Zanim przekroczą próg przedszkola. Program wsparcia dziecka z

„Niemożność widzenia izoluje od obiektów.
Niemożność słyszenia izoluje nas od ludzi”.
(Imanuel Kant)
Zanim przekroczą próg przedszkola.
Program wsparcia dziecka z wadą słuchu i jego rodziców.
Rozwój osobowości każdego dziecka jest rezultatem jego wielostronnego,
intensywnego uczestniczenia w działaniu, przeżywaniu i poznawaniu otaczającego świata.
Dzieciom słyszącym poznawanie otaczającego ich świata przychodzi w sposób
naturalny, dzieciom z wadą słuchu należy ten świat przybliżyć.
Szansa, aby niesłyszące dziecko aktywnie uczestniczyło w życiu ludzi słyszących –
nauczyło się słuchać i mówić rośnie wraz z rozwojem techniki.
Audio protetycy proponują coraz to nowsze sposoby odbierania dźwięków w postaci
aparatów słuchowych na przewodnictwo zarówno powietrzne jak i kostne oraz implantów
ślimakowych czy też pniowych, dając szansę poprawy jakości słyszenia i rozwoju
komunikacji językowej coraz młodszym dzieciom.
Jednakże, aby nauczyć się słuchać nie wystarczy dobrze słyszeć. Potrzebna jest terapia
od najmłodszych lat. Niezbędny jest program kompleksowych działań diagnostycznych,
wychowawczych i terapeutycznych, który stworzyłby dziecku z uszkodzonym narządem
słuchu optymalne warunki rozwoju i osiągania efektów na miarę jego możliwości, zaś
rodzinie dziecka – warunki do zrozumienia sytuacji, w jakiej znalazło się dziecko i jego
najbliżsi, do jej akceptacji oraz do poradzenia sobie ze wszystkimi trudami wychowania
niepełnosprawnego dziecka.
Problem systematycznej i zarazem jednoczesnej terapii dzieci z wadą słuchu i ich
rodziców, przynajmniej w Białymstoku i okolicach jest dosyć duży. Nie ma tu placówki
oświatowej, która zajęłaby się grupową terapią małych dzieci z wadą słuchu, równocześnie
dając wsparcie ich rodzicom.
Brak tego typu instytucji odczuwają zarówno rodzice jak i surdopedagodzy pracujący
z dziećmi w wieku przedszkolnym i szkolnym. Stąd zrodził się pomysł innowacyjnego
programu, który ma przygotować dziecko z zaburzeniami słuchu do łatwiejszego wejścia
w rolę przedszkolaka zaś rodzicom ułatwić podejmowanie konstruktywnych działań
w związku z wychowaniem i kształceniem ich niepełnosprawnych dzieci.
Autorami programu są wieloletni terapeuci – surdopedagodzy, logopeda, pracujący
Przedszkolu Samorządowym nr 55 z Oddziałami Integracyjnymi w Białymstoku.
Do kogo kierujemy ten program? Przede wszystkim do dzieci między 2 a 5 rokiem
życia nieuczęszczających do przedszkola. Ani stopień ubytku słuchu ani współtowarzyszące
dysfunkcje nie stanowią kryterium naboru dzieci do grupy terapeutycznej. Drugą grupą
adresatów są rodzice tych dzieci. Obie grupy zaczęły pracować od września 2009.
Zajęcia z dziećmi prowadzone są przez surdopedagoga i logopedę. Uczęszcza na nie
sześcioro dzieci z różnym stopniem ubytku słuchu oraz dodatkowymi mikrodeficytami. Na
podstawie udostępnionej przez rodziców dokumentacji medycznej na temat wady słuchu oraz
1
ewentualnych dodatkowych problemów zdrowotnych a także obserwacji i badania
logopedyczno – pedagogicznego dokonałyśmy diagnozy dzieci, dzięki czemu każde z nich
jest traktowane indywidualnie. Adekwatnie do jego potrzeb i możliwości dobierane są formy
komunikacji (werbalne bądź niewerbalne), zakres i ilość materiału słownikowego, a także
metody i czas pracy.
Pod uwagę wzięłyśmy także oczekiwania oraz potrzeby rodziców. Bez tej diagnozy
niemożliwe byłoby realizowanie głównego zadania naszej innowacji, którym jest
kompleksowa i wielospecjalistyczna rehabilitacja dzieci z uszkodzonym narządem
słuchu oraz psychoedukacja rodzin tych dzieci.
Dzieci w grupie wspólnie uczą się poprzez zabawę. Zaspokajają ważną potrzebę
komunikowania się z otoczeniem w wybrany przez siebie sposób (mowę dźwiękową bądź
język migowy), mają możliwość interakcji ze swoimi mniej lub bardziej niesłyszącymi
rówieśnikami, dzięki czemu czują się częścią grupy, zmniejsza się ich poczucie „inności”.
Ponadto nasi podopieczni będą brali udział w organizowanych na terenie przedszkola
uroczystościach i imprezach integracyjnych, dzięki czemu otrzymają możliwość
przygotowania się do wejścia w środowisko nie tylko osób słyszących, ale także dzieci
z innymi dysfunkcjami.
Naszym zamiarem jest przygotowanie dzieci z wadą słuchu do przekroczenia progu
przedszkola w wieku, w którym robią to ich słyszący koledzy, rodzeństwo czy kuzyni.
Zdajemy sobie sprawę, że znaczna grupa dzieci z wadą słuchu rozpoczyna edukację
przedszkolną dopiero w wieku 6 lat, kiedy muszą spełniać tak zwany „obowiązek szkolny”.
Jest to zbyt krótki okres na przełamanie barier komunikacyjnych i opanowanie wiedzy, która
będzie niezbędna w momencie pójścia do szkoły. Aby ten cel osiągnąć ogromną wagę
kładziemy na rozwój mowy i języka tych dzieci.
Zawsze podkreślałyśmy, że dobry aparat słuchowy czy implant jest istotną pomocą
techniczną, która stanowi zaczątek do prawidłowego rozwoju dziecka. A ten umożliwia mu
język i mowa.
Równocześnie z zajęciami dla dzieci odbywają się spotkania „grupy wsparcia” dla
rodziców. Prowadzi je psycholog. Organizując tego typu zajęcia miałyśmy na celu wsparcie
rodziców w jakże trudnym procesie wychowania dziecka niepełnosprawnego, pomoc w
wyrobieniu takich postaw rodzicielskich, które pozwoliłyby im rozpoznawać mocne i słabe
strony własnego dziecka. To przecież rodzic powinien wspierać rozwój własnej pociechy w
sposób adekwatny do jego potrzeb i realnych możliwości. Chcemy też pokazać rodzicom jak
ważna jest ich współpraca z nauczycielami i terapeutami pracującymi z ich dzieckiem.
Po każdym spotkaniu otrzymują oni informacje na temat tego, co działo się podczas zajęć
z dziećmi i w jaki sposób powinni utrwalać opracowany materiał językowy.
Ponadto poprzez uczestnictwo w „grupie wsparcia” rodzice uczą się od siebie
nawzajem rozumienia i rozwiązywania problemów dnia codziennego. Problem, który ich
dotknął, dotyczy bowiem znacznie większej grupy ludzi.
Jak wspominałyśmy innowacja funkcjonuje od września 2009 roku. To zbyt krótki
okres by dokonać oceny naszych działań. Jednakże już teraz widzimy pewne zmiany w
zachowaniach zarówno naszych milusińskich, jak i rodziców, którzy systematycznie
uczestniczą w swoich zajęciach.
2
Praca z dziećmi niepełnosprawnymi nauczyła nas pokory i cierpliwości. Efekty
przyjdą z czasem. Mamy jasno określone cele, ogromny zapał do tego, co robimy,
zainteresowanie ze strony dzieci, które zdają się za każdym razem pytać, „co dzisiaj
nowego?” i wsparcie rodziców oraz ich pełne przekonanie, że pomysł „jest trafiony”.
Wszyscy wierzymy w to, że mimo „niemożności słyszenia” te dzieci nie będą czuły
się „wyizolowane od ludzi”.
mgr Dorota E. Matejko
surdopedagog,logopeda
mgr Katarzyna Płońska
surdopedagog, pedagog specjalny
3