i terenów górniczych – stan na dzień 10.08.2011 r.
Lp.
Nazwa złoża
1
„GRÓJEC II”
2
„ULENIEC”
3
„ZALESIE I”
4
„ZALESIE II”
5
„ZALESIE
III”
Rodzaj
kopaliny
Kruszywo
naturalne
Kruszywo
naturalne
Kruszywo
naturalne
Kruszywo
naturalne
Kruszywo
naturalne
Nazwa terenu i
obszaru górniczego
„GRÓJEC IIA”
„ULENIEC”
„ZALESIE IA”
„ZALESIE II”
„ZALESIE III”
Na terenie gminy wyznaczono trzy obszary perspektywicznego poszukiwania piasków i żwirów, 2
obszary dla surowców ilastych ceramiki budowlanej oraz jeden obszar prognostyczny.
Do obszarów perspektywicznych należą:
1. rejon Gołuchowa (na północ), gdzie zlokalizowano obszar piasków ze żwirem osiągający pod 30 cm
nakładem gleby miąższość od 7,0 do 12 m,
2. dwa obszary na północ i południe od Mirowic Parceli, gdzie pod nakładem 40 cm gleby występują piaski o
miąższości 2,3 – 3,5 m,
3. rejony Kobylina-Janówka i Kącina z obszarem surowców ilastych, wytypowanych na podstawie
„Sprawozdania z prac badawczych dla określenia warunków występowania surowców ilastych ceramiki
budowlanej na terenie województwa warszawskiego”.
Wydzielony obszar prognostyczny znajduje się w rejonie udokumentowanego złoża „Częstoniew”. Obszar został
wydzielony na podstawie „orzeczenia geologicznego o jakości i przydatności piasków dla potrzeb drogownictwa
„Częstoniew”. Zasoby szacunkowe wynoszą około 568 tys. m3 na powierzchni 28 350 m2. Piaski te mogą być
wykorzystywane w budownictwie drogowym (nasypy, warstwy filtracyjne).
10.3.
Warunki geomorfologiczne – uwarunkowania.
Z uwagi na rzeźbę terenu gmina Grójec posiada korzystne warunki do rozwoju rolnictwa. Większość jej
terytorium cechuje się rzeźbą równinną i niskofalistą. Jedynie w strefach krawędziowych doliny Jeziorki i jej
dopływów, na zboczach zdenudowanych wzgórz (północna i południowo-zachodnia część gminy) oraz ozów
istnieją duże spadki terenu w granicach 10 – 12 %. Poza tymi obszarami panują dogodne warunki do uprawy
mechanicznej oraz nie występuje także zagrożenie erozją. Zdecydowana większość obszaru gminy
charakteryzuje się korzystnymi warunkami geologiczno-inżynierskimi dla budownictwa, są to głównie obszary
wysoczyzny polodowcowej, na których głębokość wody gruntowej przekracza 2 m. Tereny o niekorzystnych
warunkach inżynierskich utrudniającymi budownictwo to obszary gruntów słabonośnych (organicznych i
mineralno organicznych) występujących w dolinach i zagłębieniach o słabym odpływie lub bezodpływowych,
niekorzystne są również wytworzone z osadów ilastych i mułkowatych. Chcąc uzupełnić funkcję rolniczą gminy
o funkcję turystyczno-rekreacyjną należy uwzględnić w jej rozwoju przestrzennym dwa uwarunkowania
wynikające z morfologii terenu. Pierwszy wynika z zachowania naturalnego bogactwa form, z czym wiąże się
duża różnorodność biocenotyczna i krajobrazowa (największa w północnej części gminy) różnorodność ta
decyduje o walorach środowiska przyrodniczego, korzystnego dla rozwoju funkcji turystycznych jak i ochrony
przyrody. Drugi warunek dotyczy ograniczenia inwestycji w strefach krawędziowych wysoczyzny, a zwłaszcza
na zboczach dolin rzecznych. Wszystkie formy budownictwa powinny być tu wykluczone. Takie inwestycje
mogą uaktywnić procesy stokowe i w konsekwencji doprowadzić do zniszczenia krawędzi poprzez erozję i
seliflukację.
10.4.
Warunki klimatyczna – uwarunkowania.
Warunki klimatyczne określają potencjalne możliwości rozwoju rolnictwa. Podstawową
charakterystyką jest długość okresu wegetacyjnego wynoszącego dla gminy 210 – 220 dni. Pozwala to na
uprawę większości roślin uprawianych w tej części Polski. Najgroźniejsze dla rozwoju produkcji roślinnej, w
tym szczególnie warzywniczej i ogrodniczej są występujące tu późno-wiosenne przymrozki oraz okresy posuchy
21
występujące z uwagi na małą retencję niwialną w okresie zimowym. Może to prowadzić do wymarzania upraw
oraz małej koncentracji wilgoci w glebie, szczególnie w okresie siewów.
W świetle już występujących anomalii klimatycznych, zwłaszcza spodziewanego dalszego ocieplania klimatu
należy spodziewać się nasilenia wielu negatywnych następstw tego procesu. Do najważniejszych należy straty i
koszty spowodowane deficytem wody, spadkiem plonów, pożarami terenów leśnych oraz możliwym
[pojawieniem się chorób roślin i zwierząt wiązanych dotychczas z krajami o cieplejszym klimacie. W dzikiej
przyrodzie należy się liczyć z zanikaniem zarówno całych ekosystemów jak również poszczególnych gatunków.
Szczególnie zagrożone będą:
• gatunki związane z mozaikowym krajobrazem rolniczym, bogatym w oczka wodne
• zespoły zwierząt i roślin siedlisk podmokłych w tym lasów łęgowych występujących w dolinach
rzecznych
• organizmy wrażliwe na zanieczyszczenia środowiska.
10.5.
Gleby – uwarunkowania.
Rozwój rolniczy gminy Grójec determinowany jest bardzo silnie poprzez pokrywę glebową, a ściślej
przez jej wartość produkcyjną związaną ściśle z żyznością gleb. Konsekwencją zachodzących w przyszłości
procesów geologicznych jest duże rozprzestrzenienie na obszarze gminy gleb pseudobielicowych i brunatnych
wyługowanych. Gleby dobre i średnio dobre zajmują 38,4 % (klasa II i III) i mają one największe
rozprzestrzenienie na terenie gminy. Podobną powierzchnię zajmują gleby orne średniej jakości (klasa IVa i
IVb), obejmując 34,0 % ich całości. Gleby słabe i bardzo słabe zajmują 29,5 % powierzchni gruntów rolnych
gminy. Grunty klasy VI w (0,2 %) powinny być przeznaczone pod zalesienie.
Zgodnie z ustawą z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych (Dz. U. Nr 121, poz.
1266) na cele nierolnicze można przeznaczyć grunty oznaczone w ewidencji gruntów jako nieużytki, a w razie
ich braku – inne grunty o najniższej przydatności produkcyjnej. Przeznaczenie gruntów rolnych stanowiących
użytki rolne klas I-III o pow. powyżej 0,5 ha na cele nierolnicze wymaga uzyskania zgody Ministra Rolnictwa i
Gospodarki Żywnościowej. Zmianę tę dokonuje się w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego.
Zgodnie z uwarunkowaniami glebowymi Studium stwierdza, że:
- potencjał glebowy stwarza potencjalne warunki rozwoju produkcji rolniczej, (szczególnie dotyczy to
warzywnictwa i sadownictwa wysoko towarowego),
- gleby aluwialne, torfowe i mułowo – torfowe, występujące głównie w dolinach Jeziórki i jej dopływów
(szczególnie Kraski) stwarzają możliwość zachowania seminaturalnej roślinności o znacznej różnorodności
biologicznej,
- gleby najsłabsze należy przeznaczyć pod zalesienia.
10. 6. Warunki wodne – uwarunkowania.
10.6.1. Warunki hydrogeologiczne.
Oceniając warunki hydrogeologiczne gminy należy stwierdzić, że położona jest ona na obszarze o
dobrej zasobności wód podziemnych, pomimo niewielkiej zasobności w wody gruntowe płytko zalegające. Na
obecnym etapie rozwoju, zasoby wodne gminy wystarczają do normalnego funkcjonowania i nie stanowią
bariery dalszego jej rozwoju.
Na obszarze gminy ujmowane są dwa poziomy wodonośne tj.: czwartorzędowy i trzeciorzędowy. Poziom wód
holoceńskich stanowiących część wód poziomu czwartorzędowego występujący głównie w dolinach Jeziórki i
jej dopływów jest zasilany głównie drogą infiltracji wód opadowych pluwialnie co powoduje sezonowe wahania
poziomu wód. Należy również pamiętać iż poziom ten ma kontakt z wodami cieków, co znajduje
odzwierciedlenie w ich jakości w zależności od stanu sanitarnego cieku. Plejstoceński poziom wód gruntowych
jest związany z sedymentacjami glacjalnymi głównie z warstwami piaszczysto – żwirowymi reprezentującymi
osady interglacyjne. Najbardziej perspektywiczne w zaopatrzenie w wodę są poziomy wodonośne zalegające
poniżej 20 m i głębiej. W przypadku większego zapotrzebowania należy wykonać studnie wiercone do poziomu
trzeciorzędowego i kredowego. Występujące głębiej wody trzeciorzędowe są na ogół mniej zmineralizowane od
wód poziomów czwartorzędowych. Wody z leżących poniżej utworów kredy są średniej twardości (wyjątkowo
bardzo twarde), z nadmierną ilością związków żelaza co powoduje ich mętnienie. Pod względem jakości wody
kredowe w większości należy uznać za dobre. Do picia nadają się dopiero po odżelazieniu. Pod względem
bakteriologicznym nie budzą zastrzeżeń. Poziom ten zasilany jest poprzez przesączanie i przepływ w oknach
hydrogeologicznych z odległych poziomów w osadach kenozoicznych.
Głównym źródłem wód podziemnych jest infiltracja wód powierzchniowych pochodzących m.in. z opadów
atmosferycznych czego konsekwencją może być ich zanieczyszczenie typowymi dla zagospodarowanych
22
terenów. Ponieważ prawie 33 % gminy leży na obszarze wysokiej ochrony wód (OWO) tereny te należy
szczególnie chronić. Czynniki stwarzające zagrożenie to:
- nieprawidłowo wykonane i zabezpieczone obiekty i składy środków ochrony roślin i nawozów sztucznych i
stacje paliw
- stosowanie nadmiernych dawek nawozów mineralnych i środków ochrony roślin
- dzikie i nieodpowiednio przygotowane wysypiska odpadów
- brak systemu kanalizacji do odbioru ścieków we wszystkich sołectwach gminy, nieszczelne szamba
- „kwaśne deszcze”, zanieczyszczenia wymywane przez opady z atmosfery.
10.6.2. Wody powierzchniowe.
Gmina posiada gęstą i dobrze wykształconą sieć rzeczną. Istnieje tu też wiele naturalnych i sztucznych
obniżeń o wysokim poziomie wód gruntowych. Funkcjonująca gęsta sieć rowów wskutek braku wystarczającego
nadzoru działa jednostronnie co prowadzi do znacznego przesuszenia łąk i spadku ich produktywności, w
przyszłości ze względu na postępującą mineralizację grozi wyjałowieniem znacznych obszarów. To niepokojące
zjawisko zauważalne jest m.in. w dolinie Kraski. Równie niepokojącym zjawiskiem jest zanikanie naturalnej
retencji gruntowej, a także znaczne zanieczyszczenie cieków będące efektem intensywnego rozwoju
sadownictwa. Woda w Jeziorce badana poniżej Gołuchowa ma IV klasę czystości, zaś Kraska V klasę czystości.
Na pogorszenie stanu sanitarnego tych wód wpływa brak kanalizacji poszczególnych sołectw oraz znikome
zdolności do samooczyszczenia zmeliorowanych odcinków rzeki. Pozytywną tendencją jest tworzenie
przyzagrodowych oczyszczalni ścieków, pozwalających rozwiązać ten problem szczególnie w odniesieniu do
zabudowy rozproszonej.
10.7.
Szata roślinna – uwarunkowania.
Zasadniczym uwarunkowaniem wynikającym z potencjału siedlisk jest wykorzystanie jego naturalnych
możliwości do optymalizacji zarówno gospodarki leśnej jak i rolnej. W przypadku kierunku rozwoju funkcji
rolniczej gminy jako wiodącej i priorytetowej należy przestrzegać zgodności zasobów biotycznych (naturalnych)
z kierunkami produkcji rolnej. Rozwijając zaś funkcje dodatkowe tj.: turystyczne i rekreacyjne należy zwrócić
uwagę na zwiększenie odporności drzewostanów oraz walorów krajobrazowych poprzez zwiększenie
różnorodności biologicznej zbiorowisk roślinnych. Można osiągnąć ten cel poprzez stopniową ukierunkowaną
przebudowę drzewostanów zgodnie z potencjałem siedliskowym. Z uwagi na dużą wartość przyrodniczą
zadrzewień w krajobrazie otwartym, zwiększenie powierzchni lasów winno być ważnym elementem gospodarki
na najsłabszych gruntach rolnych, przy realizacji koncepcji ekologicznie zrównoważonego rozwoju gminy.
Ważnym jej elementem będzie również zachowanie zadrzewień i zakrzewień śródpolnych. Na terenie gminy
dość licznie występują bowiem remizy śródpolne będące ostojami dla wielu gatunków fauny i flory. Ich istnienie
jest gwarantem utrzymania, a nawet podniesienia różnorodności biologicznej gminy. Należy także podjąć
działania zmierzające do odnowienia zakrzewień i zadrzewień wzdłuż zmeliorowanych odcinków cieków (w
tym wzdłuż cieków uchodzących do Jeziorki) w celu podniesienia bioróżnorodności, zachowania ostoi i
stanowisk lęgowych dla zwierząt, a także stworzenia naturalnego systemu oczyszczania wód spływających z
terenów rolniczych. W działaniach na rzecz ochrony środowiska należałoby zatem dążyć do utrzymania
istniejących zadrzewień i zakrzewień na terenach otwartych oraz w miarę możliwości zwiększania ich
powierzchni poprzez zakładanie nowych. W dolinach rzecznych należy preferować utrzymanie i rozwój
naturalnych płatów roślinności łęgów i olsów. Zadrzewienia takie mogą neutralizować nawet do 30 % spadek
koncentracji azotanów w przepływających przez nie wodach. Podobnie duże znaczenie posiadają obszary
podmokłe ze zbiorowiskami roślinności bagiennej, charakteryzujące się nie tylko dużą bioróżnorodnością, ale
także dużymi zdolnościami jako filtratory przechwytujące związki chemiczne rozpuszczone w wodzie, a także
spływające z pól. Według badań przeprowadzonych w północno – wschodniej Polsce, redukcja biogenów
spływających z otaczających pól do rzeki przez mokradła może wynosić od 60 do 100 %. Największą zdolność
do sorpcji posiadają płaty szuwaru tatarakowego.
Troski wymagają stare i niestety w części zdewastowane założenia parkowe i towarzyszące nim aleje
dojazdowe. Stanowią one cenne obiekty nie tylko pod względem przyrodniczym, ale również kulturowym i
krajobrazowym, stanowiąc nieodłączny element krajobrazu gminy.
10.8.
Fauna – uwarunkowania.
Stosunkowo bogaty skład awifauny zasiedlający gminę pozwala stwierdzić, że na jej terenie zachowało
się wiele cennych terenów przyrodniczych będących jej ostojami. Najcenniejsze obserwowane tu gatunki należą
23
do grupy wodno-błotnych o najwyższym stopniu zagrożenia wymarciem związane szczególnie z doliną rzeki
Jeziorki. Należy więc dołożyć wszelkich starań z celu zachowania środowisk wodno-błotnych na terenie gminy.
Środowiska te jednocześnie stanowią miejsce rozrodu, żerowania i odpoczynku wielu innych gatunków
zwierząt, dlatego po przeprowadzeniu dodatkowych bardziej szczegółowych obserwacji należy spodziewać się
poszerzenia listy gatunków zwierząt bytujących na terenie gminy. Największym bogactwem gatunkowym fauny
charakteryzują się obszary w północno-wschodniej i centralnej części gminy. Wśród gatunków ssaków jeszcze
nie wykrytych należy spodziewać się przede wszystkim gatunków nietoperzy, a z uwagi na przebiegającą przez
gminę zachodnią granicę występowania zębiełka białawego możliwe jest m.in. wykrycie tego gatunku.
Z uwagi na jednak stosunkowo słaby stopień poznania fauny gminy należy dążyć do powstania opracowań
uzupełniających tę lukę.
10.9.
Ochrona przyrody – uwarunkowania.
Współczesna ochrona przyrody nie podlega już tylko na zachowaniu najcenniejszych jej fragmentów w
rezerwatach przyrody i parkach narodowych. Obecnie dąży się do takich zmian w sposobach gospodarowania,
które pozwalają utrzymać środowisko na dużych zamieszkanych przez człowieka obszarach wykorzystywanych
gospodarczo. Działania gminy na rzecz ochrony przyrody powinny koncentrować się więc na stworzeniu
programu ochrony przyrody uwzględniającego ochronę, wzmocnienie i powiększenie obszarów o wysokiej
stabilności ekologicznej, wzrost lesistości, odbudowanie naturalnej retencji oraz wzmocnienie populacji
gatunków zagrożonych. Cele te można częściowo osiągnąć również poprzez wskazania i formalne utworzenie
lokalnego systemu obszarów chronionych.
Przy rozwijaniu funkcji turystyczno – rekreacyjnej system terenów chronionych może znacznie
podnieść atrakcyjność turystyczną gminy. Sieć taka oznacza również zabezpieczenie i wzmocnienie lokalnego
potencjału biologicznego oraz praktyczną ochronę jego bioróżnorodności.
10.9.1. Obiekty prawnie chronione.
Opis obiektów przyrodniczych objętych ochroną prawną.
10.9.1.1. Obszary Krajobrazu Chronionego
OBSZAR KRAJOBRAZU CHRONIONEGO DOLINA RZEKI JEZIORKI
Art. 23 ustawy z 2004 r. o ochronie przyrody – „Obszar chronionego krajobrazu obejmuje tereny chronione ze
względu na wyróżniający się krajobraz o zróżnicowanych ekosystemach, wartościowe ze względu na możliwość
zaspokajania potrzeb związanych z turystyką i wypoczynkiem lub pełnioną funkcją korytarzy ekologicznych.”
Gospodarka człowieka na tych terenach nie ulega poważniejszym ograniczeniom pod warunkiem, że
prowadzona jest prawidłowo i nie grozi zachwianiem równowagi w środowisku przyrodniczym. Obszar
Krajobrazu Chronionego „Dolina rzeki Jeziorki” utworzony został Uchwałą nr XV/69/83 Wojewódzkiej Rady
Narodowej w Radomiu z dnia 28 czerwca 1983 r. Całkowita powierzchnia tego obszaru wynosi 16.020 ha, z
tego 3540 ha to tereny leśne, a 154 ha to obszar zajęty przez gospodarstwa rybackie. Swym zasięgiem obejmuje
dolinę rzeki Jeziorki, ona stanowi naturalny korytarz ekologiczny o randze regionalnej umożliwiający
migrację flory i fauny z obszarów o wysokim potencjale przyrodniczym na silnie przekształcone i przyrodniczo
zdegradowane tereny rejonu Grójecko-Wareckiego. W granicach Obszaru Krajobrazu Chronionego znajduje się
15 drzew objętych ochroną prawną jako pomniki przyrody, 3 parki wiejskie, 8 parków zabytkowych oraz
rezerwaty przyrody „Modrzewina” o powierzchni 337,34 ha oraz „Jeziora-Olszyny” i „Łęgacz”. Obecne granice
obszaru chronionego w gminie obejmują również tereny o intensywnie prowadzonej produkcji sadowniczej
pozbawione istotnych wartości przyrodniczych jak i krajobrazowych ważnych dla funkcjonowania obszaru
chronionego. Obecność tych terenów w granicach OKCh „Dolina Jeziorki” stanowi obszar konfliktów
wynikających z potrzeby stosowania zaostrzonych wymagań w zakresie ochrony środowiska, a potrzebami
wynikającymi z prowadzeniem intensywnej produkcji sadowniczej.
Obszar ten jest objęty ochroną prawną.
10.9.1.2. Rezerwaty przyrody:
REZERWAT „ŁĘGACZ NAD JEZIÓRKĄ”
24
Ustawa o ochronie przyrody z 2004 r. określa rezerwat jako obszar obejmujący zachowane w stanie
naturalnym lub mało zmienionym, ekosystemy, ostoje i siedliska przyrodnicze, a także siedliska roślin, siedliska
zwierząt i siedliska grzybów oraz twory i składniki przyrody nieożywionej, wyróżniające się szczególnymi
wartościami przyrodniczymi, naukowymi, kulturowymi lub walorami krajobrazowymi.
Rezerwat leśny – częściowy „Łęgacz na Jeziórką” utworzony zarządzeniem M.O.Ś.Z.N i L z dnia 25
stycznia 1995 r M.P. nr 5, poz. 8, położony w północno-wschodniej części. Ogólna powierzchnia wynosi 39.91
ha. Celem utworzenia rezerwatu jest ochrona i zachowanie naturalnego siedliska grądowego i łęgowego
okalających koryto rzeki Jeziorki. Rezerwat położony jest w jej pradolinie. Na torfach niskich stanowiących
wyścielających jej dno rosną drzewostany olszowe w wieku ok. 50 lat, w miarę oddalania się od brzegów rzeki i
wznoszenia terenu w miejscach mniej podmokłych występuje osika oraz świerk. Roślinność na podstawie
wykonanych w rezerwacie zdjęć florystycznych wskazuje na uwilgotniony łęg olszowo-jesionowy CircaeoAlnotea ze znaczną domieszką roślinności z klasy Alnotea glutinosae. Według prof. Zaręby prowadzącego
badania w dolinie rzeki Jeziorki w latach 80-tych panującą w rezerwacie roślinność należałoby wzbogacić o
nowe gatunki drzew tj.: jesion, wiąz szypułkowy i pospolity, klon zwyczajny, lipę drobnolistną, a także cisa.
Obiekt ten jest zatem prawnie chroniony.
10.9.1.3. Parki wiejskie
(ustawa z dnia 23 lipca 2003 o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami)
W obrębie znajduje się 12 parków wiejskich zabytkowych (wpisanych do rejestru zabytków). Są to parki
wiejskie w: Krobowie, Lesznowoli, Głuchowie, Uleńcu, Gościeńczycach, Kobylinie, Mirowicach,
Pabierowiczch, Falencinie, Skurowie, Zalesiu, Kośminie.
Obiekty te są zatem prawnie chronione.
10.9.1.4.
Pomniki przyrody.
Pomniki przyrody należą do najstarszych form ochrony przyrody. Według definicji zawartej w ustawie o
ochronie przyrody „Pomnikami przyrody są pojedyncze twory przyrody żywej i nieożywionej lub ich skupiska o
szczególnej wartości przyrodniczej, naukowej, kulturowej, historycznej lub krajobrazowej oraz odznaczające się
indywidualnymi cechami, wyróżniającymi je wśród innych tworów, okazałych rozmiarów drzewa, krzewy
gatunków rodzimych lub obcych, źródła, wodospady, wywierzyska, skałki, jary, głazy narzutowe oraz jaskinie”.
1. dąb szypułkowy w wieku 200 lat, Nadleśnictwo Głuchów, Leśnictwo Zalesie, poddział 8i
2. dąb szypułkowy w wieku 200 lat, Nadleśnictwo Głuchów, Leśnictwo Zalesie, poddział 10c przy drodze
Głuchów – Lesznowola
3. dąb szypułkowy w wieku 200 lat Nadleśnictwo Głuchów, Leśnictwo Zalesie, poddział 10c
4. dąb szypułkowy wieku 250 lat, Nadleśnictwo Głuchów, Leśnictwo Zalesie, kompleks Łęgacz poddział 20e
5. dąb szypułkowy w wieku 200 lat, Gościeńczyce
6. dąb szypułkowy w wieku 500 lat, Krobów, właściciel SGGW w Warszawie
7. lipa drobnolistna w wieku 150 lat, Krobów, właściciel SGGW w Warszawie
Obiekty te są zatem prawnie chronione.
10.9.2.
Obiekty i obszary o wysokich wartościach przyrodniczych.
Na terenie gminy występują obszary o wysokich i bardzo wysokich walorach przyrodniczych zasługujące na
ochronę. Dotychczasowy stan ochrony przyrody na terenie gminy Grójec w stosunku do jej zasobów należy
uznać za niewystarczający. Szczegółowa analiza poszczególnych elementów przyrodniczych pozwala na
stwierdzenie, że:
- najwyższe wartości przyrodnicze i krajobrazowe posiadają tereny położone w dolinie rzeki Jeziorki. Z
uwagi jednak na skalę przeprowadzonych na tym terenie melioracji, lokalnie uległy one obniżeniu.
Wysokim walorom przyrodniczym towarzyszą na tym terenie duże walory rekreacyjne,
- wysokie (zasługujące na objęcie ochroną) wartości przyrodnicze posiadają enklawy środowisk bagiennych,
rozproszone na terenie całej gminy,
- na terenie całej gminy występują fragmenty ciekawych środowisk stanowiących enklawy dzikiej przyrody
oraz kępy i pojedyńcze drzewa zasługujące na ochronę,
- ważną rolę jako korytarze ekologiczne pełnią doliny pozostałych cieków (w tym i okresowych) posiadające
seminaturalne zbiorowiska łąkowe wraz z lokalnymi zadrzewieniami i zakrzewieniami. Lokalnie jednak w
strefach lokalizacji osadnictwa warunki przyrodnicze tych korytarzy są istotnie obniżone.
Opracowane dotychczas w Polsce programy i plany dotyczące ochrony środowiska podkreślają znaczenie
ochrony różnorodności biologicznej. Ustawa o ochronie przyrody z 16 kwietnia 2004 r. daje szereg uprawnień
25
samorządom dostępnych wcześniej wyłącznie Ministrowi Ochrony Środowiska. Władze gminne na samym
obszarze mogą wprowadzić ochronę indywidualną i terenów lub obiektów w postaci:
• pomników przyrody,
• stanowisk dokumentacyjnych,
• użytków ekologicznych,
• zespołów przyrodniczo – krajobrazowych.
Przeprowadzona analiza potencjału biologicznego gminy pozwala na zaproponowanie utworzenia lokalnego
systemu obszarów chronionych obejmujących ww. formy ochrony.
10.9.2.1. Opis obiektów cennych przyrodniczo i kwalifikujących się do objęcia ochroną.
10.9.2.1.1. Obszar o wysokiej wartości przyrodniczej – projektowany rezerwat przyrody;
Ustawa o ochronie przyrody z 2004 r. określa rezerwat jako obszar obejmujący zachowane w stanie
naturalnym lub mało zmienionym, ekosystemy, ostoje i siedliska przyrodnicze, a także siedliska roślin, siedliska
zwierząt i siedliska grzybów oraz twory i składniki przyrody nieożywionej, wyróżniające się szczególnymi
wartościami przyrodniczymi, naukowymi, kulturowymi lub walorami krajobrazowymi. W Polsce rezerwaty
zajmują 173 594 ha, a do roku 2008 utworzono ich 1441. Stanowią one dość niejednorodną grupę, a stan ten jest
efektem okresu obowiązywania poprzedniej ustawy o ochronie przyrody, gdy utworzenie rezerwatu było jedyną
praktyczną możliwością zabezpieczenia cennego lecz obszarowo niewielkiego obszaru.
Na terenie gminy Grójec wytypowano jeden cenny obiekt pretendujący do ochrony w formie rezerwaty
przyrody.
Projektowany rezerwat przyrody „Dolina Jeziorki”
Projektowany rezerwat krajobrazowy według przedstawionej propozycji prof. Zaręby ma objąć 55,6
kilometrowy odcinek rzeki położony obecnie w całości na terenie województwa Mazowieckiego tj. od źródeł do
ujścia rzeki Zielonej. Powierzchnię rezerwatu można określić jedynie szacunkowo biorąc pas szerokości 20 m od
obu brzegów rzeki lub jej rozwidleń na około 247 ha.
Rzeka Jeziorka należy do starych cieków, których pradolina utworzyła się w okresie glacjalnym o czym
świadczy jej szeroka pradolina wypełniona obecnie w większości torfowiskami. Oprócz torfowisk typowymi
glebami dla doliny są gleby mułowo-glejowe, murszowo-mineralne i mułowo-murszowe. Decydującym
procesem glebotwórczym jest powolny ruch wysoko stojących wód gruntowych przy braku poważniejszych
zalewów powierzchniowych, a także dłuższych okresów stagnacji. Siedliska te obecnie zajmuje olcha (Alnus
Glutinosa) pochodzenia odroślowego, sporadycznie jako domieszka występują tu także: brzoza, wierzba i wiązy.
Należy jednak przypuszczać, iż w przyszłości występowały one liczniej. Stoki pradoliny porastają grądy TilioCarpinetum, które w większości zamieniono na użytki rolne, a tylko ze względu na strome brzegi pradoliny,
bagnisty teren, albo wysięki są one pod zbiorowiskami drzewiastymi lub krzewami. Według relacji wędkarzy w
wodach rzeki najczęściej łowionymi rybami są płocie, okonie, szczupaki, klenie, miętusy, a także uciekające ze
stawów karpie i pstrągi. Wśród innych ryb spotyka się ślizy, piskorze, cierniki oraz osiągającego tu południową
granicę występowania cierniczka. Do gatunków zwierząt bardzo cennych należy zaliczyć stwierdzone w rzece, a
znajdujące się na kartach Polskiej Czerwonej Księgi Zwierząt minogi (strumieniowego i ukraińskiego). W
zadrzewieniach nadrzecznych spotykane są sarny i dziki.
10.9.2.1.2. Obszary o wyróżniających się wartościach przyrodniczych i krajobrazowych.
Zarówno w obrębie opisanych już terenów jak i w pozostałej części gminy występują obszary
wyróżniające się z otoczenia pod względem przyrodniczym (z uwagi na występowanie rzadkich, zagrożonych
gatunków czy też zanikających typów ekosystemów) lub krajobrazowym. Pełnią one funkcję zarówno korytarzy
ekologicznych jak też refugiów dzikich populacji roślin i zwierząt. Ustawa o ochronie przyrody z roku 2004
daje możliwość ochrony takich środowisk poprzez utworzenie indywidualnych form ochrony przyrody w postaci
użytków ekologicznych bądź zespołów przyrodniczo-krajobrazowych. Formy te można tworzyć w obrębie
istniejących lub projektowanych obszarów chronionego krajobrazu lub parków krajobrazowych. Na terenie
gminy rosną także okazałe drzewa, których rozmiary, a także rola jaką spełniają w krajobrazie może być
przesłanką do ich ochrony w formie pomników przyrody.
Wskazanie konkretnych obiektów kwalifikujących się do tych form ochrony nastąpi na następnym etapie
niniejszego studium.
10.10.
Zagrożenia środowiska, konflikty i ograniczenia.
26
10.10.1. Zanieczyszczenia wód powierzchniowych.
Na terenie gminy monitoring jakości wód powierzchniowych prowadzony jest przez Wojewódzki Inspektorat
Ochrony Środowiska. W 2006 r. Jeziorka wykazywała IV klasę czystości, zaś Kraska V klasę czystości. Rzeki te
zanieczyszczane są w wyniku:
- prowadzenia intensywnej gospodarki rolnej i wiążącym się z tym nadmiernym stosowaniem środków
ochrony roślin i nawozów sztucznych,
- nieuporządkowania gospodarki ściekowej (brak systemów kanalizacji poszczególnych sołectw, a także
lokalnych oczyszczalni ścieków.
10.10.2. Skutki oddziaływania funkcjonujących systemów melioracyjnych.
Głównym zadaniem melioracji wodnych jest uregulowanie stosunków gruntowo – wodnych, tj. m.in.
niwelowanie niesprzyjających właściwości gruntowo – wodnych polegających na utrzymywaniu się wysokiego
poziomu wody gruntowej, tj. zjawiska niesprzyjającego uprawom rolnym, a także budownictwu. Zadaniem
melioracji jest również dostarczenie odpowiedniej ilości wody w okresie posuch.
Funkcjonujące drenaże, w przypadku występowania deszczy nawalnych lub długotrwałych mogą wywołać
skutki odwrotne, ułatwiając szybkie podnoszenie się poziomu wody nie tylko wskutek bezpośredniego opadu, a
także w wyniku wezbrań odbiornika. Wezbrania w Jeziorce mogą także powodować powierzchniowe zalewanie
nisko położonych terenów wskutek przepełnienia się koryt cieków odprowadzających wody. Nieodpowiednie
użytkowanie systemu melioracyjnego może również doprowadzić do przesuszenia niektórych obszarów.
10.10.3. Skutki intensyfikacji produkcji rolnej.
Tereny użytkowane rolniczo stanowią przeważający element krajobrazu gminy w tym znaczną część
użytków rolnych stanowią tereny o intensywnej gospodarce rolnej. Do negatywnych skutków jego
oddziaływania należy zaliczyć:
- fragmentaryzację obszarów leśnych i izolacje występujących tam gatunków zwierząt i roślin,
- wprowadzanie do środowiska substancji toksycznych,
- entrofizację wód powierzchniowych,
- odwadnianie płatów olszyn i łęgów w dolinach cieków, drenowanych w wyniku ubocznego oddziaływania
systemów melioracyjnych na użytkach zielonych.
10.10.4. Konflikty związane z wydobywaniem i eksploatacją kopalin.
Eksploatacja kruszyw i kopalin może przyczynić się do:
- dewastacji krajobrazu
- obniżenia poziomu wód gruntowych oraz ich zanieczyszczenia.
10.11. Powiązania przyrodnicze.
Gmina Grójec według Falińskiego leży na obszarze, gdzie roślinność naturalna prawie całkowicie została
zastąpiona przez roślinność synantropijną, lecz i ona w wyniku działalności ludzkiej ulega degradacji. Enklawy
roślinności naturalnej i półnaturalnej zachowały się jedynie w miejscach najbardziej niedostępnych, którymi w
rejonie grójecko – wareckim są przede wszystkim nieuregulowane odcinki rzek i ich dolin. Pełnią one
równocześnie rolę zarówno korytarzy ekologicznych umożliwiających wymianę genetyczną pomiędzy
populacjami roślin i zwierząt, jak również same są ostoją i bazą ich diaspory na tereny sąsiednie. Korytarze
ekologiczne łączą również system przyrodniczy gminy z terenami o dużym potencjale biologicznym poza jej
granicami.
W latach dziewięćdziesiątych w Holandii powstała koncepcja utworzenia Europejskiej Sieci Ekologicznej
EECONET (European Ecologicol Network), zaakceptowana w 1992 r. przez Radę Europy. Sieć ta ma
obejmować obszary najcenniejsze a będą ją tworzyć obszary węzłowe (biocentra, strefy buforowe) korytarze
ekologiczne i obszary wymagające unaturalnienia. W Polsce prowadzone były prace studialne nad polską
częścią sieci EECONET (ECONET-PL) czego ukoronowaniem było wydanie opracowania książkowego w roku
19998. Ponadto w latach dziewięćdziesiątych w Instytucie Ochrony Przyrody PAN w Krakowie w ramach
programu CORINE – Biotop, opracowano polską bazę komputerową stanowisk szczególnie wartościowych
roślin i zwierząt i włączono je do najcenniejszych ostoi Europy. Obecnie trwają prace nad przygotowaniem sieci
Natura 2000 – europejska sieć ekologiczna mającą zapewnić trwałą egzystencję europejskim ekosystemom.
27
Podczas jej tworzenia wykorzystywane będą dotychczasowe doświadczenia poprzednich programów. Gmina
Grójec leży poza obszarami węzłów ekologicznych o znaczeniu krajowym bądź międzynarodowym.
Płynąca w szerokiej pradolinie Jeziorka posiada rangę regionalnego korytarza ekologicznego. Poprzez sieć
swoich dopływów pełniących równocześnie rolę lokalnych korytarzy ekologicznych oraz lokalnych obszarów
węzłowych, łączy się ona z obszarami o znaczeniu krajowym tj. z obszarem Puszczy Bolimoskiej (11K) i
międzynarodowym tj. obszarem Puszczy Pilickiej (21M), bezpośrednio zaś z Doliną Środkowej Wisły (23M).
Od sprawnego funkcjonowania tego korytarza uzależnione jest także utrzymanie wysokich walorów
przyrodniczych gminy. Z obszarów węzłowych o znaczeniu międzynarodowym i krajowym następuje bowiem
zasilanie biologiczne całego jej obszaru. Obecnie niemal cała dolina od źródeł znajduje się w granicach
obszarów krajobrazu chronionego. Rozprzestrzenienie bytujących w dolinie lub nią migrujących gatunków
zwierząt odbywa się za pośrednictwem sieci lokalnych korytarzy i sięgaczy ekologicznych, na opisywanym
terenie rolę te spełniają głównie dolinki dopływów Jeziorki.
Rolę lokalnych węzłów ekologicznych pełnią kompleksy leśne zlokalizowane na granicach wododziałów Pilicy i
Bzury poza granicami gminy, to właśnie za ich pośrednictwem następuje wymiana elementów przyrodniczych
pomiędzy różnymi obszarami, stanowią one także lokalne biocentra.
10.12. Wskazania wynikające z uwarunkowań przyrodniczych.
Przyjmując, że funkcją wiodącą dla gminy Grójec będzie działalność rolnicza, przy uzupełniającej funkcji
turystyczno-rekreacyjnej, oraz że zidentyfikowane elementy przyrodnicze tworzą ekologiczny system obszarów
chronionych gminy. W zagospodarowaniu przestrzennym gminy należy uwzględnić następujące działania:
I.
W odniesieniu do elementów ekologicznego systemu obszarów chronionych gminy:
Należy:
1. zachować wielkość i wartość ekologicznie istniejących terenów przyrodniczo cennych (lasy, parki, zieleńce,
zieleń towarzysząca zabudowie, zadrzewienia, łąki z roślinnością chronioną, naturalne koryta i doliny
cieków i rzek, stanowiska łęgowe płazów, gadów i ptaków)
2. odtworzyć lub wzbogacić wartości ekologiczne na terenach, które uległy degradacji (renaturyzacji
środowisk)
3. zastosować formy architektoniczne i struktury zabudowy umożliwiające swobodny przepływ powietrza i
migrację gatunków (np. ażurowe ogrodzenia, przepusty pod drogami)
4. należy rozwijać system ochrony konserwatorskiej lokalnych obiektów przyrodniczych
5. zapobiegać odwodnieniu płatów olszyn i łęgów w dolinach potoków erodowanych w wyniku ubocznego
oddziaływania systemów melioracyjnych na użytkach zielonych.
Nie należy:
1. dopuścić do przekształcenia istniejącej na tych terenach zabudowy na cele mogącej pogorszyć stan
środowiska
2. zmieniać przeznaczenia gruntów leśnych na cele nieleśne
3. zmieniać stosunków wodnych pogarszających warunki siedliskowe lasów
4. niszczyć i uszkadzać ciągów zadrzewień i zakrzewień śródpolnych i nawodnych, parków wiejskich,
stanowisk rzadkich gatunków flory i fauny
II.
W odniesieniu do gruntów rolnych:
1. Nie należy dokonywać zmian stosunków wodnych mogących prowadzić do pogorszenia warunków
siedliskowych roślin uprawnych oraz likwidacji śródpolnych enklaw dzikiej przyrody.
2. Nie należy dopuścić do likwidacji śródpolnych siedlisk marginalnych (oczka wodne, kępy krzewów i drzew,
kamieńce) będących ostojami bioróżnorodności.
3. Należy zmodernizować część istniejącego systemu melioracyjnego ukierunkowanej na restytucją urządzeń
nawadniających.
III.
W odniesieniu do wód:
Nie należy:
1. Wprowadzać nie oczyszczonych ścieków do wód powierzchniowych i do gruntu.
2. Lokalizować budynków w odległości mniejszej niż 20 m od brzegów naturalnych cieków i zbiorników
wodnych, oraz teras zalewowych i nadzalewowych.
3. Naruszać naturalnej sieci hydrograficznej: rzek, ptaków, strumieni, staworzeczy, oczek wodnych, bagien i
torfowisk, zmieniać naturalnego charakteru ich brzegów, zanieczyszczać wód oraz pasa przybrzeżnego,
niszczyć roślinności nawodnej.
4. Zmieniać warunków wodnych w rejonach wododziałów.
28
IV.
W zakresie zmian krajobrazu i powierzchni ziemi:
1. Zagospodarowanie otoczenia obiektów przyrodniczych powinno być podporządkowane ich ochronie i
ekspozycji.
2. Tereny, na których prowadzona jest bądź była działalność wywołująca degradację powinny być poddane
rekultywacji.
3. Wszelkie działania zmierzające do zmiany sposobu zagospodarowania terenu powinny nie niszczyć skarp,
jarów, wydm oraz lokalnych dolin.
4. Uporządkować dotychczasową eksploatację na „dziko” w większości punktów pozyskiwania kruszywa.
V.
I. W odniesieniu do terenów górniczych:
1. Ochrona złóż kopalin powinna polegać na racjonalnej i kompleksowej eksploatacji ich zasobów. Zasady
eksploatacji minimalizujące zagrożenia i negatywne skutki na środowisko należy zawierać w decyzjach
określających warunki prowadzenia eksploatacji.
2. Na obszarach i terenach górniczych ustala się zakaz zabudowy. Zakaz ten nie dotyczy realizacji obiektów
kubaturowych, urządzeń komunikacyjnych oraz urządzeń pomocniczych bezpośrednio związanych z
eksploatacją kopalin.
3. Pasy ochronne będą ustalone zgodnie z Normami Polskimi.
4. Rekultywacja terenów prowadzona będzie w kierunku rolniczym lub leśnym.
VI.
W zakresie lokalizacji inwestycji:
1. Powinno się dążyć do ograniczenia inwestycji uciążliwych dla środowiska, z wyłączeniem realizacji
niezbędnych urządzeń komunikacyjnych, infrastruktury technicznej oraz urządzeń służących ochronie
środowiska, pod warunkiem zastosowania rozwiązań i technologii bezpiecznych dla środowiska
przyrodniczego.
2. Na obszarach wchodzących w skład ekologicznego systemu obszarów chronionych można dopuścić do
budowy obiektów pod warunkiem, że udział terenów otwartych, nie zabudowanych i nie pokrytych
substancją nieprzepuszczalną wyniesie co najmniej:
45 % powierzchni działki na terenach o wysokiej intensywności zabudowy,
75 % powierzchni działki na terenach o niskiej i średniej intensywności zabudowy.
3. Poza terenami zainwestowania na obszarze postulowanego zespołu przyrodniczo – krajobrazowego i
obszaru krajobrazu chronionego można dopuścić
do zabudowy rezydencjonalnej pod warunkiem, iż minimalna pow. działek wyniesie 3000 m2, o
szerokości nie mniejszej niż 40 m i powierzchni zabudowy nie większej niż 400 m2, wysokości nie
większej niż 2 kondygnacje,
do wprowadzenia obiektów związanych z obsługą rekreacji i turystyki.
10.13. Podsumowanie.
Na podstawie kompleksowej oceny uwarunkowań przyrodniczych gminy Grójec można stwierdzić, że:
- Najwyższe walory przyrodnicze i krajobrazowe koncentrują się w dolinie rzeki Jeziorki oraz jej dopływów.
Doliny te jednocześnie stanowią korytarze ekologiczne w tym dolina Jeziorki ma znaczenie regionalne.
- Podwyższone wartości przyrodnicze posiadają obszary postulowane do ochrony.
- Bardzo wysokim i wysokim walorom przyrodniczym towarzyszą najczęściej wysokie walory rekreacyjne.
Na terenach tych funkcję dominującą powinna pełnić funkcja ochronna ekosystemów przy uzupełniającej
rolniczej i turystyczno – rekreacyjnych.
- Pozostała część gminy wykazuje przeciętne walory przyrodnicze i krajobrazowe dlatego wiodącą funkcją na
tych terenach powinna być funkcja rolnicza.
10.14. Wnioski.
1.
2.
3.
4.
Urozmaicona rzeźba terenu warunkuje stosunkowo duże walory przyrodnicze i krajobrazowe gminy.
Produkcję rolną należy intensyfikować na gruntach o średniej i dobrej jakości (klasy II, IIIa, IIIb i IV), a
gleby słabsze mogą być wyłączane z użytkowania rolniczego.
Warunki hydrogeologiczne gminy należą do poprawnych. Zasoby wód podziemnych są wystarczające.
Z uwagi na duże znaczenie dla ochrony bioróżnorodności środowisk marginalnych w krajobrazie rolniczym
(tj. oczek wodnych, zadrzewień i zakrzewień) należy dążyć do ich zachowania, a w miarę możliwości
powiększania ich areału.
29
Mała lesistość gminy oraz zniekształcenie antropogeniczne struktury drzewostanów wymaga ich
przebudowy w zgodzie z potencjalną wartością siedlisk. Należy również dążyć do zalesiania najsłabszych
gruntów rolnych (klasa VI).
6. Stan sanitarny wód powierzchniowych posiada słabą jakość, dlatego kanalizacja sołectw powinna stać się
jednym z priorytetowych zadań gminy.
7. Z uwagi na ponadlokalny charakter korytarza ekologicznego jakim jest dolina Jeziorki należałoby nawiązać
współpracę regionalną w celu objęcia ochroną całej doliny.
8. W celu stworzenia ekologicznego systemu obszarów chronionych należy objąć ochroną najcenniejsze
obiekty i obszary występujące na terenie gminy.
9. Wobec perspektywicznego rozwoju funkcji turystyczno- rekreacyjnej należy propagować rozwój
gospodarstw agroturystycznych i ekologicznych głównie związanych ze wschodnią i północną częścią
gminy. Turystyczną atrakcyjności gminy podniosłoby wyznaczenie ścieżek rowerowych, ciągów i punktów
widokowych. Niezbędnym jest również opracowanie materiałów promocyjnych w postaci przewodników
folderów i map tego terenu.
10. Do rozwoju funkcji turystycznych najbardziej predysponowane są tereny w dolinie Jeziorki oraz w rejonie
dawnego wyrobiska w Piekiełku.
5.
11. UWARUNKOWANIA ROZWOJU I PRODUKCJI ROLNICTWA.
11.1.
Uwarunkowania wynikające z istniejącej pokrywy glebowej.
Rozwój rolniczy gminy determinowany jest silnie przez pokrywę glebową, a ściślej jej wartość
produkcyjną związaną ściśle z żyznością gleb. Ogólnie należy stwierdzić, że większość gleb użytkowanych
rolniczo należy do gleb ornych, dobrej i średnio dobrej jakości według bonitacyjnej klasyfikacji gleb gruntów
ornych w Polsce.
Duży udział bonitacyjnych klas II, III i IV (około 72,4 %) sprawia, że w przypadku zmiany kierunków ich
wykorzystania z rolniczego na nie rolniczy wymagany jest szczegółowy tryb wyłączenia ich z użytkowania
rolniczego (szczegółowy opis w części przyrodniczej).
Struktura bonitacyjna gleb gruntów ornych wskazuje na pewne naturalne ograniczenia w rozwoju intensywnej
produkcji roślinnej na terenie gminy, która najlepsze efekty daje na klasach najlepszych.
Uwarunkowania rozwoju funkcji rolniczej gminy Grójec prezentują jednak przede wszystkim kompleksy
przydatności rolniczej gleb, rozumiane jako jednostki taksonomiczne, które wskazują zbliżone właściwości
rolnicze i mogą być podobnie użytkowane. Struktura kompleksów rolniczej przydatności gleb w gminie Grójec
oraz kierunki produkcji wynikające z potencjału glebowego przedstawia się następująco:
• kompleks 1 – pszenny bardzo dobry zajmuje 25 ha, co stanowi zaledwie 0,3 % gruntów ornych gminy.
Kompleks ten obejmuje najlepsze gleby, zasobne w składniki pokarmowe, o głębokim poziomie
próchnicznym, dobrej strukturze, przepuszczalne, przewiewne i jednocześnie magazynujące duże ilości
wilgoci. Gleby te w uprawie są stosunkowo łatwe, osiąga się na nich wysokie plony nawet najbardziej
wymagających roślin. W klasyfikacji bonitacyjnej gleb zaliczane są do I i II klasy. Na terenie gminy
występują we wsiach:. Krobów, Lisówek, Worów.
• kompleks 2 – pszenny dobry obejmuje 1790,0 ha, co stanowi 22,7 % gruntów ornych gminy i
występuje na glebach najżyźniejszych – brunatnych właściwych płowych i czarnych ziemiach
właściwych. Pod względem bonitacyjnym gleby tego kompleksu należą do klas III a oraz III b. Na
terenie gminy występują we wsiach:
Na glebach tych udają się wszystkie rośliny uprawne, lecz
planowanie jest w pewnym stopniu związane z poziomem agrotechniki, jak i warunkami higro–
termicznymi panującymi w danym miejscu.
• kompleks 4 – żytni bardzo dobry czyli pszenno-żytni zajmuje 800,0 ha tj. 10,1 % gruntów ornych
gminy. Jego występowanie związane jest z glebami brunatnymi wyługowanymi, płowymi i czarnymi
ziemiami wyługowanymi lub zdegradowanymi. Pod względem bonitacyjnym gleby tego kompleksu
należą głównie do klasy III b, a bardzo rzadko do klasy III a i IV a. Na terenie gminy występują na
wszystkich wsiach. Chcąc otrzymać plony podobne do plonów z upraw prowadzonych na glebach
kompleksu pszennego – gleby tego kompleksu wymagają ciągłego nawożenia, jak i innych zabiegów
agrotechnicznych. W przypadku nieodpowiedniej uprawy i słabego nawożenia wykazują niższy stopień
kultury i wtedy lepiej opłaca się żyto, ziemniaki oraz inne rośliny uprawiane na glebach słabych.
• kompleks 5 – żytni dobry, zajmuje obszar 1800,0 ha tj. 22,8 % gruntów ornych gminy. Jego
występowanie związane jest z glebami brunatnymi wyługowanymi i kwaśnymi, płowymi opadowoglejowymi. Pod względem bonitacyjnym gleby tego kompleksu należą do klas IV a i IV b. Na terenie
gminy występują we wszystkich wsiach. Na glebach tego kompleksu uprawia się głównie żyto i
30
ziemniaki, a także jęczmień. Gleby pozostające w wysokiej kulturze dają również dobre plony pszenicy
lecz tylko w przypadku mniej wymagających odmian.
• kompleks 6 – żytni słaby, zajmuje 1877 ha tj. 23,9 % gruntów ornych gminy. Jego występowanie
związane jest z glebami lekkimi (bielicoziemnymi i brunatnymi kwaśnymi), charakteryzuje się znaczną
przepuszczalnością. Nadmierne przepuszczanie i słabe zdolności retencyjne powoduje, że gleby te są
okresowo lub trwale suche. Niedobór wody staje się czynnikiem ograniczającym działanie stosowanych
nawozów sztucznych. Składniki nie wykorzystywane przez rośliny są bardzo szybko wymywane z
gleby. Dobór roślin na glebach tego kompleksu jest bardzo ograniczony i sprowadza się do uprawy:
żyta, owsa, seradeli, łubinu i ziemniaków. Pod względem bonitacyjnym gleby tego kompleksu należą
do klasy IV b i V. Na terenie gminy występują w rozproszeniu na całym jej obszarze.
• kompleks 7 – żytni bardzo słaby, zajmuje 820 ha tj. 10,3 % gruntów ornych. Jego występowanie
związane jest z glebami bielicoziemnymi, wykształconymi w piaskach słabogliniastych lub luźnych.
Gleby te są ubogie w składniki pokarmowe, a jednocześnie trwale zbyt suche. Stosowanie nawożenia
może spowodować tylko nieznaczny wzrost plonów. Nadają się one prawie wyłącznie do uprawy żyta i
żółtego łubinu. Pod względem bonitacyjnym gleby tego kompleksu należą do klasy VI. Na terenie
gminy występują w rozproszeniu na terenie całej gminy.
• kompleks 8 – zbożowo-pastewny mocny, zajmuje 150 ha, tj, 1,9 % gruntów ornych gminy. Pod
względem bonitacyjnym należą do klas IV a, IV b, III b i V, a jego wystepowanie związane jest
głównie z glebami średnio zwięzłymi i ciężkimi nadmiernie wilgotnymi. Z natury są to gleby zasobne
w składniki pokarmowe i potencjalnie żyzne, ale wadliwe na skutek nadmiernego uwilgotnienia
utrudniającego prawidłową agrotechnikę oraz ograniczającego dobór roślin. Poza zbożami, powinny
one być przeznaczone pod rośliny pastewne (trawy, koniczyny, owies, buraki pastewne, rzepę, brukiew,
kapustę pastewną).
• kompleks 9 – zbożowo-pastewny słaby, zajmuje 630 ha, tj. 8,0 % gruntów ornych gminy. Pod
względem bonitacyjnym należy do V, VI wyjątkowo IV b. Jego występowanie związane jest z glebami
lekkimi (np. bielicoziemnymi oglejonymi) lub też murszastymi wykształconymi na piaskach luźnych, o
wyraźnym wpływie wód gruntowych. Nadmierne uwilgocenie występuje tu przeważnie wiosną i
powoduje wymakanie żyta oraz opóźnia termin sadzenia ziemniaków. W okresach ariadowych lub
semiariadowych, następuje z kolei przesuszania profilu. Regulacja stosunków wodnych tych gleb jest
bardzo trudna. Dobór roślin na tych glebach jest ograniczony i dotyczy owsa, marchwi pastewnej,
rzepy, komonicy, kapusty pastewnej, kupówki i konopi..
Jakość trwałych użytków zielonych występujących głównie w dolinie rzeki Jeziorki jak również w niewielkich
kompleksach na obszarze wysoczyzny jest uzależniona także od pokrywy glebowej, na której występują. Tylko
4 ha – 0,2 % wszystkich trwałych użytków zielonych zostało zaliczone do kompleksu b.dobrego, 64,0 % - 1083
ha tworzy kompleks użytków zielonych średnich, a 606 ha – 35,8 % słaby i b. słaby. Kompleks n.ż.b. dobrych
tworzą gleby I i II klasy bonitacyjnej. Są to gleby charakteryzujące się doskonałymi warunkami wodnopowietrznymi.
Gleby średniej jakości pod trwałymi użytkami zielonymi tworzą kompleks użytków zielonych średnich 2z. Na
terenie gminy obejmują one czarne ziemie, duży kompleks gleb bagiennych w okolicach, a wzdłuż Jeziorki
użytki zielone występują na madach. Stosunki wodne tych gleb nie są uregulowane i charakteryzują się
okresowymi stanami przesuszenia lub nadmiernego uwilgotnienia. Główną masę roślinności tworzą trawy
średniej jakości, ziół i chwastów wraz z turzycami. Wydajność tych łąk wynosi przeciętnie 2,5 – 3,0 tony siana
średniej jakości. Pastwiska mają wydajność wystarczającą na wyżywienie 2 krów przez okres 130 dni.
Kompleksy użytków zielonych słabych i bardzo słabych (3z), związane są z glebami należącymi do V i VI klasy
bonitacyjnej. Na terenie gminy kompleks ten związany jest z dwoma typami gleb, madami (większy kompleks w
dolinie Jeziorki i glebami bagiennymi (głównie wzdłuż Kraski i Molnicy). Łąki należące do tego typu są
przeważnie jednokośne dające plon około 1,5 tony siana słabej jakości z 1 ha. Pastwiska te mogą wyżywić
najwyżej 1 krowę w czasie 120 dni okresu wegetacyjnego na 1 ha powierzchni.
11.2.
Uwarunkowania produkcji rolnej wynikające ze stanu istniejącego.
11.2.1. Ograniczenia rozwoju – zagrożenia.
Ograniczenia oraz zagrożenia rozwoju rolnictwa na terenie gminy należy podzielić na:
- zewnętrzne, do których zaliczono:
• zmienność polityki rolnej
• problemy ze zbytem płodów rolnych
31
ograniczony wzrost popytu, spowodowany tradycjami żywieniowymi oraz niskimi dochodami
społeczeństwa
• skutki zmiany klimatu, zwłaszcza w wersji przewidującej zmniejszenie opadów powodującej niedobór
zasobów wodnych, zmuszających do zastosowania nowych technik nawadniania np. zraszania oraz
problemy z przewodnieniem lub odwodnieniem gleb..
wewnętrzne, do których zaliczono:
• koncentracja gleb słabych w północnej i wschodniej części gminy
• skażenie gleb, wód powierzchniowych i gruntowych jako wynik intensyfikacji produkcji rolnej
• stosunkowo duża ilość gospodarstw małych do 5 ha (64,3%), którą częściowo równoważy specjalizacja
poszczególnych gospodarstw.
•
-
11.2.2. Możliwości rozwoju.
Korzystnymi uwarunkowaniami rozwoju produkcji rolnej gminy Grójec są:
• położenie z bezpośrednim sąsiedztwie aglomeracji warszawskiej jak i w strefie żywicielskiej miasta
Radomia
• ukształtowane kierunki produkcji rolniczej ogrodnictwo i sadownictwo
• korzystny agroklimat i rzeźba terenu dla produkcji
• korzystne położenie na ciągach komunikacyjnych o znaczeniu krajowym i międzynarodowym (trasy
717 i 7) stwarzających dogodne warunki transportu
• duże zasoby ziemi użytkowanej rolniczo (77% powierzchni gminy)
• bliskość bazy kształcenia kadr dla rolnictwa (m.in. technika zawodowe, szkoły wyższe w Warszawie i
Radomiu)
• bogata baza obsługi rolnictwa w gminie (doradczej, weterynaryjnej, zaopatrzenia w środki produkcji
rolnej itp.)
• wysokie walory przyrodnicze i krajobrazowe doliny Jeziorki oraz duża ilość zabytkowych założeń
pałacowo-ogrodowych z rozwijającą się formą wypoczynku w postaci budownictwa letniskowego
powinna również stymulować rozwój agroturystyki, a także lokalnie wzrost sezonowego
zapotrzebowania na żywność.
12. ZADANIA SŁUŻĄCE REALIZACJI PONADLOKALNYCH CELÓW PUBLIXCZNYCH
Na terenie miasta i gminy Grójec realizowane będą inwestycje celu publicznego o znaczeniu ponadlokalnym,
wynikające z ustaleń Planu Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Mazowieckiego.
Są to:
• realizacja drogi wysokiej klasy od lotniska Okęcie w kierunku Grójca
• przebudowa drogi krajowej nr 50 Ciechanów-Grójec-Ostrów Mazowiecka wraz z budową obwodnic
• zintegrowanie i usprawnienie układu dróg wojewódzkich poprzez uzupełnienia o nowe odcinki dróg
oraz przebudowy niektórych istniejących przebiegów w tym, w części na obszarze gminy Grójec
połączenie drogi nr 730 z drogami nr 728 i 725 w rejonie Belska Dużego. Przebieg połączenia ustalony
zostanie w trakcie prac projektowych.
13. UWARUNKOWANIA FORMALNO – PRAWNE.
W sferze formalno-prawnej na obszarze miasta i gminy dokonanych zostało szereg regulacji. Stanowią one w
swej istocie przesądzenie dotyczące roli i znaczenia, a także funkcji obiektów i terenów. Akty prawne, na
podstawie których wprowadzono je w życie regulują zasady i procedury wypełniania tych regulacji.
W całości tworzą bardzo istotny zestaw uwarunkowań wymagających uwzględnienia na etapie sporządzania
studium.
Należą do nich:
- miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego
- wydane decyzje administracyjne
- uregulowania prawne z zakresu ochrony przyrody
- decyzje władz konserwatorskich dotyczące zabytków
- dane o zakresie badań archeologicznych
- wnioski zgłoszone do Studium.
32
13.1.
Miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego
Obszary, dla których należy obowiązkowo sporządzić miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego to
zgodnie z obecnie obowiązującymi przepisami:

obszary wymagające przeprowadzenia scaleń i podziału nieruchomości,

obszary przestrzeni publicznych,

obszary, dla których obowiązek sporządzenia planu miejscowego wynika z przepisów odrębnych.

obszary rozmieszczenia obiektów handlowych o powierzchni sprzedaży powyżej 2 000m2,
Uwzględniając aktualny stan formalno – prawny w chwili obecnej stwierdza się istnienie obowiązku
sporządzania miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego dla terenów na których dopuszcza się
możliwość lokalizowania obiektów usługowych o powierzchni sprzedaży większej niż 2000 m2.
Nie wskazuje się w studium:
• Obszarów wymagających przeprowadzenia scaleń i podziału nieruchomości
• Obszarów przestrzeni publicznych
• Obszarów pomników zagłady i ich stref ochronnych
Lokalizacja obiektów handlowych o powierzchni sprzedaży powyżej 2 000m² wymaga sporządzenia
miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, zgodnych z ustaleniami studium w tym zakresie.
Obiekty tego typu są mocnymi generatorami ruchu ogólno miejskiego i podmiejskiego. Tereny proponowane
pod lokalizację takich obiektów oznaczono na rysunku studium. Lokalizacje te są dostępne z układu
podstawowego komunikacji miasta jak również dróg układu zewnętrznego. Jako zasadę powinno się przyjąć
dobrą obsługę terenów lokalizacji takich obiektów transportem publicznym.
Kierując się bieżącymi potrzebami Miasto i Gmina sporządziła i przystąpiła do opracowania szeregu
miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego szczególnie na terenie miasta i terenach przyszłego
zainwestowania na obszarze gminy w części północnej. Działania dla pokrycia jak największej powierzchni
Miasta i Gminy MPZP należy kontynuować.
13.2.
Uregulowania prawne z zakresu ochrony przyrody.
Na obszarze gminy, na podstawie ustawy o ochronie przyrody z 2004 roku funkcjonują:
- obszar Krajobrazu Chronionego „Dolina rzeki Jeziórki”, Uchwała Nr XV/69/83 Wojewódzkiej Rady
Narodowej w Radomiu z dnia 28 czerwca 1983r.
- Rezerwat Leśny – częściowy „Łęgacz nad Jeziórką”, Zarządzenie Ministra Ochrony Środowiska Zasobów
Naturalnych i Leśnictwa z dnia 25 stycznia 1995r,
- Pomniki Przyrody
• dąb szypułkowy – 200 lat Nadleśnictwo Głuchów
• dąb szypułkowy – 200 lat Gościeńczyce
• dąb szypułkowy – 500 lat Krobów
• lipa drobnolistna – 150 lat Krobów
13.3.
Decyzje władz konserwatorskich dotyczące zabytków.
Do rejestru zabytków z terenu m. Grójec wpisane są następujące obiekty:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
Kościół parafialny p.w. św. Mikołaja (obiekt w stylu gotyckim) z XV wieku w Grójcu – nr decyzji 67/A/81:
Budynek szpitala z XVIII – XIX wieku w Grójcu – nr decyzji 132/A/82:
Ratusz (obiekt klasyczny) z XIX wieku w Grójcu – nr decyzji 131/A/82:
Budynek gimnazjum z XIX wieku w Grójcu – nr decyzji 130/A/82:
Budynek poczty z XIX wieku w Grójcu – nr decyzji 129/A/82:
Budynek prokuratury z XIX wieku w Grójcu – nr decyzji 358/A/86:
Budynek mieszkalny z XX wieku (1907 r) w Grójcu – nr decyzji 322/A/85:
Cmentarz żydowski z XVIII wieku (założony po 1794 r, użytkowany do 1942 r) w Grójcu – nr decyzji
407/A/89:
9.
10.
11.
12.
13.
14.
33
Cmentarz ewangelicko – augsburski z XIX wieku w Grójcu – nr decyzji 471/A/91:
Grójecka kolej dojazdowa z XIX-XX wieku w Grójcu – nr decyzji 540/A/94:
„Stary” cmentarz w Grójcu – decyzja MWKZ w Warszawie nr 756/2011 z dnia 06.07.2011 r.
Jatki miejskie z XIX wieku ul. Jatkowa – nr rej. 474/62
Budynek przy Ratuszu z XIX w. Pl. Wolności 2 – nr rej. 476/62
Dzwonnica drewniana przy kościele p.w.Sw. Mikołaja – decyzja MWKZ w Warszawie nr 1034/2-2011 z
dnia 09.09.2011 r.
Do rejestru zabytków z terenu gminy Grójec wpisane są następujące obiekty zabytkowe:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
Zespól palacowo – parkowy z XVIII – XIX wieku w Głuchowie – nr decyzji 51/A/80
Zespol pałacowo – parkowy z XiX wieku w Kobylinie – nr decyzji 175/A/82
Zespoł pałcowo – parkowy z XIX wieku w Zalesiu – nr decyzji 204/A/83
Zesół dworsko – parkowy z XIX wieku w Falęcinie – nr decyzji 446/A/90
Zespół dworsko – parkowy z XIX wieku (1890 r.) w Krobowie – nr decyzji 99/A/81
Zespół dworsko – parkowy z XIX wieku (1880 r.) w Pabierowicach – nr decyzji 136/A/82
Zespół podworski z XIX wieku (zabudowa dworska i folwarczna przełomu wieku XIX i XX) w Kośminie –
nr decyzji 214/A/83
Park krajobrazowy w Gościeńczycach – nr decyzji 348/A/86
Park krajobrazowy z XVIII wieku w Lesznowoli – nr decyzji 346/A/86
Park Krajobrazowy (park podworski) w Mirowicach – nr decyzji 462/A/91
Park krajobrazowy z XIX wieku w Skurowie – nr 349/A/86:
Park krajobrazowy z XIX wieku w Uleńcu – nr decyzji 347/A/86:
Pałac (obiekt w sty7lu neorenesansowej architektury dworskiej) z XIX wieku w Woli Worowskiej – nr
decyzji 220/A/83:
Kościół parafialny p.w. Serca Jezusowego (obiekt wybudowany wg projektu Józefa Piusa Dziekońskiego) z
XIX wieku (1898r) w Worowie – nr decyzji 185/A/82:
Młyn wodny z XVIII wieku (obecnie młyn wodno-elektryczny z bali drewnianych w Lesznowoli – nr
decyzji 440/A/90:
Zespół dworsko-parkowy początek XX wieku w Kociszewie nr decyzji 1412/09.
Obowiązuje ochrona obiektów i terenów wykazanych w Gminnej Ewidencji Zabytków, tj.:
Spis zabytków nieruchomych na terenie gminy Grójec według numerów kart ewidencyjnych:
Adres
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
21.
22.
23.
24.
Obiekt
Falęcin
Falęcin
Falęcin 9
Głuchów 46 obecnie ul. Leśna 15
Zespół pałacowy - pałac, budynek mieszkalny murowany
Zespół pałacowy - park
Dom drewniany
Dom drewniany
Głuchów
Głuchów
Gościeńczyce
Gościeńczyce
Gościeńczyce
Gościeńczyce
Gościeńczyce
Gościeńczyce
Gościeńczyce
Gościeńczyce (obok szkoły)
Gościeńczyce (obok szkoły)
Gościeńczyce (naprzeciw zabudowań
dworskich)
Grójec ul. Armii Krajowej 2
Grójec ul. Armii Krajowej 12/14
Grójec ul. Armii Krajowej 13 a
Zespół pałacowy – pałac
Zespół pałacowy – park
Dwór murowany
Kapliczka murowana
Młyn, kompleks zabudowań
Zabudowania dworskie murowane
Budynek handlowy kompleks zabudowań dworskich
Zespół dworski – park
Mur i brama murowane z cegły
Dom mieszkalny
Dom mieszkalny
Dom mieszkalny
Hale targowe murowane
Budynek mieszkalny murowany
Dom mieszkalny murowany
25.
26.
27.
28.
29.
30.
31.
32.
33.
34.
35.
36.
37.
38.
39.
40.
41.
42.
43.
44.
45.
46.
47.
48.
49.
50.
51.
52.
53.
54.
55.
56.
57.
58.
59.
60.
61.
62.
63.
64.
65.
66.
67.
68.
69.
70.
71.
72.
73.
74.
75.
76.
77.
78.
79.
80.
81.
82.
83.
84.
85.
86.
87.
88.
89.
90.
Więzienie, budynek murowany
Grójec ul. Jatkowa
Grójec ul. Jatkowa 1
Grójec ul. Kościelna 3
Grójec ul. Kościelna 7
Grójec ul. Lewczyńska
Grójec ul. Lewczyńska 1
Grójec ul. Lewczyńska
Grójec ul. Mogielnicka
Szkoła Podstawowa nr 3 murowana
Jatki murowane z cegły
Dom murowany
Budynek mieszkalny drewniany
Budynek mieszkalny murowany z cegły, tynkowany
Kapliczka NMP, murowana
Dom mieszkalny drewniany
Bożnica żydowska murowana
Cmentarz ewangelicki
Cmentarz rzymsko-katolicki
Cmentarz żydowski
Grójec ul. Mogielnicka 6
Grójec ul. Mszczonowska
Grójec ul. Mszczonowska 2
Grójec ul. Niepodległości 1
Grójec ul. Ogrodowa
Grójec ul. Ogrodowa 8
Grójec ul. Ogrodowa 11-13
Poczta, budynek murowany
Oficyna I przy poczcie
Oficyna II przy poczcie
Dom
Kapliczka Matki Boskiej murowana
Grójec ul. Piłsudskiego 4
Grójec ul. Piłsudskiego 7
Grójec
Grójec
Grójec
Grójec
Grójec
Grójec
Grójec
Grójec
Grójec
Grójec
Grójec
Grójec
Grójec
Grójec
Grójec
Grójec
Budynek mieszkalny murowany dawna kaflarnia
Budynek administracyjny murowany obecnie Urząd Gminy i Miasta
Budynek administracyjny murowany obecnie Starostwo Powiatowe
Pierzeja, budynki murowane
ul. Piłsudskiego 11
ul. Piotra Skargi
ul. Piotra Skargi 1
ul. Piotra Skargi 3
ul. Piotra Skargi 4
ul. Piotra Skargi 5
ul. Piotra Skargi 6
34
91.
92.
93.
94.
95.
96.
97.
98.
99.
100.
101.
102.
103.
104.
105.
106.
107.
108.
109.
110.
111.
112.
113.
114.
115.
116.
117.
118.
119.
120.
121.
122.
123.
124.
125.
126.
127.
128.
129.
130.
131.
132.
133.
134.
135.
136.
137.
138.
139.
140.
141.
142.
143.
144.
145.
146.
147.
148.
149.
150.
151.
152.
153.
154.
155.
156.
Grójec ul. Piotra Skargi 9
Grójec ul. Plac Wolności 1
Grójec ul. Polna 1
Grójec ul. Polna 2
Grójec ul. Polna 5
Grójec ul. Polna 20
Grójec ul. Polna 22
Grójec ul. Poświętno 1
Grójec ul. Poświętno
Grójec ul. Przedstacyjna
Grójec ul. Stokowa 1
Grójec ul. Szpitalna 3
Grójec ul. Worowska 1
Grójec ul. Zatylnia 1
Janówek 2
Janówek 5
Janówek 6
Janówek 26
Kobylin 14
Kobylin 32
Kobylin 37
Kobylin 37
Kobylin 37
Kobylin 37
Kobylin 37
Kociszew
Kociszew
Kociszew
Kociszew
Kociszew
Kociszew
Kociszew
Kociszew
Kośmin PGR
Kośmin PGR
Kośmin PGR
Oficyna, dom mieszkalny murowany
Szpital murowany
Figura Matki Boskiej (przy szpitalu)
Ratusz murowany
Kaplica cmentarna murowana
Grójecka Kolejka Dojazdowa przestrzenny układ komunikacyjny
Kościół p.w. Mikołaja Biskupa
Dzwonnica drewniana p.w. Mikołaja Biskupa
Kapliczka NMP
Dom drewniany
Dom drewniany
Dom drewniany
Dom drewniany
Dom murowany
Dom drewniany
Budynek gospodarczy dawne chlewnie murowany
Budynek gospodarczy dawna powozownia murowany
Brama do powozowni murowana
Zespół pałacowy Dwór murowany
Zespół pałacowy park
Zespół dworsko-parkowy Dwór murowany
Zespół dworsko-parkowy Park
Kapliczka NMP murowana
Kapliczka NMP murowana
Budynek mieszkalny murowany dawniej dworski
Stróżówka przy pałacu murowana
Budynek mieszkalny drewniany dawniej dworski
Czworaki budynek murowany
Budynek mieszkalno-gospodarczy, murowany, cegła, tynkowany
Budynek gospodarczy dawne stajnie murowane, cegła, tynkowane
Budynek gospodarczy dawna obora cegła, tynkowane
35
157.
158.
159.
Kośmin PGR
Kośmin PGR
Kośmin PGR
160.
161.
162.
163.
Kośmin 6
Kośmin 29
Kośmin 30
Krobów
164.
165.
166.
167.
168.
169.
170.
171.
172.
173.
174.
175.
176.
177.
178.
179.
180.
181.
182.
183.
184.
185.
186.
187.
188.
189.
190.
191.
192.
193.
194.
195.
196.
197.
198.
199.
200.
201.
202.
203.
204.
205.
206.
207.
208.
209.
210.
211.
212.
213.
214.
215.
216.
217.
218.
219.
220.
Krobów
Krobów
Lesznowola
Lesznowola
Lesznowola
Lesznowola
Lesznowola
Lesznowola 59
Lesznowola
Mięsy
Maciejowice 3
Mirowice 15
Mirowice
Mirowice
Mirowice 55 obecnie ul. Wspólna 51
Mirowice obok 55
Mirowice droga do wsi
Mirowice
Pabierowice
Pabierowice
Pabierowice
Pabierowice
Skurów
Skurów
Skurów
Skurów
Skurów
Skurów 34
Skurów
Słomczyn 41
Uleniec
Uleniec
Uleniec
Uleniec
Uleniec
Uleniec
Uleniec
Uleniec
Uleniec
Uleniec 5
Uleniec 9
Uleniec 10
Uleniec
Wola Worowska
Wola Worowska
Wola Worowska
Worów
Worów
Worów
Worów 7
Worów 9
Worów
Worów koło plebani
Zalesie
Zalesie
Żyrówek 5
Żyrówek 19
Zespół dworski Budynek mieszkalny dawny dwór Ciechan drewniany
Zespół dworski park
Budynki gospodarcze dawne kurniki, chlewiki murowane, cegła,
tynkowane
Dom murowany
Dom murowany
Dawne czworaki murowane
Zespół dworski – dwór, obecnie budynek administracyjno-mieszkalny
murowany cegła tynkowany
Zespół dworski Park
Czworaki murowane
Zespół dworsko – parkowy – dwór murowany cegła
Zespół dworsko – parkowy – park dworski
Spichlerz koło dawnego dworu murowany
Budynek gospodarczy dawna obora, murowana kamień, cegła
Figura św. Tadeusza murowana, cegła
Dom murowany
Kapliczka NMP duża murowana cegła
Kapliczka murowana
Dom murowany
Dom murowany cegła
Magazyn cegła
Dom mieszkalny drewniany obok magazynu
Dom murowany
Kapliczka murowana
Kapliczka murowana
Park dworski
Zespół dworski Dwór murowany tynkowany
Zespół dworski park
Budynek remizy OSP murowany
Kapliczka murowana cegła
Dawny dwór murowany
Park
Brama do dawnego dworu murowana
Wozownia lub kuźnia koło dawnego dworu murowana
Dawny spichlerz murowany
Dom murowany
Kapliczka NMP
Dom murowany
Dwór murowany
Ogrodzenie pałacu murowane
Bramy i kapliczki w murze okalającym dwór murowane
Kapliczka w murze okalającym dwór murowane
Czworaki dworskie murowane
Czworaki dworskie II murowane
Zabudowania gospodarskie podworskie - spichlerz murowany
Zabudowania gospodarskie podworskie murowane
Park przy dworze
Obora murowana
Dom drewniany
Dom murowany
Figura MB z dzieciątkiem murowana
Pałac murowany
Czworaki murowane
Zabudowania podworskie murowane
Kościół parafialny p.w. Serca Jezusowego neogotycki murowana cegła
Dzwonnica
Plebania drewniana
Dom drewniany
Dom drewniany
Figura św. Jan Nepomucena murowana
Zespół pałacowy - dwór murowany
Zespół pałacowy – park
Dom drewniany
Dom drewniany
36
Żyrówek 19
Żyrówek 21
221.
222.
37
Obora murowana
Dom drewniany
Dane o zakresie badań archeologicznych.
13.4.
Skalę badań archeologicznych na obszarze gminy Grójec uznać należy za względnie szeroką. Niektóre
ze zgromadzonych badań sięgają polowy lat 30-tych i obejmują zarówno ślady opisów, przekazów ustnych jak i
dokumentację szczegółową znalezisk i prac wykopaliskowych. Całość dokumentacji gromadzona jest przez
państwową służbę konserwatorską. Na planszy uwarunkowań oznaczono stanowiska z arkuszy
dokumentacyjnych 64-65 i 64-66.
W załączeniu spisy stanowisk.
13.4.1.
Spis stanowisk archeologicznych wg gminnej ewidencji zabytków
Wykaz stanowisk archeologicznych na terenie Gminy i Miasta Grójec:
Miejscowość
Obszar
AZP
Numer
na
obszar
ze
1.
Bikówek
64-65
18
Num
er
stano
wisk
aw
miejs
cowośc
i
1
Funkcja
2.
Bikówek
64-65
52
2
ślad osadnictwa
3.
Chudowola
63-65
1
1
Osada
4.
Grójec
64-65
19
1
Osada
Cmentarzysko
Późne
średniowiecze
Przeworska
Grobów kloszowych
Cmentarzysko
Przeworska
Cmentarzysko
Wczesne
średniowiecze ?
ślad osadnictwa
Kultura
Łużycka
Chronologia
Epoka brązu –
wczesna epoka
żelaza
Neolit – epoka
żelaza
XIII-XIV w
Okres rzymski
Wczesna epoka
żelaza
Młody okres
rzymski
5.
6.
Grójec
Grójec
64-65
64-65
20
21
2
3
Osada?
Osada?
7.
Grójec
64-65
104
4
Cmentarzysko
8.
Częstoniew –
Kolonia
Częstoniew –
Kolonia
65-66
16
1
Ślad osadnictwa
Okres nowożytny
XVII-XIII wiek
65-66
17
2
Osada
Przeworska
Osada
Wczesne
średniowiecze
Młodszy okres
przedrzymski –
okres rzymski
XII-XIII wiek
Osada
Wczesne
średniowiecze
VIII-X wiek
Osada
Późne
średniowiecze –
okres nowożytny
-
XV-XVI wiek
Późne
średniowiecze –
XV, XVI, XVII w.
9.
10.
11.
Częstoniew –
Kolonia
Częstoniew –
Kolonia
65-66
65-66
18
19
3
4
Ślad osadnictwa
Osada
Grobów
kloszowych?
Neolit
Okres halsztacki .
/okres lateński
Nieokreślona
Epoka brązu
38
okres nowożytny
Ślady osadnictwa
-
Starożytność
Ślad osadnictwa
-
Epoka brązu –
epoka żelaza
Osada
Wczesne
średniowiecze
XV-XII wiek
Wczesne
średniowiecze
Okres nowożytny
Wczesne
średniowiecze
XII wiek
XV-XVI wiek
Osada ?
Późne
średniowieczeokres nowożytny
-
12.
Częstoniew –
Kolonia
65-66
20
5
Osada
13.
14.
15.
Falęcin
Falęcin
Falęcin
65-66
65-66
65-66
7
8
21
1
2
3
Osada
Ślad osadnictwa
Ślad osadnictwa
Ślady osadnictwa
Osada
XVI wiek
Nieokreślona
Nieokreślona
XI-XII wiek
Neolit
16.
Falęcin
65-66
22
4
Osada?
Okres nowożytny
XVI? – XVII wiek
17.
Głuchów
63-65
8
1
Osada
XII-XVIII wiek
18.
19.
Głuchów
Głuchów
64-65
64-65
22
23
2
3
Obozowisko
Osada?
Wczesne
Łużycka?
20.
Głuchów
64-65
74
4
Osada?
Łużycka
Wczesna epoka
żelaza
Ślad osadnictwa
Wczesne
średniowiecze –
późne średniowiecze
-
XIII-XIV wiek
Paleolit
Wczesna epoka
żelaza
21.
Głuchów
64-65
76
5
Ślad
osadnictwa
Ślady osadnictwa
Ślady osadnictwa
22.
Głuchów
64-65
77
6
Osada
Późne
średniowiecze –
okres nowożytny
XIV-XVI wiek
23.
Głuchów
64-65
78
7
Ślad osadnictwa
Ślady osadnictwa
Epoka kamienna
Ślady osadnictwa
Późne
średniowiecze –
okres nowożytny
Wczesne
średniowiecze
Ślad osadnictwa
Ślady osadnictwa
Okres nowożytny
Wczesne
średniowiecze –
okres nowożytny
24.
Głuchów
64-65
79
8
Ślady osadnictwa
Osada?
Łużycka
Łużycka
25.
Gościeńczyce
64-66
16
1
Ślad osadnictwa
Łużycka
Ślad osadnictwa
-
Epoka kamienia –
epoka żelaza
XVII wiek
XIII, XIV, XV wiek
XIII wiek
Weż
Okres rzymski
Epoka brązu
V okres epoki
brązu?
V okres epoki brązu
– okres halsztacki
Starożytność –
wczesne
średniowiecze
Ślad osadnictwa
Przeworska
Okres rzymski
V okres epoki brązu
– okres halsztacki
XII –XX wiek
26.
Gościeńczyce
64-66
17
2
Ślad osadnictwa
Łużycka
27.
Grójec
64-65
1
1
Kościół
Wczesne
średniowiecze-okres
nowożytny
Wczesne
nowożytny
Łużycka ?
Ślad osady miejskiej
Ślady osadnictwa
Cmentarzysko
28.
Grójec
64-65
2
2
Grób
Wczesne
nowożytny
-
XII –XX wiek
Wczesna epoka
żelaza ?
XII –XVI wiek
Nieokreślona
Ślady osadnictwa
Wczesne
średniowiecze
XI-XII wiek
XIII-XIV wiek
29.
Grójec
64-65
3
3
Ślady osadnictwa
miejskiego
30.
Grójec
64-65
4
4
Grodzisko
31.
32.
Grójec
Grójec
64-65
64-65
5
6
5
6
Skarb monet
Ślad osadnictwa
33.
Grójec
64-65
7
7
Cmentarzysko
Późne
średniowiecze
Późne
nowożytny
okres nowożytny
Wczesne
średniowiecze
Przeworska
Późne
średniowiecze
Grobów kloszowych
34.
35.
Grójec
Grójec
64-65
64-65
8
9
8
9
Sald osadnictwa
Cmentarzysko?
-
36.
Grójec
64-65
10
10
Ślad osadnictwa
-
37.
38.
Grójec
Grójec
64-65
64-65
11
12
11
12
Dawne okopy
Ślady osadnictwa
Nieokreślona
-
39.
Grójec
64-65
13
13
Ślady osadnictwa
40.
41.
Grójec
Grójec
64-65
64-65
14
15
14
15
Cmentarzysko
Ślady osadnictwa
42.
43.
44.
Grójec
Grójec
Grójec
64-65
64-65
64-65
16
58
59
16
17
18
Cmentarzysko
Ślad osadnictwa
Ślad osadnictwa
Późne
średniowiecze
Późne
średniowiecze
Wczesne
średniowiecze
-
Ślady osadnictwa
Łużycka ?
Epoka brązu
Cmentarzysko ?
Przeworska
Ślady osadnictwa
Późne
średniowiecze –
okres nowożytny
Wczesne
średniowiecze –
Późne
średniowiecze –
okres nowożytny
Późne
średniowiecze
Młody okres
rzymski
XIV – XVI wiek
45.
Grójec
64-65
60
19
Ślad
osadnictwa
Ślady osadnictwa
46.
Grójec
64-65
66
20
39
Osada
Ślad osadnictwa
-
XIV –XVIII wiek
XVII –XVIII wiek
XIII wiek
II-V wiek
Wczesna epoka
żelaza
Nieokreślona
Starożytna –
wczesne
średniowiecze
Nieokreślona
Nieokreślona
Nieokreślona
Starożytność
Neolit – epoka
żelaza
XIII wiek
XIV – XVIII wiek
XIII-XV/XVI wieku
Neolit- epoka żelaza
Osada
Łużycka
Wczesna epoka
żelaza
Osada
Przeworska
Młodszy okres
przedrzymski –
okres rzymski
47.
Grójec
64-65
67
21
Osada
Ślad osadnictwa
Wczesne
średniowiecze
Starożytność
XIII wiek ?
48.
Grójec
64-65
68
22
Ślad osadnictwa
Wczesne
średniowiecze
XIII wiek
Ślad osadnictwa
Późne
średniowiecze –
okres nowożytny
Łużycka pomorska
kloszowych
XIV-XVI wiek
49.
Grójec
64-65
69
23
Ślad osadnictwa
40
Późna epoka brązu
Ślady osadnictwa
Przeworska
Młodszy okres
rzymski
Ślady osadnictwa
Wczesne
średniowieczne
XIII wiek
50.
Grójec – okolice
64-65
17
24
Ślad osadnictwa
Przeworska
Mopr okres rzymski
51.
Grudzkowola
65-65
2
1
Cmentarz
Okres nowożytny
1915 rok
52.
Grudzkowola
65-65
7
2
Ślad osadnictwa
Okres nowożytny
XIV wiek
Ślad osadnictwa
Późne
średniowiecze
XIV-XV wiek
53.
Grudzkowola
65-65
8
3
Ślad osadnictwa
Późne
średniowiecze
XIV wiek
54.
Janówek
64-65
25
2
Ślad osadnictwa
-
Epoka kamienia –
epoka żelaza
Osada
Przeworska?
Okres rzymski ?
55.
Janówek
64-65
24
3
Ślad osadnictwa
Przeworska?
Okres rzymski
56.
Janówek
64-65
26
3
Ślad osadnictwa
Późne
średniowiecze
-
57.
Janówek
64-65
70
4
Ślad osadnictwa
-
Starożytność
58.
Janówek
64-65
83
5
Osada
XIII/XIV-XVII
wiek
59.
Janówek
64-65
84
6
Ślad osadnictwa
Późne
średniowiecze –
okres nowożytny
Przeworska
Ślad osadnictwa
Wczesne
średniowiecze
XII-XIII wiek
Młody okres
rzymski
60.
Janówek
64-65
102
8
Cmentarzysko
-
Nieokreślona
61.
Kobylin
64-65
71
1
Osada ?
Przeworska
Młody okres
rzymski
Ślady osadnictwa
Wczesne
średniowiecze
XII (?)- XIII wiek
Ślad osadnictwa
Przeworska ?
Młody okres
rzymski
62.
Kobylin
64-65
72
2
63.
Kobylin
64-65
73
3
Ślady osadnictwa
-
Starożytność
Osada ?
Wczesne
średniowiecze
XII(?)- XIII wiek
Ślad osadnictwa
XIII-XIV wiek (?)
Ślad osadnictwa
Wczesne
średniowiecze/
Późne
średniowiecze
Przeworska ?
Ślad osadnictwa
-
Starożytność
Okres rzymski ?
64.
Kośmin
64-65
80
1
Ślady osadnictwa
Łużycka ?
Wczesna epoka
żelaza ?
65.
Kośmin
64-65
81
2
Ślad osadnictwa
Wczesne
średniowiecze
-
Ślad osadnictwa
Późne
średniowiecze
-
Ślad osadnictwa
Łużycka
Wczesana epoka
żelaza
Ślady osadnictwa
XIII, XIV-XV wiek
Ślad osadnictwa
Późne
średniowiecze/
okres nowożytny
-
66.
Kośmin
64-65
82
3
Starożytność
67.
Krobów
64-65
27
1
Skarb
Łużycka
II okres brązu
68.
Lesznowola
63-65
4
1
Osada
XV-XVIII wiek
Osada
Późne
średniowiecze/
okres nowożytny
Przeworska
Osada
Okres nowożytny
XVI-XVIII wiek
Osada
Przeworska
Okres rzymski
Kurhan
Przeworska
Starszy okres
rzymski
Ślady osadnictwa
Przeworska
Młodszy okres
przedrzymski
Ślady osadnictwa
Przeworska
Okres rzymski
69.
70.
Lesznowola
Lisówek
63-65
64-65
5
28
2
1
71.
41
Okres rzymski
72.
Lisówek
64-65
29
2
Ślady osadnictwa
-
Epoka brązu – okres
halsztacki
73.
Lisówek
64-65
92
3
Ślady osadnictwa
Przeworska ?
Okres rzymski ?
Ślad osadnictwa
Wczesne
średniowiecze
XII-XIII wiek
Ślad osadnictwa
-
Starożytność
Ślad osadnictwa
Przeworska ?
Ślady osadnictwa
Łużycka
Młodszy okres
przedrzymskiokres rzymski
Późna epoka brązu –
wczesna epoka
żelaza
74.
75.
Lisówek
Lisówek
64-65
64-65
93
94
4
5
Osada
Wczesne
średniowieczepóźne średniowiecze
Późne
średniowiecze
XII-XV/XVI wiek
42
76.
Lisówek
64-65
95
6
Ślad osadnictwa
77.
Lisówek
64-65
96
7
Ślad osadnictwa
Wczesne
średniowiecze
XI-XIII wiek
Osada przygrodziowa
Wczesne
średniowiecze
XII, XIII wiek
Ślad osadnictwa
Łużycka
Grodzisko
Wczesne
średniowiecze
wczesna epoka
żelaza
XII-XV wiek ?
Ślad osadnictwa
Przeworska
Młody okres
rzymski
Ślad osadnictwa
Wczesne
średniowiecze
XII-XIII wiek
Ślad osadnictwa
Przeworska
Okres rzymski
Ślad osadnictwa
Łużycka
Epoka brązu
Osada?
Późne
średniowiecze
XIII-XIV wiek
Ślad osadnictwa
Okres nowożytny
XVII wiek
Ślad osadnictwa
Późne
średniowiecze
-
Ślad osadnictwa
Okres nowożytny
-
Obozowisko
-
Mezolit
Obozowisko
-
Paleolit
78.
79.
80.
81.
Lisówek
Lisówek
Mięsy
Mirowice
64-65
64-65
64-66
64-66
97
98
8
1
8
9
1
1
XIV – XV wiek
82.
Mirowice
63-66
4
1
Osada?
Grobów kloszowych
Okres lateński
83.
Mirowice
64-65
30
1
Obozowiska
-
Paleolit
84.
Mirowice
63-65
6
1
Osada
IX-XVII wiek
85.
Mirowice
64-65
30
1
Obozowisko
Wczesne
średniowiecze –
okres nowożytny
-
86.
Mirowice
64-65
31
2
Ślady osadnictwa
-
Neolit
ślady osadnictwa
Trzciniecka
II okres epoki brązu
Ślady osadnictwa
-
Neolit?
Ślady osadnictwa
Trzciniecka
II okres epoki brązu
87.
Mirowice
64-66
2
2
Mezolit
88.
Pabierowice
65-65
10
1
Cmentarzysko
Okres nowożytny
II wojna światowa
89.
Podole
63-65
7
1
Ślad osadnictwa
Okres nowożytny
XVII wiek
90.
Podole
63-65
9
2
Ślad osadnictwa
-
Neolit
91.
Słomczyn
64-66
3
1
Ślady osadnictwa
Wczesne
średniowiecze
-
92.
Słomczyn
64-65
32
1
Ślady osadnictwa
Wczesne
średniowiecze
-
93.
Słomczyn
64-65
33
2
Ślady osadnictwa
-
Nieokreślone
94.
Słomczyn
64-66
4
2
Ślady osadnictwa
-
Nieokreślone
95.
Słomczyn
64-66
5
3
Ślady osadnictwa
Przeworska ?
Okres rzymski
96.
Słomczyn
64-65
34
3
Ślady osadnictwa
Przeworska ?
Okres rzymski
97.
Słomczyn
64-66
6
4
Ślady osadnictwa
-
Nieokreślone
98.
Słomczyn
64-65
35
4
Ślady osadnictwa
-
Nieokreślone
99.
Słomczyn
64-65
85
5
Ślad osadnictwa
-
Wczesna epoka
brązu
Osada ?
Przeworska
Młodszy okres
rzymski
Osada
Wczesne
Późne
średniowiecze
XII-XV wiek
Ślad osadnictwa
Wczesne
średniowiecze
XIII wiek ?
Osada ?
Wczesne
średniowiecze późne średniowiecze
Przeworska?
XII, XIII, XIV wiek
Wczesne
Wczesne
średniowiecze-
XIV-XVI wiek
Ślad osadnictwa
Późne
średniowiecze
XIV-XV wiek
Ślad osadnictwa
Łużycka lub
przeworska
Wczesna epoka
żelaza lub rzymska
Ślad osadnictwa
Przeworska
Młodszy okres
rzymski?
Osada ?
Wczesne
średniowiecze
XII-XIII wiek
Ślad osadnictwa
Okres nowożytny
-
Ślady osadnictwa
Wczesne
średniowiecze
XIII wiek
Ślad osadnictwa
Przeworska?
Młodszy okres
przedrzymski –
okres rzymski?
100.
101.
Słomczyn
Słomczyn
64-65
64-65
86
87
6
7
Ślad osadnictwa
Osada ?
102.
Słomczyn
64-65
88
8
Ślad osadnictwa
103.
Słomczyn
64-65
89
9
Osada
104.
105.
Słomczyn
Słomczyn
Słomczyn
64-65
64-65
90
91
10
11
XIV-XV wiek (?)
Okres rzymski
XI-XIII wiek
43
106.
Słomczyn
64-66
9
12
Ślad osadnictwa
Wczesne
średniowiecze
X wiek?
Cmentarzysko?
Przeworska
Młodszy okres
rzymski
Cmentarzysko ?
Przeworska
Okres rzymski
Ślad osadnictwa
Wczesne
średniowiecze
VIII-X wiek
107.
Szczęsna
64-65
101
1
Cmentarz
Okres nowożytny
1915 rok
108.
Wola Worowska
64-65
36
1
Kurhan
Przeworska
Starszy okres
rzymski
109. Wola Worowska
64-65
37
2
Cmentarzysko?
Wczesne
średniowiecze?
XI-XII wiek (?)
110. Wola Worowska
64-65
38
3
Ślady osadnictwa
Przeworska?
Okres rzymski
111. Wola Worowska
64-65
39
4
Cmentarzysko
-
Starożytność?
112. Wola Worowska
64-65
40
5
Osada
Wczesne
średniowiecze
XI-XII wiek
113. Wola Worowska
64-65
63
6
Osada
XIV –XVIII wiek
Ślad osadnictwa
Późne
średniowiecze okres nowożytny
Łużycka
Osada
Przeworska
Ślad osadnictwa
Wczesne
średniowiecze
-
Ślad osadnictwa
Późne
średniowiecze
-
Ślady osadnictwa
Przeworska ?
Młodszy okres
rzymski?
Ślady osadnictwa
Łużycka
Wczesna epoka
żelaza?
Ślady osadnictwa
XIII- XIV wiek
Ślad osadnictwa
Wczesne
średniowiecze –
-
Ślady osadnictwa
przeworska
Młodszy okres
przedrzymski –
okres rzymski
-
114. Wola Worowska
115. Wola Worowska
64-65
64-65
64
75
7
8
44
wczesna epoka
żelaza
Młodszy okres
przedrzymski
Neolit – epoka
żelaza
116. Worów
64-65
41
2
Ślady osadnictwa
Wczesne
średniowiecze
117. Worów
64-65
45
3
Ślady osadnictwa
XIV-XVI wiek
Ślad osadnictwa
Późne
średniowiecze –
okres nowożytny
Okres nowożytny
XVIII wiek
118. Worów
64-65
46
4
Ślad osadnictwa
Okres nowożytny
XVII-XIX wiek
119. Worów
64-65
47
5
Cmentarzysko
Przeworska
Późny okres
przedrzymski okres rzymski
Osada
Wczesne
średniowiecze
XII-XIII wiek
Ślad osadnictwa
-
45
120. Worów
64-65
48
6
Cmentarzysko
Późne
średniowiecze –
okres nowożytny
-
121. Worów
64-65
49
7
Cmentarzysko
Przeworska
Młodszy okres
przedrzymski
Osada
Przeworska
Starszy okres
rzymski
Ślad osadnictwa
-
Epoka kamienia –
epoka żelaza
Osada ?
Łużycka
Osada?
Późne
średniowiecze
wczesna epoka
żelaza
XIII- XV wiek
Ślad osadnictwa
XIII-XIV wiek
Ślad osadnictwa
Wczesne
średniowiecze –
-
Ślad osadnictwa
-
Epoka kamienia –
epoka żelaza
Ślad osadnictwa
Wczesne
średniowiecze
XIII wiek
Ślad osadnictwa
-
Starożytność?
Ślady osadnictwa
Łużycka
Epoka brązu
Ślady osadnictwa
-
122. Worów
123. Worów
64-65
64-65
124.
50
51
61
Worów
125. Worów
8
9
10
64-65
64-65
65
11
Nieokreślona
Epoka kamienia –
epoka żelaza
126. Zakrzewska
Wola
64-65
42
1
Cmentarzysko ?
Późne
średniowiecze –
okres nowożytny
Przeworska?
127. Zalesie
64-65
62
1
Cmentarzysko ?
-
Nieokreślona
128. Zalesie
64-65
103
2
Cmentarz
Okres nowożytny
I/II wojna światowa
129. Załącze
64-65
43
1
Ślady osadnictwa
-
Nieokreślona
130. Załącze
64-65
44
2
Ślad osadnictwa
-
Nieokreślona
131. Załącze
64-65
53
3
Ślad osadnictwa
Łużycka. Pomorska,
kloszowa
Wczesna epoka
żelaza
Ślad osadnictwa
Późne
średniowiecze –
okres nowożytny
Późne
średniowiecze?/
okres nowożytny
Późne
średniowiecze –
okres nowożytny
Wczesne
średniowiecze/
XIV-XVI wiek
132. Załącze
64-65
54
4
Ślad osadnictwa
133. Załącze
64-65
55
5
Ślad osadnictwa
134. Załącze
64-65
56
6
Ślad osadnictwa
Okres rzymski
-
XIV-XVI wiek
XIII-XIV wiek
135. Załącze
64-65
57
7
Ślad osadnictwa
-
Wczesna epoka
żelaza
Ślad osadnictwa
Łużycka
Ślad osadnictwa
-
Epoka brązu
wczesna epoka
żelaza
Epoka kamienia –
epoka żelaza
Ślad osadnictwa
-
Wczesna epoka
brązu ?
Osada ?
Wczesne
średniowiecze/
Przeworska
XIII- XIV wiek
Osada ?
Okres rzymski
46

ZMIANA STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW

Transkrypt

Podobne dokumenty

podanie - PKS Grójec

"Pol-Agro" SA Mazowieckie Zaklady Przetworstwa

Psycholog - Powiatowy Urząd Pracy w Białobrzegach

Auto szyby Grójec - szyby samochodowe

WNIOSEK o wydanie zarejestrowanego dziennika budowy

Średnie wyniki szkół - sprawdzian w 2013 roku

KARTA ZGŁOSZENIA XVI Festiwal Piosenki Angielskiej „WOMEN`S