Stanowisko w sprawie projektu ustawy Prawo wodne

Projekt przygotowany przez
Województwo Dolnośląskie
STANOWISKO NR 27
KONWENTU MARSZAŁKÓW WOJEWÓDZTW RP
z dnia 29 września 2016 roku
w sprawie projektu ustawy Prawo wodne
W nawiązaniu do stanowiska Konwentu Marszałków RP z 2 sierpnia 2016 r. w sprawie projektu
ustawy Prawo wodne, Konwent Marszałków RP przedstawia kolejne stanowisko odnoszące się
do aktualnej sytuacji. Ustawa Prawo wodne jest w ostatnim czasie przedmiotem prac wielu zespołów.
Zakończyła prace Komisja Prawnicza i trwa przygotowanie kolejnej wersji dokumentu celem przedłożenia do Komitetu Stałego Rady Ministrów i przekazania Radzie Ministrów do zatwierdzenia. Ostatnia
wersja ustawy nowego Prawa wodnego umieszczona w dniu 11.08.2016 r. na stronie Rządowego
Centrum Legislacji wskazuje na potrzebę dokonania jeszcze wielu zmian – co jest od dawna przedmiotem licznych postulatów. Zaproponowany projekt ustawy nie wychodzi naprzeciw tym oczekiwaniom i zawiera wiele szczegółowych rozwiązań, które dla zwiększenia czytelności ustawy winny znaleźć się w aktach wykonawczych. Strategiczny dla kraju charakter ustawy Prawo wodne winien skłonić
do przeprowadzenia przed uchwaleniem nowej ustawy szerokich i wnikliwych konsultacji, zwłaszcza
z instytucjami związanymi z gospodarką wodną, a także środowiskami naukowymi i prawniczymi. Projekt ustawy jest procedowany w trybie przyśpieszonym ze względu na „istotę projektu” i jego niezbędność w zakresie realizacji projektów istotnych dla obywateli z zakresu bezpieczeństwa powodziowego.
Właśnie z tego powodu powinien być procedowany w trybie normalnym. Dla przeciwdziałania zablokowaniu środków Unii Europejskiej dla projektów gospodarki wodnej ze względu na nie wdrożenie
przepisów UE dotyczących Ramowej Dyrektywy Wodnej, Dyrektywy Powodziowej i innych niezbędne
jest pilne przyjęcie przez Polskę strategicznych dokumentów planistycznych w gospodarce wodnej
takich jak aktualizacja Planów Gospodarowania Wodami i Planów Zarządzania Ryzykiem Powodziowym.
Projekt ustawy przewiduje przede wszystkim wprowadzenie skomplikowanego systemu opłat
za pobór wody i dokonanie poważnych zmian organizacyjnych w funkcjonowaniu gospodarki wodnej
przez powołanie nowej jednostki państwowej osoby prawnej – Państwowe Gospodarstwo Wodne
Wody Polskie. Zadaniem PGWWP będzie utrzymanie majątku wodnego i finansowanie inwestycji
w gospodarce wodnej, pozyskiwanie środków finansowych, w tym środków pozabudżetowych na ten
1
cel, jak również planowanie melioracji wodnych oraz prowadzenie ewidencji melioracji wodnych
i zmeliorowanych gruntów. Projekt ustawy reguluje na nowo kwestię administrowania wodami, w tym
wykonywania praw właścicielskich w stosunku do wód publicznych stanowiących własność Skarbu
Państwa. Kompetencje w tym zakresie tracą marszałkowie województw oraz dyrektorzy parków narodowych. Planowanie, gospodarowanie wodami, zarządzanie zasobami wodnymi oraz utrzymanie
wód i urządzeń wodnych oczekiwało skutecznych zmian wyrażanych przez wszystkie środowiska
zainteresowane tą problematyką. Pełna implementacja dyrektywy 2000/60 Parlamentu Europejskiego
i Rady ustanawiającej ramy wspólnotowego działania w dziedzinie polityki wodnej (Ramowa Dyrektywa Wodna), podnoszona była przy każdorazowej nowelizacji obecnie obowiązującej ustawy. Oczekiwane zmiany dotyczyły kompleksowego podejścia na obszarze dorzecza z uwzględnieniem zlewniowego zarządzania zasobami wodnymi, gospodarowania wodami i gruntami pokrytymi wodami stanowiącymi własność Skarbu Państwa. Zlewniowe gospodarowanie wodą dotyczyć powinno całościowego podejścia do zlewni, a nie jedynie do pewnego jej poziomu. Oczekiwano też określenia czytelnych
zasad finansowania gospodarki wodnej ze wskazaniem algorytmu podziału środków przeznaczanych
na utrzymanie i inwestycje na poziomie lokalnym i krajowym, co obniżyłoby koszty obsługi pieniądza
publicznego.
Przedłożony projekt ustawy dalece odbiega od tych oczekiwań. Projekt ustawy poprzez planowane stworzenie Państwowego Gospodarstwa Wodnego Wody Polskie, nie uwzględnia instytucjonalnego rozłączenia „planowania i zarządzania” od „gospodarowania i utrzymania”, konserwuje dotychczasowy system zarządzania, a wręcz jeszcze bardziej go centralizuje.
Wprowadzenie jednej kategorii wód płynących, za które odpowiedzialne będą Wody Polskie,
zrównuje małe cieki o znaczeniu regionalnym z dużymi rzekami (Wisła, Odra). Przy jednoczesnym
wprowadzeniu zasady samofinansowania się wód w związku z ustaleniem opłat za „wszystko
co związane z wodą” istnieje uzasadniona obawa, że obrót wodą może się całkowicie skomercjalizować. Można już teraz przewidzieć, że skutkiem planowanej reformy będą pejoratywnie rozumiane
oszczędności, a inwestycje i utrzymanie wód i urządzeń wodnych koncentrowane będą na dużych
rzekach, które zapewniają wypracowanie zysku. Małe rzeki, ze względu na ich charakter, nie pozwolą
na samofinansowanie ich utrzymania. Można mieć obawy, że Wody Polskie pełnić będą niejako
z konieczności przede wszystkim rolę „organu podatkowego” nastawionego na zysk, który – nie można ukrywać – w dużej mierze będzie „przejadany” koniecznością funkcjonowania rozbudowanej administracji. Można się spodziewać paraliżu (co najmniej) w pierwszym okresie funkcjonowania Wód Polskich (chaos decyzyjny i finansowy), z uwagi na ogromny zakres zagadnień i obowiązków, które skupione zostaną w obrębie jednego organu. Dotyczy to między innymi funkcjonowania nowych przepisów o zgodach wodnoprawnych, które ze względu na skomplikowany charakter mogą na pewien czas
wstrzymać całkowicie inwestycje podmiotów zewnętrznych na gruntach pokrytych wodami.
2
Bardzo poważne obawy budzi też zaproponowany system opłat za pobór wody, który mimo deklaracji wprowadzenia opłat na poziomie minimalnym, wskazuje na nieunikniony wzrost obciążeń finansowych społeczeństwa. Podmioty zbiorowego zaopatrzenia w wodę sygnalizują, że już obecna
wysokość opłat osiągnęła poziom akceptowalności społeczeństwa. Wielu mieszkańców zalega z opłatami za wodę lub zużywa miesięcznie nienaturalnie mało wody dla oszczędności. Gminy wskazują
na potencjalny wzrost wydatków na wodę rzędu 50 zł rocznie dla jednego mieszkańca. Związek Producentów Ryb nie akceptuje wprowadzenia jakichkolwiek opłat za pobór wody na cele rybackie
i wskazuje na łamanie zasad "Warunków Równej Konkurencji" obowiązujących kraje UE. Ponadto,
brak jest logicznego uzasadnienia takich opłat, które z jednej strony nie przyniosą odczuwalnych korzyści dla Wód Polskich, a z drugiej strony obciążą indywidualnie każdego producenta towarów uzależnionych od wody, w tym gospodarstw rolnych, co dla mniejszych jednostek może oznaczać podniesienie kosztów oraz drastyczne zmniejszenie opłacalności prowadzenia biznesu. Towarzystwo
Małych Elektrowni Wodnych podkreśla, że Ramowa Dyrektywa Wodna nie wymaga wprowadzania
opłat za korzystanie z wody w branży hydroenergetycznej, na potwierdzenie wskazując na wyrok Trybunału Sprawiedliwości EU (nr sprawy C-525/12). Nieuniknione podwyżki cen postrzegane będą wyłącznie jako skutek arbitralnego podwyższenia daniny na rzecz Państwa.
Obawy i sprzeciwy wielu środowisk, w tym producentów, zgłaszane w sprawie wysokości opłat
do Ministerstwa Środowiska, jako autora projektu ustawy Prawo wodne, powodują kolejne obniżki
stawek, co bez wątpienia zaburza rzetelność analizy ekonomicznej przygotowywanych zmian, które
będą miały być sfinansowane z tych przychodów przy nie zmienianym zakresie zadań.
Planowany termin wejścia w życie ustawy to 1.01.2017r., czyli pozostają zaledwie trzy miesiące
na przygotowanie organizacyjne tak radykalnych zmian w gospodarce wodnej, które noszą znamiona
rewolucyjnych. To zdecydowanie za mało czasu aby ustalić i zorganizować systemy:
 opomiarowania poboru wody,
 naliczania opłat za pobór wody,
 poboru opłat,
które mają być podstawą bytu nowego podmiotu Państwowego Gospodarstwa Wodnego Wody Polskie. To także zbyt mało czasu dla rzetelnego przygotowania organizacyjnego funkcjonowania gospodarki wodnej w myśl proponowanych zmian włączenia służb marszałków (ponad 3000 pracowników
w tym obecnych wojewódzkich zarządów melioracji i urządzeń wodnych) do PGWWP lub wojewodów,
wymagających m.in.:
 określenia zasad rozdysponowania lub formy udostępnienia mienia ruchomego i organizacji
miejsc pracy w PGWWP – obecnie wyposażenie wojewódzkich zarządów melioracji
i urządzeń wodnych (działających w imieniu marszałków) stanowi własność samorządów wo-
3
jewództw JST (samochody, wyposażenie budynków, biur, sprzęt komputerowy, sieciowy, serwery, oprogramowanie, telefony);
 określenia zasad rozdysponowania lub formy udostępnienia wartości niematerialnych
i prawnych (zasoby bazodanowe w zakresie prowadzonych spraw, księgowości, ewidencji,
kadr, wynagrodzeń, rejestrów) – jest to własność JST;
 określenia zasad rozdysponowania lub formy udostępnienia nieruchomości stanowiących siedziby obecnych WZMiUW (centrali, oddziałów i biur) – własność JST;
 określenia zasad rozdysponowania lub formy udostępnienia wojewódzkich magazynów powodziowych (sprawy nieruchomości oraz wyposażenia) – własność JST;
 przygotowania i wdrożenia systemów finansowo-księgowych ze skonfigurowaniem systemów
informatycznych oraz migracją bądź importem danych, integracją różnorodnych systemów
RZGW i WZMiUW (długotrwały proces sprawdzania i weryfikacji – min. 1,5 roku);
 scalenia organizacyjnego m.in. od strony księgowej (konieczność opracowania i wdrożenia
nowej polityki rachunkowości, planu kont, zasad kontroli wewnętrznej i procedur) przy różnorodności funkcjonujących systemów informatycznych;
 przygotowania wykazów i dokumentacji nieruchomości Skarbu Państwa oraz obiektów przewidzianych do przekazania nowemu podmiotowi PGW Wody Polskie (ponad 75 tys. km cieków, blisko 7,5 tys. km wałów przeciwpowodziowych, ponad 52 tys. budowli).
Powyższe wskazuje na konieczność starannego przygotowania procesu organizacji przekazywania zadań, dotychczas realizowanych przez samorządy województw, do scentralizowanej jednostki Państwowe Gospodarstwo Wodne „Wody Polskie” i wymaga co najmniej rocznego okresu
przesunięcia wejścia w życie nowej ustawy Prawo wodne tj. z dniem 1 stycznia 2018 r. tak aby
można było rzetelnie i odpowiedzialnie wykonać obowiązki nałożone tą ustawą a przede wszystkim
ograniczyć niepokoje społeczne oraz obawy kadr co do skutków wynikających z wprowadzanych bardzo poważnych zmian. Tym bardziej, że ustawa ta winna być spójna z przyjętą już przez Rząd RP
Strategią rozwoju wodnych dróg śródlądowych oraz z konsultowaną obecnie Strategią Odpowiedzialnego Rozwoju.
W związku z powyższym Konwent Marszałków Województw RP prosi Prezesa Zarządu Związku
Województw Rzeczypospolitej Polskiej o skierowanie niniejszego wystąpienia do Komitetu Stałego
Rady Ministrów z prośbą o uwzględnienie niniejszego stanowiska w pracach nad projektem ustawy
nowego Prawa wodnego.
4