PRAWO WODNE Zakres szkolenia Wstęp do prawa wodnego Wstęp
Transkrypt
PRAWO WODNE Zakres szkolenia Wstęp do prawa wodnego Wstęp
2011-11-22 Zakres szkolenia PRAWO WODNE 1. Wprowadzenie do Ustawy Prawo Wodne 2. Zasady ogólne Prawa Wodnego 3. Obowiązki Gmin wynikające z ustawy Prawo Wodne 4. Naruszenie stanu wód na gruncie 5. Powodzie 6. Spółki wodne 7. Nowoczesne metody oceny stanu jakości wód 8. Różnorodność biologiczna dolin małych rzek Wstęp do prawa wodnego • Pierwsza ustawa regulująca zasady gospodarowania wodami w Polsce została wprowadzona 19 września 1922 r. (Ustawa Wodna); • Ustawa była wzorowana na najnowszych wówczas rozwiązaniach zachodnioeuropejskich tj. na austriackim prawie wodnym oraz pruskiej ustawie wodnej; Wstęp do prawa wodnego • Po II wojnie światowej Ustawa z 1922 roku została znowelizowana w 1962 r. • Kolejna wersja Prawa Wodnego została uchwalona w 1974 r. Prawo Wodne a przepisy unijne • Dyrektywa 2000/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 23 października 2000 r. zawiera stwierdzenie „woda nie jest produktem handlowym tak jak każdy inny, ale raczej dziedzicznym dobrem, które musi być chronione, bronione i traktowane jako takie”. Woda powinna być traktowana jako dobro całej Wspólnoty i osiąganie celów nakreślonych w dyrektywie dyktuje potrzebę podejmowania zintegrowanych działań Państw Członkowskich. • Zadania Państw Członkowskich zostały sformułowane w Ustawie Prawo Wodne. Prawo Wodne • • • • • • • • • • Dział I. Zasady ogólne. Dział II. Korzystanie z wód. Dział III. Ochrona wód. Dział IV. Budownictwo wodne. Dział V. Ochrona przed powodzią oraz suszą. Dział VI. Zarządzanie zasobami wodnymi. Dział VII. Spółki wodne i związki wałowe. Dział VIII. Odpowiedzialność za szkody. Dział IX. Przepisy karne. Dział X. Zmiany w przepisach obowiązujących, przepisy przejściowe i końcowe 1 2011-11-22 Przepisy ogólne Zrównoważony rozwój • Art. 1.1. Ustawa reguluje gospodarowanie wodami zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju, a w szczególności kształtowanie i ochronę zasobów wodnych, korzystanie z wód oraz zarządzanie zasobami wodnymi. • Zasada zrównoważonego rozwoju została w Polsce podniesiona do rangi podstawowej zasady ustrojowej, a powinności państwa polegająca na zapewnieniu ochrony środowiska przy respektowaniu tej zasady uznana została w tym artykule za równoważny obowiązek Rzeczypospolitej Polskiej Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. Nr 78, poz. 483) Rozdział I Rzeczypospolita Art.5 Rzeczypospolita Polska strzeże niepodległości i nienaruszalności swojego terytorium, zapewnia wolności i prawa człowieka i obywatela oraz bezpieczeństwa obywateli, strzeże dziedzictwa narodowego oraz zapewnia ochronę środowiska, kierując się zasadą zrównoważonego rozwoju. Przepisy ogólne • Sformułowanie zawarte w art. 5 Konstytucji znalazło odbicie w art. 38 ust. 4, art. 63, 70 ust. 4, art. 112 i 155 a Ustawy Prawo Wodne. Przepisy te nakładają na organy administracji publicznej obowiązek zapobiegania skutkom degradacji środowiska i obowiązek zapewnienia bezpieczeństwa ekologicznego. Pojęcie rozwoju zrównoważonego • W Unii Europejskiej zrównoważony rozwój postrzega się jako ogólną strategię perspektywy europejskiego rozwoju. Rozwój ten dotyczy wszystkich działań ludzkich i stanowi proces przemian społecznych i ekonomicznych – racjonalnie wykorzystujących dla ludzkości zasoby przyrody dzisiaj i w przyszłości (Sumień, 1998) • Wg ustawy Prawo Ochrony Środowiska zrównoważony rozwój to taki rozwój społeczno-gospodarczy, w którym następuje proces integrowania działań politycznych, gospodarczych i społecznych z zachowaniem równowagi przyrodniczej oraz trwałości podstawowych procesów przyrodniczych w celu zagwarantowania możliwości zaspokojenia podstawowych potrzeb poszczególnych społeczności lub obywateli zarówno współczesnego pokolenia, jak i przyszłych pokoleń Przepisy ogólne • Art. 1.1. Ustawa reguluje gospodarowanie wodami zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju, a w szczególności kształtowanie i ochronę zasobów wodnych, korzystanie z wód oraz zarządzanie zasobami wodnymi. 2 2011-11-22 Przepisy ogólne Przepisy ogólne • Gospodarowanie wodami – ciągła i systematyczną dbałość o racjonalne zarządzanie zasobami wody, w sposób przynoszący pożądany pożytek społeczny, z wyłączeniem wszelkich przejawów marnotrawstwa; • Do zarządzania wodami konieczne jest uzyskanie uprawnienia do jego wykonywania, co może nastąpić z woli ustawodawcy lub właściciela wody. • Art.1.1a Ustawa reguluje sprawy własności wód oraz gruntów pokrytych wodami, a także zasady gospodarowania tymi składnikami w odniesieniu do majątku Skarbu Państwa • 2. Gospodarowanie wodami jest prowadzone z zachowaniem zasady racjonalnego i całościowego traktowania zasobów wód powierzchniowych i podziemnych, z uwzględnieniem ich ilości i jakości Przepisy ogólne Przepisy ogólne • Art.1.3 Gospodarowanie wodami uwzględnia zasadę wspólnych interesów i jest realizowane przez współpracę administracji publicznej, użytkowników wód i przedstawicieli lokalnych społeczności tak, aby uzyskać maksymalne korzyści społeczne • Art. 1.4 Gospodarowanie wodami jest prowadzone w taki sposób, aby działając w zgodzie z interesem publicznym, nie dopuszczać do wystąpienia możliwego do uniknięcia pogorszenia ekologicznych funkcji wód oraz pogorszenia stanu ekosystemów lądowych i terenów podmokłych bezpośrednio zależnych od wód. SPÓŁKI WODNE Przepisy ogólne • Art. 1.5 Gospodarowanie wodami jest oparte na zasadzie zwrotu kosztów usług wodnych, uwzględniających koszty środowiskowe i koszty zasobowe. Przepisy ogólne • Art. 2 przedstawia systematykę i przedmiotowy zakres regulacji ustawowej. Ma za zadanie wskazać, jakie funkcje społeczno-gospodarcze pełni zarządzanie wodami. • Art. 2.1. Zarządzanie zasobami wodnymi służy zaspokajaniu potrzeb ludności, gospodarki, ochronie wód i środowiska z tymi zasobami, w szczególności w zakresie: 3 2011-11-22 Przepisy ogólne 1. Zapewnienia odpowiedniej ilości i jakości wody dla ludności; • Rozwój gospodarki powoduje szybki wzrost zapotrzebowania na wodę , która nie zawsze w danym środowisku występuje w wystarczających ilościach i w odpowiedniej jakości. • Zadanie to należy do podstawowych, obowiązkowych zadań terenowej administracji publicznej. Są to zadania o charakterze użyteczności społecznej, nazywane publicznymi usługami komunalnymi. Przepisy ogólne 3. Utrzymywania lub poprawy stanu ekosystemów wodnych i od wody zależnych; • Utrzymanie ekosystemu wodnego polega na czynnościach zmierzających do ochrony procesów naturalnych występujących pomiędzy różnymi zlewiskami wodnymi i ich zasobami. • Gospodarowanie ekosystemami wodnymi dąży do zachowania równowagi w przyrodzie. Przepisy ogólne 2. Ochrony zasobów wodnych przed zanieczyszczeniem oraz niewłaściwą lub nadmierną eksploatacją; • Do zakresu gospodarowania wodami należy zapobieganie niewłaściwej eksploatacji (poboru zbyt dużych ilości wody powodujące np. naruszenie przepływów nienaruszalnych w ciekach wodnych, używanie wód podziemnych do celów przemysłowych) Przepisy ogólne 4. Ochrony przed powodzią oraz suszą • Ochrona przed powodzią jest uregulowana w artykułach 7988 ustawy i należy do zadań podmiotów administracji publicznej. 5. Zapewnienia wody na potrzeby rolnictwa oraz przemysłu • Zasoby wodne wpływają na wielkość produkcji rolniczej, woda jest obok temperatury i gleb głównym czynnikiem plonotwórczym. • Woda jest również czynnikiem niezbędnym do rozwoju przemysłu, a korzystanie z wód na cele przemysłowe wymaga uzyskania pozwolenia wodnoprawnego. Przepisy ogólne Przepisy ogólne 6. Zaspokojenia potrzeb związanych z turystyką, sportem oraz rekreacją • Warunkiem wykorzystania wód na potrzeby turystyki, sportów wodnych i rekreacji jest wysoka jakość wód. • Jednocześnie korzystanie z wód na potrzeby turystyki, sportu i rekreacji nie może powodować pogorszenia stanu ekologicznego wód i ekosystemów od wód zależnych. • Jeżeli rekreacyjne korzystanie z wód odbywa się na powierzchniowych wodach publicznych, jest powszechnym korzystaniem z wód dozwolonym każdemu bez indywidualnego uprawnienia i nieodpłatnie. 7. Tworzenia warunków dla energetycznego, transportowego oraz rybackiego wykorzystania wód • Wody płynące noszą w sobie energię kinetyczną, którą można przekształcić w pracę w turbinie wodnej i uzyskać z niej energię elektryczną. Jest to jednocześnie tanie i wysoce opłacalne naturalne źródło energii; • Rybackie korzystanie z wód następuje przez tworzenie obwodów rybackich i oddanie ich w użytkowanie na podstawie ustawy z 18 kwietnia 1985 r. o rybactwie śródlądowym; 4 2011-11-22 Przepisy ogólne 7. Tworzenia warunków dla energetycznego, transportowego oraz rybackiego wykorzystania wód • Rybackie wykorzystanie wód jest możliwe tylko wówczas, gdy wody nadają się do chowu i hodowli; • Gospodarowanie wodą uwzględniające potrzeby rybackie polega na zapewnieniu odpowiedniej jakości wód. Przepisy ogólne Przepisy ogólne Art. 2 ustawy określa instrumenty zarządzania zasobami wodnymi Art. 2.2 Instrumenty zarządzania zasobami wodnymi stanowią: Przepisy ogólne Plany gospodarki wodnej nie stanowią przedmiotu Ustawy Prawo wodne, a są objęte ustawą Prawo ochrony środowiska. Przy sporządzaniu koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju określa się rozwiązania niezbędne do zapobiegania powstawaniu zanieczyszczeń i zapewniające ochronę właściwego stanu środowiska, przy szczególnym uwzględnieniu gospodarki wodnej. Również w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego uwzględnia się regulacje zawarte w przepisach prawa wodnego w odniesieniu do warunków korzystania z wód dorzecza oraz stref ochronnych ujęć wód i obszarów chronionych zbiorników wód podziemnych. 2. Pozwolenia wodnoprawne; • Pozwolenia wodnoprawne są instrumentem prawnym mającym na celu ochronę zasobów wodnych. • Pozwolenie wodnoprawne jest decyzją administracyjną tworzącą skutek prawny nie z mocy ustawy, ale na skutek wydania jej przez właściwy organ administracji publicznej • Decyzja taka uprawnia podmiot lub jednostkę administracyjną do szczególnego korzystania z wody. • Pozwolenie określa prawa i obowiązki strony, na rzecz której zostało wydane. Przepisy ogólne Przepisy ogólne 2. Pozwolenia wodnoprawne; • W pozwoleniu wodnoprawnym określane są szczegółowe uprawnienia podmiotu korzystającego z zasobów wodnych stwarzające podstawy do ingerencji organów administracyjnych w sprawy prawidłowego gospodarowania wodą. 3. Opłaty i należności w gospodarce wodnej; • Należności stanowią odpłatność za korzystanie ze śródlądowych dróg wodnych będących własnością Skarbu Państwa; • Opłaty są pobierane za rybackie korzystanie z publicznych śródlądowych wód powierzchniowych płynących, oddanych w użytkowanie, mogą też być pobierane za korzystanie z gruntów pod wodami; • Opłaty za korzystanie ze środowiska są ponoszone, między innymi, za wprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi oraz za pobór wody. 1. Planowanie w gospodarowaniu wodami; 5 2011-11-22 Przepisy ogólne Przepisy ogólne 3. Opłaty i należności w gospodarce wodnej; • Wymienione opłaty ponosi podmiot określony w pozwoleniu wodnoprawnym; • Jeśli podmiot korzystający ze środowiska czyni to bez pozwolenia wodnoprawnego lub innej wymaganej decyzji ponosi podwyższone opłaty, jeśli z przekroczeniem lub naruszeniem warunków określonych w pozwoleniu lub innej decyzji – niezależnie od opłaty ponosi administracyjną karę pieniężną; 3. Kataster wodny; • Kataster wodny jest zbiorem informacyjnym o gospodarowaniu wodami; • Prowadzone są dwa katastry, jeden przez Prezesa Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej (informacje mające podstawowe znaczenie dla gospodarki wodnej kraju), drugi – przez dyrektora Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej (dane dotyczące gospodarki wodnej w skali regionu). Przepisy ogólne Przepisy ogólne 3. Kataster wodny; W Dziale I katastru wodnego gromadzi się i aktualizuje dane dotyczące: • sieci hydrograficznej oraz hydrologicznych i meteorologicznych posterunków obserwacyjno-pomiarowych;przebiegu granic obszarów zlewni, dorzeczy i regionów wodnych; • zasobów wód podziemnych, lokalizacji głównych zbiorników wód podziemnych oraz sieci stacjonarnych obserwacji wód; • ilości i jakości zasobów wód powierzchniowych oraz podziemnych; • wielkości poboru wody powierzchniowej i podziemnej; • źródeł i charakterystyki zanieczyszczeń punktowych oraz obszarowych; • stanu biologicznego środowiska wodnego oraz terenów zalewowych; • obwodów rybackich oraz rybackiej przydatności wód (bonitacji); • użytkowania wód wraz z charakterystyką korzystania z wód; • pozwoleń wodnoprawnych oraz pozwoleń zintegrowanych wydawanych na podstawie przepisów ustawy - Prawo ochrony środowiska dotyczących korzystania z wody; – ilości i rodzaju substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego określonych w pozwoleniach, o których mowa w pkt 9; • urządzeń wodnych; • stref i obszarów ochronnych oraz obszarów narażonych na niebezpieczeństwo powodzi, ustanowionych na podstawie ustawy; • spółek wodnych. Dział II katastru wodnego zawiera: • program wodno-środowiskowy kraju; • plany, o których mowa w art. 113 ust. 1 pkt 1a-3; • listy, o których mowa w art. 90 ust. 1 pkt 8 i w art. 92 ust. 3 pkt 14 3. Kataster wodny; Dział II katastru wodnego zawiera: • program wodno-środowiskowy kraju; • plany, o których mowa w art. 113 ust. 1 pkt 1a-3 • listy, o których mowa w art. 90 ust. 1 pkt 8 i w art. 92 ust. 3 pkt 14 Przepisy ogólne Przepisy ogólne 3. Kontrola gospodarowania wodami; • Kontrolowane są organy, którym powierzono prowadzenie gospodarki wodnej; • Zadania kontrolne prowadzą Prezes Krajowego Zarządu oraz dyrektorzy regionalnych zarządów gospodarki wodnej; • Kontrolę jakości wód prowadzą Inspekcja Sanitarna oraz Inspekcja Ochrony Środowiska. Art. 3. 1. Zarządzanie zasobami wodnymi jest realizowane z uwzględnieniem podziału państwa na obszary dorzeczy i regiony wodne. Art. 3.3. Rada Ministrów określi, w drodze rozporządzenia: 4) Regionalne zarządy gospodarki wodnej, wskazując regiony wodne objęte zasięgiem terytorialnym ich działania oraz siedziby poszczególnych regionalnych zarządów gospodarki wodnej. 6 2011-11-22 Przepisy ogólne Art. 4.1. Organami właściwymi w sprawach gospodarowania wodami są: 1. Minister właściwy do spraw gospodarki wodnej (Minister Środowiska); 2. Prezes Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej – jako centralny organ administracji rządowej, nadzorowany przez ministra właściwego do spraw gospodarki wodnej; 3. Dyrektor regionalnego zarządu gospodarki wodnej – jako organ administracji rządowej niezespolonej, podlegający Prezesowi Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej; 4. Wojewoda; 5. Organy jednostek samorządu terytorialnego Przepisy ogólne 1. Minister właściwy do spraw gospodarki wodnej (Minister Środowiska); Minister Środowiska działa na poziomie nadzoru nad niższymi organami, a w szczególności sprawuje nadzór nad działalnością Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej, któremu głównie przysługują uprawnienia do gospodarowania wodami w sprawach zarządzania i korzystania z wód. Ministrowi przysługują współuprawnienia do wydawania aktów wykonawczych do ustawy. Przepisy ogólne 2. Prezes Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej – jako centralny organ administracji rządowej, nadzorowany przez ministra właściwego do spraw gospodarki wodnej; Prezes KZGW wykonuje zadania określone w art. 11, 90 i 91 ustawy, prowadzi kataster wodny dla obszaru państwa i sprawuje kontrolę gospodarki wodami. Prezes KZGW pełni funkcje organu wyższego stopnia w rozumieniu Kodeksu postępowania administracyjnego w stosunku do marszałków województw i dyrektorów regionalnych zarządów gospodarki wodnej. Jest organem odwoławczym od decyzji dyrektora RZGW. Przepisy ogólne 3. Dyrektor regionalnego zarządu gospodarki wodnej – jako organ administracji rządowej niezespolonej, podlegający Prezesowi Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej; • Jest to organ administracji rządowej niezespolonej, podlegający Prezesowi KZGW Przepisy ogólne Do kompetencji dyrektora RZGW należy: • • • • • • • • . Ustanawianie i znoszenie obwodów rybackich; Zawieranie umów o oddanie w użytkowanie obwodów rybackich; Wydawanie decyzji o których mowa w art. 40 ust. 3 ustawy. (Dyrektor regionalnego zarządu gospodarki wodnej może, w drodze decyzji, zwolnić od zakazu wprowadzania do ziemi, w odległości mniejszej niż 1 kilometr od granic kąpielisk oraz plaż publicznych nad wodami, ścieków innych niż wymienione w ust. 2 pkt 1, jeżeli wystąpi istotna potrzeba ekonomiczna lub społeczna , a zwolnienie nie spowoduje zagrożenia dla jakości wód); Określanie w drodze rozporządzenia, wód powierzchniowych i podziemnych wrażliwych na zanieczyszczenia ; Opracowanie w formie rozporządzenia, programu działań mających na celu ograniczenie odpływu azotu ze źródeł rolniczych; Ustala strefę ochronną ujęć wody i obszary ochronne zbiorników wód śródlądowych; Prowadzi kataster wodny dla regionu wodnego i kontrolę gospodarowania wodami w rejonie wodnym; Jest organem pierwszej instancji, orzekającym w sprawach wymienionych w art. 40 ustawy. . 7 2011-11-22 Przepisy ogólne Przepisy ogólne Do kompetencji dyrektora RZGW należy: • W szczególnych przypadkach dyrektor RZGW jest organem właściwym do wydania pozwolenia wodnoprawnego (w przypadku gdy szczególne korzystanie z wód lub wykonywanie urządzeń wodnych, w całości lub w części, odbywa się na terenach zamkniętych w rozumieniu przepisów ustawy Prawo ochrony środowiska, a odrębne przepisy nie stanowią inaczej. 5. Organy jednostek samorządu terytorialnego; Marszałek województwa jest organem uprawnionym do wydawania pozwoleń wodnoprawnych w stanach określonych w art. 140 ust. 2 tj: • Jeżeli szczególne korzystanie z wód, wykonywanie urządzeń wodnych lub eksploatacja instalacji bądź urządzeń wodnych jest związane z przedsięwzięciami lub instalacjami, o którym mowa w art. 378 ust. 2a Prawa ochrony środowiska : 1) przedsięwzięć i zdarzeń na terenach zakładów, gdzie jest eksploatowana instalacja, która jest kwalifikowana jako przedsięwzięcie mogące zawsze znacząco oddziaływać na środowisko w rozumieniu ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko; 2) przedsięwzięcia mogącego zawsze znacząco oddziaływać na środowisko w rozumieniu ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko, realizowanego na terenach innych niż wymienione w pkt 1. . Przepisy ogólne Przepisy ogólne • O których mowa w art. 122 ust. 1, jeżeli dotyczą korzystania z wód i wykonywania urządzeń wodnych w sztucznych zbiornikach wodnych usytuowanych na wodach płynących, będących przedsięwzięciem mogącym zawsze znacząco oddziaływać na środowisko • Na wykonanie budowli przeciwpowodziowych; • Na przerzuty wody i wykonanie niezbędnych do tego urządzeń wodnych; • Na wprowadzanie do wód powierzchniowych substancji hamujących rozwój glonów; • Na wydobywanie z wód powierzchniowych kamienia, żwiru, piasku oraz innych materiałów; • Na wprowadzanie do urządzeń kanalizacyjnych ścieków przemysłowych zawierających substancje szczególnie szkodliwe dla środowiska pochodzących z instalacji o których mowa w pkt 1 • Wszystkie o którym mowa w art. 122, wymagane przedsięwzięcia, jeżeli jest organem właściwym do wydania jednego z tych pozwoleń; • Na wspólne korzystanie z wód, o którym mowa w art. 130, jeżeli jest organem właściwym do wydania do wydania pozwolenia wodnoprawnego dla jednego z zakładów. Przepisy ogólne Przepisy ogólne • Marszałek województwa wykonuje prawa właścicielskie w stosunku do wód publicznych stanowiących własność Skarbu Państwa, istotnych dla regulacji stosunków wodnych związanych z potrzebami rolnictwa, i do wód które nie są objęte kompetencjami ministra, Prezesa Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej i dyrektora parku narodowego. • Starosta jest organem właściwym do: 1. Rozgraniczenia gruntów z wodami, o jakich stanowi art. 15 ust. 2 pkt 3; 2. Wydawania pozwoleń wodnoprawnych z zastrzeżeniem zamieszczonym w art. 140 ust. 2 i 2a (przypadki gdy właściwym organem jest marszałek województwa); 3. Zatwierdzania statutu spółki wodnej; 4. Sprawowania nadzoru i kontroli nad działalnością spółek wodnych; 5. Orzekania o nieważności uchwał organów spółki wodnej i wstrzymywania ich wykonania; 6. Rozwiązania zarządu spółki i ustanowienia w drodze decyzji zarządu komisarycznego; 7. Wyznaczenia likwidatora spółki, zatwierdzania jego sprawozdań i występowania z wnioskiem o wykreślenie spółki z katastru wodnego. 8 2011-11-22 Przepisy ogólne Organami, które mają wpływ na gospodarowanie wodami, są także główny inspektor ochrony środowiska, wojewódzki inspektor ochrony środowiska oraz Państwowa Inspekcja Sanitarna. Organy te prowadzą kontrolne badania jakości wód powierzchniowych i podziemnych. Podział wód • Wody powierzchniowe i grunty pod tymi wodami podlegają przepisom regulującym planowanie przestrzenne., przepisom prawa wodnego i prawa ochrony środowiska; • Wody podziemne podlegają częściowo tym samym regulacjom, co wody powierzchniowe, a także: Ustawie Prawo geologiczne i górnicze (Dz.U. 05.228.1947), Ustawie o lecznictwie uzdrowiskowym, uzdrowiskach i obszarach ochrony uzdrowiskowej oraz gminach uzdrowiskowych (Dz.U.05.167.1399) i rozporządzeniu Rady Ministrów w sprawie złóż wód podziemnych zaliczonych do solanek, wód leczniczych i termalnych oraz złóż innych kopalin leczniczych, a także zaliczenia kopalin pospolitych z określonych złóż lub jednostek geologicznych do kopalin podstawowych (Dz.U.06.32.220). Podział wód • 3. Śródlądowe wody powierzchniowe dzielą się na: • 1) płynące, do których zalicza się wody: • a) w ciekach naturalnych, kanałach oraz w źródłach, z których cieki biorą początek; • b) znajdujące się w jeziorach oraz innych naturalnych zbiornikach wodnych o ciągłym bądź okresowym naturalnym dopływie lub odpływie wód powierzchniowych • c) znajdujące się w sztucznych zbiornikach wodnych usytuowanych na wodach płynących; Podział wód • Art. 5.1 . Wody dzielą się na powierzchniowe i podziemne. • 2. Wody, z wyjątkiem wód morza terytorialnego i morskich wód wewnętrznych, są wodami śródlądowymi. • Wody powierzchniowe występują na powierzchni ziemi, a wody podziemne występują w skałach i pod powierzchnią ziemi. Podział wód • Wspólnymi zasadami w odniesieniu do obu rodzajów wód jest ich ochrona i racjonalne korzystanie z nich. Podział wód • Zapis prawny o wodach płynących jest nieścisły, gdyż nie wskazuje, gdzie należy zaliczyć wody płynące okresowo. Zwłaszcza dotyczy to sytuacji woda w ciekach okresowych nie pochodzi ze źródeł tylko z opadów. 9 2011-11-22 Podział wód • 3. Śródlądowe wody powierzchniowe dzielą się na: • 2) stojące, do których zalicza się wody znajdujące się w jeziorach oraz innych naturalnych zbiornikach wodnych niezwiązanych bezpośrednio, w sposób naturalny, z powierzchniowymi wodami płynącymi. Podział wód • Wody stojące oraz wody w rowach znajdujące się w granicach nieruchomości gruntowej stanowią własność właściciela tej nieruchomości według zasady: czyją własność stanowią grunty, tego własnością jest woda; • Wody płynące stanowiące własność Skarbu Państwa są wodami publicznymi i własność wody przekłada się na własność gruntu pod wodą w granicach określonych liniami brzegów; • Brak przepisu wyraźnie określającego czyją własność stanowią wody płynące. Przepisy ogólne • Art. 8.1. W zakresie uregulowanym w ustawie z dnia 4 lutego 1994 r. – Prawo geologiczne i górnicze (Dz.U. z 2005 r. Nr 228, poz. 1947) ustawy nie stosuje się do: 1. Poszukiwania i rozpoznawania wód podziemnych; 2. Solanek, wód leczniczych, oraz termalnych; 3. Wprowadzania do górotworu wód pochodzących z odwodnienia zakładów górniczych oraz wykorzystywanych wód, o których mowa w pkt. 2; Podział wód • Do wód stojących, poza jeziorami o wodach zamkniętych, należy zaliczyć wody w oczkach wodnych, stawach, studniach i rowach melioracyjnych; • Pod kątem gospodarczym wody stojące służą interesom właścicieli gruntów, na których występują; • Wody płynące mają większe znaczenie gospodarcze, gdyż służą nie tylko potrzebom gospodarstwa domowego i rolnego, ale celom ogólnospołecznym. Przepisy ogólne • Art. 7 Przepisy ustawy mają zastosowanie do wód śródlądowych oraz morskich wód wewnętrznych , z wyłączeniem morskich wód wewnętrznych Zatoki Gdańskiej. Przepisy ogólne Art. 8.2. Przepisów ustawy nie stosuje się do korzystania z wód zgromadzonych za pomocą urządzeń oraz instalacji technicznych niebędących urządzeniami wodnymi. • Jeśli korzystanie z wód zgromadzonych następuje za pomocą urządzeń i instalacji technicznych, które nie są urządzeniami wodnymi w rozumieniu ustawy, to nie mają zastosowania przepisy Prawa wodnego. Przykładem są tu wody w studniach, zbiornikach przeciwpowodziowych, basenach, oczkach wodnych. (oczka wodne to naturalne śródpolne i śródleśne zbiorniki wodne o powierzchni do 1 ha) 10 2011-11-22 Przepisy ogólne Przepisy ogólne Art. 9.1. omawia podstawowe pojęcia związane z gospodarowaniem wodami. Art. 9.3. Przepisy ustawy, z zastrzeżeniem ust. 4, nie naruszają postanowień działu II w tytule I ustawy – Prawo ochrony środowiska. Art. 9.4. Zasada, o której mowa w ust. 3, nie dotyczy ust. 1 pkt 25. Zarówno Prawo wodne, jak i Prawo ochrony środowiska zawierają przepisy o ochronie wód. Obie ustawy na swój użytek definiuje używane pojęcia. Art. 9 ust. 3 wyraża zasadę, że wykładnia określeń ustawowych zamieszczonych w Prawie wodnym nie może naruszać przepisów o ochronie środowiska. Przepis określa relacje, jakie zachodzą między Prawem wodnym, a Prawem ochrony środowiska, gdyż woda jako dobro powszechne jest przedmiotem ochrony w obu ustawach. W artykule 9 ust. 4 dopuszczono wyjątek, dotyczący pojęcia „Zakład”. W obu ustawach (Prawo wodne i Prawo ochrony środowiska) pojęcia te są zdefiniowane odmiennie. W rozumieniu przepisów ustawy Prawo wodne przez Zakład należy rozumieć podmiot korzystający z wód w ramach korzystania szczególnego albo taki podmiot, który wykonuje urządzenia wodne lub inne działania wymagające pozwolenia wodnoprawnego. Przepisy ogólne Przepisy ogólne Art. 9a. W przypadku realizacji zadań z zakresu wykonywania urządzeń wodnych lub ochrony przed powodzią i suszą w formie partnerstwa publiczno-prywatnego, wynagrodzenie partnera prywatnego może w całości pochodzić ze środków publicznych. Artykuł wskazuje na źródła pokrywania kosztów związanych z realizacją zadań urządzeń wodnych służących ochronie przed powodzią i suszą, a więc podejmowanych w ogólnospołecznym interesie, wypadku gdy są one realizowane w formie partnerstwa publicznoprywatnego. Przez partnerstwo o takim charakterze należy rozumieć współdziałanie podmiotów administracji publicznej z osobami czy też przedsiębiorstwami prywatnymi, kiedy ich łączne współdziałania prowadzą do wykonania zadań użyteczności publicznej. Art. 9a. W przypadku realizacji zadań z zakresu wykonywania urządzeń wodnych lub ochrony przed powodzią i suszą w formie partnerstwa publiczno-prywatnego, wynagrodzenie partnera prywatnego może w całości pochodzić ze środków publicznych. Artykuł wskazuje na źródła pokrywania kosztów związanych z realizacją zadań urządzeń wodnych służących ochronie przed powodzią i suszą, a więc podejmowanych w ogólnospołecznym interesie, wypadku gdy są one realizowane w formie partnerstwa publicznoprywatnego. Przez partnerstwo o takim charakterze należy rozumieć współdziałanie podmiotów administracji publicznej z osobami czy też przedsiębiorstwami prywatnymi, kiedy ich łączne współdziałania prowadzą do wykonania zadań użyteczności publicznej. Prawo własności wód Prawo własności wód Art. 10.1. Wody stanowią własność Skarbu Państwa, innych osób prawnych albo osób fizycznych. 1a. Wody morza terytorialnego, morskie wody wewnętrzne wraz z morskimi wodami wewnętrznymi Zatoki Gdańskiej, śródlądowe wody powierzchniowe płynące oraz wody podziemne stanowią własność Skarbu Państwa. 2. Wody stanowiące własność Skarbu Państwa lub jednostek samorządu terytorialnego są wodami publicznymi. 3. Płynące wody publiczne nie podlegają obrotowi cywilnoprawnemu, z wyjątkiem przypadków określonych w ustawie. Prawo wodne wyodrębnia wodę, jako przedmiot samodzielnych uregulowań, niezależnie od własności gruntu, ze względu na gospodarcze znaczenie wód płynących. Wody płynące zostały wyodrębnione jako oddzielny od gruntu przedmiot własności. Własność wód płynących przypisano podmiotom administracji publicznej, aby w swej działalności mogły stosować w pewnym zakresie władcze środki prawne o charakterze administracyjnym, gdy chodzi o korzystanie z wód i ich ochronę, a także mogły korzystać ze środków cywilnoprawnych do celów rybactwa i w stosunkach sąsiedzkich, jeżeli gospodarowanie wodą ujemnie wpływa na grunty sąsiednie. Wody płynące, wody morza terytorialnego i morskie wody wewnętrzne zawsze są własnością publiczną. Inne wody są własnością publiczną wtedy, gdy ich właścicielem jest Skarb Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego. Wody pozostające poza zakresem wód płynących i stanowiących własność podmiotów administracji publicznej będą wodami prywatnymi. 11 2011-11-22 Prawo własności wód Prawo własności wód Wody płynące publiczne z racji swych funkcji społecznogospodarczych nie podlegają obrotowi cywilnoprawnemu. Oznacza to, że nie mogą być przedmiotem własności podmiotów innych niż wymienione w art. 10 ust. 2. Przez obrót cywilnoprawny rozumie się tu nie tylko pozbycie się prawa własności do wód, ale także obciążenie tego prawa inną formą prawną prowadzącą do korzystania z cudzej rzeczy. Według art. 13 ust. 2 dopuszczalne jest obciążenie publicznych śródlądowych wód płynących przez oddanie ich w użytkowanie obwodów rybackich. W tym wypadku nie będzie to użytkowanie rzeczy, gdyż woda nie jest rzeczą. Art. 11 reguluje reprezentację Skarbu Państwa będącego właścicielem wód publicznych. Skarb Państwa jako osoba prawna we wszystkich czynnościach gospodarowania i zarządzania swoimi wodami działa przez swoje organy (jednostki organizacyjne). Na podstawie artykułu 217 ust. 5 i 5a dokonano podziału jezior stanowiących własność Skarbu Państwa na jeziora o wodach stojących i na jeziora, w stosunku do których uprawnienia właścicielskie wykonywały jednostki organizacyjne wymienione w art. 11 ust. 1 pkt 2 i 4. Zgodnie z art. 217 ust. 5 w terminie 10 lat od dnia wejścia w życie ustawy Prawo wodne, tj. do 1 stycznia 2012 r. uprawnienia właścicielskie do jezior o wodach stojących nadal wykonuje Agencja Nieruchomości Rolnych na warunkach określonych w ustawie z 19 października 1991 r. o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa. W stosunku do jezior zaliczanych do wód wykorzystywanych do prowadzenia gospodarki rybackiej (art. 11 ust. 1 pkt 2 i 4) uprawnienia właścicielskie miała do dnia 31 grudnia 2005 r. Agencja Nieruchomości Rolnych. Po tej dacie na miejsce Agencji Nieruchomości Rolnych w umowy dotyczące wykonywania rybactwa śródlądowego wstąpił z mocy prawa dyrektor regionalnego zarządu gospodarki wodnej. Prawo własności wód Prawo własności wód Jeśli Agencja sama nie prowadzi rybactwa, a wykonuje te zadania przez inne jednostki (dzierżawców, użytkowników), to zmiana jednostki wykonującej uprawnienie właścicielskie nie powoduje wygaśnięcia umów uprzednio zawartych z Agencją, a na jej miejsce z mocy samego prawa, jako strona tych stosunków, wstępuje dyrektor regionalnego zarządu gospodarki wodnej. W stosunku do wód istotnych dla kształtowania zasobów wodnych oraz ochrony przeciwpowodziowej, w szczególności wód podziemnych oraz śródlądowych wód powierzchniowych reprezentantem właścicielskim Skarbu Państwa jest Prezes Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej, który według art. 89 jest centralnym organem administracji rządowej właściwym w sprawach gospodarowania wodami, a w szczególności w sprawach zarządzania wodami oraz korzystania z wód. Rada Ministrów wydała rozporządzenie z 17 grudnia 2002 r. w sprawie śródlądowych wód powierzchniowych lub ich części stanowiących własność publiczną (Dz.U. z 2003 r. Nr 16, poz. 149), w którym dokonano podziału śródlądowych wód powierzchniowych, łącząc je w 3 grupy wymienione kolejno w 3 załącznikach do rozporządzenia. W załączniku nr 1 do wspomnianego wyżej rozporządzenia wymieniono wody istotne dla kształtowania zasobów wodnych oraz ochrony przeciwpowodziowej, w stosunku do których uprawnienia właścicielskie za Skarb Państwa wykonuje Prezes Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej. W załącznikach 2 i 3 zamieszczono wykaz wód istotnych do regulacji stosunków wodnych na potrzeby rolnictwa, w stosunku do których uprawnienia właścicielskie wykonuje marszałek województwa, jako zadanie z zakresu administracji rządowej. Rada Ministrów może w drodze rozporządzenia powierzyć marszałkowi województwa wykonywanie uprawnień właścicielskich za Skarb Państwa w stosunku do innych wód niż określone w ust. 1 pkt 4 i zaliczyć do wód istotnych na potrzeby rolnictwa wody wymienione w art. 11 ust. 1 pkt 2 lit. b i c. Prawo własności wód Prawo własności wód Art. 12. 1. Wody stojące oraz wody w rowach znajdujące się w granicach nieruchomości gruntowej stanowią własność właściciela tej nieruchomości. 2. Uprawnienia właścicielskie Skarbu Państwa w stosunku do wód stojących oraz wody w rowach, znajdujących się na terenie nieruchomości stanowiącej własność Skarbu Państwa, wykonują podmioty reprezentujące Skarb Państwa w stosunku do tych nieruchomości, na podstawie odrębnych przepisów. Artykuł 12 określa stosunek zachodzący pomiędzy własnością gruntu, a własnością wody stojącej. Własność wody stojącej oraz własność wody w rowach jest określana według zasady: czyją własność stanowi grunt, ten jest właścicielem wody. Jest to więc odwrotność zasady obowiązującej przy wodach powierzchniowych płynących. Grunty pokryte wodami powierzchniowymi płynącymi stanowią własność właściciela tych wód w granicach określonych liniami brzegów. 12 2011-11-22 Prawo własności wód Prawo własności wód Art. 13 .1 Ryby oraz inne organizmy żyjące w wodzie stanowią jej pożytki, do pobierania których jest uprawniony właściciel wody. Art. 14. 1. Grunty pokryte wodami powierzchniowymi stanowią własność właściciela tych wód. Wody powierzchniowe płynące przesądzają o własności gruntu pod wodą, natomiast grunty pod wodami stojącymi przesądzają o własności wody. Ustępy 1a, 2, 3 i 4 zawierają powtórzenie wcześniejszych przepisów zawartych w części ogólnej ustawy. Ust. 5 wskazuje na tryb zbywania gruntów pod wodami stojącymi stanowiącymi własność Skarbu Państwa. W tym wypadku chodzi o wody w starorzeczach odciętych od cieków naturalnych, jeziorach o wodach zamkniętych, stawach i oczkach wodnych. Stroną czynności prawnej mającej za przedmiot obrotu grunty pokryte określonymi wyżej wodami może być Minister Skarbu Państwa bądź osoba działająca z jego pełnomocnictwa indywidualnego, czy też ustawowego. Minister podejmujący decyzję o zbyciu nieruchomości powinien uprzednio uzyskać zgodę ministra właściwego do spraw gospodarki wodnej. Art. 14 ust. 1 reguluje więź prawną, jaka zachodzi pomiędzy własnością wody a gruntem pokrytym wodami płynącymi. Granica między gruntem pod wodami, a pozostałymi gruntami nie przebiega na styku wody z gruntem, lecz jest ustalona drogą administracyjną, na podstawie której wytycza się grunt pod wodą z pominięciem naturalnych linii brzegowych. Oznacza to, że granice własności gruntu pod wodą nie pokrywają się z lustrem wody. Wody Stanowiące własność Skarbu Państwa lub jednostek samorządu terytorialnego są wodami publicznymi, które wyłączone są z obrotu cywilnoprawnego. Możliwy jest jednak obrót gruntami pod wodami publicznymi między podmiotami administracji publicznej. Przepisy dopuszczające obrót gruntami pokrytymi wodami stanowiącymi własność Skarbu Państwa są art. 13 i 14 ustawy z 21 sierpnia 1997 o gospodarce nieruchomościami. Prawo własności wód Prawo własności wód Według ustawy o gospodarce nieruchomościami, nieruchomości Skarbu Państwa niezależnie od ich gospodarczego przeznaczenia, mogą być sprzedawane jednostkom samorządu terytorialnego, za obniżoną cenę lub oddawane nieodpłatnie tym jednostkom w użytkowanie wieczyste bądź darowane. Obrót między wspomnianymi podmiotami odbiega od zasad obrotu uregulowanych w prawie cywilnym, gdyż sprzedaż i oddanie w użytkowanie wieczyste są wolne od przeprowadzenia przetargu, darowizna zaś ma służyć nie interesom obdarowanego, lecz dobru publicznemu. Dopuszczalność obrotu gruntami pokrytymi wodami stanowiącymi własność Skarbu Państwa na rzecz jednostek samorządu terytorialnego można zilustrować przykładem, gdy jezioro o wodach przepływowych bądź zalew są położone na obszarze o szczególnych walorach środowiskowych, który w planach zagospodarowania przestrzennego został przeznaczony na lokalizację obiektów intensywnej ochrony zdrowia publicznego. Będą wówczas podstawy prawne do przeznaczenia nieruchomości do obrotu na rzecz tego podmiotu samorządu terytorialnego, do którego należeć będzie realizacja celu publicznego. Prawo własności wód Prawo własności wód Art. 14 a. 1. Grunty pokryte wodami powierzchniowymi płynącymi, stanowiącymi własność Skarbu Państwa, są zasobem nieruchomości Skarbu Państwa, do którego nie stosuje się przepisów ustawy z dnia 21 sierpnia 1997r. O gospodarce nieruchomościami (Dz.U. z 2004 r. Nr 261, poz. 2603, z późn. Zm.). 2. Przejście gruntów pokrytych powierzchniowymi wodami płynącymi do zasobu, o którym mowa w ust. 1, oraz ich wykreślenie z zasobu stwierdza, w drodze decyzji, na wniosek właściwego organu lub jednostki, o których mowa w art. 11 ust. 1, właściwy starosta realizujący zadanie z zakresu administracji rządowej. Art. 14a ust. 2 stanowi o przejęciu gruntu, a nie o jego zbyciu. Przejęcie gruntu powoduje zmianę jednostki gospodarującej gruntem pokrytym wodą, a nie zmianę właściciela. Dlatego prowadzenie zasobu powierzono staroście wykonującemu zadania z zakresu administracji rządowej, a zmianę władania oparto na decyzji administracyjnej starosty. 13 2011-11-22 Prawo własności wód Prawo własności wód Art. 15 stanowi podstawę do określenia linii brzegu cieków naturalnych, jezior i innych naturalnych cieków wodnych. Linię brzegu cieków naturalnych określa się na podstawie trzech kryteriów: • Na podstawie krawędzi brzegu jeżeli jest ona wyraźna i linia brzegu biegnie tą krawędzią; • Na podstawie linii stałego porostu traw (przez stały porost traw rozumie się występujące porosty mocno ukorzenione, odporne na wahania wody, erozję spowodowaną wiatrami i opadami); • Na podstawie średniego stanu wód z okresu, co najmniej 10 lat. Linia brzegu jest ustalona w drodze decyzji na wniosek mającego interes prawny (związany z prawem własności, użytkowaniem wieczystym) lub faktyczny (dotyczy samoistnych posiadaczy). Do wydania decyzji o ustaleniu linii brzegu dla wód granicznych oraz śródlądowych dróg wodnych jest marszałek województwa. Prawo własności wód Prawo własności wód Wytyczenie linii brzegu następuje na wniosek i koszt mającego interes prawny lub faktyczny. Wnioskodawca ma obowiązek dostarczyć projekt rozgraniczenia gruntów pokrytych wodami z gruntami przyległymi. Wniosek powinien wskazywać wnioskodawcę, ze wskazaniem siedziby i adresu, powinien też być udokumentowany co do wskazań przyjętego kryterium rozgraniczenia z uwidocznieniem swojego stanowiska na mapie inwentaryzacyjnej w odpowiedniej skali (1:5000, 1:2000) z wykazaniem punktów stałych osnowy poziomej nawiązującej do sieci państwowej. Prawo własności wód Jeśli ustalenie linii brzegu jest wywołane trwałym zajęciem gruntu przez wody płynące lub wody morskie w wyniku działań naturalnych to koszty projektu wytyczenia linii brzegu ponosi właściciel wody. Postępowanie związane z wytyczeniem linii brzegowej ma charakter władczy, gdyż toczy się na wniosek reprezentanta właściciela wody bez udziału właścicieli gruntów przyległych. Nie mają oni pozycji strony i nie są uprawnieni do składania oświadczeń do protokołu czynności wytyczających przebieg linii brzegowej. Przepis nie zawiera podstaw do zaskarżenia decyzji o ustaleniu linii brzegowej. Dlatego należy przyjąć pogląd, że ustalenie linii brzegów następuje na podstawie wspólnego stanowiska niebędącego ugodą. W wyniku wspólnych ustaleń następuje prawne określenie szerokości koryta cieku naturalnego, bez ujemnych następstw dla właścicieli nieruchomości sąsiednich. Jeśli ustalenie linii brzegu jest związane z koniecznością wykonania budowli regulacyjnych, postępowanie w przedmiocie ustalenia linii brzegu łączy się z pozwoleniem wodnoprawnym, po którego uzyskaniu wykonanie budowli regulacyjnych powinno być dokonane bez zbędnej zwłoki. W takim przypadku decyzję o ustaleniu linii brzegowej wydaje organ właściwy do wydania pozwolenia wodnoprawnego. Linia brzegu nie jest kategorią stałą. Jeżeli nastąpi zmiana ustalonej linii brzegowej decyzja może być zmieniana na zasadach związanych z jej wydaniem. W takich okolicznościach powinien być zgłoszony nowy wniosek z udokumentowaniem stosownie do powstałego stanu faktycznego. Prawo własności wód Art. 15 a. 1. Rozgraniczenia gruntów, które były pokryte wodami przed wykonaniem urządzenia wodnego, od pozostałych gruntów dokonuje, na wniosek właściciela wody lub właściciela gruntu sąsiadującego, w drodze decyzji, właściwy starosta realizujący zadanie z zakresu administracji rządowej. Artykuł 15a stanowi podstawę do dokonania rozgraniczenia gruntów pokrytych wodami, od pozostałych gruntów przed zbudowaniem urządzenia wodnego w celu wyznaczenia lokalizacji do wykonania urządzenia. W takim stanie faktycznym potrzeba rozgraniczenia cieku wody i przyległych gruntów jest konieczna, gdyż usytuowanie urządzeń wodnych może być zlokalizowane poza korytem rzeki lub na dnie koryta pod wodą. 14 2011-11-22 Prawo własności wód Artykuł 14 wyraża zasadę, że grunty pokryte wodami płynącymi stanowią własność właściciela wody. Od tej zasady ustanowiono wyjątek zawarty w artykule 16 ustawy, który mówi, że grunty zajęte przez wodę podczas powodzi nie stają się własnością właściciela wody. Gdyby nie wprowadzono takiego wyjątku, to każde zalanie gruntów podczas powodzi skutkowałoby nabyciem praw do zalanych gruntów przez właściciela wody. Powódź jest następstwem działania sił wyższych, którym nie zawsze można zapobiec, a zalanie gruntów podczas powodzi powoduje powstanie szkody. W artykule 16 określono trzy różne stany faktyczne kiedy poszkodowanemu przez powódź nie przysługuje odszkodowanie, i dwa stany faktyczne, kiedy poszkodowany nabywa uprawnienie od kompensacji szkody od właściciela wody. Prawo własności wód 1. Art. 17.1. Jeżeli śródlądowa woda powierzchniowa płynąca lub wody morza terytorialnego albo morskie wody wewnętrzne zajmą trwale, w sposób naturalny, grunt niestanowiący własności właściciela wody, grunt ten staje się własnością właściciela wody. 2. W przypadku, o którym mowa w ust. 1, dotychczasowemu właścicielowi gruntu przysługuje odszkodowanie od właściciela wody na warunkach określonych w ustawie. Prawo własności wód 1. Poszkodowanemu nie przysługuje odszkodowanie od właściciela wody za szkody wyrządzone podczas powodzi, jeśli jest ona wyłącznie następstwem działania sił przyrody; 2. Poszkodowanemu przysługuje odszkodowanie wtedy gdy zalanie gruntów podczas powodzi jest następstwem nieprzestrzegania przepisów ustawy przez właściciela wody lub właściciela urządzeń wodnych, oraz gdy zalanie objęło grunty leżące w granicach polderu przeciwpowodziowego. Prawo własności wód Trwałe zajęcie cudzego gruntu w sposób naturalnych przez wymienione wody stanowi przesłankę utraty prawa własności do zalanego gruntu. W takim stanie faktycznym grunt trwale zalany staje się z mocy samego prawa własnością właściciela wody. W tym wypadku występują naturalne działania sił przyrody, które powodują z jednej strony powierzchniowe uszczuplenie własności gruntu, a z drugiej poszerzenie obszaru wodnego. Choć przesunięcie prawa własności następuje wskutek działania sił naturalnych, utrata własności następuje za odszkodowaniem od właściciela wody na warunkach ustalonych w art. 186. Organem właściwym do orzekania o odszkodowaniu w formie decyzji jest marszałek województwa. Roszczenie wygasa po upływie 2 lat od dnia zalania gruntu podczas powodzi albo od dnia trwałego naturalnego zajęcia gruntu przez wodę. Prawo własności wód Prawo własności wód Art. 18. Wyspy oraz przymuliska powstałe w sposób naturalny na wodach powierzchniowych stanowią własność właściciela wody. Artykuł 18 określa stan prawny wysp i przymulisk powstałych w sposób naturalny wskutek działań wód powierzchniowych. Wyspy stanowią wypiętrzony poziom dna cieku wodnego ponad poziom lustra wody utworzony w wyniku przenoszenia gruntu siłą wody. Wypiętrzenie musi mieć charakter trwały i nie być podatne na jego zmywanie przez działanie fal. Przymuliska podobnie jak wyspy, powstają wskutek działania wartkiego przepływu wody i przenoszenia jej siłą gruntu do jego zapadnięć, obsuwania brzegu i pogłębiania dna. Na skutek tych zdarzeń powstają powierzchnie przybrzeżne. Nowo powstałe powierzchnie, tworząc wyspy i przymuliska, powodują zmianę w stosunkach własności bądź tworzą nowy przedmiot własności, dlatego zmiany te wymagają ustawowego określenia, czyją one stanowią własność. Art. 19.1. Starorzecza oraz grunt powstały w wyniku wykonania budowli regulacyjnych pozostają własnością dotychczasowego właściciela wody. 2. Grunt powstały na skutek trwałego, naturalnego lub sztucznego odkładu na obszarach wód morza terytorialnego lub morskich wód wewnętrznych pozostaje własnością Skarbu Państwa. 3. Grunt, o którym mowa w ust. 2, może podlegać obrotowi cywilnoprawnemu na warunkach określonych w przepisach ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami. 15 2011-11-22 Prawo własności wód Prawo własności wód Art. 19 rozstrzyga o prawie własności starorzecza i gruntów powstałych z wyłączenia ich spod wody w wyniku wykonania budowli regulacyjnych. Regulacja wód wymaga wykonania budowli regulacyjnych, które są budowane w korycie cieku wodnego bądź na jego brzegach, powodując zawężenie koryta i pozyskiwanie gruntów pod wznoszone urządzenia. Grunty pod urządzeniami wodnymi pozostają własnością dotychczasowego właściciela wody. Artykuł 20 ust. 1 reguluje oddanie w użytkowanie gruntów pod wodami stanowiącymi własność Skarbu Państwa. Niektóre dziedziny działalności wymagają wykorzystania gruntów pod wodą ze względu na ich nieodzowną przydatność do realizacji zadań, które zostały wyliczone we wspomnianym artykule. Eksploatacja gruntu nie jest dozwolona na realizację każdego przedsięwzięcia, a tylko na przedsięwzięcia związane z: Prawo własności wód Prawo własności wód 1. Energetyką; 2. Transportem wodnym; 3. Wydobywaniem kamienia, żwiru, piasku, wycinaniem roślin z wody; 4. Wykonaniem infrastruktury przemysłowej, komunalnej i rolnej; 5. Działalnością rekreacyjno-usługową. Prawo własności wód Wznoszenie budowli i urządzeń niezbędnych do realizacji zadań wymienionych w art. 20 ust. 1 pkt 1-8 nie odbywa się w sposób całkowicie wolny od ingerencji władzy administracyjnej. Zamierzone działania muszą być poprzedzone wydaniem pozwolenia wodnoprawnego na ich wykonanie na podstawie opracowanego projektu, z tym zastrzeżeniem, że projekt musi odpowiadać wymaganiom operatu, o którym mowa w art. 13. Pozwolenie wodnoprawne ma w tym wypadku charakter pozwolenia na szczególne korzystanie z dnia wody i jest ono jednocześnie pozwoleniem na wykonanie urządzeń służących do tego korzystania. Do infrastruktury przemysłowej zalicza się: ujęcia wody, pompownie, urządzenia służące do odprowadzania wód lub ścieków, rurociągi oraz fundamenty innych urządzeń uruchamianych przez wodę. Urządzenia te mają związek z poborem wody i odprowadzaniem ścieków. Nie można natomiast zaliczyć do nich urządzeń telekomunikacyjnych i urządzeń do przesyłania ropy czy gazu. Do urządzeń komunalnych zaliczono urządzenia i budowle służące do poboru wody i odprowadzania ścieków na potrzeby bytowe ludności i przemysłu, gdy woda jest środkiem oraz komponentem działalności przemysłowej czy też usługowej. Prawo własności wód Korzystanie z gruntów pod wodami na zadania wymienione w art. 20 jest sformalizowane i odbywa się na podstawie umowy o oddanie ich w użytkowanie. Umowa powinna być zawarta w formie pisemnej, a gdy wartość opłaty rocznej przekracza 5000 zł, umowę sporządza się w formie aktu notarialnego. Od opłaty są zwolnione grunty pokryte wodami, oddane w użytkowanie jednostkom organizacyjnym, które zarządzają wodami w imieniu Skarbu Państwa i są przeznaczone pod wykonanie urządzeń melioracji wodnych podstawowych. Jednostki te są wymienione w art. 11 ustawy, a rodzaje działalności zwolnione z opłat są wymienione w art. 20 ust. 3. 16 2011-11-22 Obowiązki właścicieli wody oraz właścicieli innych nieruchomości Obowiązki właścicieli wody oraz właścicieli innych nieruchomości Art. 21. 1 Utrzymywanie wód stanowi obowiązek ich właściciela. 2. Obowiązek utrzymywania tworzących brzeg wody budowli lub murów niebędących urządzeniami wodnymi należy do ich właścicieli, a w kosztach utrzymania tych budowli lub murów właściciel wody uczestniczy proporcjonalnie do odnoszonych korzyści. Podziału kosztów dokonuje, w drodze decyzji, organ właściwy do wydania pozwolenia wodnoprawnego. Utrzymanie wody publicznej płynącej w stanie przydatnym do użytku wymaga budowania różnego rodzaju urządzeń, umocowań brzegów i wznoszenia murów i innych budowli. Utrzymanie tych niezbędnych urządzeń wodnych należy do ich właścicieli. Z funkcjonowania tych urządzeń powstają określone korzyści majątkowe, a ponieważ z wody korzystają nie tylko właściciele wody i urządzeń, ale również inne jednostki organizacyjne, dlatego w kosztach utrzymania urządzeń uczestniczą wszyscy użytkownicy wody i urządzeń proporcjonalnie do odnoszonych korzyści. Uczestniczenie w kosztach utrzymania urządzeń wodnych jest ustawowym obowiązkiem, a podziału kosztów według kryterium odnoszenia korzyści dokonuje, w drodze decyzji, organ właściwy do wydania pozwolenia wodnoprawnego. Obowiązki właścicieli wody oraz właścicieli innych nieruchomości Obowiązki właścicieli wody oraz właścicieli innych nieruchomości Art. 22. 1. Utrzymywanie śródlądowych wód powierzchniowych polega na zachowaniu lub odtworzeniu stanu ich dna lub brzegów oraz na konserwacji lub remoncie istniejących budowli regulacyjnych w celu zapewnienia swobodnego spływu wód oraz lodów, a także właściwych warunków korzystania z wody. 2. Zakłady, które przez wprowadzanie ścieków do wód albo w inny sposób przyczyniają się do wzrostu kosztów utrzymania tych wód, ponoszą taką część kosztów, w jakiej nastąpił ten wzrost; podziału kosztów, na wniosek właściciela wody, dokonuje, w drodze decyzji, organ właściwy do wydania pozwolenia wodnoprawnego. Artykuł 21 stanowi o obowiązku utrzymania wód przez ich właścicieli, natomiast art. 22 informuje, na czym polega utrzymanie śródlądowych wód powierzchniowych. Właściciele wód mają obowiązek prowadzić działania zachowawcze, które sprowadzają się do działań utrzymujących dno, brzegi i urządzenia wodne w stanie zapewniającym właściwe warunki do korzystania z wody w stanie niepogorszonym. Właściciele wód mają także obowiązek odtworzyć dno i brzegi wody, oraz konserwować urządzenia regulacyjne. Obowiązki właścicieli wody oraz właścicieli innych nieruchomości Obowiązki właścicieli wody oraz właścicieli innych nieruchomości Zakłady powodujące wzrost kosztów utrzymania urządzeń wodnych ponoszą ich ciężar stosownie do rozmiarów ich wystąpienia. Podziału kosztów na wniosek właściciela wody dokonuje, w drodze decyzji, organ właściwy do wydania pozwolenia wodnoprawnego. Art. 24 Utrzymywanie śródlądowych wód powierzchniowych oraz morskich wód wewnętrznych i brzegu morskiego nie może naruszać, z zastrzeżeniem art. 38 ust. 5, istniejącego dobrego stanu tych wód oraz warunków wynikających z ochrony wód. Artykuł 24 nakazuje, aby czynności składające się na utrzymywanie wód były wykonywane z zachowaniem dobrego stanu ekologicznego tych wód oraz warunków wynikających z ich ochrony. Przez dobry stan ekologiczny wód rozumie się zasoby wodne, które dla danego rodzaju wód wykazują niskie poziomy degradacji, a odchylenia od wartości, jakie zwykle wiążą się z danym rodzajem wód, są nieznaczne. 17 2011-11-22 Obowiązki właścicieli wody oraz właścicieli innych nieruchomości Wydanie decyzji zezwalającej na realizację inwestycji łączy się z obowiązkiem sporządzenia raportu, to jest dokonania oceny oddziaływania zamierzonej inwestycji na środowisko. W decyzji takiej ustala się możliwości zapobiegania negatywnemu oddziaływaniu na środowisko i jego ograniczania. Przy realizacji przedsięwzięcia powinny być stosowane rozwiązania, które ograniczą zmianę stosunków wodnych do rozmiarów niezbędnych ze względu na specyfikę budowli i urządzeń. Obowiązki właścicieli wody oraz właścicieli innych nieruchomości Art. 26 Do obowiązków właściciela śródlądowych wód powierzchniowych należy: 1. Zapewnienie utrzymywania w należytym stanie technicznym koryt cieków naturalnych oraz kanałów, będących w jego władaniu; 2. Dbałość o utrzymanie dobrego stanu wód; 3. Regulowanie stanu wód lub przepływów w ciekach naturalnych oraz kanałach stosownie do możliwości wynikających ze znajdujących się na nich urządzeń wodnych oraz warunków hydrologicznych; 4. Zapewnienie swobodnego spływu wód powodziowych oraz lodów; 5. Współudział w odbudowywaniu ekosystemów zdegradowanych przez niewłaściwą eksploatację zasobów wodnych; 6. Umożliwienie wykonywania obserwacji i pomiarów hydrologicznometeorologicznych oraz hydrogeologicznych. Obowiązki właścicieli wody oraz właścicieli innych nieruchomości 1. Art. 27 1. Zabrania się grodzenia nieruchomości przyległych do powierzchniowych wód publicznych w odległości mniejszej niż 1,5 m od linii brzegu, a także zakazywania lub uniemożliwiania przechodzenia przez ten obszar. 2. Zakaz, o którym mowa w ust. 1, nie dotyczy grodzenia terenów stref ochronnych ustanowionych na podstawie ustawy oraz obrębów hodowlanych ustanowionych na podstawie przepisów ustawy o rybactwie śródlądowym. Obowiązki właścicieli wody oraz właścicieli innych nieruchomości Art. 25 Zabrania się niszczenia lub uszkadzania brzegów śródlądowych wód powierzchniowych, tworzących brzeg wody budowli lub murów niebędących urządzeniami wodnymi oraz gruntów pod śródlądowymi wodami powierzchniowymi. Szkoda nie musi pozostawać w związku przyczynowym z korzystaniem z wód, a wystarczy, że niszczenie i uszkodzenie rzeczy jest dokonywane przez jakiegokolwiek sprawcę. Norma ta jest adresowana do każdego, kto wyrządza szkodę polegającą na niszczeniu i uszkodzeniu obiektów budowli lub murów i innych urządzeń tworzących brzeg wody. Uszkadzanie i niszczenie brzegów wód śródlądowych ma często miejsce przy korzystaniu z cieków jako wodopoju zwierząt gospodarskich oraz przy korzystaniu z przejazdów ciężkim sprzętem w poprzek cieku wodnego, czy też wydobywaniu skał z dnia wód jako materiału budowlanego. Obowiązki właścicieli wody oraz właścicieli innych nieruchomości W prawie wodnym wyróżnia się obowiązki ochrony wszelkich wód ciążące na każdym użytkowniku wody i obowiązki ciążące na właścicielach wód. Do obowiązków każdego użytkownika wody należy zaliczyć ochronę wód przed zanieczyszczeniem, zapobieganie marnotrawstwu wody i skutkom powodzi. Obowiązki właścicieli wody oraz właścicieli innych nieruchomości Prawo wodne jest jedną z ustaw, które wprowadzają ograniczenia w przestrzennym wykonywaniu prawa własności, gdyż art. 27 zabrania grodzenia nieruchomości przyległych do wód publicznych w odległości nie mniejszej niż 1,5 od linii brzegu. To ograniczenie uprawnień wynika z ustawowych gwarancji przysługujących każdemu do korzystania z wód publicznych. 18 2011-11-22 Obowiązki właścicieli wody oraz właścicieli innych nieruchomości Obowiązki właścicieli wody oraz właścicieli innych nieruchomości Artykuł 27 prawa wodnego ogranicza właściciela nieruchomości przyległej do powierzchniowych wód publicznych w grodzeniu nieruchomości uniemożliwiającym wykonywanie uprawnień do powszechnego korzystania z wód. Natomiast art. 28 ustawy wskazuje dalsze dwa stany ograniczenia prawa własności właściciela nieruchomości przyległej do wód publicznych. Pierwszy z nich dotyczy obowiązku zapewnienia dostępu do wody w celu wykonania robót związanych z utrzymaniem wód oraz dla ustawienia znaków żeglugowych i urządzeń pożarowych. Roboty związane z utrzymaniem wód dotyczą głównie wałów przeciwpowodziowych i urządzeń wymienionych w art. 9 ust. 1 pkt. 19 ustawy. Obowiązki właścicieli wody oraz właścicieli innych nieruchomości Obowiązki właścicieli wody oraz właścicieli innych nieruchomości Drugie ograniczenie obejmuje zapewnienie każdemu dostępu do wody w zakresie umożliwiającym powszechne z niej korzystanie. Określenie dostępu do wody należy w tym wypadku do kompetencji wójta, burmistrza, lub prezydenta miasta, którzy określają ten dostęp, w drodze decyzji, w zależności od konkretnego stanu faktycznego wynikającego z usytuowania terenu, zakresu i rodzaju potrzeb związanych z powszechnym korzystaniem z wody. Obowiązki właścicieli wody oraz właścicieli innych nieruchomości Naprawienie szkody obejmuje pokrycie strat poniesionych przez poszkodowanego. O odszkodowaniu orzeka organ wydający pozwolenie wodnoprawne, a jeśli szkoda nie będzie następstwem takiego pozwolenia, organem właściwym do ustalenia wysokości odszkodowania będzie właściwy marszałek województwa. Orzekanie o odszkodowaniu następuje w drodze decyzji, która nie podlega zaskarżeniu w trybie postępowania administracyjnego. Stronie niezadowolonej z rozstrzygnięcia organu administracyjnego przysługuje droga sądowa, która przysługuje również w przypadku niewydania decyzji przez właściwy organ w ciągu trzech miesięcy od zgłoszenia żądania przez poszkodowanego. Art. 28 ust. 3 zapewnia właścicielowi nieruchomości prawo do rekompensaty w odszkodowaniu zarówno wtedy, gdy ograniczenie w korzystaniu i powstanie szkody było następstwem wykonywania robót związanych z utrzymaniem wód, jak i wtedy, gdy związane było z instalowaniem urządzeń pomiarowych. W tych dwóch sytuacjach odszkodowanie przysługuje od właściciela wody lub właściciela urządzeń pomiarowych. W przypadku gdy ograniczenie korzystania z nieruchomości wyznacza wójt, burmistrz lub prezydent miasta w celu umożliwienia powszechnego korzystania z wody, odszkodowanie obciąża budżet gminy. Obowiązki właścicieli wody oraz właścicieli innych nieruchomości Art. 29 .1 Właściciel gruntu, o ile przepisy ustawy nie stanowią inaczej, nie może: 1) Zmieniać stanu wody na gruncie, a zwłaszcza kierunku odpływu znajdującej się na jego gruncie wody opadowej ani kierunku odpływu ze źródeł – ze szkodą dla gruntów sąsiednich; 2) Odprowadzać wód oraz ścieków na grunty sąsiednie. 19 2011-11-22 Korzystanie z wód Art. 31 określa korzystanie z wód jako ich używanie na zaspokojenie potrzeb ludności oraz gospodarki. Przez potrzeby ludności należy rozumieć zaspokojenie potrzeb bytowych społeczeństwa w szerokim ujęciu, a więc nie tylko na cele konsumpcyjne, ale także na cele związane z przestrzeganiem higieny i wymagań sanitarnych. Przez zaspokojenie potrzeb gospodarki ustawodawca rozumie korzystanie z wód do celów rolnictwa, przemysłu, zarówno wówczas, gdy woda służy jako surowiec, np. do przetwórstwa artykułów rolnych i na potrzeby przemysłu, jak i do wykonywania różnego rodzaju usług oraz działalności związanej z wydobywaniem kopalin. Korzystanie z wód Art. 32 Wody podziemne, z zastrzeżeniem art. 33, wykorzystuje się przede wszystkim: 1. Do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia oraz na cele socjalno-bytowe; 2. Na potrzeby produkcji artykułów żywnościowych oraz farmaceutycznych. Korzystanie z wód Przez pojęcia wymienione w art. 33 rozumie się: • Poważna awaria – emisja pożaru lub eksplozja powstała w trakcie procesu przemysłowego, magazynowania lub transportu, w których występuje jedna lub więcej niebezpiecznych substancji, prowadząca do natychmiastowego zagrożenia życia lub zdrowia ludzi lub środowiska bądź powstania takiego zagrożenia z opóźnieniem; Korzystanie z wód Art. 31 wprowadza cztery zasady korzystania z wód: 1. Niepogarszania stanu ekologicznego wód i ekosystemów od nich zależnych; 2. Oszczędzania wody, aby nie była ona marnotrawiona; 3. Niemarnotrawienia energii wody; 4. Niewyrządzania szkody. Korzystanie z wód Art. 33 uprawnia każdego do korzystania z cudzej wody, niezależnie od jej przynależności podmiotowej, a więc niezależnie od tego czyją ona stanowi własność, jej społeczno-gospodarczego przeznaczenia oraz położenia ogólnodostępnego czy też wydzielonego. Działanie takie jest dozwolone jeżeli wynika to z konieczności zwalczania stanów faktycznych takich jak: poważne klęski żywiołowe, pożary lub inne zagrożenia. Korzystanie z cudzej wody jest także dozwolone w celu zapobieganiu poważnemu niebezpieczeństwu grożącemu życiu, zdrowiu ludzi albo mieniu znacznej wartości, których można uniknąć tylko przez korzystanie z cudzej wody. Korzystanie z wód Przez pojęcia wymienione w art. 33 rozumie się: • Klęska żywiołowa – wszelkiego rodzaju zdarzenia zagrażające bezpieczeństwu życia lub mienia większej liczby osób albo też mogące wywołać poważne zakłócenia gospodarki narodowej, dla których zwalczenia konieczna jest zorganizowana akcja społeczna; 20 2011-11-22 Korzystanie z wód Przez pojęcia wymienione w art. 33 rozumie się: • Inne miejscowe zagrożenie – jest to zdarzenie inne niż pożar i klęska żywiołowa, wynikające z rozwoju cywilizacyjnego i naturalnych praw przyrody, a stanowiące zagrożenie życia lub zdrowia, mienia lub środowiska, któremu zagrożenie dla życia, zdrowia, mienia lub środowiska, któremu zapobieżenie lub którego usunięcie skutków nie wymaga zastosowania nadzwyczajnych środków • Pojęcie pożaru nie zostało ustawowo zdefiniowane Korzystanie z wód Powszechne korzystanie z wód dotyczy także zaspokojenia potrzeb gospodarstwa rolnego. Dotyczy to również poboru wód na potrzeby przedsiębiorstw rolnych, jeżeli pobieranie wody jest dokonywane bez specjalnych urządzeń technicznych, do których można zaliczyć pompy, ciągi rurowe, wieże ciśnień. Korzystanie z wód Wyłączenie to oznacza, że nie każdy może dokonywać czynności wymienionych w ust. 3 .pkt 1, 2, 3, lecz tylko te jednostki które uzyskają zgodę właściciela wody, i tylko w miejscach wyznaczonych przez radę gminy w drodze uchwały. Wydobywanie kamienia, żwiru i piasku i ich składowanie, a także wycinanie roślin wymaga uzyskania pozwolenia wodnoprawnego. Chyba, że to wydobywanie lub wycinanie roślin ma służyć utrzymaniu wód, szlaków żeglownych oraz remontów urządzeń wodnych, pozwolenie wodnoprawne nie jest wymagane. Korzystanie z wód Artykuł 34 ust. 1 przyznaje każdemu prawo do powszechnego korzystania ze śródlądowych powierzchniowych wód publicznych. Korzystanie to nie wymaga uzyskania indywidualnego uprawnienia i jest nieodpłatne. Artykuł 34 ust. 2 określa pojęcie powszechnego korzystania z wód. Polega ono na zaspokojeniu potrzeb osobistych i gospodarstwa domowego lub rolnego bez stosowania specjalnych urządzeń technicznych. Każdy może korzystać z kąpieli, uprawiania sportów wodnych i amatorskiego połowu ryb. Jednakże mogą obowiązywać przepisy porządkowo-sanitarne wskazujące, w jakich miejscach niedozwolone jest powszechne korzystanie z wód publicznych, np. z powodu nadmiernego zanieczyszczenia wody. Woda skażona niebezpiecznie dla zdrowia ludzi może być wyłączona spod powszechnego korzystania w trybie zarządzeń policyjnosanitarnych. Korzystanie z wód Powszechne korzystanie z wód jest wyłączone wtedy, gdy korzystanie z wody dotyczy: • Wydobywania kamienia, żwiru, piasku oraz innych materiałów z morskich wód wewnętrznych wraz z wodami Zatoki Gdańskiej oraz wód morza terytorialnego; • Wycinania roślin z wód lub z brzegu; • Wydobywania kamienia i żwiru z potoków górskich. Korzystanie z wód Art. 34 ust. 4 ma zastosowanie wówczas, gdy wydobywanie surowców nie dotyczy obszarów zagrożonych bezpośrednio powodzią i wydobywanie surowca nie służy utrzymaniu wód, szlaków żeglownych oraz remontów urządzeń wodnych. Wówczas do wydobywania surowców z wód oraz potoków górskich i wycinania roślin z wód i brzegów wystarczy zgoda właściciela wody. 21 2011-11-22 Korzystanie z wód Spod powszechnego korzystania z wody wyłączono wody stojące stanowiące własność prywatną. Są to wody w stawach, jeziorach o wodach zamkniętych, sztucznych zbiornikach urządzonych na gruntach prywatnych oraz wody w rowach. Korzystanie z wód Artykuł 35 ust. 1 pr. wod. upoważnia radę powiatu do podjęcia uchwały, która ze względu na niezbędne potrzeby społeczne wprowadzi powszechne korzystanie z wód niebędących wodami publicznymi. Powszechne korzystanie z wód może być rozciągnięte na wody stojące, stanowiące własność innych podmiotów niż Skarb Państwa. Mogą to być wody prywatne i stanowiące własność jednostek samorządu terytorialnego. Musi jednak wystąpić niezbędna potrzeba społeczna w zaspokajaniu potrzeb osobistych, gospodarstwa domowego lub rolnego. Przez niezbędne potrzeby społeczne należy rozumieć taki stan, kiedy brak wody stanowi zagrożenie dla warunków bytowych człowieka i życia zwierząt. Korzystanie z wód Artykuł 36 stanowi o uprawnieniach właściciela gruntu do korzystania z wód powierzchniowych stanowiących jego własność i z wody podziemnej znajdującej się w jego gruncie. Prawo własności gruntu i wody znajdującej się na tym gruncie nie zwalnia właściciela od obowiązku uzyskania pozwolenia wodnoprawnego na korzystanie z tej wody za pomocą urządzeń wodnych, jeżeli czerpanie i korzystanie z wody jest możliwe tylko za ich pomocą. Właściciel gruntu może wykonać na swoim gruncie rowy odwadniające i nawadniające jak również wykonać staw bez pozwolenia wodnoprawnego, jeżeli nie spowoduje to zakłócenia stanu równowagi środowiska, i nie będzie miało negatywnego wpływu na stosunki sąsiedzkie. Korzystanie z wód Powszechne korzystanie z wód jest wyłączone w stosunku do wód w zbiornikach wodnych przeznaczonych do chowu lub hodowli ryb oraz innych organizmów wodnych, usytuowanych na wodach płynących. Powszechne korzystanie z wód nie uprawnia do zanieczyszczania wód publicznych ściekami. Korzystanie z wód Uchwała rady powiatu ogranicza prawa właściciela wody w jego uprawnieniach do wyłącznego korzystania z własnej wody, ale następuje to za odszkodowaniem wypłaconym z budżetu powiatu. O odszkodowaniu orzeka w drodze decyzji właściwy marszałek województwa na żądanie poszkodowanego. Powszechne korzystanie z wód niebędących wodami publicznymi może mieć miejsce wtedy, gdy na skutek powodzi nastąpi zanieczyszczenie wód płynących i gruntów ściekami sanitarnymi oraz zalanie cmentarzy, tworząc niebezpieczeństwo zagrożeń dla zdrowia publicznego, bądź gdy wystąpi deficyt wody na skutek długotrwałej suszy i powstanie poważne zagrożenie dla życia ludzi i zwierząt. Innym przypadkiem takiej sytuacji jest wystąpienie klęski żywiołowej wykraczające poza granice państwa, do zwalczania której będzie potrzebna woda w rozmiarach przekraczających zwykłe korzystanie z niej, w tej sytuacji uchwałę rady powiatu zastępuje decyzja wojewody. Korzystanie z wód Zgodnie z artykułem 36 ust. 2 zwykłe korzystanie z wód polega na zaspokojeniu potrzeb własnego gospodarstwa domowego oraz gospodarstwa rolnego, korzystanie z wód do jakichkolwiek innych celów nie mieści się w tym pojęciu. Przy zwykłym korzystaniu z wód nie ma zakazu używania specjalnych urządzeń technicznych (w odróżnieniu od korzystania powszechnego). W ramach zwykłego korzystania z wód można pobrać do 5 m3 wody na dobę. 22 2011-11-22 Korzystanie z wód Zwykłego korzystania z wód nie stanowi: • Nawadnianie gruntów lub upraw wodą podziemną za pomocą deszczowni; • Korzystanie z wody podziemnej, jeżeli urządzenia do poboru wody umożliwiają pobór w ilości większej niż 5 m3 na dobę, decydujące znaczenie ma nie faktyczna ilość pobieranej wody, lecz zdolność urządzeń technicznych do poboru wody; • Korzystanie z wody na potrzeby działalności gospodarczej niezwiązanej z gospodarstwem domowym lub rolnym; Ochrona wód Art. 38 określa zakres i cele ochrony wód. Wody podlegają ochronie na podstawie ustaw Prawo wodne i Prawo ochrony środowiska. Cel ochrony wód w obu ustawach zostały określone niemal jednakowo w zakresie potrzeb społecznych związanych z korzystaniem z wód przeznaczonych do spożycia, rekreacji i sportów wodnych oraz do kąpieli. Prawo wodne rozszerza ochronę wód w stosunku do Prawa ochrony środowiska i obejmuje także potrzeby gospodarcze, których podstawą jest dobry stan ekologiczny wód nadający się do chowu i hodowli ryb w warunkach naturalnych. Ochrona wód Ograniczenie zanieczyszczeń może wiązać się z tworzeniem obszarów chronionych, aby składowane na nich szkodliwe substancje nie przenikały do wód podziemnych. Temu celowi może sprzyjać ograniczenie dawkowania nawozów mineralnych i nawozów organicznych w produkcji rolniczej na określoną powierzchnię gleby. Obszary wodne i tereny od wód zależne mogą być chronione wskutek restrykcyjnego przestrzegania przepisów prawa budowlanego i ustawy o ochronie przyrody. Ustawodawca wskazuje, że ochrona wód podziemnych może być osiągnięta przez zachowanie równowagi pomiędzy poborem wody, a zasilaniem wód podziemnych. Korzystanie z wód W art. 37 ustawodawca określił szczególne korzystanie z wód. Każde korzystanie wykraczające poza zakres korzystania powszechnego i zwykłego jest uznawane za korzystanie szczególne. Nie każde korzystanie szczególne łączy się z obowiązkiem uzyskania pozwolenia wodnoprawnego (np. żegluga lub spław drewna). Ochrona wód Art. 38 określa cele ochrony wód polegające na utrzymaniu i poprawie jakości wód nie tylko w ściśle określonym środowisku wodnym, ale także na terenach podmokłych, określonych często w ustawie jako tereny od wód zależne. Ochroną są objęte wody powierzchniowe przepływające w sposób naturalny, jak też sztucznie wydzielone lub znacznie zmienione w wyniku celowego działania człowieka. Praktycznie wszystkie wszystkie wody powierzchniowe są objęte ochroną. Ochrona wód polega na działaniach związanych z unikaniem i ograniczaniem zanieczyszczeń środowiska wodnego, przez wprowadzanie do jednolitych części wód powierzchniowych i podziemnych substancji szczególnie szkodliwych, w tym substancji priorytetowych. Ochrona wód Cele ochrony wód określone w art. 38 ust. 2 jako środowiskowe mają służyć do osiągnięcia i zachowania dobrego potencjału ekologicznego-pod względem ilości i jakości wody nadającej się do spożycia – i innym celom społecznym związanym z wypoczynkiem i uprawianiem sportu. Art. 38 a ust. 5 omawianego artykułu stanowi o dopuszczalności czasowego pogorszenia stanu wód, jeśli jest to wynikiem działania sił natury, których nie można przewidzieć i im zapobiec, lub działaniami człowieka związanymi z utrzymaniem wód powierzchniowych. 23 2011-11-22 Ochrona wód Art. 38 a zawiera upoważnienie wydania kilku rozporządzeń wykonawczych rozdzielając je osobno w stosunku do wód podziemnych i wód powierzchniowych z określeniem ich zakresu przedmiotowego. • Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 23 lipca 2008 r. w sprawie kryteriów i sposobu oceny stanu wód podziemnych, Dz. U. Nr 143, poz. 896 • Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 22 lipca 2009 r. w sprawie klasyfikacji stanu ekologicznego, potencjału ekologicznego i stanu chemicznego jednolitych części wód powierzchniowych, Dz. U. Nr 122, poz. 1018 • Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 20 sierpnia 2008 r. w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych, Dz. U. Nr 162, poz. 1008 • Rozporządzenie Ministra Środowiska z 10 listopada 2005 r. w sprawie wykazu substancji priorytetowych w dziedzinie polityki wodnej Dz. U. Nr 233, poz. 1987 • Artykuł 38 a zawiera też delegację do wydania rozporządzenia dotyczącego sposobu sporządzania profilu wody w kąpielisku, szczegółowego zakresu informacji zawartych w profilu wody w kąpielisku i sposobu ich przedstawiania, sposobu i trybu dokonywania aktualizacji profilu wody w kąpielisku, mając na względzie poprawę jakości wody w kąpieliskach i ochronę zdrowia publicznego. Ochrona wód Zakaz wprowadzania ścieków do ziemi dotyczy tylko takich sytuacji, gdy stopień oczyszczania ścieków stanowi zagrożenie dla wód podziemnych lub miąższość gleby nie stanowi dostatecznie dobrej izolacji chroniącej przed przenikaniem ścieków do wód podziemnych. Art. 39 ust. 2 dopuszcza wprowadzanie ścieków do wód powierzchniowych, jeśli stanowią one wody opadowe, roztopowe, pochodzące z kanalizacji deszczowych lub wody chłodnicze. Wspomniane ścieki mogą być także wprowadzane do ziemi, gdy będzie zachowana odległość 1 km od granic kąpieliska lub plaż publicznych. Wody chłodnicze mogą być odprowadzane do wód, jeśli ich temperatura nie przekroczy 260C albo naturalnej temperatury wody, do której są odprowadzane ścieki. Ochrona wód Artykuł 40 ust. 1 ustanawia zakaz wprowadzania do wód odpadów w rozumieniu ustawy o odpadach, według której za odpady uznaje się każdą substancję, która nie może należycie spełniać swojej funkcji, dla jakiej została wytworzona, a więc utraciła swoją właściwość i nie nadaje się do użycia. Zakazem objęto także spławianie do wód śniegu wywożonego z terenów zanieczyszczonych, takich jak centra miast, tereny przemysłowe, składowe, bazy transportowe i parkingi, zakaz ten obejmuje także składowanie śniegu na terenach położonych między wałem przeciwpowodziowym, a linią brzegu wody w odległości nie mniejszej niż 50 m od linii brzegu wody. Ochrona wód Art. 39 rozróżnia wprowadzanie ścieków do poziomów wodonośnych wód podziemnych, do wód powierzchniowych płynących oraz stojących, i to zarówno do wód w stawach, zbiornikach i jeziorach o wodach przepływowych i stojących, jak i do wód ich dopływów. Wprowadzanie ścieków do jezior jest zabronione tylko wówczas, gdy czas dopływu ścieków jest krótszy niż jedna doba. Ochrona wód Ścieki szczególnie szkodliwe dla środowiska wodnego mogą być odprowadzane do wód na podstawie pozwolenia wodnoprawnego, jeśli zezwolenie nie naruszy wymagań utrzymania dobrego stanu wód i ich jakości. Ochrona wód Zakazem objęto lokalizowanie na obszarach bezpośredniego zagrożenia powodzią inwestycji, mogących znacząco oddziaływać na środowisko, które powodują gromadzenie ścieków, odchodów zwierzęcych, środków chemicznych i innych materiałów, prowadzenie odzysku lub unieszkodliwiania odpadów. 24 2011-11-22 Ochrona wód Art. 41 określa, jakich substancji nie mogą zawierać ścieki, nawet oczyszczone, odprowadzane do wód, i jakich skutków w wodach te ścieki nie mogą powodować. Ścieki nie mogą powodować: 1. Zmian w naturalnej charakterystycznej dla wód biocenozie; 2. Zmian naturalnej mętności, barwy i zapachu; 3. Formowania osadów i piany Ochrona wód Art. 41 wprowadza zakaz rozcieńczania ścieków wodą w celu uzyskania ich stanu i składu zgodnego z przepisami ustawy. Wprowadzanie ścieków do wód lub ziemi jest dopuszczalne na podstawie na warunkach określonych w art. 45 ust. 1 pkt. 3. Warunki jakie należy przy tym spełnić określa pozwolenie wodnoprawne. Może ono określać procent redukcji zanieczyszczeń, zapewniając zachowanie granic najwyższych dopuszczalnych norm zanieczyszczeń, jeśli redukcja poziomu zanieczyszczeń jest technicznie osiągalna. W wypadku gdy dotrzymanie najwyższych norm zanieczyszczeń jest nieosiągalne, mimo dostępnych technik i technologii oczyszczania ścieków, a jednocześnie w stanie wód w zbiorniku nie nastąpią zakłócenia biologiczne w środowisku wodnym i nie nastąpi pogorszenie jakości wody, odstępstwa są dozwolone. Ochrona wód Art. 42 wymienia sposoby zapewniające ochronę wód przed zanieczyszczeniem. Przepis zawiera zalecenie wtórnego wykorzystywania oczyszczonych ścieków w zamian za ich wprowadzanie do wód lub ziemi. Prawo wodne wymaga, aby budowa urządzeń służących do zaopatrzenia w wodę była realizowana równocześnie z rozwiązaniami gospodarki ściekowej. Budowa urządzeń kanalizacyjnych i oczyszczalni ścieków nie zawsze jest możliwa ze względu na zbyt duże koszty. W takich sytuacjach ustawa zobowiązuje lokalną społeczność do budowy systemów indywidualnych zapewniających ochronę środowiska. Ochrona wód Zgodnie z art. 43 ust. 1, aglomeracje o równoważnej liczbie mieszkańców powyżej 2000 powinny być wyposażone w systemy kanalizacji zbiorczej dla ścieków komunalnych, zakończone oczyszczalnią ścieków. Przez „aglomerację” rozumie się teren, na którym zaludnienie lub działalność gospodarcza są wystarczająco skoncentrowane, aby ścieki komunalne były z łatwością zbierane i przekazywane do oczyszczalni ścieków komunalnych. Sformułowanie to jednoznacznie określa, że oczyszczalnie mają stanowić własność podmiotów administracji publicznej i nie mogą stanowić własności zakładowych i innych podmiotów. Budowa i modernizacja sieci kanalizacyjnych jest oparta na krajowym programie oczyszczania ścieków, integralną częścią programu jest wykaz aglomeracji na terenie, który ma być objęty budową nowych lub modernizacją istniejących urządzeń kanalizacyjnych. Wykaz aglomeracji jest ustalany w drodze uchwały przez sejmik województwa po uzgodnieniu z właściwym regionalnym dyrektorem ochrony środowiska oraz po zasięgnięciu opinii zainteresowanych gmin. Ochrona wód Ochrona wód Art. 44 wskazuje, że ścieki bytowe, komunalne, przemysłowe, przetwórcze i powstałe w obiektach gospodarki rybackiej mogą być poddanie oczyszczeniu przez ich rolnicze wykorzystanie. Rolnicze wykorzystanie zostało poddane pewnym ograniczeniom, zabrania się: 1. Wylewania ścieków na grunt zamarznięty do głębokości 30 cm, lub przykryty śniegiem (tego zakazu nie stosuje się do stosowania ścieków w stawach rybackich); 2. Nawożenia ściekami gruntów przeznaczonych do upraw roślin spożywanych na surowo; 3. Wylewania na grunty, na których płycej niż 1,5 m od powierzchni ziemi występuje woda, lub na tej samej głębokości występuje woda od dna rowu rozprowadzającego ścieki; 4. Stosowania ścieków na gruntach o dużym spadku; Warunki na jakich ścieki mogą być wprowadzane do wód lub ziemi zostały określone w rozporządzeniu z 24 lipca 2006 r. w sprawie warunków, jakie należy spełnić przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi, oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego. (Dz. U. Nr 137, poz. 984 ze zm.) Dopuszczalne ładunki substancji w ściekach przemysłowych zostały określone w rozporządzeniu z 27 lipca 2004 r. w sprawie dopuszczalnych mas substancji, które mogą być odprowadzane w ściekach przemysłowych (Dz. U. Nr 180, poz. 1867). 25 2011-11-22 Ochrona wód Art. 46 wprowadza obligatoryjny obowiązek dokonywania pomiarów ilości i jakości pobranej wody pobranej przez zakład (oraz ilości i jakości odprowadzanych ścieków), który odprowadza zużyte wody będące ściekami do rolniczego wykorzystania. Ścieki o innym przeznaczeniu nie podlegają obowiązkowym pomiarom. Celem tych pomiarów jest ustalenie poziomu zanieczyszczeń powodowanych przez indywidualnie oznaczony zakład. Ochrona wód Art. 47 wyraża prawa i obowiązki rolnika-producenta. Jest on uprawniony do stosowania nawozów azotowych w celu zapewnienia sobie wysokich plonów, ale prowadząc produkcję rolną jest jednocześnie zobowiązany do ochrony ekostystemu. Na dyrektora RZGW nałożono obowiązek wydania rozporządzenia, w którym zostaną wykazane wody powierzchniowe i podziemne wrażliwe na zanieczyszczenia związkami azotu ze źródeł rolniczych, i wymienia obszary na których należy ograniczyć odpływ azotu ze źródeł rolniczych. Ochrona wód Art. 50 zawiera delegację ustawową do wydania rozporządzeń wykonawczych w sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać wody wykorzystywane do: 1. Zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia; 2. Na cele gospodarki rybackiej; 3. Kąpielisk; Ochrona wód Art. 46 ust. 3 przewiduje fakultatywny obowiązek dokonywania pomiarów jakości, a nie ilości: • Wód powierzchniowych powyżej i poniżej zrzutu ścieków; • Wód podziemnych. Celem tego przepisu jest ustalenie wpływu odprowadzania ścieków do wód lub ziemi na jakość wody. Zakłady pobierające wodę w ilości większej niż 100 m3 na dobę zobowiązane są do systematycznego pomiaru jej ilości. Ochrona wód W ciągu dwóch lat od wyznaczenia obszarów szczególnie narażonych na zanieczyszczenia dyrektor RZGW opracowuje program działań w celu ograniczenia odpływu azotu ze źródeł rolniczych. Opracowanie programów ma swoje oparcie w zasadach określonych w art. 84 pr. o.ś. Wody i obszary objęte wykazem wód wrażliwych na zanieczyszczenia azotem podlegają kontroli weryfikacyjnej co 4 lata, gdyż czynniki kształtujące zanieczyszczenia ulegają zmianom. Stopień eutrofizacji śródlądowych wód powierzchniowych, morskich wód wewnętrznych i wód przybrzeżnych również określa się co 4 lata, a obowiązek ten należy do wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska. Ochrona wód Wody przeznaczone do zaopatrzenia ludności w wodę do spożycia, zostały podzielone na 3 kategorie ze względu na dostosowanie do standardów uzdatniania. W tej sprawie zostało wydane rozporządzenie Ministra Środowiska z 27 listopada 2002 r. w sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać wody powierzchniowe wykorzystywane do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia (Dz. U. Nr 204, poz. 1728). 26 2011-11-22 Ochrona wód W odniesieniu do wód przeznaczonych na cele gospodarki rybackiej obowiązują dwa rozporządzenia: • z 4 października 2002 r. w sprawie wymagań , jakim powinny odpowiadać morskie wody wewnętrzne i wody przybrzeżne będące środowiskiem życia skorupiaków i mięczaków (Dz. U. Nr 176, poz. 1454) • Z 4 października 2002 r. w sprawie wymagań jakim powinny odpowiadać wody śródlądowe będące środowiskiem życia ryb w warunkach naturalnych. Ochrona wód Według art. 2 pkt 18 ustawy z 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (Dz. U. z 2006 r. Nr 123, poz. 858 ze zm.), przez wodę przeznaczoną do spożycia należy rozumieć wodę w stanie pierwotnym lub po uzdatnieniu, przeznaczoną do picia, przygotowania żywności lub innych celów domowych, niezależnie od jej pochodzenia i od tego, czy jest ona dostarczana z sieci dystrybucyjnej, cystern, w butelkach lub pojemnikach, a także wodę wykorzystywaną przez przedsiębiorstwo produkcji żywności do wytworzenia, przetworzenia, konserwowania lub wprowadzania do obrotu produktów albo substancji przeznaczonych do spożycia przez ludzi. Strefy oraz obszary ochronne Strefę ochronną definiuje art. 52 pr. wod. Jako obszar, na którym obowiązują zakazy, nakazy i ograniczenia w zakresie użytkowania gruntów i korzystania z wody. Strefa ochrony bezpośredniej może być ustanowiona na danym terenie po rozeznaniu sytuacji związanej z krążeniem wód podziemnych w warstwach wodonośnych i ustaleniu możliwości ich wykorzystania do celów bytowych i przemysłowych. Przytoczone badania powinny być uzupełniająco wsparte ustaleniem warunków geomorfologicznych. Ochrona wód Artykuł 50 ust. 5 wprowadził zakaz wykorzystywania do zaopatrzenia ludności wody przeznaczonej do spożycia, jeśli nie odpowiada ona standardom określonym do tych celów. Wody powierzchniowe niespełniające wymagań koniecznych do zachowania zdrowia, a więc nienadające się do spożycia, w drodze wyjątku mogą być użyte do tego celu pod warunkiem zastosowania odpowiednich procedur uzdatniania wody, doprowadzających w efekcie do osiągnięcia jakości wody na poziomie określonym w ustawie o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków. Strefy oraz obszary ochronne Według art. 51 tworzy się: • Strefy ochronne ujęć wody • Obszary ochronne wokół zbiorników wód śródlądowych. Ochrona zbiorników wód śródlądowych ma celu zachowanie dobrej jakości wody w tych zbiornikach. Strefę ochronną obejmującą wyłącznie teren ochrony bezpośredniej, ustanawia się na podstawie decyzji organu właściwego do wydania pozwolenia wodnoprawnego (art. 58 ust. 5). Teren ochrony pośredniej oraz obszar ochronny ustanawia w drodze rozporządzenia dyrektor RZGW. Strefy te ustala się na podstawie badań hydrologicznych, hydrograficznych i geomorfologicznych, a obszary ochrony – na podstawie planu gospodarowania wodami na obszarze dorzecza. Strefy oraz obszary ochronne Artykuł 53 stanowi o zakazach, ograniczeniach i obowiązkach wprowadzonych na terenach ochrony bezpośredniej ujęć wody. Grunty, na których są zlokalizowane ujęcia wody nie mogą być wykorzystywane na inne cele niż eksploatacja ujęcia wody. Teren ochrony bezpośredniej należy ogrodzić i oznakować, a jeśli granice terenu przebiegają przez wody powierzchniowe, należy je uwidocznić znakami pływającymi. Wzory tablic informacyjnych zostały określone w rozporządzeniu z 24 maja 2004 r. w sprawie wzorów tablic informacyjnych o strefie ochronnej ujęcia wody. (Dz. U. Nr 136, poz. 1457 ze zm.). 27 2011-11-22 Strefy oraz obszary ochronne Artykuł 54 ustawy reguluje ochronę zasobów wodnych na terenach ochrony pośredniej. Ustanowione zostały oddzielne sankcje na terenach ochrony wody podziemnej i oddzielne na terenach ochrony wody powierzchniowej. Art. 54 dopuszcza możliwość nałożenia na właścicieli gruntów położonych na terenach ochrony pośredniej obowiązku stosowania odpowiednich upraw rolnych lub leśnych. Przykładowo można przytoczyć zamianę gruntów rolnych na łąki lub przeznaczenie ich pod zalesienie określonymi gatunkami drzew. Przepis przewiduje również nakaz zlikwidowania nieczynnych studni, jako potencjalnego źródła zanieczyszczeń. Szczegółowo nakazy i zakazy powinny być dla każdej strefy ustalone indywidualnie na podstawie badań hydrogeologicznych. Strefy oraz obszary ochronne Artykuł 55 jest poświęcony ochronie wód podziemnych występujących na rozległych obszarach zasilania ujęcia wody. Woda podziemna nie jest czerpana z jednego miejsca zlokalizowanego w określonych zasobach wodnych. Na miejsce jej poboru składają się rozległe obszary określone ustawowo jako obszar zasilania ujęcia wody. Ten obszar jest objęty strefą ochrony pośredniej. Strefy oraz obszary ochronne Strefy oraz obszary ochronne Art. 56 wskazuje na kryteria ustalenia strefy ochronnej, aby trwale zapewnić jakość wody według wymagań określonych w art. 50 ust.1. Ustawodawca do strefy ochronnej ujęcia wody zalicza wody z potoku górskiego i z górnego biegu rzeki, włączając do strefy ochronnej całą zlewnię cieku powyżej ujęcia wody. Strefa ochronna jest ustanawiana, w drodze aktu prawa miejscowego przez dyrektora RZGW na wniosek i koszt właściciela ujęcia wody (art. 58). Art. 59 stanowi o obszarach ochronnych zbiorników wód śródlądowych, na których obwiązują zakazy, nakazy i ograniczenia w zakresie użytkowania gruntów lub korzystania z wody, przy czym funkcją stref ochronnych jest zapewnienie jakości wody i ochrona zasobów wodnych, natomiast funkcją obszarów ochronnych jest ochrona zasobów wód przed degradacją. Obszar ochronny ustanawia, w drodze aktu prawa miejscowego, dyrektor RZGW (art. 60) na podstawie planu gospodarowania wodami na obszarze dorzecza. Postępowanie o ustanowieniu obszarów ochronnych na obszarze dorzecza wszczyna dyrektor regionalnego zarządu z urzędu i na koszt Skarbu Państwa. Strefy oraz obszary ochronne Budownictwo wodne Wprowadzenie zakazów, nakazów i ograniczeń na terenach stref ochronnych i na obszarach chronionych stanowi formę ograniczenia praw majątkowych, gdyż dotyczą one użytkowania gruntów lub korzystania z wód i utracone korzyści mogą być przeliczane na wartości pieniężne. Ograniczenia te uprawniają poszkodowanych do dochodzenia odszkodowania od właściciela ujęcia wody na zasadach określonych w komentowanej ustawie. Status poszkodowanego przyznano właścicielowi nieruchomości położonej w strefie ochronnej, pominięto natomiast przyznanie uprawnień do dochodzenia odszkodowania za ograniczenia powstałe na obszarze ochronnym zbiorników wód śródlądowych (art. 61). Pominięcie to należy uznać za niezamierzone. Art. 62.1. Budownictwo wodne polega na wykonywaniu oraz utrzymywaniu urządzeń wodnych. 2. Przepisy art. 63-66 nie naruszają przepisów ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane (Dz. U. z 2003 r. Nr 207, poz. 2016, z późn. zm.) Utrzymywanie urządzeń wodnych polega na ich konserwacji i remontach oraz na modernizacji istniejących budowli, a także na ochronie umocnień brzegowych, murów oporowych, nabrzeży, pomostów, przystani i innych urządzeń związanych z transportem wodnym. 28 2011-11-22 Budownictwo wodne Artykuł 63 powołuje się na ogólne zasady prawa wodnego przy projektowaniu, wykonywaniu i utrzymaniu urządzeń wodnych należących do budownictwa wodnego. Artykuł ten jest normą nakazującą respektowanie dobrego stanu ekologicznego wód i charakterystycznych dla nich biocenoz. Artykuł 64 stwierdza, że utrzymanie urządzeń wodnych sprowadza się do konserwacji i remontów, aby mogły one dobrze służyć przypisanym im funkcjom eksploatacyjnym. Budownictwo wodne Budownictwo wodne Art. 64 a.1. Zakład, który wykonał urządzenie wodne bez wymaganego pozwolenia wodnoprawnego, jest obowiązany do jego rozebrania na własny koszt. W pewnych przypadkach sankcja rozbiórki może zostać zastąpiona opłatą legalizacyjną, możliwość taka zachodzi przy spełnieniu trzech warunków: • Wykonanie urządzeń bez pozwolenia wodnoprawnego nie może naruszać przepisów ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym; • Nie nastąpiło naruszenie art. 63; • Bezprawnie wznoszący urządzenia wodne przy wniosku legalizacyjnym złoży dokumentację określoną w art. 131, zwaną operatem wodnoprawnym. Regulacja koryt cieków naturalnych Artykuł 64 szczegółowo określa czynności zabronione. Celem tych zakazów jest ochrona urządzeń wodnych i budowli regulacyjnych oraz zapewnienia niezakłóconego korzystania z wody. Ochrona urządzeń została potraktowana bardzo szeroko, gdyż do jej zakresu zaliczono niszczenie i uszkadzanie urządzeń wodnych, wyszczególniając rodzaje i niektóre skutki tych czynności. Na pierwszym miejscu zostały wymienione niszczenie i uszkodzenia urządzeń wodnych. Zakazem objęto także utrudnienie przepływu wody, również wywołane wykonywaniem i utrzymaniem urządzeń wodnych. Art. 67 1. Regulacja koryt cieków naturalnych, zwana dalej „regulacją wód”, służy poprawie warunków korzystania z wód i ochronie przeciwpowodziowej. Koryto cieku naturalnego to najniżej położona część doliny, w której stale lub okresowo płynie woda. Często koryto jest określane mianem łożyska rzeki. Koryto jest ukształtowane działaniem sił przyrody, czyli siłą spływu samej wody, z wyłączeniem udziału człowieka. Rozróżnia się koryto właściwe, w którym przepływają wody o niskim i średnim poziomie, i koryto wysokiej wody, co występuje w chwili wezbrania wód wskutek nadmiernych opadów i wiosennych roztopów. Regulacja koryt cieków naturalnych Regulacja koryt cieków naturalnych Regulacja wód służy poprawie warunków korzystania z wód i ochronie przeciwpowodziowej (art. 67.ust.1). Regulacja wód obejmuje czynności wykraczające poza działania związane z utrzymaniem wód, które polegają na przekształceniu przekroju podłużnego i poprzecznego oraz układu poziomego koryta cieku naturalnego. Regulacja koryt cieków naturalnych wymaga pozwolenia wodnoprawnego, natomiast właściwe utrzymanie wód jest obowiązkiem właściciela wody z pominięciem pozwolenia wodnoprawnego. Przekrój podłużny koryta – ukształtowanie koryta wzdłuż prostego przepływu wody ze zniesieniem łuków i zakoli, tj. krętego biegu rzeki. Kształtowanie takiego przekroju podłużnego służy złagodzeniu procesów erozyjnych, ułatwianiu spływu wód i tym samym intensywniejszej ochronie przed powodzią oraz lepszym wykorzystaniu wody do celów transportu. Prace regulacyjne w przekroju podłużnym z reguły prowadzą do skrócenia trasy naturalnej. 29 2011-11-22 Regulacja koryt cieków naturalnych Regulacja koryt cieków naturalnych Kształtowanie profilu poprzecznego polega na odpowiednim dobraniu parametrów takich jak głębokość i szerokość koryta, tak aby umożliwić przepływ wód niskich i średnich w korycie z optymalną prędkością oraz wód wysokich poza korytem i przy prędkościach niepowodujących zmiany brzegu koryta. Układ poziomy koryta cieku naturalnego powinien być w jak najmniejszym stopniu zmieniony w stosunku do jego naturalnego kształtu. Jest to trasa przepływu rzeki. Dynamiczna równowaga koryta cieku naturalnego polega na zachowaniu proporcji materiału dennego unoszonego i przesuwanego z góry rzeki w dół. Artykuł 68 wskazuje jednostki ponoszące koszty rozbudowy i przebudowy urządzeń wodnych związanych z regulacją wód. Całość kosztów przebudowy i rozbudowy urządzeń wodnych ponosi zakład, który uzyskał pozwolenie wodnoprawne, a właściciel wody uczestniczy w ponoszeniu tych kosztów stosownie do uzyskanych korzyści. Organ, który wydał pozwolenie wodnoprawne na regulację wód, jest właściwy do ustalenia i podziału kosztów pomiędzy wykonawcą, a właścicielem wody i dokonuje tego w formie decyzji. Regulacja koryt cieków naturalnych Regulacja koryt cieków naturalnych W art. 69 została wyrażona zasada stanowiąca o tym, że przepisy o regulacji koryt cieków naturalnych i kosztach rozbudowy i przebudowy urządzeń wodnych stosuje się odpowiednio do zabudowy potoków górskich, kształtowania nowych cieków naturalnych oraz do wykonania polderów przeciwpowodziowych. Artykuł 69 stanowi o nowym urządzeniu wodnym – polderze przeciwpowodziowym. Jest to budowla przeciwpowodziowa, pełniąca funkcje zbiornika wody. Cała pojemność polderu służy wyłącznie do ochrony przeciwpowodziowej. Poldery są wykorzystywane tylko w okresie dużych wezbrań wody, a po jej odprowadzeniu do rzek, obszary zajęte czasowo pod wodą użytkuje się jako łąki i pastwiska. Melioracje wodne Melioracje wodne Art. 70.1. Melioracje wodne polegają na regulacji stosunków wodnych w celu polepszenia zdolności produkcyjnej gleby, ułatwienia jej uprawy oraz na ochronie użytków rolnych przed powodziami. Określenie „melioracje” pochodzi z łaciny i oznacza ulepszenie. Melioracje wiążą się głównie z budową systemów nawadniających i odwadniających w celu przystosowania środowiska do potrzeb produkcji rolniczej. W praktyce wyróżnia się: • Melioracje specjalistyczne – służące odwadnianiu terenów przemysłowych i osiedlowych; • Fitomelioracje – polegające na biologicznej regulacji rzek; • Melioracje przeciwerozyjne; • Melioracje przeciwpowodziowe; • Agromelioracje. Urządzenia melioracji wodnych dzielą się na podstawowe i szczegółowe, w zależności od ich funkcji i parametrów technicznych. Melioracje podstawowe stanowią główną bazę rozwiązań regulacyjnych dla gospodarki wodnej w środowisku, z możliwością szerokiego zaspokojenia potrzeb gospodarczych i cywilizacyjnych. Stanowią one ogólnie o szerokich potrzebach melioracyjnych i wymagają dużego wysiłku organizacyjnego i finansowego oraz spełnienia wysokich wymagań technicznych, wykraczających ponad możliwości realizowania ich wyłącznie zasobami osób bezpośrednio korzystających z urządzeń na potrzeby rolnictwa. Urządzenia melioracji szczegółowych wiążą się z niższymi parametrami technicznymi i służą zindywidualizowanym potrzebom gospodarczym. 30 2011-11-22 Melioracje wodne Melioracje wodne W celu prawidłowego zarządzania i gospodarowania urządzeniami i gruntami zajętymi pod urządzenia melioracyjne prowadzona jest ewidencja urządzeń melioracji wodnych i gruntów zmeliorowanych. Obowiązek prowadzenia ewidencji należy do marszałka województwa. Ewidencja urządzeń melioracji oraz zmeliorowanych gruntów jest poddana rejestracji na urzędowych wzorach i prowadzona według jednolitych zasad, przez objęcie jej dokumentacją. Ewidencja jest jawna, udostępniana jest odpłatnie, a nieodpłatnie korzystają z niej organy administracji publicznej. Ewidencja jest prowadzona zgodnie z rozporządzeniem Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z 30 grudnia 2004 r. w sprawie sposobu prowadzenia ewidencji wód, urządzeń melioracji wodnych oraz meliorowanych gruntów (Dz. U. z 2005 r. Nr 7, poz. 55). Ustawa nakazuje przy planowaniu, wykonywaniu oraz utrzymaniu urządzeń melioracyjnych kierować się potrzebą zachowania miejscowych warunków przyrodniczych, z uwzględnieniem zróżnicowanych biocenoz polnych i łąkowych. Budowanie urządzeń melioracyjnych nie powinno stanowić zbytnich uciążliwości dla środowiska oraz pogarszać jego stanu. Melioracje wodne Melioracje wodne Artykuł 71 ustawy precyzuje które urządzenia melioracji wodnych zalicza się do melioracji podstawowych. Są to: • Budowle piętrzące, budowle upustowe oraz obiekty służące do ujmowania wód; • Stopnie wodne, zbiorniki wodne; • Kanały, wraz z budowlami związanymi z nimi funkcjonalnie; • Rurociągi o średnicy co najmniej 0,6 m; • Budowle regulacyjne oraz przeciwpowodziowe; • Stacje pomp, z wyjątkiem stacji wykorzystywanych do nawodnień ciśnieniowych Jeżeli służą celom, o których mowa w art. 70 ust. 1 Urządzenia melioracji wodnych są budowane w celu szerokiego zaspokajania potrzeb społecznych, zapewniających krajowi postęp cywilizacyjny, a ich funkcje mają ogóle znaczenie dla gospodarki wodnej. Budowle wstrzymujące erozję i drogi dojazdowe do obszarów zmeliorowanych nie zostały zaliczone do urządzeń wodnych podstawowych, ale podlegają takim samym przepisom jak te urządzenia. Rozwiązanie takie wskazuje, że konserwacja i remonty tych urządzeń (budowli wstrzymujących erozję oraz dróg dojazdowych) należą do właściciela urządzeń melioracji wodnych podstawowych, czyli do Skarbu Państwa. Urządzenia wodne podstawowe, ze względu na ich kapitałochłonność związaną z budową i utrzymaniem oraz pełnione funkcje, są wykonywane na koszt Skarbu Państwa i są jego własnością. Stanowią mienie użyteczności publicznej i z tej racji ich budowa i eksploatacja należą do organizacyjnych zadań państwa, mających na celu podniesienie poziomu życia społeczeństwa. Melioracje wodne Melioracje wodne Do urządzeń melioracji wodnych szczegółowych zalicza się zgodnie z art. 73: • Rowy wraz budowlami związanymi z nimi funkcjonalnie; • Drenowania; • Rurociągi o średnicy poniżej 0,6 m; • Stacje pomp do nawodnień ciśnieniowych; • Ziemne stawy rybne; • Groble na obszarach nawadnianych; • Systemy nawodnień grawitacyjnych i ciśnieniowych – jeżeli służą celom, o których mowa w art. 70 ust. 1 Urządzenia melioracji wodnych szczegółowych mają niższe parametry techniczne i mogą być zbudowane przy mniejszych wymaganiach technologicznych w porównaniu z urządzeniami melioracji podstawowych. Mogą być one wykonane przez właścicieli gruntów mniejszym nakładem środków organizacyjnych i finansowych. Urządzenia związane z fitomelioracją oraz agromelioracją polepszają jakość gleby i sprzyjają jej mechanicznej uprawie. 31 2011-11-22 Melioracje wodne Wykonanie urządzeń melioracji wodnych szczegółowych należy do właścicieli gruntów (art. 74). Zapis ten można odczytać jako nałożenie na właścicieli gruntów obowiązku wykonania urządzeń szczegółowych, nie przesądzając, że stanowią one ich własność. Urządzenia te mogą stanowić własność właściciela gruntu, ale mogą także być własnością spółki wodnej. Melioracje wodne Skarb Państwa może ponieść koszty wykonania urządzeń szczegółowych i stanowią one wtedy jego nakłady na cudze grunty. Zainteresowani właściciele gruntów, na które urządzenia wywierają korzystny wpływ, są obciążeni opłatami melioracyjnymi z tytułu odnoszenia korzyści z funkcjonowania urządzeń. Skarb Państwa może ponieść koszty budowy urządzeń melioracji szczegółowych, gdy teren objęty instalowaniem urządzeń cechuje się dużym rozdrobnieniem, bądź gdy wykonanym już urządzeniom grozi dekapitalizacja. Melioracje wodne Melioracje wodne Niezależnie od ponoszenia opłat melioracyjnych, właściciele gruntów ponoszą część kosztów inwestycyjnych w formie opłaty inwestycyjnej. Każda z tych opłat, melioracyjna i inwestycyjna, jest przedmiotem odrębnej decyzji marszałka województwa. Opłaty te stanowią dochód budżetu państwa, z tym zastrzeżeniem, że wnosi się je na rachunek właściwego urzędu marszałkowskiego. Wysokość opłaty inwestycyjnej określa art. 74a, wynosi ona 20% wartości wykonania urządzeń melioracji wodnych szczegółowych, a ich wysokość jest wyliczana po zakończeniu procesu inwestycyjnego. Opłaty inwestycyjne nie są wymagalne bezpośrednio po doręczeniu decyzji (art. 74 a. 3). Melioracje wodne Melioracje wodne Art. 74 b stanowi, że organem uprawnionym do wydania decyzji o opłatach melioracyjnych i inwestycyjnych jest marszałek województwa, który swoją decyzję uzgadnia z wojewodą. Decyzja nie jest podejmowana z urzędu, tylko na wniosek spółki wodnej bądź zainteresowanych właścicieli gruntów. Wniosek sporządza zarząd spółki, a gdy zgłoszenia dokonują właściciele gruntów, to muszą być oni właścicielami, co najmniej 75% powierzchni planowanych do zmeliorowania. Art. 74 b ust. 4 określa zasady wyliczania wysokości opłat, naliczanych w stopniu proporcjonalnym do powierzchni gruntów. Jeżeli obszar objęty melioracjami wynosi 100 ha, a właściciel gruntu korzysta z urządzeń na obszarze 3 ha, a koszt melioracji wynosi 400 tys. zł to opłata melioracyjna wyniesie: X=(400 000 X 3)/100=12000 zł 32 2011-11-22 Melioracje wodne Art. 74 c. stanowi podstawę do skorygowania wysokości opłat w terminie 9 miesięcy po zakończeniu procesu inwestycyjnego. Po upływie tego terminu zmiana wysokości opłat, bez względu na przyczynę jest niedopuszczalna. Melioracje wodne Art. 76 ust. 1 daje uprawnienie właścicielowi gruntu do dochodzenia odszkodowania za szkody wyrządzone mu w związku z budową urządzeń melioracji wodnych szczegółowych wykonywanych na koszt Skarbu Państwa. Wysokość odszkodowania ustala się na podstawie art. 186 pr. wod. Roszczenia o odszkodowanie ulegają przedawnieniu z upływem trzech miesięcy od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się o powstaniu szkody. Odpowiedzialność za szkody jest wyłączona, jeśli szkoda powstała przy prawidłowej organizacji i technologii robót. Melioracje wodne Melioracje wodne Według artykułu 77 obowiązek utrzymania urządzeń melioracji szczegółowych ciąży na właścicielach gruntów odnoszących korzyści z ich wykonania, a gdy właściciele gruntów utworzą spółkę wodną, na ten podmiot przechodzą z mocy prawa obowiązki utrzymania urządzeń. Wykonanie urządzeń melioracyjnych wymaga uzyskania pozwolenia wodnoprawnego. Organ właściwy do wydania tego pozwolenia jest uprawniony do określenia szczegółowych obowiązków związanych z utrzymaniem urządzeń oraz terminów ich wykonania. Artykuł 78 zawiera delegację do wydania przez Radę Ministrów rozporządzenia regulującego warunki ustalania wysokości opłaty melioracyjnej oraz tryb jej poboru. Wysokość opłaty jest uzależniona od czterech czynników: • Kosztów budowy; • Rodzaju urządzeń; • Wielkości obszarów korzystnego oddziaływania urządzeń melioracji wodnych szczegółowych; • Przynależności użytkowników zmeliorowanych gruntów do spółki wodnej. Melioracje wodne Planowanie w gospodarowaniu wodami Dla urządzeń nawadniających i odwadniających, z wyjątkiem nawodnień ciśnieniowych, stawki opłat są wyliczone w zryczałtowanych kwotach stanowiących równowartość wyrażoną w kilogramach żyta przypadających na hektar zmeliorowanych gruntów. Stawka maksymalna została ustalona na poziomie równowartości 5000 kg żyta na 1 ha, według średniej ceny przyjmowanej za podstawę obliczania podatku rolnego. Dla urządzeń ciśnieniowych, stawów rybnych oraz odbudowy i modernizacji pojedynczych urządzeń funkcjonujących w systemach melioracyjnych stawka opłaty melioracyjnej kształtuje się od 30% do 80% kosztów wykonania tych urządzeń. Opłata melioracyjna płatna jest w rocznych równych ratach i podlega rozłożeniu maksymalnie na 15 lat. Stawki opłaty podlegają zmniejszeniu o 15% z tytułu przynależności korzystającego z urządzeń melioracyjnych do spółki wodnej. Warunki i tryb ustalania wysokości opłata oraz pobór melioracyjnej jest rozporządzenie Rady Ministrów z 11 lutego 2003 r. (Dz. U. Nr 41, poz. 345). Planowanie gospodarowania wodami służy programowaniu i koordynowaniu działań w celach wymienionych w tym przepisie: 1. Osiągnięcie lub utrzymanie co najmniej dobrego stanu wód oraz ekosystemów od wody zależnych; 2. Poprawę stanu zasobów wodnych; 3. Poprawę możliwości korzystania z wód; 4. Zmniejszanie ilości wprowadzanych do wód lub do ziemi substancji i energii mogących negatywnie oddziaływać na wody; 5. Poprawę ochrony przeciwpowodziowej. 33 2011-11-22 Planowanie w gospodarowaniu wodami Planowanie w gospodarowaniu wodami Planowanie w gospodarce wodami nie opiera się na wskaźnikach ekonomicznych, a na ochronie zasobów wodnych przed zanieczyszczeniem, poprawie ich jakości, ochronie przeciwpowodziowej oraz zapobieganiu skutkom suszy. Planowanie jest w dużym stopniu uzależnione od działania sił przyrody, a jego efekty są zależne od wielu czynników, takich jak temperatura powietrza, działanie wiatrów, opady, rosnące zapotrzebowanie na wodę. Artykuł 113 ustawy stanowi zestawienie dokumentów planistycznych jakie służą planowaniu w gospodarowaniu wodami. Szczególną uwagę zwraca się na plany dotyczące gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy. Plan gospodarowania wodami na obszarze dorzecza powinien zawierać wykaz obszarów chronionych ze względu na różne cele wykorzystania wody, np. przeznaczonej do spożycia, ochrony gatunków zwierząt wodnych o znaczeniu gospodarczym, przeznaczonej dla celów rekreacyjnych. Sporządzanie planów na potrzeby racjonalnego gospodarowania wodami jest poprzedzone opracowaniem studium według wskazań zawartych w art. 79 ust. 2. Studium powinno zawierać wskazania współzależności korzystania z wody na różne cele. Plany na obszarze dorzecza opierają się na analizie ekonomicznej związanej z korzystaniem z wód, z uwzględnieniem kosztów usług wodnych oraz prognoz długoterminowych związanych z możliwościami zaspokajania potrzeb korzystania z zasobów wodnych na przyszłość. Plan gospodarowania wodami na obszarze dorzecza jest aktualizowany co 6 lat. Planowanie w gospodarowaniu wodami Planowanie w gospodarowaniu wodami Głównym źródłem określającym działania podstawowe i uzupełniające, prowadzące do poprawy i utrzymania dobrego stanu wód na obszarze dorzeczy jest program wodnośrodowiskowy kraju (art. 113 a) Opracowanie programu wodno-środowiskowego opiera się na analizie ekonomicznej związanej z korzystaniem z wód, która obejmuje opłacalność usług wodnych w pewnym czasie, z uwzględnieniem realnie istniejących potrzeb korzystania z wód na obszarze dorzeczy. Planowanie w gospodarowaniu wodami Ustawodawca do treści planu zaliczył programy eliminowania zanieczyszczeń wód substancjami szkodliwymi dla środowiska, o których mowa w art. 45 ust. 1 pkt. 1. Powinien on także zawierać wykazy wód śródlądowych, w stosunku do których zasadne jest rozciągnięcie ochrony polegającej na wprowadzeniu zakazów, nakazów i ograniczeń w zakresie użytkowania gruntów lub korzystania z wody. Przed aktualizacją planu (która powinna odbywać się co 6 lat) należy wykonać analizę realizacji planu. Art. 114 ustawy określa dokładnie treść planu dla dorzecza. Ustawodawca narzucił na planistów obowiązek opracowania harmonogramu zadań, który stanowi algorytm kolejno następujących po sobie zadań dla zapewnienia realności planowania i korzystnego osiągnięcia celów, bez marnotrawstwa czasu i środków. Realność planowania ma swoje oparcie w określeniu niezbędnych nakładów. Podstawą sporządzania planu dla obszaru dorzecza jest jego analiza wyrażona w opisie geograficznym, geologicznym, hydrograficznym i demograficznym. Analiza obszaru dorzecza powinna wskazywać obecne i perspektywiczne wykorzystanie powierzchni ziemi i wody w działalności gospodarczej, do której art. 114 zalicza przemysł, rolnictwo, rybactwo, działalność usługową. Planowanie w gospodarowaniu wodami Art. 114a stanowi podstawę do stosowania łagodniejszych środków osiągania celów środowiskowych, gdy działalność człowieka, sił przyrody czy też innych warunków naturalnych spowodowała, że osiągnięcie ustawowych celów jest niewykonalne i ekonomicznie nieuzasadnione. 34 2011-11-22 Planowanie w gospodarowaniu wodami Planowanie w gospodarowaniu wodami Na podstawie planu gospodarowania wodami dorzecza opracowywane są warunki korzystania z wód regionu wodnego, będącego częścią obszaru dorzecza wyodrębnioną na podstawie kryterium hydrograficznego i potrzeb związanych z zarządzaniem zasobami wodnymi. Warunki korzystania z wód regionu wodnego obejmują obecny i perspektywiczny stan ilościowy i jakościowy zasobów wodnych powierzchniowych i podziemnych oraz stan ekosystemów wodnych i zależnych od wody. Warunki korzystania z wód regionu lub jego części mogą polegać na wprowadzeniu ograniczeń w korzystaniu z wód i mogą one być związane z: 1. Określeniem limitu pobierania wód powierzchniowych lub podziemnych; 2. Wprowadzaniem ścieków do wód lub do ziemi; 3. Wprowadzaniem substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego; 4. Lokalizowaniem nowych urządzeń wodnych służących do piętrzenia wody, budowy kanałów i rowów stanowiących urządzenia melioracji wodnych, a także urządzeń służących kształtowaniu zasobów wodnych, do których można zaliczyć budowę zalewu na naturalnym cieku wodnym i zbiorniki retencyjne. Planowanie w gospodarowaniu wodami Planowanie w gospodarowaniu wodami Art. 116 określa warunki korzystania z wód zlewni. Warunki te ustanawia się tylko wówczas, gdy w wyniku ustaleń gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy i wód regionów konieczne staje się określenie szczególnych zasad ochrony zasobów wodnych oraz ich ilości i jakości w celu osiągnięcia dobrego stanu ekologicznego wód. Art. 117 określa zagadnienia dotyczące planów ochrony przeciwpowodziowej oraz planów przeciwdziałania skutkom suszy. Plany powinny uwzględniać powiększanie dyspozycyjnych zasobów wodnych oraz rezerw pojemności powodziowej. Plany powinny uwzględniać rozbudowę lub przebudowę istniejących urządzeń wodnych, które nie spełniają swojej dotychczasowej funkcji lub nie są dostosowane do nowych potrzeb. Ustalenia wymienionych planów uwzględnia się przy opracowywaniu miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego. Pozwolenia wodnoprawne Pozwolenia wodnoprawne Pozwolenie wodnoprawne jest konstytutywnym aktem administracyjnym o wartości majątkowej nieprzenoszalnej na inny podmiot czy też jednostkę organizacyjną. Ma charakter rzeczowy, bo jest związane z przedsiębiorstwem lub nieruchomością, niezależnie od tego kto jest ich właścicielem. Art. 122 określa stany faktyczne zamierzonych przedsięwzięć wymagających pozwolenia wodnoprawnego. Artykuł wymienia 13 działań z podziałem na przedsięwzięcia zawsze wymagające pozwolenia i przedsięwzięcia wymagające pozwolenia wtedy, gdy są one realizowane na obszarach bezpośredniego zagrożenia powodzią. Pozwolenia wodnoprawne na wprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi albo do urządzeń kanalizacyjnych są wydawane z uwzględnieniem Prawa ochrony środowiska. Organ ochrony środowiska może udzielić zezwolenia na wprowadzanie ścieków z zabezpieczeniem roszczeń z tytułu wystąpienia negatywnych skutków w środowisku. Jeżeli takie skutki nie wystąpią, na wniosek zainteresowanego orzeka się o zwrocie ustanowionego zabezpieczenia. 35 2011-11-22 Pozwolenia wodnoprawne Pozwolenia wodnoprawne W przypadku gdy o pozwolenie wodnoprawne ubiega się kilka zakładów, których działalność wzajemnie się wyklucza pierwszeństwo zawsze ma zakład który zaopatruje ludność w wodę. W dalszej kolejności pierwszeństwo przysługuje temu zakładowi, którego działalność przyczyni się do zwiększenia naturalnej lub sztucznej retencji wód. W trzeciej kolejności pozwolenie dostanie zakład, którego korzystanie z wód przyczyni się do poprawy stosunków biologicznych w środowisku wodnym i po pierwszym wykorzystaniu będzie się nadawała do uzdatnienia w warunkach niedoboru wody na cele bytowe, bądź służyła do nawodnień melioracyjnych czy też do podtrzymania terenu bagiennego będącego pod ochroną. Pozwolenie wodnoprawne uprawnia tylko do szczególnego korzystania z wody i nie daje dalej idących uprawnień do nieruchomości i urządzeń, za pomocą których realizuje się uprawnienia płynące z pozwolenia. Adresatowi pozwolenia wodnoprawnego, który nie uzyskał praw do nieruchomości lub urządzeń koniecznych do realizacji pozwolenia, jeżeli poniósł nakłady w związku z otrzymaniem pozwolenia, nie przysługuje roszczenie o zwrot poniesionych nakładów. Pozwolenia wodnoprawne Pozwolenia wodnoprawne Artykuł 124 zawiera wykaz działań zwolnionych z obowiązku posiadania pozwolenia wodnoprawnego. W świetle artykułu 122 jest to zapis zbędny, gdyż w artykule tym wymienione są sytuacje, z którymi wiąże się obowiązek uzyskania pozwolenia i wszystkie czynności niewymienione w tym artykule można uznać za zwolnione z tego obowiązku. Artykuł 125 ustanawia zasadę zgodności treści pozwolenia wodnoprawnego z przepisami systemu obowiązującego prawa, w szczególności regulującymi warunki korzystania z wód regionu i wód zlewni. Pozwolenia wodnoprawne Pozwolenia wodnoprawne Są trzy podstawy prawne odmowy udzielenia pozwolenia wodnoprawnego. Dwie opierają się na art. 125, jeśli projektowany sposób korzystania z wody narusza warunki określone w tym przepisie. Trzecia podstawa odmowy wydania pozwolenia wodnoprawnego zawiera się w art. 126. Jeśli wykorzystanie potencjału energetycznego wody nie odpowiada założeniom ustawowym (nie odbywa się w sposób technicznie i ekonomicznie uzasadniony). Pozwolenia wodnoprawne wydaje się na okres nie dłuższy niż 20 lat, z pewnymi wyjątkami. Okres obowiązywania pozwolenia powinien być jasno określony w treści pozwolenia. Organ wydający pozwolenie ma obowiązek określić: • Cel i zakres korzystania z wody; • Warunki wykonywania uprawnień; • Obowiązki związane z ochroną środowiska, bytowaniem ludzi i funkcjonowaniem gospodarki wodnej; • Obowiązki korzystającego z wody; • Przedmiot ochrony. 36 2011-11-22 Pozwolenia wodnoprawne Pozwolenia wodnoprawne Cel korzystania z wody – określa potrzeby jakim ma służyć woda (sposoby gospodarowania wodą). Zakres korzystania z wody – dotyczy ilości pobieranej wody, mierzonej w m3 na dobę, oraz terminów jej pobierania, z uwzględnieniem sezonowej zmienności. Do zakresu korzystania z wody zalicza się także ilość, stan i skład ścieków wykorzystywanych rolniczo lub wprowadzonych do wód, do ziemi lub do urządzeń kanalizacyjnych z określeniem stopnia dopuszczalności zanieczyszczeń. Obowiązki korzystającego z wody – warunki wykonania i utrzymania urządzeń wodnych, obowiązki wobec innych zakładów mających pozwolenie wodnoprawne i wobec uprawnionych do wykonywania rybactwa. Do obowiązków związanych z gospodarowaniem wodą zalicza się obowiązki zmierzające do eliminacji negatywnego oddziaływania na środowisko, które polegają na dokonywaniu pomiarów ilości i jakości pobranej wody. Pozwolenia wodnoprawne Pozwolenia wodnoprawne W pozwoleniu wodnoprawnym organ może nałożyć obowiązek dokonywania pomiarów wód podziemnych płynących w stosownych odległościach od zrzutu ścieków mogących zagrozić czystości tych wód. Na wspólne korzystanie z wód przez kilka zakładów może być wydane jedno pozwolenie wodnoprawne (art. 130), jeżeli zakłady wystąpią o to z wnioskiem. Warunkiem wszczęcia postępowania jest wskazanie jednego zakładu, który będzie miał pozycję zakładu głównego. Urządzenia wodne służące do wspólnego korzystania z wody utrzymuje zakład główny. Jest on jednocześnie stroną zobowiązaną do ponoszenia opłat za korzystanie ze środowiska i stroną w postępowaniu administracyjnym związanym z wymierzaniem kar pieniężnych. Zakład główny dokonuje rozliczeń z pozostałymi zakładami na podstawie umowy zawartej przez te zakłady. Pozwolenia wodnoprawne Pozwolenia wodnoprawne Wszczęcie postępowania o uzyskanie pozwolenia wodnoprawnego następuje na wniosek, i aby wnioskowi można było nadać bieg, należy dołączyć do niego dokumenty wymienione w art. 131: • Operat wodnoprawny; • Decyzja o lokalizacji inwestycji celu publicznego oraz decyzja o warunkach zabudowy, gdy wydanie pozwolenia dotyczy wykonania urządzenia wodnego; • Opis prowadzenia zamierzonej działalności w języku nietechnicznym. Ponadto do wniosku na piętrzenie wód powierzchniowych lub na zależne korzystanie z wód przez kilka zakładów należy dołączyć projekt instrukcji gospodarowania wodą i zaspokajania potrzeb przez wszystkich użytkowników odnoszących korzyści z urządzenia wodnego. Jeżeli zakład będzie wprowadzał do urządzeń kanalizacyjnych substancje szczególnie szkodliwe dla środowiska wodnego do wniosku należy dołączyć zgodę właściciela urządzeń na odprowadzanie takich ścieków. 37 2011-11-22 Pozwolenia wodnoprawne Pozwolenia wodnoprawne Operat wodnoprawny sporządza się w formie opisowej i graficznej. W części opisowej należy zamieścić: oznaczenie zakładu ubiegającego się o pozwolenie, cel i zakres korzystania z wody, charakterystykę wody objętej pozwoleniem, wpływ korzystania z wody na stosunki wodne w regionie, obowiązki wobec osób trzecich i sposób postępowania zakładu w przypadku rozruchu, zatrzymania działalności bądź wystąpienia awarii lub uszkodzenia urządzeń pomiarowych. Część graficzna powinna zawierać plan urządzeń wodnych i zasięg oddziaływania zamierzonego korzystania z wód, naniesionych na mapę sytuacyjno-wysokościową terenu, zasadnicze dane o urządzeniach wodnych, pomiarowych i żeglugowych, z uwzględnieniem ich rozmieszczenia, a także schemat funkcjonalny i technologiczny urządzeń. Operat powinien określać wielkości poboru wody maksymalnego godzinowego i średniego dobowego. Jeżeli sposób korzystania z wody określony w pozwoleniu narusza interesy osób trzecich, albo nastąpią ogólnie niekorzystne zmiany w regionie wodnym organ wydający pozwolenie może nałożyć na zakład obowiązek wykonania ekspertyzy bądź dokonania aktualizacji instrukcji gospodarowania wodą (art. 133) W wyniku przeprowadzonej ekspertyzy organ wydający pozwolenie może ograniczyć korzystanie z wody lub nałożyć na zakład dodatkowe obowiązki wymienione w art. 128. Pozwolenia wodnoprawne Pozwolenia wodnoprawne Pozwolenie wodnoprawne wygasa: • Automatycznie z upływem czasu, na jaki zostało wydane; • Gdy zakład zrzekł się uprawnień ustalonych w pozwoleniu; • Gdy zakład nie rozpoczął wykonywania urządzeń wodnych w terminie 2 lat od dnia, w którym pozwolenie na wykonanie tych urządzeń stało się ostateczne. Pozwolenie wodnoprawne może zostać cofnięte lub ograniczone bez odszkodowania, gdy zakład: • Nie wykonuje lub wykonuje nienależycie obowiązki określone w pozwoleniu; • Kiedy zakład naruszy prawo dotyczące ochrony środowiska; • Nie utrzymuje urządzeń wodnych w należytym stanie; • Rażąco i trwale przekracza warunki poboru wody i zrzutu ścieków określone w pozwoleniu. Pozwolenia wodnoprawne Pozwolenia wodnoprawne Pozwolenie wodnoprawne może zostać cofnięte za odszkodowaniem, gdy: • Wykonywanie praw z pozwolenia narusza interes społeczny albo gdy za cofnięciem lub ograniczeniem przemawiają ważne względy gospodarcze; Art. 138 Stwierdzenie wygaśnięcia, cofnięcie lub ograniczenie pozwolenia następuje z urzędu lub na wniosek strony, w drodze decyzji Decyzja o wygaśnięciu lub cofnięciu nie ogranicza się tylko do stwierdzenia takiego skutku. Organ może nałożyć obowiązek usunięcia negatywnych następstw powstałych w środowisku w wyniku niewykonania pozwolenia lub powstałych wskutek działalności prowadzonej niezgodnie z pozwoleniem. 38 2011-11-22 Pozwolenia wodnoprawne Organem właściwym do wydania pozwolenia wodnoprawnego jest starosta, w określonych ustawowo przypadkach pozwolenie wodnoprawne wydaje marszałek województwa lub dyrektor regionalnego zarządu gospodarki wodnej (gdy korzystanie z wód odbywa się na terenach zamkniętych) Teren zamknięty – teren, obiekt budowlany dostępny wyłącznie dla osób uprawnionych oraz wyznaczony w sposób określony w ustawie Prawo geodezyjne i kartograficzne. 39