Rośliny inwazyjne rzeki Widawy - SKN Ekologów

„Rośliny inwazyjne rzeki Widawy”
Maria Kolona,b, Sylwia Kacperskaa, Ewelina Paneka, Rafał Swata,d, Emilia Banasiakc,
Przemysław Mikołajczykd
a – Studenckie Koło Naukowe Ekologów, Katedra Ekologii, Biogeochemii i Ochrony
Środowiska, Uniwersytet Wrocławski
b – autor do korespondencji [email protected]
c – Studenckie Koło Naukowe Systematyków Roślin, Zakład Botaniki, Uniwersytet
Wrocławski
d – Wydział Fizyki i Astronomii, Uniwersytet Wrocławski
Wstęp
Jedną z możliwych dróg rozprzestrzeniania się gatunków inwazyjnych jest zawlekanie
wzdłuż szlaków komunikacyjnych – zarówno lądowych, jak i rzecznych (Podbielkowski Z.
1995, McGrath S. 2005). Dla ekosystemów rzecznych gatunki inwazyjne stanowią szczególne
zagrożenie, powodują bowiem ograniczanie wzrostu gatunków rodzimych oraz przebudowę
ekosystemów, a ponadto zarastanie brzegów rzek i tym samym spowolnienie pędu wody
(McGrath S. 2005).
Celem badań było przeprowadzenie inwentaryzacji występowania gatunków
inwazyjnych bezpośrednio wzdłuż koryta rzeki Widawy, określenie, które gatunki inwazyjne
występują najczęściej oraz sprawdzenie, czy skład gatunkowy i liczba stanowisk roślin
inwazyjnych zmieniły się od roku 2012 (porównanie z badaniami M. Czarnieckiej i R.
Łojko).
Obszar badań
Badania prowadzone były we wrześniu 2015. Badaniami objęte było bezpośrednie
sąsiedztwo koryta rzeki Widawy na odcinku około 14,5 km od miejscowości Chrząstawa
Wielka do Wrocławia (Psie Pole). Na badanym rzeka Widawa graniczy z różnego typu
ekosystemami. Na odcinku Chrząstawa Wielka - Kiełczówek przy korycie rzeki występują
przede wszystkim zbiorowiska łąkowe oraz pola uprawne znajdujące się w obszarze Natura
2000 Lasy Grędzińskie (Świerkosz K. i in. 2012). Od wysokości Kiełczówka Widawa
przepływa przez tereny zurbanizowane.
Metodyka badań
Na badanym odcinku rzeki przeprowadzono mapowanie stanowisk gatunków
inwazyjnych. Mapowanie prowadzone było metodą systematycznego zbioru danych
z zachowaniem odległości 500 metrów między punktami badawczymi. W każdym punkcie
zbioru sprawdzano obecność gatunków inwazyjnych, wyznaczając bufor o kształcie koła
i promieniu 10 m od przyjętego punktu. Obszar badań z zaznaczonymi punktami badawczymi
przedstawia Rycina 1.
Ryc. 1. Punkty badawcze wzdłuż rzeki Widawy
Wyniki
Na badanym odcinku rzeki skontrolowano 29 punktów. W 26 spośród 29 miejsc
odnotowano występowanie gatunku inwazyjnego. Na badanym terenie stwierdzono
występowanie ośmiu gatunków inwazyjnych: Solidago gigantea, Solidago canadensis,
Echinocystis lobata, Bidens frondosa, Robinia pseudoacacia, Conyza canadensis, Impatiens
parviflora oraz Reynoutria sachalinensis. W jedenastu punktach odnotowano obecność trzech
gatunków inwazyjnych, a w jednym punkcie stwierdzono występowanie aż czterech
gatunków inwazyjnych. W ośmiu punktach stwierdzono po dwa gatunki, w pozostałych
punktach badawczych notowano po jednym gatunku inwazyjnym. Wykaz stanowisk roślin
inwazyjnych przedstawia Tabela 1.
Tabela 1. Występowanie roślin inwazyjnych w punktach badawczych
Numer
punktu
badawczego
Solidago
gigantea
1
+
2
+
3
+
4
+
+
+
3
5
+
+
+
3
6
+
+
+
7
+
+
8
+
9
Solidago
Solidago Echinocystis
canadensis sp.
lobata
+
Bidens
Robinia
frondosa pseudoa
cacia
Conyza
canadensis
Impatiens Reynoutria
SUMA
parviflora sachalinensis
+
3
+
2
1
+
10
+
11
+
4
2
+
2
+
+
3
+
+
3
+
+
12
13
+
+
+
3
+
1
+
3
14
+
1
15
+
+
2
16
+
+
+
3
17
+
+
+
3
18
+
19
20
+
+
+
+
+
+
2
3
2
21
0
22
+
+
2
23
+
+
2
+
1
+
3
+
1
24
25
26
+
+
27
0
28
0
29
SUMA
+
9
1
5
19
20
1
1
1
2
1
59
Najczęściej występującymi gatunkami inwazyjnymi okazały się kolczurka klapowana
(Echinocystis lobata) zajmująca 19 stanowisk oraz uczep amerykański (Bidens frondosa),
który został stwierdzony aż na 20 stanowiskach. Również liczną grupę stanowiły gatunki
z rodzaju nawłoć, występujące w sumie w 14 punktach badawczych: Solidago gigantea – 9
stanowisk, Solidago canadensis – 1 stanowisko, Solidago sp. – 5 stanowisk. Pozostałe gatunki
odnotowano tylko na 1 lub 2 (w przypadku Impatiens parviflora) stanowiskach.
Rozmieszczenie stanowisk badanych gatunków wzdłuż Widawy przedstawiają Ryciny 2-5.
Ryc. 2. Rozmieszczenie gatunków z rodzaju nawłoć: Solidago gigantea – czerwone punkty,
Solidago canadensis – żółte punkty, Solidago sp.– pomarańczowe punkty
Ryc. 3. Rozmieszczenie kolczurki klapowanej (Echinocystis lobata) – niebieskie punkty
Ryc. 4. Rozmieszczenie uczepu amerykańskiego (Bidens frondosa) – fioletowe punkty
Ryc. 5. Rozmieszczenie robinii akacjowej (Robinia pseudoacacia) – czerwona gwiazdka,
konyzy kanadyjskiej (Conyza canadensis) – żółta gwiazdka, niecierpka drobnokwiatowego
(Impatiens parviflora) – pomarańczowe gwiazdki oraz rdestowca sachalijskiego (Reynoutria
sachalinensis) – niebieska gwiazdka
Dyskusja
W porównaniu do badań Czarnieckiej i Łojko przeprowadzonych w lipcu 2012 roku
(Czarniecka M., Łojko R. 2013) liczba stanowisk roślin inwazyjnych na badanym odcinku
rzeki Widawy zwiększyła się z 21 w roku 2012 do 26 w roku 2015. Liczba stwierdzonych
gatunków uległa podwojeniu: w roku 2012 odnotowano tylko 4 gatunki roślin inwazyjnych:
kolczurkę klapowaną (Echinocystis lobata), słonecznik bulwiasty (Helianthus tuberosus),
gatunki obce z rodzaju nawłoć (Solidago sp.) oraz niecierpka drobnokwiatowego (Impatiens
praviflora). Trzy spośród nich odnotowano ponownie w roku 2015 (nie stwierdzono obecnie
występowania słonecznika bulwiastego w punktach badawczych), przy czym zarówno liczba
stanowisk nawłoci (w 2012: 12, w 2015: 14), jak i kolczurki klapowanej (w 2012: 18, w 2015:
19) wzrosła nieznacznie, natomiast liczba stanowisk niecierpka drobnokwiatowego
nieznacznie spadła (z 3 stanowisk na 2).
Na szczególną uwagę zasługuje jednak odnotowanie 20 nowych stanowisk uczepu
amerykańskiego, co sugeruje bardzo szybkie rozprzestrzenianie się tego gatunku wzdłuż
rzeki. Kolejnym niepokojącym symptomem jest zwiększenie liczby stanowisk, na których
odnotowuje się kilka gatunków roślin inwazyjnych naraz. W roku 2012 jedynie w trzech
punktach badawczych odnotowano po trzy gatunki roślin inwazyjnych, a w żadnym punkcie
nie odnotowano współwystępujących czterech gatunków. Obecnie w aż 12 punktach
odnotowano występowanie przynajmniej trzech gatunków roślin inwazyjnych. Zwiększyła się
także liczba stanowisk, na których występują 2 gatunki badanych roślin (z 6 punktów w roku
2012 do 8 punktów w roku 2015).
Zwiększanie się liczby stanowisk roślin inwazyjnych, pojawienie się nowych
gatunków obcych na badanym terenie oraz większa liczba gatunków współwystępujących na
pojedynczych stanowiskach sugeruje, że inwazja roślin obcego pochodzenia wzdłuż rzeki
Widawy postępuje. Szczególny niepokój powinna budzić bardzo szybko postępująca inwazja
uczepu amerykańskiego. Opisana sytuacja ta jest bardzo niekorzystna m.in. z uwagi na
występowanie w okolicy obszarów specjalnej ochrony siedlisk Natura 2000 i wymaga
dalszego monitorowania.
Literatura
Czarniecka M., Łojko R. 2013. Rośliny inwazyjne rzeki Widawy. W: Szczęśniak E. (red.)
Środowisko Dolnego Śląska oczami przyrodników. Wrocław.
McGrath S. 2005. Globalny atak obcych. National Geographic 3(66): 83-101.
Podbielkowski Z. 1995. Wędrówki roślin. Wydawnictwo Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa.
Świerkosz K., Zając K., Liberacka H., Łysiak M. (red.). 2012. Obszary Natura 2000 na
Dolnym Śląsku. RDOŚ we Wrocławiu, Wrocław.