M. Wasilewski, Dynamika zmian i kontynuacja we współczesnym

ANDRZEJ WASILEWSKI
Uniwersytet Jagielloński
Dynamika zmian i kontynuacja
we współczesnym prawie administracyjnym
wyzwaniem dla doktryny prawa
(na przykładzie prawa o ochronie środowiska)
„Powiedziano o impresjonizmie, że był nie tyle szkołą w malarstwie, co nową postawą wobec przyrody (Mathey). O nowych dążeniach w naszej nauce można powiedzieć, że są
nie tyle szkołą, co pewną postawą wobec życia prawnego”.
F. Longchamps, Współczesne kierunki w nauce prawa administracyjnego na zachodzie Europy, Wrocław 1968 s. 268.
1. Według klasycznego ujęcia, publicum ius est, quod ad statum rei romanae
spectat, privatum ius est, quod ad singulorum utilitatem spectat (Dig. I1. 1 § 2),
a więc prawo publiczne służyć ma realizacji lub ochronie „interesu publicznego”,
czyli „dobra wspólnego” lub „dobra ogółu”, natomiast prawo prywatne – „interesu indywidualnego” lub „dobra indywidualnego” – co nie wyklucza częściowej
lub nawet całkowitej zbieżności obu wskazanych obszarów prawnie chronionych
interesów. Zasadnicza różnica w funkcjonowaniu obu wymienionych systemów
gwarancji w ramach jednolitego porządku prawnego sprowadza się z kolei do tego,
że: (a) podczas gdy w „prawie prywatnym” o wykorzystaniu określonych instrumentów prawnych mających w konkretnej sytuacji faktycznej służyć realizacji lub
ochronie jakiegoś „interesu lub dobra indywidualnego” rozstrzyga zainteresowany
podmiot w ramach przysługującej mu autonomii woli, to (b) w wypadku „prawa publicznego” sam prawodawca przesądza o powinności prawnej (obowiązku)
ich wykorzystania w określonych sytuacjach przez utworzone w tym celu organy
władzy publicznej, które stosownie do zakresu ich właściwości i w ramach przyznanych im kompetencji sprawują funkcje władzy suwerennej. Należy jednak zwrócić
przy tym uwagę, że zgodnie ze standardami demokratycznego państwa prawnego,
BOC.indb 768
2009-09-11 11:55:00
Dynamika zmian i kontynuacja we współczesnym prawie administracyjnym
769
jeżeli realizacja tych kompetencji należy do organów władzy wykonawczej, które
nie sprawują wymiaru sprawiedliwości, przyjmuje się, że w danym wypadku w grę
wchodzi sprawowanie funkcji administracji publicznej na podstawie przepisów
prawa administracyjnego1.
Ponieważ jednak w wypadku prawa publicznego, w tym także administracyjnego, chodzi o szczególną pozycję wskazanego przez prawodawcę piastuna władzy
suwerennej (organu władzy publicznej) i zleconych mu w celu urzeczywistniania
lub ochrony określonego „interesu lub dobra wspólnego” kompetencji, wprowadzenie do porządku prawnego tego typu rozwiązań prawnych wymaga w każdym
wypadku prawnego uzasadnienia i doprecyzowania. Istnieje przede wszystkim
potrzeba wskazania, jak należy rozumieć lub interpretować niedookreślone pojęcie „interesu lub dobra wspólnego”, które w odnośnym wypadku ma być przedmiotem urzeczywistnienia lub ochrony. Ponieważ jednak pojęcia tego nie sposób
z góry jednoznacznie zdefiniować na gruncie prawa pozytywnego, dlatego zwykle prawodawca konstytucyjny ogranicza się w tym względzie jedynie do wskazania pewnych kategorii dóbr lub wartości o znaczeniu podstawowym2, w celu
wyznaczenia ram aksjologii prawnokonstytucyjnej, w granicach których następnie prawodawca zwykły – zależnie od zmieniających się okoliczności, determinowanych postępem cywilizacyjno-kulturowym oraz rozwojem nauki i techniki
– wprowadza w życie stosownie przepisy, mające służyć ich dookreśleniu, poprzez
formułowanie adekwatnych rozwiązań prawnych w postaci: (a) zarówno prawnomaterialnych przesłanek lub typowych znamion, umożliwiających identyfikację
odpowiednich stanów faktycznych, wskazywanie zamierzonych celów lub programów działania oraz zasad i form prawnych ich realizacji; (b) jak i prawnoformalnych uregulowań dotyczących tworzonych w tym celu struktur organizacyjnych,
zakresu właściwości upoważnionych do działania podmiotów władzy wykonawczej oraz zasad lub trybów postępowań, prowadzonych w związku z wykonywaniem przyznanych kompetencji3. Z tego też względu przyjmuje się, że „prawo administracyjne jest skonkretyzowanym prawem konstytucyjnym”4. Jednocześnie
zwraca się uwagę i na to, że obok typowych, znanych już na gruncie ogólnego prawa administracyjnego i powszechnie stosowanych przez prawodawcę w różnych
obszarach aktywności administracji publicznej pojęć, zasad i instytucji prawnych,
1 Por. P.M. Huber, Allgemeines Verwaltungsrecht, Heidelberg 2009, s. 1 i n.; Prawo administracyjne, pod red. J. Bocia, Wrocław 2007, s. 37 i n.
2 Por. np. art. 5 Konstytucji RP: „Rzeczpospolita Polska strzeże niepodległości i nienaruszalności swojego terytorium, zapewnia wolności i prawa człowieka i obywatela oraz bezpieczeństwo
obywateli, strzeże dziedzictwa narodowego oraz zapewnia ochronę środowiska, kierując się zasadą
zrównoważonego rozwoju”.
3 Por. zwłaszcza: E. Schmidt-Aßmann, Das allgemeine Verwaltungsrecht als Ordnungsidee.
Grundlagen und Aufgaben der verwaltungsrechtlichen Systembildung, 2. Auflage, Berlin–Heidelberg
2006, s. 152 i n.
4 F. Werner, Verwaltungsrecht als konkretisiertes Verfassungsrecht, Deutsches Verwaltungsblatt
1959, s. 527 i n.
BOC.indb 769
2009-09-11 11:55:00
770
ANDRZEJ WASILEWSKI
w poszczególnych dziedzinach szczegółowego prawa administracyjnego pojawiają się również sytuacje, w których właśnie specyfika przedmiotu ich regulacji
– określonego „dobra wspólnego” oraz towarzyszące mu konfiguracje „konfliktów
interesów”, skądinąd zasługujących niejednokrotnie na ochronę prawną – wymusza potrzebę albo niezbędnej adaptacji wykorzystywanych dotychczas pojęć lub
rozwiązań prawnych, albo wręcz wypracowania zupełnie nowych instrumentów
prawnych w tym względzie, co w konsekwencji ma także wpływ na dalszy rozwój
doktryny prawa administracyjnego5. Okazuje się więc, że poszczególne „dziedziny
szczegółowego prawa administracyjnego są spichlerzem stosowanych rozwiązań
oraz zwierciadłem istniejących potrzeb regulacji. Prawnoadministracyjne kształtowanie się systemu następowało zawsze jednocześnie dedukcyjnie i indukcyjnie.
Niekiedy wpływ tego praktycznego materiału poglądowego mógł pozostawać
nieuświadomiony lub niewypowiedziany. Nie może być jednak żadnej wątpliwości co do jego skuteczności. Przebieg i strukturę tego procesu można prześledzić
na przykładzie ujmowania zagadnień prawnośrodowiskowych oraz ich wpływu
na kształtowanie się systemu”6.
2. Stosownie do treści art. 5 Konstytucji RP, „ochrona środowiska” ma być
urzeczywistniana w sposób zgodny z „zasadą zrównoważonego rozwoju”, która tym
samym jest jedną z podstawowych wartości, determinujących aksjologię polskiego
porządku konstytucyjnego. W wyniku tego także pośród przepisów dotyczących
„wolności, praw i obowiązków człowieka i obywatela” zostały określone podstawowe obowiązki władz publicznych w tym zakresie (art. 74 ust. 1 Konstytucji
RP)7 oraz wprowadzony został powszechny obowiązek dbałości o stan środowiska
(art. 86 Konstytucji RP)8. Bliższa konkretyzacja powyższych obowiązków konstytucyjnoprawnych znajduje obecnie wyraz przede wszystkim w przepisach obowią5
Por. I. Lipowicz, Dylematy zmiany siatki pojęciowej w nauce prawa administracyjnego, [w:]
Koncepcja systemu prawa administracyjnego, pod red. J. Zimmermanna, Zjazd Katedr Prawa Administracyjnego i Postępowania Administracyjnego Zakopane 24–27 września 2006 r., Warszawa–Kraków
2007, s. 21 i n.; P. Przybysz, Tradycyjne pojęcia prawa administracyjnego – potrzeba i sposób ich dalszego używania, [w:] Koncepcja systemu prawa administracyjnego..., s. 43 i n.; A. Wiktorowska, Kierunki
zmian w teorii prawnych form działania administracji, [w:] Koncepcja systemu prawa administracyjnego..., s. 359 i n.; A. Kubiak-Kozłowska, Formy konsensualne w postępowaniu administracyjnym, [w:]
Koncepcja systemu prawa administracyjnego..., s. 441 i n.
6 E. Schmidt-Aßmann, op. cit., s. 8–113 i n.
7 Art. 74 Konstytucji RP stanowi: „1. Władze publiczne prowadzą politykę zapewniająca bezpieczeństwo ekologiczne współczesnemu i przyszłym pokoleniom. 2. Ochrona środowiska jest obowiązkiem władz publicznych. 3. Każdy ma prawo do informacji o stanie i ochronie środowiska.
4. Władze publiczne wspierają działania obywateli na rzecz ochrony i poprawy stanu środowiska”,
przy czym praw określonych w tym przepisie „można dochodzić w granicach określonych w ustawie”
(art. 81 Konstytucji RP).
8 Art. 86 Konstytucji RP stanowi: „Każdy jest obowiązany do dbałości o stan środowiska i ponosi odpowiedzialność za spowodowane przez siebie jego pogorszenie. Zasady tej odpowiedzialności
określa ustaw”.
BOC.indb 770
2009-09-11 11:55:00
Dynamika zmian i kontynuacja we współczesnym prawie administracyjnym
771
zującej ustawy – Prawo ochrony środowiska (POŚ)9, w której określone zostały
„zasady ochrony środowiska oraz warunki korzystania z jego zasobów, z uwzględnieniem wymagań zrównoważonego rozwoju” (art. 1 POŚ) oraz podstawowe pojęcia prawne z tego zakresu, w tym przede wszystkim: (a) „środowisko” – rozumiane jako ogół elementów przyrodniczych, w tym także przekształconych w wyniku działalności człowieka, a obejmujących w szczególności powierzchnię ziemi,
kopaliny, wody, powietrze, krajobraz, klimat oraz pozostałe elementy różnorodności biologicznej, a także wzajemne oddziaływanie pomiędzy tymi elementami
(art. 3 pkt 39 POŚ); (b) „ochrona środowiska” – rozumiana jako podjęcie lub zaniechanie działań umożliwiających zachowanie lub przywracanie równowagi przyrodniczej, polegające w szczególności na jego racjonalnym kształtowaniu, przeciwdziałaniu zanieczyszczeniom i przywracaniu elementów przyrodniczych do stanu
właściwego (art. 3 pkt 13 POŚ); oraz (c) „zrównoważony rozwój” – rozumiany jako
taki rozwój społeczno-gospodarczy, w którym następuje proces integrowania działań politycznych, gospodarczych i społecznych, z zachowaniem równowagi przyrodniczej oraz trwałości podstawowych procesów przyrodniczych, w celu zagwarantowania możliwości zaspokajania podstawowych społeczności lub obywateli
zarówno współczesnego pokolenia, jak i przyszłych pokoleń (art. 3 pkt 50 POŚ)10.
Powyższe pojęcia i rozwiązania prawne nawiązują więc do koncepcji konstytucyjno-ustrojowej, traktującej „środowisko” jako wartość obiektywną, stanowiącą „dobro wspólne” (kolektywne – res omnium communis), którego wykorzystanie
i ochrona jest dostępna powszechnie, lecz zawsze w sposób zgodny z wymaganiami „zasady zrównoważonego rozwoju” oraz determinowanymi przez nią rygorami
międzypokoleniowej etyki ekologicznej (sic!)11. Nie oznacza to jednak rezygnacji
z przyjmowanego w naukach ekonomicznych oraz uwzględnianego na gruncie
prawa pozytywnego (także polskiego) tradycyjnego rozróżnienia dóbr (elementów) środowiskowych na takie, które podlegają indywidualnemu zawłaszczaniu
(np. grunty, wody, kopaliny, lasy, zwierzyna) oraz takie, które są traktowane jako
wolne, czyli powszechnie dostępne i niepodlegające regułom gospodarki rynkowej
(np. powietrze)12. Zgodnie z wymaganiami hermeneutyki prawniczej, zakładającej
9
Ustawa z dnia 27 stycznia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska (tekst jedn.: Dz.U. z 2008 r.,
Nr 25, poz. 150 ze zm.) – powoływana jako: POŚ.
10 Por. w tej kwestii: Dokumenty Konferencji Narodów Zjednoczonych „Środowisko i rozwój”
w Rio de Janeiro w dniach 3–14 czerwca 1992 r. – Szczyt Ziemi, Instytut Ochrony Środowiska, Warszawa 1993 r. (s. 565), a zwłaszcza przyjętą wówczas i obejmującą 27 zasad „Deklarację z Rio w sprawie środowiska i rozwoju” (tzw. Karta Ziemi, s. 11–18) oraz sformułowany tam globalny program
działań – tzw. Agenda 21 (s. 19–22).
11 W tej kwestii por. bliżej: G. Pretzmann (Hrsg.), Ökologische Ethik. Manifest eines verantwortungsvollen Umgangs mit der Natur, Stuttgart 2001.
12 Por. na ten temat także: B.S. Frey, Umweltökonomie Kleine Vandenhoeck-Reihe, 3 erweiterte
Auflage, Göttingen 1992 oraz W.W. Pommerehne, A. Ostman, L.P. Feld, A. Hard, Umweltgemeingüter: ein Problemaufriß – Diskussionsbeiträge, Fachbereich Wirtschaftswissenschaft der Universität
des Saarlandes 1994.
BOC.indb 771
2009-09-11 11:55:00
772
ANDRZEJ WASILEWSKI
wzajemne powiązanie tworzenia reguł prawnych oraz ich konkretyzacji (w odniesieniu do regulacji prawnokonstytucyjnej lub prawnoustawowej oraz sądowego
stosowania prawa)13, niezbędne było zatem wprowadzenie do porządku prawnego adekwatnych instrumentów prawnych, mogących zapewnić skuteczną ochronę
„środowiska” również w takim zakresie, w jakim ma ono właśnie charakter „dobra
wspólnego”, co z kolei stawia na porządku dziennym pojawiający się w tym kontekście: z jednej strony – problem wzajemnego stosunku „praw indywidualnych oraz
dóbr kolektywnych”14, z drugiej – zważywszy na to, że pojęcie „dóbr kolektywnych”
obejmować może zarówno dobra środowiskowe, jak i społeczne, jednocześnie problem „sprawiedliwości ekologicznej”15.
Biorąc więc pod uwagę, że „zasada zrównoważonego rozwoju”16, po pierwsze – opiera się na założeniu realizacji celów ochrony środowiska w sposób zgodny z imperatywem „ochrony zintegrowanej” zarówno w aspekcie „zewnętrznym”
(łącznie z urzeczywistnianiem i ochroną pozostałych celów lub dóbr wspólnych
– „integracja zewnętrzna”)17, jak i „wewnętrznym” (zawsze przy uwzględnieniu
łącznie wszystkich elementów przyrodniczych – „integracja wewnętrzna”)18, a po
rugie – uzasadniana jest równocześnie względami prakseologicznymi (koniecznością brania pod uwagę w każdym wypadku realnych możliwości określonego
„miejsca i czasu”), epistemologicznymi (koniecznością uwzględniania aktualnego stanu wiedzy o środowisku, jego cechach oraz o możliwościach i warunkach
realizacji zamierzonych celów) i aksjologicznymi (koniecznością nawiązywania
do określonego i spójnego systemu ocen i wartości, wykluczającego dowolność
formułowanych ocen lub rozstrzygnięć) – jej prawna operacjonalizacja na gruncie
współczesnego prawa doprowadziła do sformułowania szeregu zasad prawnych
13
Por. w tej kwestii: A. Feser, Das Recht im juristischen Denken. Das hermeneutische Prinzip als allgemeine Denkweise juristischer Methodik von der Regelbindung bei der Normsetzung bis zur
Regelkonkretisierung durch den Richter, Baden-Baden 1996, s. 11 i n.; A. Kaufmann, Methodenlehre
der Rechtswissenschaft, Köln 1984, s. 204 i n.
14 Por. R. Alexy, Individuelle Rechte und kollektive Güter, [w:] O. Weinberger (Hrsg.), Internationales Jahrbuch für Rechtsphilosophie und Gesetzgebung, Band 1, 1989, s. 49–70 oraz idem, Recht,
Vernunft, Diskurs. Studien zur Rechtsphilosophie, Frankfurt 1995, s. 232–261.
15 Por. R. Wolf, Gerechtigkeit und Umweltschutz, [w:] H.J. Koch, M. Köhler, K. Seelmann
(Hrsg.), Theorien der Gerechtigkeit, Archiv für Rechts – und Sozialphilosophie – Beihefte, Band 56,
1994, s. 173 i n.
16 Por. bliżej na ten temat: W. Kahl, Der Nachhaltigkeitsgrundsatz im System der Prinzipien des
Umweltrechts, [w:] H. Bauer, D. Czybulka, W. Kahl, A. Voßkuhle (Hrsg.), Umwelt, Wirtschaft und
Recht, Tübingen 2002, s. 111 i n.; W. Kahl, Nachhaltigkeitfähigkeit der parlamentarischen Demokratie,
[w:] K. Lange (Hrsg.), Der Nachhaltigkeitsgrundsatz im Recht. Eine Annäherung, Baden-Baden 2003,
s. 9 i n.; J. Boć, K. Nowacki, E. Samborska-Boć, Ochrona środowiska, Wrocław 2008, s. 54 i n.
17 Na co wskazuje także dyspozycja art. 6 TWE: „Przy ustalaniu i realizacji polityk i działań
Wspólnoty, [...] w szczególności w celu wspierania stałego rozwoju, muszą być brane pod uwagę
wymogi ochrony środowiska naturalnego”.
18 Expressis verbis znalazło to wyraz w dyspozycji art. 5 POŚ: „Ochrona jednego lub kilku elementów przyrodniczych powinna być realizowana z uwzględnieniem ochrony pozostałych elementów”.
BOC.indb 772
2009-09-11 11:55:01
Dynamika zmian i kontynuacja we współczesnym prawie administracyjnym
773
ochrony środowiska19. Pośród nich, w kontekście rozważanego tematu, wskazać warto w szczególności na dwie komplementarne zasady, nakazujące podejmowanie, ze względu na ochronę środowiska, stosownych działań uprzednich
w sensie czasowo-przestrzennym (ex ante)20, a zatem: (a) „zasadę prewencji”21,
mającą na celu unikanie lub minimalizację rozpoznanych już i możliwych niebezpieczeństw lub zagrożeń niebezpieczeństwami dla środowiska, jakie mogłoby
być skutkiem określonych zachowań; oraz (b) „zasadę przezorności”22, mającą
na celu unikanie lub minimalizację nierozpoznanego jeszcze, ale jednak prawdopodobnego lub ewentualnego ryzyka niepożądanych, lecz możliwych skutków
środowiskowych określonych zachowań. W celu umożliwienia efektywnego urzeczywistniania treści obu wymienionych zasad prawnych, w których wyrażona została w istocie ogólna dyrektywa postępowania, nakazująca unikanie zachowań,
mogących spowodować pogorszenie stanu środowiska (in dubio pro securitate),
na gruncie współczesnego prawodawstwa w bogatym arsenale administracyjnoprawnych instrumentów ochrony środowiska, obok klasycznych materialno- i formalnoprawnych środków lub form prawnych działania, pojawiły się również nowe
rozwiązania prawne, które charakteryzują się głównie tym, że: (a) bądź nawiązują
wprawdzie do ujęć tradycyjnych (np. aktu administracyjnego lub jurysdykcyjnego
postępowania administracyjnego), ale ich nie odwzorowują, bowiem z uwagi na
przedmiot i cele tej regulacji poddawane są zwykle niezbędnej adaptacji, a przy
tym z reguły przyjmują kształt złożonego ciągu czynności lub działań prawnych23
(np. prawne regulacje dotyczące systemu tzw. „ocen oddziaływania na środowisko”24 lub postępowania podejmowane w sytuacji „zapobiegania ryzyku środo19
Por. R. Schmidt, W. Kahl, Umweltrecht, 7. Auflage, München 2006, s. 8 i n.; M.M. Kenig-Witkowska, Prawo środowiska Unii Europejskiej. Zagadnienia systemowe, Warszawa 2005, s. 90 i n.;
J. Jendrośka, M. Bar, Prawo ochrony środowiska, Wrocław 2005, s. 257 i n.; J. Boć, K. Nowacki, E. Samborska-Boć, op. cit., s. 133 i n.
20 Por. J.H. Jans, A.K. von der Heide, Europäisches Umweltrecht, Groningen 2003, s. 34 i n.;
R. Sparwasser, R. Engel, A. Voßkuhle, Umweltrecht. Grundzüge des öffentlichen Umweltschutzrechts,
3. Auflage, Heidelberg 2003, s. 70 i n.
21 Por. art. 174 ust. 2 zdanie drugie in principio TWE oraz art. 6 ust. 1 POŚ („Kto podejmuje
działalność mogącą negatywnie oddziaływać na środowisko, jest obowiązany do zapobiegania temu
oddziaływaniu”).
22 Por. art. 174 ust. 2 zdanie drugie in principio TWE oraz art. 6 ust. 2 POŚ („Kto podejmuje działalność, której negatywne oddziaływanie na środowisko nie jest jeszcze w pełni rozpoznane,
jest obowiązany, kierując się przezornością, podjąć wszelkie możliwe środki zapobiegawcze”).
23 Por. A. Chełmoński, Ciąg działań prawnych w gospodarce państwowej jako przedmiot badań.
Propozycja metodologiczna, „Prawo”, t. XXXVIII, Wrocław 1972, s. 17 i n.
24 Por. dyrektywę 2001/42/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 27 czerwca 2001 r.
w sprawie oceny wpływu niektórych planów i programów na środowisko (Dz.Urz. WE L 197 z dnia
21 lipca 2000 r., s. 30 i n., ze zm.); dyrektywę Rady 85/337/EWG z dnia 27 czerwca 1985 r. w sprawie oceny skutków wywieranych przez niektóre przedsięwzięcia publiczne i prywatne na środowisko
naturalne (Dz.Urz. WE L 175 z dnia 5 lipca 1985 r., s. 40 i n., ze zm.); dyrektywę Rady 92/43/EWG
z dnia 21 maja 1992 r. w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory (Dz.Urz.
WE L 206 z dnia 22 lipca 1992 r., s. 7 i n., ze zm.: art. 6–7); oraz ustawę z dnia 3 października 2008 r.
BOC.indb 773
2009-09-11 11:55:01
774
ANDRZEJ WASILEWSKI
wiskowemu”25); (b) bądź też stanowią wyraz nowych i oryginalnych zarazem rozwiązań prawnych albo koncypowanych w nawiązaniu do doświadczeń praktyki
administracyjnej innych krajów („mimetyzm administracyjny”) lub przy wykorzystaniu dorobku innych nauk społecznych (np. w wypadku tzw. „certyfikatów
środowiskowych”26 lub dobrowolnego udziału w tzw. systemie EMAS, czyli „systemie zarządzania i audytu środowiskowego”27).
3. Wskazane tendencje rozwojowe współczesnego prawa administracyjnego,
będące zarówno przyczyną, jak i rezultatem (na zasadzie swoistego „sprzężenia
zwrotnego”) postępującej europeizacji lub globalizacji w ujmowaniu i prawnej regulacji zjawisk społecznych, poprzez zbliżanie lub wręcz ujednolicanie stosowanej
siatki pojęciowo-instytucjonalnej w tym zakresie oraz poprzez dążenie do utylitao udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz.U. z 2008 r., Nr 199, poz. 1227; w szczególności: art. 59–120); por. także w tym kontekście: J.H. Jans, A.K. von der Heide, Europäisches Umweltrecht, 1. Auflage, Groningen 2003, s. 375 i n.; J. Jendrośka, Instytucja prawna oceny oddziaływania
na środowisko, Centrum Prawa Ekologicznego, Wrocław 2005.
25 Por. np. dyrektywę 2001/18/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 12 marca 2001 r.
w sprawie zamierzonego uwalniania do środowiska organizmów zmodyfikowanych genetycznie i uchylająca dyrektywę Rady 90/220/EWG (Dz.Urz. WE L 106 z dnia 17 kwietnia 2001 r.,
s. 1 i n., ze zm.) oraz ustawę z dnia 22 czerwca 2001 r. o organizmach genetycznie zmodyfikowanych
(Dz.U. z 2001 r., Nr 76, poz. 811 ze zm.); por. także w tym kontekście: J.H. Jans, A.K. von der Heide,
op. cit., s. 478 i n.; M. Talik, Zasada przezorności a model podejmowania decyzji w obszarze ochrony
środowiska, „Prawo i Środowisko” 2005, nr 3, s. 43 i n.
26 Por. dyrektywę 2003/87/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 13 października 2003 r.
ustanawiającą system handlu przydziałami emisji gazów cieplarnianych we Wspólnocie oraz zmieniająca dyrektywę Rady 96/61/WE (Dz.Urz. UE L 275 z dnia 25 października 2003 r., s. 32 i n.,
ze zm.) oraz ustawę z dnia 22 grudnia 2004 r. o handlu uprawnieniami do emisji do powietrza gazów cieplarnianych i innych substancji (Dz.U. z 2004 r., Nr 281, poz. 2784 ze zm.); por. także w tym
kontekście: R. Hendler, Umweltzertifikate und Umweltordnungsrecht, [w:] C.E. Eberle, M. Ibler,
D. Lorenz (Hrsg.), Der Wandel des Staates vor den Herausforderungen der Gegenwart. Festschrift für
Winfried Brohm zum 70. Geburtstag, München 2002, s. 375 i n.; I. Appel, Emissionshandel zwischen
ordnungsrechtlicher Emissionsbegrenzung und integriertem Umweltschutz, [w:] H. Bauer, D. Czybulka, W. Kahl, A. Voßkuhle (Hrsg.), op. cit., s. 775 i n.
27 Por. rozporządzenie (WE) nr 761/2001/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 19 marca 2001 r., dopuszczające dobrowolny udział organizacji w systemie zarządzania środowiskiem
i audytu środowiskowego we Wspólnocie (EMAS) (Dz.Urz. UE L 114 z dnia 24 kwietnia 2001 r.,
s. 1 i n., ze zm.) oraz ustawę z dnia 12 marca 2004 r. o krajowym systemie ekozarządzania
i audytu (EMAS) (Dz.U. z 2004 r., Nr 70, poz. 631 ze zm.); por. w tym kontekście także: J.H. Jans,
A.K. von der Heide, op. cit., s. 400 i n.; E. Brandt, Regulierte Selbstregulierung im Umweltrecht,
[w:] Regulierte Selbstregulierung als Steuerungskonzept des Gewährleistungsstaates. Ergebnisse des
Symposiums aus Anlaß des 60. Geburtstages von Wolfgang Hoffmann-Riem, „Die Verwaltung” 2001,
Beiheft 4.; A. Voßkuhle, ‘Regulierte Selbstregulierung’. Zur Karriere eines Schlüsselbegriffs, [w:] Regulierte Selbstregulierung als Steuerungskonzept des Gewährleistungsstaates...; E. Schmidt-Aßmann,
Regulierte Selbstregulierung als verwaltungsrechtlicher Systembildung, [w:] Regulierte Selbstregulierung als Steuerungskonzept des Gewährleistungsstaates...; P. Czepiel, „Eko-audyt” w polskim porządku
prawnym, „Kwartalnik Prawa Publicznego” 2006, nr 1, s. 153 i n.
BOC.indb 774
2009-09-11 11:55:01
Dynamika zmian i kontynuacja we współczesnym prawie administracyjnym
775
ryzacji stosowanych instrumentów prawnych, nawiązujących często do doświadczeń poszczególnych krajowych porządków prawnych w określonej dziedzinie regulacji28, stanowią szczególne wyzwanie dla doktryny prawa administracyjnego.
Ocena znaczenia nowych pojęć lub instrumentów prawnych współczesnego prawa
administracyjnego w kontekście dotychczasowego dorobku dogmatyki i systematyki prawa administracyjnego, a w konsekwencji także sformułowane w jej wyniku
postulaty dotyczące sposobu ich uwzględnienia lub ewentualnej rewizji tego dorobku w niezbędnym zakresie, wymagają bowiem zawsze uprzedniej identyfikacji
i pogłębionej analizy porównawczej (sic!) badanych zjawisk społecznych i towarzyszących im rozwiązań prawnych29.
28 Por. dla przykładu informacje na temat rodowodu prawnego instytucji prawnej „ocen oddziaływania na środowisko”: V.M. Fogelman, Guide to the National Environmental Policy Act, New
York 1990; G. Mezger, Umweltvertäglichkeitsprüfung, Umweltschutz und räumliche Nutzung in den
USA, Berlin 1989.
29 Por. w tej kwestii m.in.: J. Jeżewski, Porównawcze badanie prawa a europeizacja prawa administracyjnego, [w:] Europeizacja polskiego prawa administracyjnego, pod red. Z. Janku, Wrocław
2005, s. 51 i n.; J. Jeżewski, Uwagi o znaczeniu wyników badań porównawczych, [w:] Nowe problemy badawcze w teorii prawa administracyjnego, pod red. J. Bocia, A. Chejbowicza, Wrocław 2009,
s. 251 i n.; E. Schmidt-Aßmann, op. cit., s. 3 i n.; Ch. Starck, Die Rechtswissenschaft in der Zukunft,
[w:] Eberle, M. Ibler, D. Lorenz (Hrsg.), op. cit., s. 567 i n.
BOC.indb 775
2009-09-11 11:55:01