sposoby i charakterystyka pracy z rodzicami o postawie

Transkrypt

Wszystkie materiały tworzone i przekazywane przez Wykładowców NPDN PROTOTO
są chronione prawem autorskim i przeznaczone wyłącznie do użytku prywatnego.
MATERIAŁY
Z KURSU KWALIFIKACYJNEGO
www.prototo.pl
POSTAWY RODZICIELSKIE
Nie istnieją rodzice idealni. Jeśli
jednak
nie
możemy
być
rodzicem
idealnym, to należy się postarać, by być
wystarczająco dobrym rodzicem.
NPDN PROTOTO - www.prototo.pl
Postawy
rodzicielskie
określają
uczuciowy stosunek rodziców do dzieci.
M. Ziemska określa postawę rodzicielską
jako
tendencję
do
zachowania
się
w pewien specyficzny sposób w stosunku
do dziecka.
Każda postawa rodzicielska zawiera
trzy zasadnicze komponenty:

uczuciowy,

myślowy,

działania.
SKŁADNIK UCZUCIOWY
Jest
w
postawie
charakterystyczny
i
najbardziej
znaczący,
gdyż
wyznacza kierunek, charakter myślenia
i działania rodziców.
Ujawnia się w formie poglądu na dziecko,
oceny jego zachowania.
SKŁADNIK MYŚLOWY (POZNAWCZY)
Znajduje wyraz w poglądach na temat
dziecka, w ocenie jego zachowania.
SKŁADNIK DZIAŁANIA
Uwidacznia
się
w
zachowaniu
rodziców wobec dziecka.
Przez działanie rodziców, ich zachowanie wobec
dziecka oraz przez to co i w jaki sposób mówią o dziecku
można poznać ich postawę rodzicielską. Tendencja do
reagowania w określony sposób w stosunku do dziecka
musi być przez rodziców utrwalana, aby można było ją
uznać za postawę rodzicielską. Zazwyczaj zachowania
wobec dziecka ulegają zmianom i modyfikacjom wraz
z rozwojem dziecka.
M. Ziemska wyróżniła:
prawidłowe i nieprawidłowe postawy
rodzicielskie.
PRAWIDŁOWE POSTAWY RODZICIELSKIE
AKCEPTACJA DZIECKA
Przyjęcie dziecka takim, jakim ono jest wraz z jego
usposobieniem, cechami fizycznymi i możliwościami
umysłowymi. Rodzice, którzy akceptują swoje dziecko,
lubią je i nie ukrywają swoich uczuć przed dzieckiem,
a przebywanie z dzieckiem daje im przyjemność. Znają
potrzeby dziecka i zaspokajają je. Taka postawa daje
dziecku poczucie bezpieczeństwa oraz zadowolenie
z własnego istnienia.
WSPÓŁDZIAŁANIE Z DZIECKIEM
Postawa
ta
przejawia
się
zaangażowaniem
i zainteresowaniem rodziców pracą i zabawą dziecka
oraz zaangażowaniem
dziecka w sprawy domu i
rodziców. Angażowanie to musi być stosowne do fazy
rozwoju dziecka.
DAWANIE DZIECKU WŁAŚCIWEJ DO
JEGO WIEKU SWOBODY
Dziecko w miarę rozwoju staje się coraz mniej zależne
pod względem fizycznym od swoich rodziców, natomiast
pod względem psychicznym rozwija się coraz bardziej
świadoma więź psychiczna. Wraz z dorastaniem dziecko
otrzymuje coraz więcej swobody, może bawić się
i pracować z dala od rodziców, a pomimo tego rodzice
nadal umieją utrzymać autorytet.
UZNANIE PRAW DZIECKA JAKO RÓWNYCH,
BEZ PRZECENIANIA LUB NIEDOCENIANIA JEGO
WOLI
Aktywność dziecka oceniana jest w sposób swobodny, bez
oznak dyktatorstwa i formalności. Rodzice pozwalają dziecku na
odpowiedzialność za własne działanie i oczekują, aby dziecko
przejawiało dojrzałe zachowanie. Takie postępowanie jest wyrazem
szacunku dla indywidualnych cech dziecka. Kierowanie dzieckiem
oparte jest na podsuwaniu mu sugestii, a nie na narzucaniu mu
własnej woli lub wymuszaniu określonego postępowania. Dziecko
w takiej sytuacji wie czego oczekują od niego rodzice i stara się
spełniać te oczekiwania, gdyż są to oczekiwania na miarę jego
możliwości.
Rodzice przejawiający właściwe postawy wobec dziecka
z chęcią otaczają je opieką, dostrzegają i zaspokajają jego potrzeby,
mają
duży
margines
cierpliwości,
gotowości
tłumaczenia
i wyjaśniania. Łatwo nawiązują z dzieckiem kontakt. Są zdolni do
obiektywnej
oceny
dziecka
dystansu wobec niego,
dzięki
zachowaniu
odpowiedniego
a zarazem akceptacji jego osoby.
NIEWŁAŚCIWE POSTAWY RODZICIELSKIE
POSTAWA UNIKAJĄCA
Cechuje ją ubogi stosunek uczuciowy lub
zupełna
obojętność.
sprawia
rodzicom
Przebywanie
trudności
i
nie
z
dzieckiem
należy
do
przyjemności. Rodzice zaniedbują dziecko - jego
potrzeby uczuciowe, jak i w zakresie opieki nad nim.
Zaznacza
w
się
niedbałość
przestrzeganiu
obojętność
wobec
zasad,
i
niekonsekwencja
lekkomyślność
niebezpieczeństwa.
lub
Potrzeby
dziecka nie są zaspokajane lub zaspokajane są w
minimalnym stopniu.
POSTAWA ODTRĄCAJĄCA
Charakteryzuje się nadmiernym rygoryzmem,
jawną wrogością lub zaniedbywaniem, stosowaniem
nadmiernych
kar,
oschłością,
agresywnością
werbalną i fizyczną. Rodzice nie lubią dziecka i nie
życzą go sobie, żywią wobec niego rozczarowania.
Często
dziecko
uznawane
jest
za
ciężar
ograniczający swobodę. Opiekę nad nim uważają za
odrażającą lub przekraczającą ich siły, dlatego nieraz
poszukują osób lub instytucji, które przejęłyby ich
obowiązki.
POSTAWA NADMIERNIE WYMAGAJĄCA
Przejawia się w stawianiu dziecku zbyt wysokich
wymagań, w żądaniu sukcesów. Postawę tą cechuje naginanie
dziecka do wytworzonego przez rodziców wzoru, bez liczenia
się z jego możliwościami i indywidualnymi cechami. Dziecko
przez cały czas znajduje się pod presją, gdyż rodzice z góry
założyli dostosowanie go do idealnego wzorca. Inne cechy tej
postawy to: ograniczanie swobody i aktywności przez zakazy,
nakazy i nagany, zmuszanie, stosowanie sztywnych reguł.
Dziecko traktowane jest z pozycji autorytetu bez uznawania
jego praw.
POSTAWA NADMIERNIE
OCHRANIAJĄCA
Podejście do dziecka jest bezkrytyczne, a ono
uważane jest za wzór doskonałości. Rodzice traktują
dziecko pobłażliwie, z nadmierną opiekuńczością,
starają się rozwiązać za nie wszystkie problemy
życiowe,
i
nie
dopuszczając
samodzielności.
izolowanie
Inne
społeczne
go
cechy
dziecka
głosu
do
tej
postawy
i
to
paniczny
nieuzasadniony lęk o jego bezpieczeństwo.
Postawy rodzicielskie uznawane za negatywne przyczyniają
się do niezaspokojenia potrzeb dziecka i wpływają na rozwój
określonych form jego zachowania. Generalnie można stwierdzić,
że nieprawidłowe postawy rodzicielskie w sposób bezpośredni lub
pośredni wpływają na występowanie u dzieci różnego rodzaju
zaburzeń.
SPOSOBY I CHARAKTERYSTYKA PRACY
Z RODZICAMI O POSTAWIE UNIKAJĄCEJ

Łatwo można zawrzeć z rodzicami umowę w formie kontraktu jednak
trudno wyegzekwować jej dotrzymanie.

od początku dbać zarówno o prawidłowe zrozumienie ustalonych zasad
jak i o przestrzeganie wszelkich warunków kontraktu.

Należy
bezwzględnie
reagować
w
sytuacjach
nie
przestrzegania
kontraktu, np. poprzez dokonywanie stosownego wpisu w dokumentach,
telefonowanie do rodziców z prośbą o wyjaśnienie sytuacji. Jeśli rodzice
nie
prowadzą
zeszytu
obserwacji
możemy
to
wyjaśnić
pytając:
„Rozumiem, że jutro mogę się spodziewać wpisu?”
Pamiętaj, by nie oceniać rodziców i interweniować w spokojny sposób.
Mamy prawo pytać, ponieważ tak się umawialiśmy.

W razie powtarzających się sytuacji odstępowania od ustalonych
warunków warto wrócić do procedury zawieranie kontraktu wraz
z zapytaniem czy rodzicom zależy na naszej pomocy oraz tego
jakie są ich oczekiwania.

W pracy z rodzicami od początku ważne są wzmocnienia
pozytywne np. „cieszę się, że znaleźli Państwo czas, by przybyć
do nas”.

Ćwiczenia zaczyna się od tych, które nie wymagają bliskiego
kontaktu fizycznego i emocjonalnego z dzieckiem podkreślając
jednocześnie wagę dotychczasowych sposobów spędzania czasu
z dzieckiem, jeśli takie są.

Należy ustalić czas zajęć z dzieckiem, który nie będzie
kolidować
z
dotychczasowym
harmonogramem
dnia
rodziców.

Rodzice powinni mieć poczucie, że nie są w żaden sposób
zmuszeni do pracy z dziećmi.

Można tłumaczyć i przedstawiać rodzicom to, co mogą robić
z dzieckiem w domu oraz zachęcać do poświęcania im
czasu.
Z RODZICAMI O POSTAWIE
NADMIERNIE WYMAGAJĄCEJ

Trudnością w pracy z rodzicami jest to, że próbują oni zdominować
specjalistę, a także narzucić mu swoją wizję terapii dziecka,
wyszukują błędy.

Charakterystyczne jest przecenianie możliwości dziecka, dlatego
trudnością jest ich urealnianie.

Specjaliści przede wszystkim nie mogą ulegać rodzicom, gdyż
uznani zostaną wówczas przez nich za osoby niekompetentne.
Należy konsekwentnie realizować swój program.
Z RODZICAMI O POSTAWIE
NADMIEWRNIE WYMAGAJĄCEJ

W pracy z rodzicami bez problemu można zawrzeć kontrakt, który
jest skrupulatnie wypełniany.

Należy uczyć rodziców chwalić własne dzieci i dostrzegać
w sposób realny ich mocne strony. W tym celu warto starannie
przygotować się teoretycznie i powoływać się na odpowiednią
literaturę przedmiotu, gdyż to jest sposób, który przemawia do
rodziców. Warto powoływać się na różnorodne koncepcje
teoretyczne. Można zauważyć, że nawet w koncepcjach
behawioralnych, które z reguły należą do dyrektywnych, zwraca się
uwagę na odpowiedni zakres swobody dziecka.
Z RODZICAMI O POSTAWIE NADMIERNIE
WYMAGAJĄCEJ

Rodziców
można
nauczyć
umiejętności
prowadzenia
profesjonalnej obserwacji dziecka i zapisywania jej wyników.
Tego typu próby mają pozytywne oddziaływania, gdyż
zmniejsza się bezpośredni kontakt rodziców z dzieckiem,
angażuje ich w jakąś formę pracy dla dobra syna bądź córki.

Warto chwalić sytuacje, kiedy rodzice dostrzegają potrzeby
ich dzieci.

Można zachęcać do wspólnych spacerów i przyzwalania na
swobodne zabawy z rodzeństwem i rówieśnikami.
Z RODZICAMI O POSTAWIE NADMIERNIE
OPIEKUŃCZEJ

nie ma zwykle problemu zarówno w kwestii zawierania
kontraktu jak i jego przestrzegania.

Trudnością jest podjęcie pracy z dzieckiem, która
będzie wymagała od nich inicjatywy.

Wszelkie ćwiczenia jakie mogą wykonywać z dzieckiem
rodzice warto im przedstawiać i prosić o wykonanie ich
w obecności specjalisty.
Z RODZICAMI O POSTAWIE NADMIERNIE OPIEKUŃCZEJ

Konieczne jest wyuczenie rodziców form pracy w których to oni
przejmują inicjatywę oraz pełnią dominującą rolę, zatem wymagają
i egzekwują, by dziecko wykonywało ich polecenia.

Trudnością w pracy z rodzicami może być chęć ingerowania w
przebieg terapii oraz zajęć. W takich sytuacjach najlepiej
stanowczo wyznaczyć granice i nie zezwolić na „przeszkadzanie”
w trakcie zajęć bądź umówić się z rodzicami, że dziecko będzie
samo w nich uczestniczyć. Pozwala to zachować dystans
emocjonalny w stosunku do dziecka.

problemem mogą być sytuacje, kiedy rodzice zobaczą jakiekolwiek
ślady siniaków, zadrapań czy guzów na ciele dziecka, jeśli zostały
one
nabyte
podczas
rehabilitacji,
zajęć
szkolnych
czy
terapeutycznych. Konsekwencje: ataków agresji i furii.
Jednak we wspomnianych sytuacjach złości rodziców nie
należy się bronić, tłumacząc się rodzicom, że w zasadzie nic się nie
stało. Warto starać się zrozumieć ich lęk i pozwolić wyrazić złość
mówiąc np. „rozumiem, że każdy obawia się o swoje dziecko, ma
Pani pełne prawo złościć się na widok tych siniaków”.

Rodziców należy uświadamiać, że stawianie dziecku granic
oraz wymagań, ich egzekwowanie i przeciwstawianie się
wszelkim jego zachciankom nie niszczy relacji rodzic –
dziecko, a wręcz przeciwnie, może przyczyniać się do
budowania prawidłowego kontaktu z dzieckiem.

Konieczne jest także oswajanie rodziców z lękiem o życie
oraz zdrowie ich dziecka. Także trudne sytuacje są do
przeżycia zarówno przez dziecko jak i jego rodziców. Należy
także wzmacniać wiarę w możliwości i siły ich pociech.
Z RODZICAMI O POSTAWIE ODTRĄCAJĄCEJ

Pierwszym i zasadniczym problemem w pracy
jest zawarcie kontraktu
z rodzicami. Nawet gdy zechcemy zawrzeć z nimi kontrakt i będziemy
próbować go wyegzekwować to po jakimś czasie odmówią współpracy.

Warto nie starać się zbyt szybko i pochopnie klasyfikować rodziców do tej
grupy, gdyż może to okazać się dla nich krzywdzące i nieprawdziwe, a
dodatkowo zablokować możliwość pracy z nimi.
Istnieje wiele postaw rodzicielskich i część z nich może przypominać tę
odtrącającą lub niektórzy rodzice mogą przejawiać jedynie cechy rodziców
odtrącających. Czasem jest tak, że niektóre osoby są niestałe emocjonalnie
i czasem zdarza się, im postąpić jak rodzice odtrącający, a potem się tego
wstydzą. Zwykle jednak za główne kryterium rozpoznania postawy rodziców
można brać możliwość zawarcia i utrzymania kontraktu z nimi.

Zdarza się także, że tylko jeden z rodziców przejawia postawę
odtrącającą, a drugi nie i właśnie z nim możemy wówczas współpracować.

Często są to osoby dobrze sytuowane, jednak w skrajnych postaciach
zdarza się, że są to osobowości psychopatyczne wywodzące się z
marginesu społecznego, alkoholicy, narkomanii, kryminaliści, itp. Może
nawet dojść do sytuacji, kiedy rodzice grożą specjalistom.

Należy pamiętać, że jest to grupa osób, które uznają wyłącznie prawo siły
i ulegają jedynie przewadze psychicznej i fizycznej. Starają się
podporządkować sobie innych.

Najlepiej starać się unikać konfliktów z rodzicami tego typu.

W pracy warto poświęcić swój czas i energię głównie dziecku i to
na nim się skoncentrować.

Wszelkie przypadki pobić, wykorzystania seksualnego, upijania
dzieci, z którymi pracujemy i inne należy bezzwłocznie zgłaszać
odpowiednim instytucjom.
Z RODZICAMI O POSTAWACH POZYTYWNYCH

Warto pracę z rodzicami rozpocząć od ustalenia warunków
kontraktu oraz porozumienia dotyczącego interesujących nas
kwestii.

Nie należy próbować zrobić z rodziców terapeutów dla ich dzieci.
Mogą oni wspomagać rehabilitację i jest to bardzo ważne, ale nie
zastąpią specjalistów.

Rodziców można uczyć sposobów postępowania z dziećmi.
Podobnie jak rodziców o innych postawach zwykle prosimy
o kontynuowanie niektórych ćwiczeń w domu i wzmacniamy
właściwe postawy.
Z RODZICAMI O POSTAWACH POZYTYWNYCH

Nie jest konieczne kontrolowanie intensywności pracy rodziców,
gdyż mają oni dobry kontakt z dziećmi i potrafią optymalnie
dostosować czas i warunki pracy.

Możemy proponować formy pracy z dziećmi, które będą
pozytywnie wpływać na relacje z dziećmi.
OSOBOWOŚCI RODZICÓW
Z postawami rodzicielskimi łączą się w sposób
istotny typy osobowości rodziców.
J. Obuchowska
matek
wyodrębniła sześć typów osobowości
będących
przyczyną
negatywnego
funkcjonowania dziecka. Są to matki: autokratyczna,
pedantyczna,
lękowa,
niezrównoważona,
niekochająca, nieszczęśliwa.
MATKA AUTOKRATYCZNA

wymaga
od
bezwzględnego
dziecka
podporządkowania,

bezustannie nim steruje,

dziecko boi się matki, dlatego za wszelką
cenę chce spełnić jej oczekiwania.
MATKA PEDANTYCZNA

jest
nieustępliwa,
drobiazgowa,
korygująca,

ciągle narzuca dziecku zbyt wysokie
wymagania,

dziecko
nie
mogąc
sprostać
tym
wymaganiom narażone jest na utratę
miłości.
MATKA LĘKOWA

jest niezmiernie skrupulatna i opiekuńcza,

nie potrafi docenić możliwości dziecka,

chroni je przed rówieśnikami, rozwiązuje
za nie wszelkie problemy.
MATKA NIEZRÓWNOWAŻONA

Matka
niezrównoważona,
najczęściej
przemęczona
nerwowa,
pracą
nie
potrafi znaleźć czasu dla siebie i dla
rodziny co powoduje jej wybuchowość i
drażliwość.
MATKA NIEKOCHAJĄCA

nie troszczy się o dziecko,

nie poświęca mu czasu,

podrzuca dziecko pod opiekę krewnym.

dziecko
czuje
się
nieszczęśliwe,
pozbawione bezpieczeństwa.
MATKA NIESZCZĘŚLIWA

kobieta smutna, zgorzkniała,

często
zawiedziona
pożyciem
małżeńskim.

niekiedy przelewa na dziecko wszystkie
swoje uczucia,

czasami
odrzuca
dziecko,
gdy
podobne do ojca.
jest
NEGATYWNE TYPY POSTAW OJCÓW
WG. H.SPIONEK
Najsilniej zaznaczoną rolę przypisuje się
następującym typom:
TYP OJCA NIEOBECNEGO

autorytet
ojca
sprowadzony
jest
do
minimum wobec dominującej matki,

brak
zainteresowania
ojca
sprawami
dziecka.
TYP OJCA RYGORYSTYCZNEGO I
SUROWEGO

nadmierne
egzekwowanie
wymagań
w stosunku do dziecka.
TYP OJCA GROŹNEGO

często
wykazuje
utajoną
wrogość
i nienawiść do własnych dzieci,

ten
typ
jest
często
spotykany
w rodzinach alkoholików.
Wymienione typy osobowości ojców
i
matek
wpływają
niekorzystnie
na
kształtowanie się stosunków rodzinnych
i atmosferę życia domowego. Powoduje to
zaburzenia
rozwoju
emocjonalno
społecznego u dzieci.
-
Prawidłowa reakcja rodziców powinna zawierać w
sobie dwa aspekty:
Miłość,
akceptację,
szacunek
dla
dziecka
okazywane przez:

szacunek dla jego uczuć i potrzeb,

akceptację dla trudności i ograniczeń dziecka,

dostrzeganie jego starań i mocnych stron,

obdarzanie zaufaniem,

poświęcanie dziecku czasu i uwagi.
Granice, normy, wymagania stawiane dziecku,
których rodzice uczą poprzez:

pokazywanie dziecku praw rządzących światem
fizycznym i społecznym,

pozwalanie
na
poniesienie
konsekwencji
własnych zachowań dziecka,

egzekwowanie wymagań.
KSZTAŁTOWANIE SIĘ POSTAW WOBEC
FAKTU UPOŚLEDZENIA WG T. GAŁKOWSKIEGO

„Uświadomienie

Zaznajomienie
sobie wagi problemu,
się
z
istotą
opóźnienia
umysłowego,

Próby wykrycia przyczyn,

Szukanie pomocy,

Akceptacja całego układu warunków”
FAZA I

Charakteryzuje się drastycznymi przeżyciami,

Na informacje o upośledzeniu dziecka rodzice reagują
silnym wstrząsem emocjonalnym,

Usiłują zaprzeczyć opinii lekarza,

Szukają innych specjalistów i mają nadzieję, że
rozpoznanie jest mylne.
FAZA II

Rodzice zapoznają się z wszystkimi konsekwencjami
upośledzenia,

Uświadamiają sobie, że ich pragnienia i plany związane
z przyszłością dziecka muszą się radykalnie zmienić Proces ten trwa długo i niekiedy przebiega w sposób
bardzo przykry,
FAZA III

Próba wykrycia przyczyn kalectwa dziecka,

Podstawą zainteresowania się etiologią leży tendencja
do uwolnienia się od poczucia winy, które niepotrzebnie
dręczy rodziców.
FAZA IV

Rodzice usiłują znaleźć skuteczne środki lecznicze
i specjalistyczne ośrodki, w których widzą jedyny
ratunek
FAZA V
•
Rodzice godzą się z niepełnosprawnością swojego
dziecka i wszystkimi konsekwencjami tego faktu.
KSZTAŁTOWANIE SIĘ POSTAW WOBEC
FAKTU UPOŚLEDZENIA WG M. POPIELECKIEGO

Faza szoku,

Faza depresji i głębokiego kryzysu emocjonalnego,

Faza pozornego przystosowania do sytuacji,

Faza konstruktywnego przystosowania się do sytuacji
FAZA SZOKU

Dominują bardzo silne, negatywne emocje,

Rodzice
przeżywają
rozpacz,
żal,
lęk,
poczucie
krzywdy, bezradności, klęski życiowej i osamotnienia
FAZA DEPRESJI I GŁĘBOKIEGO
KRYZYSU EMOCJONALNEGO

Kłótnie małżeńskie z powodu niemożności wybrnięcia
z trudnej sytuacji,

obwinianie się wzajemne małżonków o przyczyny
upośledzenia dziecka,

Brak wzajemnego zrozumienia i pomocy,

Stosowanie różnych form ucieczki od problemów, np.
zbyt
duże
zaangażowanie
w
pracę,
szukanie
zapomnienia w nałogach, rozbicie rodziny – odejście
ojca, czasem matki
FAZA POZORNEGO PRZYSTOSOWANIA
DO SYTUACJI

Rodzice nadal nie godzą się z rzeczywistością,

Stosują różne mechanizmy obronne zaprzeczające
zaistniałej sytuacji,

Nieracjonalnie wierzą w uleczenie dziecka,

Intensywnie
poszukują
pomocy,
zmieniają
specjalistów, a czasem jeżdżą do różnych uzdrowicieli
i znachorów,
FAZA KONSTRUKTYWNEGO
PRZYSTOSOWANIA SIĘ DO SYTUACJI

Rodzice uznają realną rzeczywistość,

Podejmują
rozsądne,
wieloprofilowe
działania
usprawniające, aby maksymalnie wspomagać rozwój
dziecka.
„Najlepszym miejscem pod słońcem na ziemi
jest dom, w którym rodzice potrafią zrozumieć,
że każdy moment i każde doświadczenie – nawet
to, które wydaje się dorosłym błahe i nieważne –
mają
swój
udział
w
kształtowaniu
umysłu
charakteru dziecka” G.Mac Donald
i

sposoby i charakterystyka pracy z rodzicami o postawie

Transkrypt

Podobne dokumenty

w żadnym zawodzie człowiek nie ma tak wielkiego

specyficzne i niespecyficzne trudności w uczeniu się

Surdopsychologia

odżywianie się zwierząt

fotosynteza /oddychanie (utlenianie biologiczne)

specyficzne i niespecyficzne trudności w uczeniu się