Zagrożenia w produkcji drobiaskiej

OID (282) 3/2015
Zagrożenia w produkcji
drobiaskiej
Od kilku lat obserwuje się na świecie zwiększenie produkcji mięsa drobiowego, której krzywa
wzrostu w poszczególnych regionach i krajach
ma inny kształt modelowany aktualnie tam panującą sytuacją gospodarczą i polityczna oraz
stanem zdrowotnym drobiu. Wg Gilewskiego i Wężyka (OID, 12/2014), średnie światowe
spożycie mięsa drobiowego wynosi 14,4 kg/głowę w porównaniu do 15,4 kg wieprzowiny i 8,9
kg jaj. Siedmiokrotny wzrost w latach 19672012 produkcji mięsa drobiowego i 4-krotny
jaj jest ogromnym wyzwaniem dla zrównoważonego rozwoju sektora żywnościowego.
Z danych opublikowanych przez Stowarzyszenie Przetwórców i Handlu Mięsem Drobiowym w UE (AVEC) wynika, że produkcja mięsa kurcząt brojlerów w UE zwiększała
się od 2009 r. i osiągnęła w 2013 r. - 10.17 mln
ton masy tuszek. W tym samym okresie eksport, z wyjątkiem 2013 r., w którym odnotowano niewielki spadek, rósł podobnie. Z kolei
zgodnie z informacją FAO (Portal Spożywczy 2014-11-27), światowa produkcja drobiu
w okresie 2013-2022 wzrośnie o 19%. Udział
krajów UE w światowej produkcji mięsa drobiowego w 2022 r. wyniesie 10%, wobec 12%
udziału w 2013 r. i osiągnie poziom 13 mln ton.
Ogólne spożycie mięsa drobiowego w tych latach wzrosło z 11.68 mln ton masy ubojowej
w 2008 r. do 11.99 mln ton w 2013 r. Należy jednak zaznaczyć, że światowa produkcja drobiu
(Ryc.1) oraz średnie spożycie mięsa drobiowego (Ryc.2) rośnie obecnie wolniej niż w okresie
10 minionych lat. Jak podaje FAO, wg raportu
„Food Outlook October 2014”, tempo wzrostu
produkcji drobiu w 2014 r. wyniesie 1% (przy
107,6 mln t) wobec 3% osiąganych w ostatnim
dziesięcioleciu (Portal Spożywczy 2014-12-03).
Na taki wynik istotny wpływ miało pojawienie
10
się w bieżącym roku w Chinach wirusa H7N9
grypy ptaków, powodując zmniejszenie podaży kurcząt brojlerów na rynek oraz osłabienie
popytu na ten gatunek mięsa. Ten silny cios dla
chińskiego sektora drobiarskiego spowodował
odwrotne tendencje u pozostałych głównych
graczy. Spadek produkcji prawie o 5% w Chinach, został zrównoważony wzrostem produkcji kurcząt brojlerów w USA, Brazylii, UE
i Rosji. Producenci tych krajów, korzystając
z dobrych warunków rynkowych, przy równoczesnym spadku cen pasz, zwiększali swą produkcję. Coraz większe znaczenie w eksporcie
mięsa drobiowego zaczyna odgrywać Argentyna, dynamicznie rozwijająca eksport do Wenezueli, Chin i RPA.
Nastąpiły równocześnie istotne zmiany w międzynarodowym obrocie handlowym, wyraźnie
odczuwalne na rynku. Dla Unii Europejskiej,
największym konkurentem w najbliższej przyszłości staną się Ukraina i Rosja, gdzie wg FAO,
produkcja drobiarska będzie rosła w dwucyfrowym tempie, przy 42% wzroście produkcji na
Ukrainie i prawie 30% w Rosji. Dla polskich
producentów jaj i drobiu nie jest to szczególnie pomyślny prognostyk, gdyż przy rosnących przywilejach handlowych dla Ukrainy
oraz stosunkowo tanich paszach i robociźnie,
brojlery ukraińskie szybko mogą wypchnąć
z rynku polskie kurczęta mięsne. W swej prognozie FAO nie uwzględniła jednak obecnego
konfliktu między tymi dwoma krajami, który
może mieć zasadniczy wpływ na rozwój rynku drobiu (BGŻ, 2014). W wyniku nałożonego
przez władze rosyjskie embarga na kraje Unii
Europejskiej, Rosja otworzyła się bardziej na
innych eksporterów. W tym samym czasie Tajlandia zaczęła umacniać swoją pozycję na rynku japońskim i unijnym, eksportując tam ele-
OID (282) 3/2015
menty mięsa bez kości i gotowe dania. Również
Turcja, do tej pory mało liczący się eksporter,
podbija rynki na Bliskim Wschodzie, oferując
certyfikowane mięso halal, podczas gdy w Polsce trwają niekończące się spory nt. uboju rytualnego zwierząt, skutecznie ograniczające nasz
eksport mięsa drobiowego do krajów gdzie żyją
wyznawcy judaizmu i islamu. O umorzenie
sprawy rytualnego uboju zwierząt w Polsce,
wniósł 3 grudnia 2014 r. przed Trybunał Konstytucyjny (TK) - poseł Budka. W analizowanym przez TK wniosku Związku Gmin Wyznaniowych Żydowskich, zakaz uboju rytualnego
wynikający z ustawy o ochronie zwierząt, narusza konstytucję i europejską konwencję praw
człowieka, prowadząc do dyskryminacji w życiu społecznym i gospodarczym wyznawców
judaizmu w Polsce. Poseł Budka podkreślił, że
utrzymanie zakazu oznaczałoby, iż wyznawcy
judaizmu będą musieli importować koszerne
mięso, ponosząc większe koszty, a do rytualnego uboju będzie i tak dochodziło, ale poza
Polską. Problem ten dotyczy także polskich
muzułmanów, nie mówiąc już o eksporcie do
krajów Bliskiego Wschodu mięsa rodzaju „koszer” czy „halal”, który drastycznie zmalał.
Powyższe informacje wyraźnie wskazują, że
walka o rynki zbytu mięsa drobiowego staje się coraz bardziej ostra, a główni eksporterzy by umocnić swą pozycję, wykorzystują takie argumenty rynkowe jak logistyka, poziom
kosztochłonności, normy religijne czy etyczne.
W tej sytuacji może dziwić, że kraje UE uzależniają się od importu mięsa drobiowego (www.
portal.spożywczy.pl - 2014-11-34), choć niektóre z nich, jak Holandia czy Polska są samowystarczalne pod względem produkcji tego rodzaju mięsa, która w dużej mierze ukierunkowana
jest na eksport. Tymczasem w Austrii, Czechach, Słowacji, Litwie i Łotwie rośnie uzależnienie od importu i to głównie mięsa bez kości
i filetów piersiowych.
Jednak pomimo tych pozytywnych wyników
produkcyjnych, europejska branża drobiar12
ska zdaje sobie sprawę, że stoi w obliczu niepewnej przyszłości. Mimo panującej opinii, że
w długim przedziale czasowym wzrośnie światowe zapotrzebowanie na mięso drobiowe wysokiej jakości, to w najbliższych latach wdrażane przepisy prawne w branży drobiarskiej będą
przyczyniały się do obniżenia jej konkurencyjnej pozycji na światowym rynku. Reperkusje
tej sytuacji można już obserwować w krajowym sektorze drobiarskim. Jak poinformował p. Konrad Pazgan, prezes Grupy Konspol
(Portal Spożywczy 2014-12-01), jednego z największych polskich producentów drobiu, firma ta w listopadzie 2014 r. rozpoczęła w Indonezji budowę zakładów przetwórczych drobiu.
Wg pana Prezesa, rynek polski jest chyba jednym z najbardziej konkurencyjnych rynków
w Europie, a może nawet i na świecie, a to ze
względu na kilkaset działających w kraju, niezależnych zakładów drobiarskich, podczas gdy
w Danii są 3 duże firmy, w Niemczech kilkanaście, a w Holandii kilka. Wg V-prezesa AVEC-u p. Piotra Kulikowskiego (2014), do największych europejskich firm drobiarskich należą:
„2 Sisters Food Group” z Wielkiej Brytanii (500
mln sztuk), „PHW Wiesenhof” z Niemiec (400
mln sztuk) i holendersko-belgijsko-niemiecka
grupa „Plukon Royale Group” (338 mln sztuk),
które są przedsiębiorstwami pionowo zintegrowanymi.
W indonezyjskiej filii Konspolu, produkowany będzie asortyment produktów drobiowych,
takich jak w Polsce, dzięki czemu Zakład będzie bardziej konkurencyjny przy równocześnie wyższych tam marżach. Produkty te będą
wysyłane do innych azjatyckich krajów, w tym
także do Japonii, gdzie polskie mięso drobiowe
jest chętnie kupowane, a odpady z ubojni trafią
jako pokarm na fermę krokodyli - powiedział
prezes K. Pazgan.
Rosnący popyt
W ostatnim rocznym raporcie AVEC stwierdza, że choć dla światowej produkcji drobiar-
OID (282) 3/2015
skiej rysują się w przyszłości jasne perspektywy, to jej uczestnicy muszą się liczyć z wieloma
trudnościami i będą zmuszeni stawić czoła
różnym zagrożeniom i wyzwaniom. Europejscy producenci drobiu, zwłaszcza w Europie
Zachodniej, stoją przed coraz bardziej złożonymi i zróżnicowanymi zapotrzebowaniami
oraz żądaniami konsumentów, niż ich konkurenci. Europejski konsument jest bardzo wrażliwy na jakość i cenę produktu, wymagając by
drobiowe mięso było świeże, dobrze wyglądało i miało odpowiednią cenę, która winna być
"rozsądna i przystępna". Celem wdrażanego
w szerokim zakresie prawodawstwa europejskiego jest "promowanie interesów i oczekiwań
konsumentów", a w związku z tym, europejska
branża drobiarska musi być zgodna z "najwyższymi światowymi wymaganiami w odniesieniu do dobrostanu drobiu, ochrony środowiska, bezpieczeństwa zdrowotnego żywności
i norm handlowych". Takie legislacyjne obciążenia zwiększają wg AVEC o 5% koszty produkcji drobiarskiej.
wych, gdzie muszą konkurować z producentami z krajów, w których nie obowiązują tak ostre
przepisy. Również na krajowym rynku, europejski producent musi konkurować z importerami, których nie obowiązuje ustawodawstwo
UE. Wg AVEC , teoretycznie rzecz biorąc , produkty wchodzące na rynek UE, powinny być
zgodne z obowiązującymi na nim zasadami,
przepisami i normami. Jest jednak wiele przykładów, że tak nie jest. Na przykład, lista roślin GMO aprobowanych przez UE jest o wiele
krótsza od zatwierdzonej dla krajów trzecich,
podczas gdy stosowanie w paszy dla drobiu
przetworzonego białka zwierzęcego, nie jest
zabronione w żywieniu drobiu w krajach trzecich, ale zakazane w UE. Wg ostatnich informacji (grudzień 2014), niemiecka firma PHW
Wiesenhof, ze względów ekonomicznych, wraca w żywieniu drobiu do pasz z udziałem GMO.
W odniesieniu do dobrostanu zwierząt, w krajach trzecich często stosuje "ekwiwalentne"
przepisy, które często nie są tak rygorystyczne
jak w UE. Ponadto gdy kontrola w tym przysylwetkę. padku wykaże brak przestrzegania przepisów,
Autorzy pisząc artykuł z kilku miesięcznym wyprzedzeniem przed jego opublikowaniem, opierali się Uciążliwości na wynikające
z prawodawstwa
to dalsze
działania
naprawcze,
nie zawsze są
szeregu danych źródłowych opracowanych przez grupy specjalistów z całego świata. Sytuacja polityczna, zaostrzenie prawodawstwo
lub złagodzenie rosyjskiego embarga na żywność z UE, szersze otwarcie Rygorystycznie
egzekwowane
podejmowane.
europejskich rynków na ukraińską żywność jak również duże ryzyko wynikające z zagrożenia tym jednak
nie kończy
się uciążliwość
prastawia europejskich
producentów
niekowirusami ptasiej grypy, mogą w istotnie wpłynąć Na
na tempo wzrostu produkcji drobiarskiej w unii UE. Producenci
z UE,nie którzy chcą
rzystnej sytuacji
na rynkach
międzynarodoi w Polsce. Toczący się obecnie spór związany wodawstwa
z importem polskich produktów do Czech, i
pozostanie również bez echa (9 grudnia 2014). Dlatego wszelkie prognozy, a szczególnie długo Ryc. 1 Prognozyterminowe produkcji powinno mięsa drobiowego
w tys.
na Świecie
i w krajachsię UE28
do 2023
r.
się weryfikować w ton
zależności od zmieniających w czasie warunków (OEDC-FAO,2014)
politycznych i ekonomicznych. tys. ton
160000
140000
120000
100000
80000
60000
40000
20000
0
Świat UE *szacunek, **prognoza Ryc. 1 Prognozy produkcji mięsa drobiowego w tys. ton na Świecie i w krajach UE28 do 2023 r. (OEDC‐FAO,2014)
14
24
kg na
osobę
22
0
OID (282) 3/2015
Świat UE *szacunek, **prognoza Ryc. 2 Prognozy
średniego spożycia mięsa drobiowego w kg/osobę na Świecie i w krajach UE28 do roku
Ryc. 1 Prognozy produkcji mięsa drobiowego w tys. ton na Świecie i w krajach UE28 do 2023 r. (OEDC‐FAO,2014)
2023 (OEDC-FAO,2014
24
kg na
osobę
22
20
18
16
14
12
10
2013* 2014** 2015** 2016** 2017** 2018** 2019** 2020** 2021** 2022** 2023**
Świat UE *szacunek, **prognoza produkować mięso drobiowe na wywóz do
państw trzecich, muszą je wytwarzać zgodnie z unijnymi przepisami, a w konsekwencji ponoszą wyższe koszty, z tym że importerzy
z krajów trzecich będą płacili tylko do pewnych
granic cenowych, bez względu na jakościowe
różnice.
Producenci UE są w sytuacji bez wyjścia, gdyż
jak można osiągnąć opłacalność w światowej
produkcji drobiarskiej, spełniając uciążliwe
i kosztotwórcze sformułowania przepisów wynikających z prawodawstwa UE.
Przyszłość
AVEC sugeruje, że ww. wady można by przemienić na zalety, ale w tym celu należy dążyć do zwiększenia świadomości europejskich
konsumentów nt. poziomu jakości mięsa w zależności od jego pochodzenia, zwłaszcza gdy
importowane jest z krajów trzecich. Mimo spodziewanego, kontynuowanego wzrostu produkcji mięsa kurcząt brojlerów w UE27 (Tab.
1), branża drobiarska potrzebuje wsparcia Komisji Europejskiej w informowaniu i przekonywaniu konsumentów, że standardy produkcyjne, przestrzegane przez producentów
europejskich, są najwyższe na świecie.
Ponadto należy spodziewać się, że oczekiwania
konsumentów w państwach trzecich wzrosną
szczególnie wraz z powiększeniem tam liczeb16
ności ludzi w klasie średniej, którzy są bardziej
wykształceni i wrażliwi na kwestie związane z ochroną środowiska i dobrostanem drobiu.
Wg p. Piotra Kulikowskiego, prezesa Indykpolu, a od niedawna vice-prezesa AVEC-u, wielkość eksportu z Polski mięsa drobiowego przekroczy w 2014 r. 600 tys. ton, co wskazuje na
rozwój branży w ostatnich latach, który dokonał się dzięki dobrej współpracy między producentami żywca , a zakładami przetwórczymi.
Dzięki właśnie dobrej współpracy między obiema stronami, polska produkcja mięsa drobiowego wyróżnia się największą dynamiką wśród
państw członkowskich UE, zajmując po Francji
drugie miejsce w Europie pod względem wielkości produkcji drobiu. Wg AVEC, w ubiegłym roku w Polsce wyprodukowano 1710 tys.
ton mięsa drobiowego, natomiast wg Instytutu Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej - 1990 tys. ton, co przesuwa Polskę na
pierwsze miejsce na europejskim rynku drobiu. Tak znakomite wyniki budzą jednak zrozumiałą niechęć pozostałych krajów UE, konkurujących z Polską na europejskim rynku.
Dlatego też nie należy się zbyt afiszować naszymi rekordowymi wynikami - mówi Vice-prezes AVEC-u p. Piotr Kulikowski. Celują w tym
niestety na różnego rodzaju gremiach różni
szefowie organizacji drobiarskich, przypisując personalnie sobie sukcesy krajowego dro-
Ryc. 2 Prognozy średniego spożycia mięsa drobiowego w kg/osobę na Świe
OID (282) 3/2015
Ryc. 2 Prognozy średniego spożycia mięsa drobiowego w kg/osobę na Świecie i w krajach UE
FAO,2014 28 d
FAO,2014 Tabela 1. Produkcja mięsa kurcząt brojlerów w latach 2011 ‐1015 w UE27 (De
Tabela 1. Produkcja mięsa kurcząt brojlerów w latach 2011 -1015 w UE27 (Departament Rolnictwa USA)
Tabela 1. Produkcja mięsa kurcząt brojlerów w latach 2011 ‐1015 w UE27 (Departament Rolnictw
Rok Produkcja (tys. ton) Wzrost (%) Rok Produkcja (tys. ton) Wzrost (%) 2011 2011 2012 2012 2013 2013 2014 2014 2015 2015 9.320 9.320 9.565 9.565 9.900 9.900 10.070 10.070 10.300 10.300 1,28 2,63 3,50 1,72 2,28 1,28 2,63 3,50 1,72 2,28 Tabela 2. Średnie spożycieTabela 2. Średnie spożycie mięsa drobiowego w kg/osobę w Polsce w latach 2011 ‐2015 (IERiŻ‐P
mięsa drobiowego w kg/osobę w Polsce w latach 2011 -2015 (IERiŻ-PIB, 2014; *proTabela 2. Średnie spożycie mięsa drobiowego w kg/osobę w Polsce w latach
gnoza autorów artykułu)autorów artykułu) autorów artykułu) Rok 2011 2012 2013 2014 2015
Spożycie kg/osobę 25,0 26,1 27,0 27,5 27,8*
Rok 2011 2012 2013 2014
2015
Spożycie kg/osobę 25,0 26,1 27,0 27,5 27,8*
biarstwa, co oczywiście wywołuje niezdrową go wszelkie prognozy, a szczególnie długoter reakcję i zazdrość w innych gałęziach produkcji żywności. Efekt jest oczywisty - tzw. „decydenci” uważają, że krajowa produkcja mięsa
drobiowego i jaj - nie wymaga żadnego wsparcia w kolejnym PROW. Podobnego zdania są
również zajmujący się rolnictwem w Brukseli.
Rozwojowi krajowej produkcji mięsa drobiowego sprzyja równocześnie wzrost średniego jego spożycia (Tab.2), wynikający tak z rosnącej dobrej jakości, stosunkowo niskiej ceny
w porównaniu z innymi gatunkami mięs i zaleceń dietetyków przy czym nie można pomijać mody na szczupłą sylwetkę.
Autorzy pisząc artykuł z kilkumiesięcznym
wyprzedzeniem przed jego opublikowaniem,
opierali się na szeregu danych źródłowych
opracowanych przez grupy specjalistów z całego świata. Sytuacja polityczna, zaostrzenie lub
złagodzenie rosyjskiego embarga na żywność
z UE, szersze otwarcie europejskich rynków na
ukraińską żywność, jak również duże ryzyko
wynikające z zagrożenia wirusami ptasiej grypy, mogą istotnie wpłynąć na tempo wzrostu
produkcji drobiarskiej w Unii i w Polsce. Toczący się obecnie spór związany z importem
polskich produktów do Czech, nie pozostanie również bez echa (9 grudnia 2014). Dlate-
18
minowe powinno się weryfikować w zależności
od zmieniających się w czasie warunków politycznych i ekonomicznych.
Prof. dr hab. Stanisław Wężyk
Dr inż. Ryszard Gilewski
AVICONS - Warszawa