Ocena częstotliwości spożycia produktów spożywczych przez

Galiński
Probl
HigGEpidemiol
i wsp. Ocena
2016,
częstotliwości
97(3): 251-254
spożycia produktów spożywczych przez studentów zależnie od ich płci
251
Ocena częstotliwości spożycia produktów spożywczych
przez studentów zależnie od ich płci
Evaluation of frequency of food products consumption among the students according
to their gender
Grzegorz Galiński, Jolanta Czarnocińska, Katarzyna Zaborowicz, Paweł Durczewski,
Paulina Kaźmierczak, Karolina Górska
Katedra Higieny Żywienia Człowieka, Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu
Wprowadzenie. Prawidłowe żywienie jest jednym z głównych determinantów
zachowania zdrowia oraz sprawności fizycznej i umysłowej. Czynnik ten
nabiera szczególnego znaczenia w przypadku młodzieży akademickiej,
z powodu wielu błędów żywieniowych, wynikających ze zmiany stylu życia
studiującej młodzieży.
Cel. Ocena częstotliwości spożycia produktów spożywczych i potraw przez
studentów w zależności od ich płci.
Materiały i metody. Badania przeprowadzono wśród 456 studentów,
wykorzystując kwestionariusz QEB, umożliwiający ocenę częstotliwości
spożycia produktów spożywczych. Użyto 6 kategorii częstotliwości spożycia
(nigdy, 1-3 razy w miesiącu, raz w tygodniu, kilka razy w tygodniu, raz
dziennie, kilka razy w ciągu dnia), które skonwertowano na częstotliwość
dzienną.
Wyniki. Płeć w istotny sposób różnicowała częstotliwość spożycia owoców,
warzyw, przetworów i potraw mięsnych, ziemniaków, potraw smażonych,
mleka, zup w proszku, konserw warzywnych, owocowych, mięsnych,
rybnych i mieszanych, żywności typu fast food oraz napojów gazowanych,
alkoholowych i energetyzujących. Kobiety częściej niż mężczyźni spożywały
owoce i warzywa, natomiast mężczyźni cechowali się większą częstotliwością
spożycia pozostałych analizowanych produktów, potraw i napojów.
Wnioski. Uzyskane wyniki sugerują, że studentki charakteryzują się bardziej
prozdrowotnymi zachowaniami żywieniowymi aniżeli studenci.
Introduction. Proper nutrition is a major determinant of health and
physical and mental capacity. It is especially significant in the case of
students who make many nutritional errors, which it is a result of the change
in the lifestyle of university population.
Aim. The evaluation of frequency of consumption of food products and
dishes among the students by their gender.
Material & Method. The study was conducted on 456 students using
a QEB questionnaire assessing frequency of food products consumption.
6 categories of consumption frequency were used (‘never’, ‘1-3 times
a month’, ‘once a week’, ‘several times a week’, ‘once a day’, ‘several times
a day’) and converted to a daily frequency.
Results. Gender significantly differentiated the frequency of consumption
of fruit, vegetables, meat products and dishes, potatoes, fried foods, milk,
instant soups, canned vegetables and fruit, canned meat and fish, canned
mixed dishes, fast food, carbonated, alcoholic and energy drinks. The women
were more likely than men to consume fruit and vegetables, while the rest of
the analyzed products and drinks were more frequently eaten by the men.
Conclusion. The results suggest that health-promoting nutritional
behaviors among students are more common for women than men.
Key words: frequency of consumption, food products, students, gender
Słowa kluczowe: częstotliwość spożycia, produkty spożywcze, studenci, płeć
© Probl Hig Epidemiol 2016, 97(3): 251-254
www.phie.pl
Nadesłano: 11.08.2015
Zakwalifikowano do druku: 20.08.2016
Wprowadzenie
Sposób odżywiania się, obok aktywności fizycznej,
stanowi najważniejszy czynnik decydujący o zdrowiu
człowieka [1, 2]. Prawidłowo skomponowana dieta nie
tylko sprzyja zachowaniu dobrego stanu zdrowia, ale
również pozwala na pełniejsze wykorzystanie możliwości psychicznych i fizycznych organizmu [3]. Na
sposób zaspokajania potrzeb żywieniowych wpływa
wiele czynników związanych ze środowiskiem ze-
Adres do korespondencji / Address for correspondence
dr inż. Grzegorz Galiński
Katedra Higieny Żywienia Człowieka
Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu
ul. Wojska Polskiego 31, 60-624 Poznań
tel. 618 48 73 33, e-mail: [email protected]
wnętrznym oraz indywidualne postawy wobec żywności i cechy osobnicze, w tym między innymi płeć [4-6].
Grupą osób szczególnie narażoną na nieprawidłowy sposób odżywiania się i wynikające z tego
negatywne konsekwencje zdrowotne jest młodzież
akademicka. Studenci wchodząc w dorosłe życie zaczynają sami decydować o sobie, w tym również o tym,
co i w jakich ilościach spożywają. Mieszkanie poza
domem rodzinnym, dzielenie nauki i zajęć na uczel-
252
Probl Hig Epidemiol 2016, 97(3): 251-254
ni z pracą dorywczą, często zmienia ich zachowania
żywieniowe. W większości przypadków skutkuje to
nieprawidłowym sposobem odżywiania się, przede
wszystkim nieregularnymi i mało urozmaiconymi
posiłkami oraz brakiem aktywności fizycznej [6-9].
Ponadto znaczna część młodych kobiet dostrzega wiele
mankamentów dotyczących własnej sylwetki i testuje
coraz bardziej restrykcyjne diety, podczas gdy mężczyźni najczęściej nie zwracają większej uwagi na to
co spożywają [10]. Takie zaniedbywanie organizmu,
utrzymujące się przez dłuższy czas, może pociągać za
sobą niekorzystne skutki zdrowotne.
Cel
Ocena częstotliwości spożycia wybranych produktów spożywczych, potraw i napojów przez studentów
w zależności od ich płci.
Materiały i metody
Badania przeprowadzono z udziałem 456 studentów (277 kobiet i 179 mężczyzn). Średnia wieku
badanych osób wynosiła 23 lata. Dobór próby był
celowy, przy czym wzięto pod uwagę profil studiów
jako kryterium włączające, przestrzegając założenia,
aby po ok. 1/3 studentów reprezentowało kierunki humanistyczne, przyrodnicze i techniczne. Stosunkowo
dużo respondentów mieszkało na wsi oraz w miastach
o liczbie mieszkańców 20-100 tys. (odpowiednio 36
i 30%), a przeważająca część ankietowanych miesz-
kała z rodziną i określiła swoją sytuację ekonomiczną
jako przeciętną (odpowiednio 68 i 69%).
W badaniach wykorzystano kwestionariusz
QEB (Questionnaire of Eating Behaviour) służący do
badania zachowań żywieniowych i opinii na temat
żywności i żywienia, opracowany przez Zespół Behawioralnych Uwarunkowań Żywienia Komitetu Nauki
o Żywieniu Człowieka PAN, który stał się podstawą
nowej wersji kwestionariusza o akronimie KomPAN
[11]. Kwestionariusz umożliwiał m.in. ocenę częstotliwości spożycia produktów, potraw i napojów.
W celu ułatwienia sposobu opracowania i interpretacji
wyników wykorzystano rekomendowane wskaźniki
dla poszczególnych kategorii częstotliwości spożycia,
wyrażonych jako krotność/dzień. Użyto sześciu kategorii częstotliwości spożycia z następującymi wskaźnikami częstotliwości dziennej, podanymi w nawiasach:
nigdy (0), 1-3 razy w miesiącu (0,06), raz w tygodniu
(0,14), kilka razy w tygodniu (0,5), raz dziennie (1)
oraz kilka razy w ciągu dnia (2). Uzyskane wyniki
zweryfikowano statystycznie przy pomocy testu Kołmogorowa-Smirnowa.
Wyniki
Tabela I przedstawia częstotliwość spożycia produktów spożywczych przez badanych studentów w zależności od ich płci. Jak wynika z tego zestawienia, największą dzienną częstotliwość spożycia stwierdzono
w przypadku owoców i warzyw, jednakże była ona zbyt
Tabela I. Częstotliwość spożycia produktów spożywczych i potraw przez studentów zależnie od ich płci (średnia dzienna ± błąd standardowy średniej)
Table I. Frequency of food products and dishes consumption among the students according to their gender (daily mean ± standard error of mean)
Ogółem /Total
Kobiety /Women
Mężczyźni /Men
p
Owoce /Fruit
Produkty spożywcze i potrawy /Food products and meals
0,79±0,027
0,86±0,037
0,69±0,039
<0,01
Warzywa /Vegetables
0,74±0,025
0,82±0,034
0,63±0,035
<0,001
Przetwory i potrawy mięsne /Meat products and dishes
0,62±0,021
0,56±0,022
0,72±0,039
<0,001
Słodycze /Sweets
0,61±0,025
0,60±0,032
0,63±0,040
ni
Soki owocowe i warzywne /Fruit and vegetable juices
0,56±0,025
0,56±0,032
0,56±0,040
ni
Sery żółte /Hard cheeses
0,48±0,019
0,46±0,024
0,52±0,031
ni
Fermentowane napoje mleczne /Fermented milk products
0,46±0,019
0,48±0,025
0,43±0,027
ni
Ziemniaki /Potatoes
0,46±0,013
0,41±0,014
0,54±0,024
<0,001
Potrawy smażone /Fried foods
0,41±0,014
0,37±0,016
0,48±0,024
<0,001
Mleko /Milk
0,40±0,020
0,35±0,022
0,47±0,039
<0,01
Sery twarogowe /Cottage cheeses
0,40±0,017
0,37±0,021
0,43±0,028
ni
Pieczywo razowe /Wholegrain bread
0,38±0,025
0,40±0,032
0,34±0,039
ni
Napoje gazowane /Carbonated drinks
0,30±0,020
0,22±0,022
0,41±0,036
<0,001
Zupy w proszku/inne produkty gotowe /Instant soups/other ready to eat products
0,18±0,013
0,13±0,013
0,26±0,026
<0,001
Napoje alkoholowe/Alcoholic drinks
0,17±0,012
0,12±0,010
0,23±0,025
<0,001
Konserwy warzywne i owocowe /Canned vegetables and fruit
0,16±0,010
0,14±0,012
0,19±0,016
<0,01
Przetwory i potrawy z ryb /Fish products and dishes
0,14±0,008
0,13±0,007
0,16±0,018
ni
Potrawy z nasion strączkowych /Legume dishes
0,13±0,009
0,12±0,009
0,14±0,020
ni
Żywność typu fast food /Fast food
0,13±0,008
0,11±0,007
0,16±0,017
<0,001
Konserwy mięsne, rybne i mieszane /Canned meat, fish and mixed
0,12±0,011
0,09±0,009
0,18±0,022
<0,001
Napoje energetyzujące /Energy drinks
0,10±0,011
0,08±0,010
0,14±0,022
<0,05
p – poziom istotności /level of significance; ni – różnica nieistotna statystycznie /no statistically significant difference
Galiński G i wsp. Ocena częstotliwości spożycia produktów spożywczych przez studentów zależnie od ich płci
mała w stosunku do zaleceń żywieniowych. Ankietowane osoby deklarowały najmniejszą częstotliwość
spożycia konserw mięsnych, rybnych i mieszanych
oraz napojów energetyzujących. Analiza statystyczna uzyskanych wyników wykazała, że płeć w istotny
sposób różnicowała częstotliwość spożycia owoców,
warzyw, przetworów i potraw mięsnych, ziemniaków,
potraw smażonych, mleka, zup w proszku, konserw
warzywnych, owocowych, mięsnych, rybnych i mieszanych, żywności typu fast food oraz napojów gazowanych, alkoholowych i energetyzujących. Kobiety
częściej niż mężczyźni spożywały owoce i warzywa,
natomiast w przypadku pozostałych analizowanych
produktów, potraw i napojów większą częstotliwość
spożycia odnotowano wśród badanych mężczyzn.
Dyskusja
Uzyskane w pracy wyniki potwierdzają wcześniejsze doniesienia innych autorów, wskazujące na błędy
żywieniowe często popełniane przez polskich studentów, do których należy zaliczyć przede wszystkim
małe urozmaicenie spożywanych posiłków oraz zbyt
małą podaż pełnoziarnistych produktów zbożowych,
mleka i jego przetworów, ryb oraz warzyw i owoców
[9, 12‑16]. Trafalska i Grzybowski [15], oceniając
zachowania żywieniowe studentów Uniwersytetu
Medycznego w Łodzi, stwierdzili nieregularność spożywanych przez nich posiłków oraz małe spożycie ryb,
świeżych warzyw i pełnoziarnistych produktów zbożowych. Większość badanych przez nich studentów spożywała żywność typu fast food, chociaż częstotliwość
jej spożycia nie była większa niż 1-2 razy w miesiącu.
Podobne wyniki uzyskali Szponar i Krzyszycha [16],
którzy analizowali sposób odżywiania się studentów
Uniwersytetu Medycznego w Lublinie. Autorzy ci
wykazali w dietach badanej grupy młodzieży akademickiej zbyt małą podaż mleka i jego przetworów,
a także ryb oraz owoców i warzyw. Ponadto znaczna
część lubelskich studentów spożywała produkty typu
253
instant, przy czym częściej wybierali je mężczyźni,
którzy charakteryzowali się także częstszym spożyciem żywności typu fast food, mięsa czerwonego i pieczywa białego. Również Rodziewicz-Gruhn i Połacik
[6], a także Rasińska [17] i Kowalska [18] oraz Likus
i wsp. [19], badając sposób odżywiania się studentów
polskich uczelni wyższych wykazali, że płeć jest istotnym czynnikiem różnicującym niektóre zachowania
żywieniowe młodzieży akademickiej.
Wyniki badań prezentowane w niniejszej pracy
wskazują na nieprawidłowe zachowania żywieniowe
studentów, które mogą sprzyjać rozwojowi chorób
dietozależnych. Niewłaściwy sposób odżywiania się,
związany z niedostosowaną do potrzeb organizmu
ilością i strukturą spożywanej żywności, stanowi jeden
z ważniejszych czynników ryzyka rozwoju tych chorób [20, 21], które nadal są poważnym problemem
zdrowotnym i główną przyczyną zgonów w krajach
wysokorozwiniętych i szybko rozwijających się, w tym
również w Polsce [22-24]. Tymczasem jak donosi Gacek [25], edukacja żywieniowa może przyczyniać się
do wzrostu poziomu wiedzy konsumentów i sprzyjać
poprawie ich zachowań żywieniowych. Stąd też wydaje
się, iż istnieje potrzeba podejmowania działań edukacyjnych, służących propagowaniu zasad racjonalnego
odżywiania wśród młodzieży akademickiej.
Wnioski
1. Badane kobiety częściej od mężczyzn spożywały
owoce i warzywa, podczas gdy mężczyźni cechowali się większą częstotliwością spożycia przetworów i potraw mięsnych, ziemniaków, mleka,
potraw smażonych, konserw, zup w proszku, żywności typu fast food oraz napojów alkoholowych,
gazowanych i energetyzujących.
2. Uzyskane wyniki sugerują, że studentki charakteryzują się bardziej prozdrowotnymi zachowaniami
żywieniowymi aniżeli studenci.
Piśmiennictwo / References
1. Łaszek M, Nowacka A, Gawron-Skarbek A, Szatko F.
Negatywne wzorce zachowań zdrowotnych studentów.
Część II. Aktywność ruchowa i nawyki żywieniowe. Probl
Hig Epidemiol 2011, 92(3): 461-465.
2. Willett WC, Stampfer MJ. Current evidence on healthy
eating. Ann Rev Public Health 2013, 34: 77-95.
3. Pilch W, Janiszewska R, Makuch R i wsp. Racjonalne
odżywianie i jego wpływ na zdrowie. Hygeia Public Health
2011, 46(2): 244-248.
4. Jeżewska-Zychowicz M. Zachowania żywieniowe i ich
uwarunkowania. SGGW, Warszawa 2007.
5. Zaborowicz K, Czarnocińska J, Galiński G, et al. Evaluation
of selected dietary behaviours of students according to gender
and nutritional knowledge. Rocz PZH 2016, 67(1): 45-50.
6. Rodziewicz-Gruhn J, Połacik J. Diagnoza nawyków
żywieniowych studentów różnych kierunków studiów
w Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie. PNAJD
Kult Fiz 2013, 12(2): 173-191.
7. Malara B, Góra-Kupilas K, Jośko J. Odżywianie się i inne
elementy stylu życia studentów Politechniki Śląskiej –
doniesienie wstępne. Zdr Publ 2006, 116(1): 132-134.
8. Uramowska-Żyto B, Kozłowska-Wojciechowska M, Jarosz A,
Makarewicz-Wujec M. Wybrane elementy stylu życia
studentów wyższych uczelni w świetle badań empirycznych.
Rocz PZH 2004, 55(2): 171-179.
9. Myszkowska-Ryciak J, Kraśniewska A, Harton A i wsp.
Porównanie wybranych zachowań żywieniowych studentek
Akademii Wychowania Fizycznego i Szkoły Głównej
Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie. Probl Hig Epidemiol
2011, 92(4): 931-934.
254
10. Neumark-Sztainer D, Paxton SJ, Hannan PJ, et al. Does
body satisfaction matter? Five-year longitudinal associations
between body satisfaction and health behaviors in adolescent
females and males. J Adolesc Health 2006, 39(2): 244-251.
11. http://www.knozc.pan.pl/images/Kwestionariusz_
KomPAN.pdf (10.05.2015).
12. Bieżanowska-Kopeć R, Stańczyk A, Kopeć A, Leszczyńska T.
Częstotliwość spożycia wybranych produktów bogatych
w przeciwutleniacze przez studentów wyższych uczelni
województwa małopolskiego. Bromat Chem Toksykol 2012,
45(3): 1082-1086.
13. Czaja J, Rypina M, Lebiedzińska A. Ocena częstotliwości
spożycia warzyw i owoców wśród studentów trójmiejskich
uczelni. Rocz PZH 2009, 60(1): 35-38.
14. Głodek E, Gil M, Rudy M, Pawlos M. Ocena częstotliwości
spożycia przez studentów wybranych źródeł błonnika
pokarmowego. Rocz PZH 2011, 62(4): 409-412.
15. Trafalska E, Grzybowski A. Zwyczaje i zachowania żywieniowe
studentów z łódzkiego Uniwersytetu Medycznego. Now Lek
2003, 72(2): 120-123.
16. Szponar B, Krzyszycha R. Ocena sposobu odżywiania
studentów Uniwersytetu Medycznego w Lublinie w roku
akademickim 2007-2008. Bromat Chem Toksykol 2009,
42(2): 111-116.
Probl Hig Epidemiol 2016, 97(3): 251-254
17. Rasińska R. Nawyki żywieniowe studentów w zależności od
płci. Now Lek 2012, 81(4): 354-359.
18. Kowalska A. Zwyczaje żywieniowe studentów Uniwersytetu
Ekonomicznego we Wrocławiu. Rocz PZH 2010, 61(3):
277-282.
19. Likus W, Milka D, Bajor G, et al. Dietary habits and physical
activity students from the Medical University of Silesia in
Poland. Rocz PZH 2013, 64(4): 317-324.
20. Mozaffarian D. Dietary and policy priorities for cardiovascular
disease, diabetes, and obesity: a comprehensive review.
Circulation 2016, 133(2): 187-225.
21. Wądołowska L. Żywieniowe podłoże zagrożeń zdrowia
w Polsce. UWM, Olsztyn 2010.
22. Walentukiewicz A, Łysak A, Wilk B. Ocena sposobu żywienia
studentów w kontekście profilaktyki chorób cywilizacyjnych.
Probl Hig Epidemiol 2014, 95(3): 772-777.
23. Global action plan for the prevention and control of
noncommunicable diseases 2013-2020. WHO, Geneva 2013.
24. Rocznik Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej 2015. GUS,
Warszawa 2015.
25. Gacek M. Próba ewaluacji edukacji żywieniowej wśród
studentek Akademii Wychowania Fizycznego w Krakowie.
Now Lek 2007, 76(1): 25-28.