NANERCZOWATE (Anacardiaceae)

NANERCZOWATE (Anacardiaceae)
WYSTĘPOWANIE: gł. obszary tropikalne i subtropikalne, niektóre występują w głębi krain o klimacie umiarkowanym. Rodzajów 73, gatunków 600.
MORFOLOGIA: wyłącznie rośliny o zdrewniałych łodygach (drzewa, krzewy, pnącza i krzewinki). Liście pierzaste, 3-dzielne, pojedyncze,
skrętolegle ułożone, zaopatrzone w zbiorniki z żywicą.
KWIATY: często rozdzielnopłciowe, drobne, zebrane w gęste kwiatostany. Korona przeważnie
promienista, składa się z 5 wolnych płatków,
niekiedy ulega redukcji i powstają kwiaty wtórnie
pojedynczookwiatowe (sam kielich). Pręcików 10, 5
lub zredukowane do 1. Słupek przeważnie1, z 1
szyjką i z 3 znamionami; u prymitywnych przedstawicieli występuje kilka wolnych słupków
(słupkowie apokarpiczne). Zalążnia zwykle górna.
Owadopylne.
OWOCE: pestkowiec, ale też niełupka lub torebka.
orzech i jabłko
nanerczowe
UŻYTKOWANIE: wiele ważnych tropikalnych
drzew owocowych: mango (Mangifera), nanercz
(Anacardium) – nasiona oraz soczyste jabłka nanerczowe powstałe z rozwiniętej szypułki, śliwiec
(Spondias), pistacja (Pistacia) – ponad 50%
tłuszczu. Liczne gatunki z rodzaju sumak (Rhus)
dostarczają garbników, produktów farmaceutycznych, substancji do produkcji laki i werniksu.
Pistacja kleista (P. lentiscus) dostarcza żywicy
mastyks o wszechstronnym zastosowaniu, także
garbników i barwników.
JK
NASTURCJOWATE (Tropaeolaceae)
WYSTĘPOWANIE: Ameryka Pd. (głównie
Andy). Rodzina liczy ponad 90 gatunków.
Najbardziej znane są gatunki z rodzaju nasturcja
(Tropaeolum).
MORFOLOGIA: wyłącznie rośliny zielne z wodnistym, cierpkim sokiem; często płożące się lub
pnące (organem czepnym jest ogonek liściowy).
Liście skrętolegle ułożone, zwykle tarczowate,
(ogonek liściowy przytwierdzony jest w środku
blaszki). Na liściach nasturcji występuje zjawisko
gutacji czyli aktywne wydzielanie wody przez szparki
wodne.
KWIATY: przeważnie duże i efektownie zabarwione. Stoją pojedynczo w kątach liści, rzadziej
zebrane są w baldaszki. Obupłciowe, grzbieciste,
o okwiecie podwójnym. Kielich składa się z 5
działek, przy czym jedna z nich opatrzona jest
workowatą wypustką, zwaną ostrogą. Płatków
korony 5, wolnych, niejednakowych (2 górne są
gutacja
większe od pozostałych). Pręcikowie, złożone z 8
pręcików, otacza słupek górny o zalążni 3-komorowej. Owado- i ptakopylne.
OWOCE: rozłupnia rozpadająca się na 3 rozłupki.
UŻYTKOWANIE: ze względu na piękne kwiaty
liczne gatunki uprawia się jako gatunki ozdobne.
Jadalne: nasturcja bulwiasta (T. tuberosum) – bulwy
skrobiowe, nasturcja większa (T. maius) – liście
spożywane są jak sałata, a niedojrzałe owoce
i pączki kwiatowe stanowią namiastkę kaparów;
przeciwdziała rozwojowi mszycy wełnistej.
JK
– 41 –