MORWOWATE (Moraceae) MYDLEŃCOWATE (Sapindaceae)

MORWOWATE (Moraceae)
WYSTĘPOWANIE: kraje tropikalne i subtropikalne. Rodzina liczy ponad 1500 gat.
MORFOLOGIA: drzewa względnie krzewy, rośliny zielne (Dorstenia). Posiadają w łodygach i liściach
sok mleczny. Liście pojedyncze, całkowite, ząbkowane lub klapowate; ustawione zwykle skrętolegle.
KWIATY: 1- płciowe, drobne zebrane są w różnie
wykształcone kwiatostany wierzchotkowe. Okwiat
4- (2- do 6-) listkowy, zwykle wolny. Pręciki najczęściej
4, wolne. W kwiatach męskich występuje często
słupek szczątkowy. Słupek 1, górny. U niektórych
rodzajów (Ficus) oś kwiatostanowa tworzy kuliste
lub gruszkowate rozszerzenie, wewnątrz którego
znajdują się męskie kwiaty w górnej i żeńskie w dolnej części, względnie same tylko żeńskie. Figa (Ficus
carica) posiada kwiaty 2 - postaciowe: w jednych
kwiatostanach rozwijają się słupki długoszyjkowe
z wyraźnym znamieniem, w innych słupki krótkoszyjkowe. Owady zapylające (osy) składają jajka do
tych ostatnich, a rozwijające się larwy zjadają
zalążki i kwiatostany, stają się płonne. Z kwiatów
żeńskich długoszyjkowych rozwijają się normalne
owoce.
OWOCE: pestkowce lub orzeszki zebrane
w owocostany (łączeniem są mięsiste działki
okwiatu). Jadalna „figa” jest rozszerzonym dnem
kwiatowym.
UŻYTKOWANIE: morwy (Morus) są pokarmem dla jedwabników. Do celów spożywczych
uprawiane są: chlebowiec (Artocarpus), brosimum
mleczodrzew (Brosimum galactodendron). Papierówka chińska (Broussonetia papyrifera) dostarcza
łyka do wyrobów papieru. Liczne gatunki Cercopia
dostarczają kauczuku. Wiele gatunków ozdobnych
i leczniczych.
JK
MYDLEŃCOWATE (Sapindaceae)
WYSTĘPOWANIE: obszary tropikalne i subtropikalne. Rodzina liczy około 2000 gatunków.
MORFOLOGIA: drzewa i krzewy, nierzadko liany
z czepnymi wąsami, sporadycznie rośliny zielne.
Liście ułożone przeważnie skrętolegle, pierzasto
złożone. W tkankach często obecne są przewody
z sokiem mlecznym, żywice oraz saponiny – substancje trujące, pieniące się po zetknięciu z wodą
jak mydło. U tropikalnych lian z rodzajów Serjania
i Paullinia w łodydze występuje kilka walców drewna.
KWIATY: drobne, niepozorne, przeważnie lekko
grzbieciste, zebrane w złożone, wierzchotkowato –
groniaste kwiatostany; obupłciowe lub wtórnie rozdzielnopłciowe. 5-działkowy kielich i 5- płatkowa,
wolna korona otaczają dobrze wykształcony krążek
miodnikowy. Pręcików 8, stoją po wewnętrznej
stronie krążka. Słupek górny. Owadopylne.
OWOCE: bardzo różne: torebki, niełupki, rozłupnie
lub jagody.
przekrój
łodygi liany
UŻYTKOWANIE: liczne drzewa owocowe: liczi
chińskie (Litchi sinensis), longan (Euphoria longan),
jagodzian pulasan (Nephelium mutabile), j. rambutan (N. lappaceum), bligia pospolita (Blighia sapida).
Osmęta beczkowana (Paullinia cupana) dostarcza
nasion zawierających więcej kofeiny (6,5%) niż kawa. Owoce mydleńca właściwego (Sapindus saponaria) zawierają tak dużo saponin, że można ich
używać do prania zamiast mydła.
JK
– 40 –