Ujemny wynik rozliczeń transakcji forward stanowi koszt uzyskania

Wrocław, 11.02.2014 r.
NEWSLETTER Nr 5/2014/Tax1
UJEMNY WYNIK ROZLICZEŃ TRANSAKCJI FORWARD
STANOWI KOSZT UZYSKANIA PRZYCHODU
W dniu 05.06.2013 r. Naczelny Sąd Administracyjny (dalej: „NSA”) wydał wyrok w sprawie o sygn.
akt II FSK 1984/11, w którym uznał, że jeżeli wynik rozliczeń transakcji forward stosowanych
najczęściej w celu zmniejszenia ryzyka kursowego (zabezpieczenia operacji gospodarczych) jest
dodatni, to podatnik osiąga przychód w rozumieniu ustawy o CIT2, natomiast wydatki
podatnika związane z ujemnym wynikiem rozliczenia ww. transakcji forward stanowią koszty
uzyskania przychodów.
Omawiany wyrok NSA zapadł na tle stanu faktycznego, w którym Spółka prowadziła działalność
gospodarczą na szeroko rozumianym rynku medialnym w Polsce, będąc jednocześnie nadawcą
programów telewizyjnych. W ramach prowadzonej działalności Spółka zawierała umowy zakupu
urządzeń umożliwiających odbiór programów w technologii HD, nagrywanie wybranych pozycji
programowych oraz zapewniającej dostęp do biblioteki filmów i programów na życzenie. Umowy te
przewidywały obowiązek zapłaty przez Spółkę na rzecz dostawcy ceny zakupu urządzeń uzgodnionej
w dolarach amerykańskich (USD) przeliczonej na PLN według średniego kursu NBP z dnia
potwierdzenia odbioru urządzeń przez Spółkę. Cena zakupu urządzeń była wyrażona w USD, więc
z jej zapłatą związane było ryzyko kursowe. W celu zabezpieczenia ryzyka kursowego Spółka
zawierała z niektórymi bankami transakcje terminowe forward. W ich ramach uzgadniano z bankiem,
że w z góry określonym terminie nabędzie określoną kwotę w zamian za określoną kwotę PLN
obliczoną według z góry przyjętego w umowie kursu wymiany USD/PLN (kurs terminowy).
Rozliczenie transakcji mogło odbywać się poprzez faktyczne nabycie waluty bazowej lub mieć
charakter nierzeczywisty. Spółka przedstawiła zasady rozliczania transakcji forward przewidujące
rozliczenie nierzeczywiste, polegające na tym, iż faktycznie nie nabywa od banku określonej
w umowie kwoty USD waluty bazowej, lecz w zależności od wartości kursu spot w dacie realizacji.
Przedmiotem wątpliwości spółki była kwestia dotycząca momentu, w którym, w przypadku
rozliczenia nierzeczywistego transakcji forward, kwota w PLN płacona przez Spółkę na rzecz
banku będzie stanowić koszt uzyskania przychodów Spółki zgodnie z art. 15 ust. 1 i ust. 4-4e
ustawy o CIT?
W ocenie Spółki, jeżeli przy rozliczeniu nierzeczywistym transakcji forward w dacie realizacji kurs
spot będzie niższy od kursu terminowego, wówczas kwota w PLN płacona na rzecz banku będzie
stanowić koszt uzyskania przychodów w dniu jej poniesienia. Spółka wskazała również, że wydatki
1
Niniejszy Newsletter nie stanowi porady prawnej ani podatkowej.
2
Ustawa z dnia 15.02.1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (Dz.U.2011.74.397 j.t. z późn. zm.; dalej: „ustawa o CIT”).
ponoszone przez nią na rzecz banku z tytułu nierzeczywistego rozliczenia transakcji forward, gdy kurs
spot jest niższy od kursu terminowego, stanowią koszty uzyskania przychodów Spółki w rozumieniu
art. 15 ust. 1 ustawy o CIT. Spółka stwierdziła także, że kwestia momentu rozpoznania kosztów
uzyskania przychodów może być rozpatrywana w kontekście potencjalnego uznania ponoszonych
przez Spółkę wydatków z tytułu rozliczenia transakcji forward za koszty bezpośrednio związane
z przychodami lub koszty pośrednio związane z przychodami Spółki.
NSA zgodził się z ww. stanowiskiem Spółki. NSA wyjaśnił, iż w świetle art. 16 ust. 1b ustawy o CIT,
przez pochodne instrumenty finansowe rozumie się prawa majątkowe, których cena zależy
bezpośrednio lub pośrednio od ceny towarów, walut obcych, waluty polskiej, złota dewizowego,
platyny dewizowej lub papierów wartościowych, albo od wysokości stóp procentowych lub indeksów,
a w szczególności opcje i kontrakty terminowe. Wartość pochodnego instrumentu finansowego jest
uzależniona od wartości elementu bazowego. Rozliczenie instrumentu pochodnego następuje
w przyszłości, przy czym strony już w momencie zawarcia umowy ustalają, po jakiej cenie nastąpi to
rozliczenie. Taki sposób rozliczania instrumentów pochodnych wiąże się z funkcją ubezpieczeniową
instrumentów pochodnych, która polega na zabezpieczeniu posiadacza przed ryzykiem związanym ze
wzrostem lub spadkiem cen instrumentów pierwotnych (towaru, waluty). Co jest niezwykle istotne,
zgodnie z art. 16 ust. 1 pkt 8b) ustawy o CIT, nie uważa się za koszty uzyskania przychodów
wydatków związanych z nabyciem pochodnych instrumentów finansowych - do czasu realizacji praw
wynikających z tych instrumentów albo rezygnacji z realizacji praw wynikających z tych
instrumentów albo ich odpłatnego zbycia - o ile wydatki te nie powiększają wartości początkowej
środka trwałego oraz wartości niematerialnych i prawnych. Zdaniem NSA, ww. przepis wprowadza
jedynie ograniczenie czasowe, co do początkowego momentu, od którego podatnik uprawniony jest do
rozpoznania kosztów z powyższego tytułu. Wyłączenie z kosztów uzyskania przychodów wydatków
związanych z nabyciem pochodnych instrumentów finansowych ograniczone jest bowiem tym, czy
wydatki te nie powiększają wartości początkowej środka trwałego oraz wartości niematerialnych
i prawnych. W przypadku natomiast ujemnego wyniku na tego typu transakcjach kwestię
potrącalności kosztów podatkowych w czasie reguluje przede wszystkim art. 15 ust. 4 i nast. ustawy
o CIT.
W związku z powyższym strata poniesiona na realizacji nierzeczywistych instrumentów
pochodnych stanowi, zdaniem NSA, koszt uzyskania przychodu – kontrakty na realizację
instrumentów pochodnych zawsze zawierane są w celu osiągnięcia przychodów. Powstanie tego
rodzaju straty jako kategorii kosztu uzyskania przychodu powinno być rozpatrywane zgodnie
z regułami wyrażonymi w art. 15 ust. 1 i ust. 4 oraz ust. 5a - 5d ustawy o CIT, a w szczególności tych
spośród wskazanych przepisów, które decydują o potrącalności kosztów w czasie. Rozwiązania
prawne przyjęte w ustawie dotyczące potrącalności kosztów w czasie pozwalają na wyróżnienie
kosztów bezpośrednio związanych z uzyskaniem przychodu oraz – jako odrębnej kategorii – kosztów
pośrednio związanych z przychodem. Aczkolwiek brak jest prawnych definicji obu tych pojęć, należy
przyjąć, iż do kosztów bezpośrednio związanych z uzyskaniem przychodu zalicza się koszty
poniesione w celu osiągnięcia przychodów, a do kosztów innych niż koszty związane z przychodem
zaliczyć należy wszystkie te wydatki, które są ponoszone w celu zachowania albo zabezpieczenia
źródła przychodu. Z treści przepisu art. 15 ust. 4 ustawy o CIT wynika, że zasadą jest, iż koszty
poniesione w celu uzyskania przychodów można potrącić w roku podatkowym, w którym przychód
ten wystąpił albo – racjonalnie oceniając – powinien wystąpić.
W razie dalszych pytań pozostajemy do Państwa dyspozycji.
2