pobierz plik - ISP Modzelewski

Zastosowanie art. 286 k.k. do
przestępstw mających na celu wyłudzenie
nienależnego zwrotu podatku od
towarów i usług
Opracował: Bartłomiej Kurant
W dniu 8 kwietnia 2009 r. Sąd
Najwyższy wydał postanowienie
(IV KK 407/08) zwane dalej „postanowieniem z dnia 8 kwietnia 2009 r.”
w przedmiocie stosowania reguł wyłączania wielości ocen przy rozstrzyganiu o istnieniu idealnego zbiegu
przestępstw w rozumieniu art. 8 ustawy z dnia 10 września 1999 r. – Kodeks Karny Skarbowy. W uzasadnieniu tego postanowienia Sąd odniósł
się m.in. do możliwości poniesienia
przez sprawcę popełniającego przestępstwo wyłudzenia ze Skarbu Państwa mienia znacznej wartości poprzez
przedłożenie fikcyjnych umów i faktur
stanowiących podstawę wypłat zwrotów od tych transakcji podatku od
towarów i usług, odpowiedzialności
karnej zarówno na gruncie prawa
karnego powszechnego, jak również
na gruncie prawa karnego skarbowego.
Istotne znaczenie ma również
stanowisko Sądu Najwyższego, wyrażone w uzasadnieniu wydanego w
dniu 1 marca 2004 r. postanowienia
(V KK 248/03), zwanego dalej „postanowieniem z dnia 1 marca
2004 r.”, gdzie Sąd Najwyższy, poprzez analizę przepisów ustawy z
dnia 8 stycznia 1993 r. o podatku od
towarów i usług oraz o podatku akcyzowym obowiązującej w uprzednim stanie prawnym, dokonał wyraźnego rozróżnienia przestępstw skarbowych oraz przestępstw przeciwko
mieniu Skarbu Państwa jedynie zwią
Dz. U. z 1999 r., Nr 83, poz. 930 z późn. zm.
Dz. U. z 1993 r., Nr 11, poz. 50 z późn. zm.
zanych z podatkami. Bezpośrednim
skutkiem takiego rozróżnienia jest
nakaz dokonywania odmiennych
ocen potencjalnie podobnych sytuacji
dotyczących wyłudzenia nienależnego zwrotu podatku od towarów
i usług, tj. po pierwsze - przypadków
przedstawienia faktur dokumentujących sprzedaż towarów o nierzetelnie
zawyżonej wartości, oraz po
drugie – przypadków przedstawienia
faktur dokumentujących sprzedaż
towarów nieistniejących lub dokumentujących sprzedaż przedmiotów
zupełnie bezwartościowych z punktu
widzenia obrotu handlowego, którym
przypisano jakąkolwiek wartość jedynie w celu wyprowadzenia ze
Skarbu Państwa kwot odpowiadających podatkowi wynikającemu z
zadeklarowanej wartości.
W ocenie Sądu Najwyższego fundamentalną kwestię przy kwalifikacji
danego czynu jako podlegającego
ustawie karnoskarbowej lub ustawie
dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks Karny stanowiło określenie istnienia lub
nieistnienia obowiązku podatkowego.
Nie zawsze bowiem przy wystąpieniu
bezpodstawnego zwrotu podatku od
towarów i usług dochodzi do jednoczesnego naruszenia przepisów kodeksu karnego skarbowego. W przypadku przestępstw karnoskarbowych
kwestię narażenia na nienależny
zwrot, w kontekście obecnego art.
76 k.k.s., można rozważać wyłącznie
wtedy, gdy doszło po stronie państwa
do powstania wierzytelności związa
Dz. U. z 1997 r., Nr 88, poz. 553 z późn. zm.
nej ze zdarzeniami przewidzianymi
przez ustawę podatkową, a więc do
powstania obowiązku podatkowego.
Pod ten zakres podlegać miały więc w
opinii Sądu Najwyższego wszelkie
przypadki, w których sprzedaż towaru
została realnie dokonana, natomiast
działania sprawcze ograniczały się do
zawyżania widniejących na fakturach
wartości sprzedaży. Z kolei ochronę
przed uszczerbkiem mienia, w tym
również mienia Skarbu Państwa, regulują przepisy prawa karnego powszechnego, a mianowicie art. 286 §
1 w zw. z art. 294 § 1 kodeksu karnego. Wynika z tego, iż wszelkie przypadki narażenia majątku państwa na
uszczuplenie, w braku powstania obowiązku podatkowego, w związku z
fikcyjną sprzedażą lub sprzedażą towaru bez jakiejkolwiek wartości,
podlegać powinny ochronie na podstawie powszechnego prawa karnego,
nie zaś na podstawie przepisów karnoskarbowych.
Biorąc pod uwagę nowszą linię
orzeczniczą Sądu Najwyższego można sformułować wniosek, iż uprzednio
wyrażane, przedstawione wyżej poglądy w tej materii straciły na aktualności. W postanowieniu z dnia 8
kwietnia 2009 r. Sąd Najwyższy zauważył, iż na gruncie obecnie obowiązującej ustawy z dnia 11 marca 2004 r.
o podatku od towarów i usług , w
odróżnieniu od ustawy z dnia 8 stycznia 1993 r. o podatku od towarów i
usług oraz o podatku akcyzowym,
faktury dokumentujące transakcje,
Dz. U. z 2004 r., Nr 54, poz. 535 z późn. zm.
nawet całkowicie fikcyjne, rodzą obowiązek podatkowy poprzez sam fakt
ich wystawienia. Każdy podmiot wystawiający fakturę, niezależnie od
okoliczności faktycznych, ma obowiązek uiszczenia podatku od towarów i
usług. Bez znaczenia jest zatem, by do
powstania obowiązku podatkowego
określona czynność, na przykład rzeczywista sprzedaż towaru, została
dokonana, jak to miało miejsce w
poprzednim stanie prawnym. Mając
na uwadze powyższe, Sąd Najwyższy
stwierdził, iż dopuszczalna prawnie
jest sytuacja, w której ta sama osoba
w związku z wyłudzeniem nienależ-
nego zwrotu podatku od towarów i
usług, odpowiadać będzie za przestępstwo oszustwa na gruncie kodeksu
karnego, oraz niezależnie za przestępstwo z art. 76 § 1 w związku z art. 8
k.k.s.