Wojewódzki Konkurs Biologiczny

Wojewódzki Konkurs Biologiczny
Do każdego etapu konkursu obowiązują treści nauczania i umiejętności obejmujące i poszerzające treści nowej
podstawy programowej kształcenia ogólnego, w części dotyczącej przedmiotu biologia na III etapie edukacyjnym
zgodnie z Rozporządzeniem MEN z dn. 23 grudnia 2008 r. w sprawie podstawy programowej kształcenia ogólnego
w poszczególnych typach szkół.
Zakres umiejętności (wszystkie etapy):
-
-
Poprawne stosowanie, rozumienie i interpretowanie pojęć biologicznych.
Opisywanie, porządkowanie i rozpoznawanie organizmów, w tym posługiwanie się prostym kluczem do
oznaczania gatunków.
Przedstawianie zasad systemu klasyfikacji biologicznej.
Wyjaśnianie zjawisk i procesów biologicznych zachodzących w wybranych organizmach i w środowisku (w tym:
fotosyntezy, oddychania tlenowego i beztlenowego).
Analizowanie zależności pomiędzy organizmami oraz między środowiskiem życia organizmu, a jego budową
i funkcjonowaniem.
Wskazywanie czynników niezbędnych do życia dla organizmów samożywnych i cudzożywnych; wskazywanie
przykładów tych organizmów.
Wyróżnianie podstawowych grup związków chemicznych budujących organizmy i przedstawianie ich roli
w organizmach żywych.
Opisywanie budowy i funkcjonowania komórki eukariotycznej i prokariotycznej; rozpoznawanie komórek
i porównywanie budowy komórki: bakteryjnej, roślinnej i zwierzęcej.
Wskazywanie cech, którymi wirusy różnią się od organizmów zbudowanych z komórek.
Wskazywanie cech umożliwiających zaklasyfikowanie organizmu do: bakterii, protistów, grzybów, roślin
i zwierząt oraz identyfikowanie nieznanego organizmu jako przedstawiciela danej grupy na podstawie obecności
tych cech.
Porównywanie cech morfologicznych, środowiska i trybu życia zwierząt bezkręgowych i kręgowych.
Przedstawianie znaczenia poznanych: bakterii, protistów, grzybów, roślin i zwierząt w środowisku i w życiu
człowieka.
Opisywanie czynności życiowych organizmu jednokomórkowego i wielokomórkowego i wskazywanie ich
znaczenia.
Opisywanie budowy morfologicznej i anatomicznej oraz funkcjonowania organizmu roślinnego na przykładzie
rośliny okrytozalążkowej.
Interpretowanie informacji i wyjaśnianie zależności przyczynowo – skutkowych pomiędzy faktami, formułowanie
wniosków i opinii związanych z zagadnieniami biologicznymi.
Planowanie, przeprowadzanie i dokumentowanie obserwacji i prostych doświadczeń biologicznych (określanie
warunków doświadczenia, rozróżnianie próby kontrolnej i badawczej, formułowanie wniosków).
Odczytywanie, interpretowanie i przetwarzanie informacji tekstowych, rysunków, tabel, wykresów, schematów,
diagramów itp.
Odróżnianie na schematach i rysunkach poszczególnych typów komórek, tkanek i organów roślinnych
i zwierzęcych oraz narządów i układów w organizmie człowieka.
Opisywanie hierarchicznej budowy organizmu człowieka.
Przedstawianie budowy i funkcjonowania tkanek zwierzęcych.
Opisywanie budowy, funkcji i współdziałania poszczególnych narządów i układów w organizmie człowieka.
Przedstawianie przebiegu ciąży oraz wpływu różnych czynników na prawidłowy rozwój zarodka i płodu.
Opisywanie cech i przebiegu: fizycznego, psychicznego i społecznego dojrzewania człowieka.
Wskazywanie przyczyn chorób narządów i układów człowieka wraz z ich profilaktyką i leczeniem.
Przedstawianie negatywnego wpływu na zdrowie człowieka: stresu, hałasu, braku snu, substancji
psychoaktywnych, używek i niektórych leków.
Analizowanie związku pomiędzy własnym postępowaniem a zachowaniem zdrowia.
Wnioskowanie o stanie zdrowia człowieka na podstawie wyników badań lekarskich.
Rozumienie znaczenia krwiodawstwa i transplantacji narządów.
Przedstawianie znaczenia podziałów komórkowych.
Rozróżnianie komórek haploidalnych i diploidalnych; opisywanie budowy chromosomu eukariotycznego
i rodzajów chromosomów.
Opisywanie budowy i roli DNA.
Przedstawianie sposobu zapisywania i odczytywania informacji genetycznej.
Przedstawianie dziedziczenia cech jednogenowych, grup krwi, czynnika Rh i płci u człowieka.
Rozwiązywanie typowych krzyżówek genetycznych (etap wojewódzki).
1
-
Opisywanie przyczyn i rodzajów mutacji oraz podawanie przykładów chorób człowieka spowodowanych
mutacjami.
Wskazywanie ewolucyjnych źródeł różnorodności biologicznej i wyjaśnianie pojęcia ewolucji organizmów.
Wyjaśnianie na przykładach różnic pomiędzy doborem sztucznym i naturalnym.
Przedstawianie podobieństw i różnic pomiędzy człowiekiem a innymi naczelnymi.
Opisywanie struktury i funkcjonowania ekosystemu (elementy ożywione i nieożywione ekosystemu; krążenie
materii i przepływ energii w ekosystemie; znaczenie producentów, konsumentów i reducentów w tych procesach).
Opisywanie zależności międzypopulacyjnych na konkretnych przykładach.
Przedstawianie na konkretnych przykładach adaptacji organizmów do: roślinożerności, drapieżnictwa
i pasożytnictwa.
Opisywanie zależności pokarmowych w ekosystemie (łańcuchy, poziomy i sieci pokarmowe).
Opisywanie zmian zachodzących w środowisku przyrodniczym w wyniku oddziaływania człowieka i ich wpływu
na jego zdrowie.
Wskazywanie na źródła zanieczyszczeń środowiska przyrodniczego i proponowanie działań zapobiegających
degradacji środowiska.
Wskazywanie pospolitych gatunków roślin (tylko nagonasienne oraz okrytonasienne dwuliścienne) i zwierząt
(tylko kręgowce) objętych ochroną gatunkową w Polsce. (etap wojewódzki).
Etap szkolny:
Zakres wiedzy (obejmuje pkt. I, II i III nowej podstawy programowej):
I) Związki chemiczne budujące organizmy oraz pozyskiwanie i wykorzystywanie energii.
II) Budowa i funkcjonowanie komórki.
III) Systematyka – zasady klasyfikacji, sposoby identyfikacji i przegląd różnorodności organizmów.
Etap rejonowy:
Zakres wiedzy:
Obowiązuje zakres wiedzy i umiejętności z etapu szkolnego z poszerzeniem o pkt. V, VI i VII nowej podstawy
programowej:
V) Budowa i funkcjonowanie organizmu roślinnego na przykładzie rośliny okrytozalążkowej.
VI) Budowa i funkcjonowanie organizmu człowieka.
VII) Stan zdrowia i choroby.
Etap wojewódzki:
Zakres wiedzy:
Obowiązuje zakres wiedzy i umiejętności z poprzednich etapów z poszerzeniem o pkt. IV, VIII, IX i X nowej
podstawy programowej:
IV) Ekologia.
VIII) Genetyka.
IX) Ewolucja życia.
X) Globalne i lokalne problemy środowiska.
Zalecane do wykonania na wszystkich etapach konkursu:
-
obserwacje i doświadczenia – zapisane w nowej podstawie programowej dla przedmiotu biologia na III etapie
edukacyjnym.
2
Wykaz literatury:
-
Podręczniki szkolne i zeszyty ćwiczeń przeznaczone do kształcenia biologii w klasach I – III gimnazjum
zatwierdzone przez MEN.
Zyta Sendecka, Elżbieta Szedzianis – „Biologia. Vademecum. Egzamin gimnazjalny 2012”, wyd. Operon.
(możliwe są wydania wcześniejsze: 2010, 2011).
Ryszard Aleksandrowicz – „Mały atlas anatomiczny”, Wydawnictwo Lekarskie PZWL.(etap rejonowy
i wojewódzki).
strona www.lop.org.pl (etap wojewódzki).
3