propozycje zabaw rozwijających mowę u dzieci

Rozwój mowy dziecka i stymulacja jego rozwoju, oprac. Katarzyna Rzepa
Rozwój mowy dziecka trwa kilka lat i w jego przebiegu wyodrębniają się pewne okresy, których czas trwania u dziecka
normalnie rozwijającego się można w przybliżeniu określić w sposób następujący:
okres melodii (0-1 r. ż.),okres wyrazu (1-2 r. ż.),okres zdania (2-3 r. ż.), okres swoistej mowy dziecięcej (3-7 r. ż.).
Schemat powstawania głosek w procesie rozwoju mowy dziecka:
WIEK
ARTYKULACJA GŁOSEK
DZIECKA
pierwsze miesiące
powstają przypadkowe dźwięki tzw. głużenie
życia
ok. 6 miesiąca
powtarzanie usłyszanych dźwięków tzw. gaworzenie
życia
pojawiają się pierwsze wyrazy: mama, tata, baba, dziecko wymawia samogłoski ustne: a, o, e, i, u, y oraz
1-2 rok życia
spółgłoski: p, b, m, d, t, n , a także zmiękczone: pi, bi, mi
pojawiają się proste zdania, dziecko wymawia samogłoski nosowe: ę, ą i spółgłoski: w, f, wi, fi, ś, ź, ć,
2-3 rok życia
dź, ń, l, li, k, g, ch, ki, gi, chi, j, ł, pojawiają się spółgłoski s, z, c, dz
4-5 rok życia
najczęściej pojawia się głoska r oraz głoski: sz, ż, cz, dż
5-6 rok życia
utrwalane są głoski: sz, ż, cz, dż
7 rok życia
technika mówienia opanowana
Rozwój mowy nie u wszystkich dzieci przebiega jednakowo: u jednych szybciej, i te dzieci zaczynają mówić wcześniej, u
innych zaś wolniej, co przejawia się późniejszymi początkami mowy i wolniejszym przyswajaniem sobie wymowy pewnych
głosek. Stopień rozwoju mowy w danym momencie zależy od różnych czynników. Do najważniejszych należą
psychofizyczny rozwój dziecka oraz wpływ środowiska.
Profilaktyka logopedyczna jest to kształtowanie prawidłowej mowy u dzieci od najwcześniejszego okresu ich życia, dbanie
o właściwą stymulację w początkach rozwoju mowy, tak by nie dopuścić do jakichkolwiek zaburzeń w jej rozwoju (Skorek
E. M., 2002). Na profilaktykę logopedyczną składa się stosowanie na każdym etapie rozwoju mowy różnorodnych ćwiczeń
wspomagających sprawność narządów artykulacyjnych, pracę układu oddechowego oraz fonacyjnego, kształtujących
percepcję słuchową a także stymulujących ogólny rozwój psychofizyczny dziecka.
Wykluczamy: smoczek (najwyżej do 12 m-ca życia), zbyt długie karmienie z butelki, także piersią nie dłużej niż do 18 mca
życia, picie z butelek niekapków powyżej 18 mcy- 2 lat, ssanie palca, miksowanie pokarmów dłużej niż potrzeba (po 12 mcu
życia), spieszczanie, deformowanie mowy podczas mówienia do dziecka
Kontrolujemy: zgryz, budowę języka (wędzidełko), sposób oddychania (przez nos), sposób połykania, ewentualny przerost 3
migdała, słuch (obserwujemy, czy dobrze słyszy), rozumienie mowy i rozwój mowy czynnej
Wyróżniamy następujące rodzaje ćwiczeń (dla dzieci 1-3 lata):
- ćwiczenia motoryki narządów mowy : cmokanie, naśladowanie karetki i-u-i-u, naśladowanie konika (kląskanie),
naśladowanie rybki, ziewanie, parskanie, wylizywanie podniebienia, podawanie nierozdrobnionych pokarmów, picie z
kubka,szklanki, ew. przez rurkę
- ćwiczenia oddechowe: chuchanie, dmuchanie na piórka, papierki, ping-ponga, świeczkę, długie syczenie na jednym
wydechu (lokomotywa oddaje parę), zabawa w pszczołę, która daleko leci (zzzz) z jednoczesnym rysowaniem toru lotu, naśladowanie szumu wiatru: szszszsz..., chuchanie na zmarznięte ręce: chuuu..., koszenie trawy: ciach (wdech), ciach
(wydech), rąbanie drewna: trach (wdech), trach (wydech), rąbanie drewna: trach (wdech), trach (wydech),
- ćwiczenia rytmizujące: śpiewanie od pierwszych dni, później śpiewanie z rytmicznym bujaniem, podrzucaniem,
tańczeniem z dzieckiem na rękach, wyliczanki, dziecinne piosenki, rytmiczne czytanie wierszy Brzechwy, Tuwima i innych,
rytmizowanie imion, marsz w rytm muzyki lub miarowego uderzania w bębenek,
- ćwiczenia słuchowe:
- rozpoznawanie dźwięków z otoczenia,
- rozpoznawanie dźwięków wytwarzanych (uderzanie pałeczką w różne przedmioty, tworzywo itp.),
- rozpoznawanie i naśladowanie dźwięków wydawanych przez różne
instrumenty muzyczne,
- rozpoznawanie różnych rzeczy po odgłosach wytwarzanych w wyniku potrząsania pudełkiem, w którym się znajdują,
- różnicowanie i naśladowanie głosów zwierząt,
- szukanie ukrytych przedmiotów wydających dźwięki (zegarka, radia, budzika itp.),
- rozpoznawanie po głosie osób,
- rozpoznawanie kierunku, z którego dobiegają dźwięki.
- gry i zabawy ruchowe wspomagające ogólny rozwój psychofizyczny:
- zabawy z wykorzystaniem tekstów piosenek, wierszy, np. zabawa w „pociąg”,
- zabawy tematyczne, np. zabawa w „dom”, zabawa w „lekarza” itp.,
- zabawy naśladowcze – naśladowanie ruchów, gestów, mowy itp.,
1
- zabawy konstrukcyjne,
- gry i zabawy z piłką lub innymi rekwizytami,
- gry i zabawy gimnastyczne, np. przechodzenie przez tunel, czołganie się, skakanie, wymachiwanie rękami i nogami itp.,
- gry i zabawy manualne, np. rysowanie, malowanie, wydzieranie, stemplowanie, nawlekanie, wycinanie, lepienie,
komponowanie, układanie,
- zabawy, gry i ćwiczenia równoważne, np. chodzenie po ławeczce itp.
Przykładowe zabawy z tekstami:
Łapy , łapy cztery łapy.
A na łapach pies kudłaty.
Kto dogoni psa kto dogoni psa
Może ty, może ty, może jednak ja.
Hop-sa sa.
Oto ja.
Ręce dwie, nogi dwie
Głowa
Dwoje uszu ma
Oczy, broda, usta, nos
No i włosów cała moc.
Pa, pa, pa
Idą, idą
Misie dwa
Siała baba mak
Nie wiedziała jak
Dziadek wiedział
Nie powiedział
A to było tak....
Idzie rak nieborak
Jaku ugryzie będzie znak.
Rysowanka:
Kropka kropka
Kreska kreska
I duże kółeczko
Uśmiechniętą mamy buzię
Jak słoneczko złote.
Ślimak, ślimak pokaż rogi
Dam ci sera na pierogi
Jak nie sera, to kapusty,
A z kapusty będziesz tłusty.
Tańcowały dwa Michały
Jeden duży drugi mały
Jak ten duży zaczął krążyć
To ten mały nie mógł zdążyć.
Zabawy z naśladowaniem wzorów rytmicznych
Patataj
Jedzie Ola (imię dziecka) na koniku
Pata ta ta taj! X 2 Zmieniamy imiona członków rodziny,
zmieniamy rytm, szybko wolno, wysoko , nisko
Hop hop pa pa pa
Idą idą misie dwa
Piłka
Skacze piłka po podłodze
Skacze piłka na jednej nodze
Skacze piłka na drugiej nodze
Skacze piłka hop wysoko
Balonik
Baloniku mój malutki
Rośnij duży okrąglutki
Balon rośnie że aż strach
Głowa ramiona, kolana pięty (x3)
Głowa ramiona kolana pięty
Oczy uszy usta nos.
Raz i dwa raz i dwa pewna pani miała psa
Trzy i cztery trzy i cztery pies ten dziwne miał maniery
Pięć i sześć pięć i sześć wcale lodów nie chciał jeść
Siedem osiem siedem osiem wciąż o kości tylko prosił
Dziewięć dziesięć dziewięć dziesięć kto z nas kości mu
przyniesie?
Może ja może ty więc śpiewajmy raz dwa trzy...
2