Pobierz dalszą część

Transkrypt

SZKOLNY PROGRAM
PROFILAKTYKI
W ZESPOLE SZKÓŁ PUBLICZNYCH
W KLINISKACH WIELKICH
NA LATA 2009/10, 2010/11, 2011/12
SPIS TREŚCI
WSTĘP ........................................................................................................ 5
ROZDZIAŁ I
ZAŁOŻENIA TEORETYCZNE PROGRAMU....................................... 7
1.1. Definicje profilaktyki ............................................................................ 7
1.2. Rodzaje profilaktyki .............................................................................. 9
1.3. Cele działań profilaktycznych............................................................... 12
1.4. Profilaktyka w szkole .......................................................................... 16
ROZDZIAŁ II
SZKOLNY
PROGRAM
PROFILAKTYKI
ZESPOŁU
PUBLICZNYCH W KLINISKACH WIELKICH
SZKÓŁ
............................ 20
2.1. Podstawy prawne ................................................................................. 20
2.2. Opis środowiska szkolnego Zespołu Szkół Publicznych
w Kliniskach Wielkich ......................................................................... 22
2.3. Diagnoza sytuacji dydaktyczno – wychowawczej szkoły ..................... 23
2.3.1. Diagnoza sytuacji dydaktyczno – wychowawczej
w Szkole Podstawowej ............................................................ 24
2.3.2. Diagnoza sytuacji dydaktyczno – wychowawczej
w Gimnazjum ......................................................................... 27
2.3.3. Bezpieczeństwo i funkcjonowanie szkoły
w opinii rodziców ...................................................................... 31
2.3.4. Bezpieczeństwo i funkcjonowanie szkoły
w opinii nauczycieli ................................................................. 32
2.3.5. Wnioski z diagnozy sytuacji wychowawczej szkoły .................. 33
2
2.4. Cele i plany działań profilaktycznych ................................................... 34
2.4.1. Działania profilaktyczne w klasach I – III ................................... 35
2.4.2. Działania profilaktyczne w klasach IV – VI ............................... 40
2.4.3. Działania profilaktyczne w klasach I – III Gimnazjum .............. 45
2.5. Terminy, osoby odpowiedzialne, ewaluacja ........................................ 52
ZAKOŃCZENIE ........................................................................................ 57
BIBLIOGRAFIA ........................................................................................ 58
ZAŁĄCZNIKI ............................................................................................ 61
3
WSTĘP
Rosnąca liczba zachowań problemowych wśród dzieci i młodzieży oraz
pojawianie się nowych zagrożeń dla ich prawidłowego rozwoju spowodowało,
że
nałożono
na
szkołę
prawny obowiązek
realizowania
programu
profilaktycznego, który ma wspomagać wychowanie i nauczanie.
Od 1 września 2002 roku obowiązuje Rozporządzenie Ministra Edukacji
Narodowej i Sportu, które określa miejsce profilaktyki w systemie szkolnym.
Zgodnie z tym rozporządzeniem „działalność edukacyjna szkoły jest określona
przez:
Szkolny zestaw programów nauczania, który obejmuje całą działalność szkoły
z punktu widzenia dydaktycznego.
1. Program wychowawczy szkoły, który opisuje w sposób całościowy
wszystkie treści i działania o charakterze wychowawczym i jest
realizowany przez wszystkich nauczycieli.
2. Program profilaktyki dostosowany do potrzeb rozwojowych uczniów
oraz potrzeb danego środowiska, który opisuje w sposób całościowy
wszystkie treści i działania o charakterze profilaktycznym
skierowane
do uczniów, nauczycieli i rodziców.
Szkolny zestaw programów nauczania, program wychowawczy szkoły
oraz
program
profilaktyki
tworzą
wspólną
całość.
Ich
przygotowanie
i realizacja są zadaniem zarówno całej szkoły, jak każdego nauczyciela”1.
W październiku w roku szkolnym 2010/11 wprowadzono w Szkolnym
programie profilaktyki treści związane z „dopalaczami” zgodnie z „Apelem
ministra edukacji narodowej do dyrektorów szkół i placówek o przeciwdziałanie
zażywaniu „dopalaczy przez uczniów”2 (4 października 2010 r.).
1
Rozporządzenie MENiS z 26.02.2002 r. w sprawie podstawy programowej wychowania
przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół (Dz. U. Nr 51/2002r.,
poz.458).
2
Apel Ministra Edukacji Narodowej do dyrektorów szkół i placówek o przeciwdziałanie zażywaniu
„dopalaczy” przez uczniów z dnia 4 października 2010 roku.
4
ROZDZIAŁ I
ZAŁOŻENIA TEORETYCZNE PROGRAMU
1.1. Definicje profilaktyki
Pojęcie profilaktyki
(prophylaktikos
–
przedmiotem analiz
polityki
jest bardzo szerokie, ponieważ
zabezpieczający
i
społecznej,
opracowań
socjologii,
przed
czymś;
„profilaktyka
zapobiegawczy)”3
jest
wielu różnych dziedzin naukowych, m.in.
kryminologii,
prawa,
psychologii
i pedagogiki.
Na początku XX w. określeniem tym posługiwano się wyłącznie
w medycynie dla oznaczenia zapobiegania chorobom i działalności zmierzającej
do likwidacji przyczyn chorób i wypadków oraz przeszkadzaniu ich powstawania
i szerzeniu4.
Coraz częściej jednak zaczęto używać tego terminu w dziedzinie nauk
społecznych dla oznaczenia zapobiegania niepożądanym zachowaniom w danych
zbiorowościach ludzkich, nie akceptowanych przez ogół społeczności. Zaczęto też
posługiwać się pojęciem psychoprofilaktyka, które „jest określeniem zbiorczym dla
oznaczenia działań stosujących wiedzę psychologiczną, psychologiczne metody
i środki celem zapobiegania zaburzeniom rozwoju, psychopatologii i patologii
społecznej oraz chorobom somatycznym. W działalności tej wyodrębniły się pewne
obszary takie, jak: psychoprofilaktyka uzależnień, profilaktyka samobójstw,
psychoprofilaktyka chorób somatycznych”5.
Według M Sochockiego „profilaktyka to szereg bardzo zróżnicowanych
strategii oddziaływań adresowanych zarówno do osób, których dotyczy dany
problem, jak i do grup ryzyka oraz do całej populacji. W nowoczesnej profilaktyce
wyraźne jest pozytywne definiowanie problemów, w którym nie tylko chodzi
3
Słownik wyrazów obcych (red.), Tokarski J., Warszawa 1980, s. 603.
Mała encyklopedia powszechna (red.), B . Suchodolski, Warszawa 1958, s. 771.
5
Encyklopedia psychologii (red.), W . Szewczuk, Warszawa 1998, s. 687.
4
5
o
zapobieganie,
przeciwdziałanie
negatywnym
zjawiskom,
ale
również
o pomnażanie, wykorzystywanie potencjału ludzi”6.
W pedagogice „jedną z pierwszych definicji profilaktyki – opisując jej
zadania – podaje H. Radlińska, stwierdzając, że profilaktyka oznacza zapobieganie
powstawaniu zjawisk i stanów niekorzystnych dla człowieka”7.
A. Kamiński uważa, że „profilaktyka winna redukować przypadki
niedostosowania społecznego, wykolejeń, patologii społecznej, a także uprzedzać
stany zagrożenia w rozwoju moralnym, zdrowotnym, kulturalnym i społecznym,
w celu ochrony danej populacji (jednostek grup) przed niepożądanymi
odchyleniami od stanu normalnego”8.
Według G. Edwardsa profilaktyka to „działania stwarzające człowiekowi
okazję aktywnego gromadzenia różnych doświadczeń, które powodują wzrost jego
zdolności do radzenia sobie w trudnych sytuacjach życiowych. W myśl tej teorii
do profilaktyki zaliczyć trzeba zajęcia uczące dzieci różnorodnych umiejętności
społecznych, spotkania, podczas których rośnie wiara w siebie, oraz sytuacje,
w których młodzi ludzie mogą lepiej zrozumieć świat, swoich bliskich, mogą
zapoznać się z wartościami, jakimi należy się w życiu kierować”9.
J. Szymańska i J. Zaniecka uważają, iż „profilaktyka różni się od innych
sposobów przeciwdziałania tym, że jest czynnością uprzedzającą, że podejmowana
jest zanim takie groźne zjawiska się ujawnią lub rozprzestrzenią, a ich dolegliwość
wymusi dopiero zastosowanie bezpośrednich środków”10.
Obecnie częściej mówi się o profilaktyce
wychowawczej, stanowiącej
działalność wychowawczą. Jedną z takich koncepcji profilaktyki, która wyrasta
z
poglądów
Duffy`ego
jest definicja zmodyfikowana i rozwinięta przez
Z. B. Gasia. Według niego „profilaktyka uzależnień to proces, który wspiera
zdrowie
przez
umożliwienie
ludziom
uzyskania
6
pomocy potrzebnej
M. J. Sochocki, Profilaktyka czy promocja zdrowia, „Remedium” 7/8 (2004), s. 30.
A. Nowak, E. Wysocka, Problemy i zagrożenia społeczne we współczesnym świecie, „Elementy
patologii społecznej i kryminologii”, Katowice 2001, s. 230.
8
Tamże, s. 231.
9
M. Pasek, Narkotyki przy tablicy, Warszawa 2000, s. 3.
10
J. Szymańska, J. Zamecka, Przegląd koncepcji i poglądów na temat profilaktyki, „Profilaktyka
w środowisku lokalnym”, (red.), Świątkiewicz G., Warszawa 2002 , s. 19.
7
6
im
do konfrontacji ze złożonymi stresującymi warunkami życia oraz przez
umożliwienie jednostkom osiągania subiektywnie satysfakcjonującego, społecznie
akceptowanego, bogatego życia”11.
Zdaniem A. Iłendo „profilaktyką są zarówno pogadanki, jak i też zajęcia
kształtujące umiejętności społeczne, spotkania budujące wiarę w siebie i pewność
siebie, poruszające problematykę wartości i pozwalającej lepiej zrozumieć świat
i siebie w otaczającym świecie”12.
Profilaktyka obejmuje zatem działania psychologiczne i zdrowotne, prawne,
socjalne, pedagogiczne oraz rehabilitacyjne, ukierunkowane na poszczególne
jednostki bądź grupy społeczne. Powinny być one dokładnie planowane
i przeprowadzane, a także systematyczne oraz powiązane ze sobą.
1.2. Rodzaje profilaktyki
Można wyodrębnić różne odmiany profilaktyki w zależności od jej
specyficznych
celów,
przedmiotu
oddziaływań,
metod,
strategii
i proponowanych środków zaradczych.
„Biorąc pod uwagę kryterium stosowanych środków – profilaktykę dzielimy
na: pozytywną (kreatywną), która polega na stosowaniu w skali globalnej środków
pozytywnych,
polegającą
inicjujących,
konstruktywnych
na niedopuszczeniu do dewiacji
oraz
negatywną
(blokującą),
i dysfunkcji poprzez środki
negatywne – blokadę, zakaz, mandat, sankcję, odstraszenie, napiętnowanie.
Możliwy jest też podział
ze względu na kryterium sposobu działania na:
profilaktykę ofensywną i profilaktykę oraz ze względu na czas podejmowania
określonych działań na: profilaktykę wyprzedzającą pojawianie się określonych
zjawisk negatywnych, profilaktykę następczą - gdzie działania podejmowane są po
zaistnieniu tych zjawisk”13.
11
Z.B. Gaś, Szkolny program profilaktyki: istota, konstruowanie, ewaluacja; poradnik metodyczny,
Warszawa 2003, s.19.
12
A. Iłendo, Profilaktyka w szkole jako forma minimalizowania zagrożeń uzależnieniem, „Opieka
Wychowanie Terapia”, 14 (2002), s. 14.
13
A. Nowak, E. Wysocka, Problemy i zagrożenia społeczne we współczesnym świecie, Elementy
patologii społecznej i kryminologii, Katowice 2001, s. 234, 235.
7
Inny podział
podaje L. Pytka, różnicując profilaktykę na profilaktykę
objawową uprzedzającą, powstrzymującą i kreatywną. Profilaktyka objawowa polega
na, w miarę możliwie wczesnym, wykrywaniu i reagowaniu na pierwsze symptomy
nieprzystosowania społecznego. Profilaktyka uprzedzająca ma na celu eliminowanie
negatywnych czynników wywierających ujemny wpływ na jednostkę, polega m.in.
na blokowaniu oddziaływania tych czynników lub na działaniach zwiększających
odporność jednostki na wpływ tych czynników. Profilaktyka powstrzymująca ma za
zadanie różnymi środkami uniemożliwiać lub utrudniać podjęcie decyzji dotyczącej
realizacji czynu nagannego lub całego ciągu działań negatywnych. Profilaktyka
kreatywna obejmuje działania wzmacniająco - podtrzymujące te formy i sposoby
zachowania, które mając charakter prospołeczny, allocentryczny, a tym samym
i godny naśladowania, wywierają wpływ na ludzi, zagłuszając i tłumiąc siłę
oddziaływania innych czynników konkurencyjnych14.
Z. B. Gaś podaje natomiast, że niezależnie od różnicy w definiowaniu
i
podziału profilaktyki,
może być
ona realizowana na trzech poziomach:
pierwszo, drugo i trzeciorzędowym.
Profilaktyka pierwszorzędowa adresowana jest do grupy niskiego ryzyka
a „działania w ramach profilaktyki pierwszorzędowej obejmują szeroki zakres,
są adresowane do całych środowisk i dużych grup społecznych. Ich celem jest
kształtowanie postaw społecznych za pośrednictwem powszechnej edukacji, działań
kulturalno-oświatowych”15.
Profilaktyka drugorzędowa (lub wczesna identyfikacja) ma
na celu
ujawnianie osób o najwyższym ryzyku popadnięcia w uzależnienie oraz pomaganie
im w redukcji tego ryzyka, a więc zapobieganie popadaniu w używanie zależne16.
„Profilaktyka trzeciorzędowa rozumiana jest jako interwencja po wystąpieniu
uzależnienia. Ma ona na celu z jednej strony przeciwdziałanie pogłębieniu się
procesu chorobowego, z drugiej zaś – umożliwienie osobie leczącej się powrotu
14
L. Pytka, Teoretyczne problemy diagnozy w wychowaniu resocjalizującym, Warszawa 1986.
M. Markowska, Program pracy profilaktycznej w szkole średniej „Kwartalnik Edukacyjny”
2003/1, http://www.pcen.rzeszow.pl/publikacje/nowykwartalnik/, (20.12.2008 r.).
16
Z.B. Gaś, Profilaktyka uzależnień, Warszawa1993, s. 18.
15
8
do społeczeństwa, prowadzenia w nim satysfakcjonującego i społecznie
akceptowanego trybu życia, wolnego od środków odurzających”17.
Profilaktyka trzeciorzędowa ma charakter interwencji podejmowanej
po wystąpieniu patologii społecznej. Działania interwencyjne mają na celu
nakłonienie osób z objawami do podjęcia leczenia oraz zapobiegać ponownemu
nawrotowi problemu. Ten typ profilaktyki charakteryzuje się bardzo wąskim
zakresem i wyspecjalizowanymi formami działania. Stąd też jest ona prowadzona
przez
profesjonalistów.
Jednak
jej
skuteczność
jest
w
dużym
stopniu
uwarunkowana wsparciem społecznym, zwłaszcza ze strony najbliższych18.
Z. B. Gaś podaje również podobieństwa i różnice między tymi trzema
poziomami działań profilaktycznych. „Podobieństwa obejmują przede wszystkim
to, że na każdym poziomie profilaktyki mamy do czynienia z promowaniem
zdrowia i dobrego samopoczucia, a tym samym wydłużeniem jednostkowego
życia, z redukowaniem liczby przypadków osób dysfunkcjonalnych
populacji,
z
redukowaniem
zachorowalności
i
śmiertelności
z ogólnej
związanych
z dysfunkcjonalnym stylem życia oraz z obniżeniem prawdopodobieństwa
długoterminowej niezdolności do prowadzenia społecznie akceptowanego stylu
życia”19.
Znacznie
więcej
a porównanie to
jest
różnic
między
poszczególnymi
poziomami,
obejmuje 13 różnych kryteriów: ryzyko uzależnienia,
odwracalność przejawów dysfunkcyjności, prawdopodobieństwo wyłamania się
z programu, populacja, zdolność uczenia się, cele, rodzaj uczestnictwa w programie,
sposoby włączania do programu, koszty, skuteczność, osoby prowadzące, rodzaj
interwencji i specyfika działań profilaktycznych20.
Opracowując i realizując szkolny program profilaktyki musimy również
wiedzieć, że „na każdym z trzech poziomów działania profilaktyczne prowadzone
są przez odpowiednich realizatorów. W profilaktyce pierwszorzędowej utarła się
17
Z.B. Gaś, Profilaktyka uzależnień, Warszawa1993, s. 19, 20.
M. Markowska, Zagrożenie procesów edukacyjnych współczesnej szkoły w ocenie pedagoga
szkolnego, w: (red.), Sowa J., Pstrąg D., Pedagogika opiekuńcza wobec współczesnej orientacji
filozoficznej i praktyki pedagogicznej, red. t. II, Rzeszów 1998, s. 34.
19
Z. Gaś, Szkolny program profilaktyki: istota, konstruowanie, ewaluacja; poradnik metodyczny,
Warszawa 2003, s. 21.
20
Tamże, s. 20 -23.
18
9
tradycja, że realizatorami programów są przede wszystkim nauczyciele wspierani
przez psychologów, a terenem działań jest głównie szkoła. W przypadku
sformułowania spójnej lokalnej strategii profilaktycznej szkoła pozostaje ważnym,
ale nie jednym z wielu terenów działań. W profilaktyce drugorzędowej
realizatorami działań są przede wszystkim psychologowie (socjoterapeuci, doradcy
rodzinni), a zajęcia prowadzone są najczęściej w poradniach psychologiczno –
pedagogicznych i profilaktycznych, klubach lub świetlicach socjoterapeutycznych.
W profilaktyce trzeciorzędowej realizatorami są lekarze specjaliści, psychologowie,
psychoterapeuci,
rehabilitanci,
pracownicy socjalni,
specjaliści
z
zakresu
resocjalizacji itp. Programy te wymagają współpracy wielu resortów. Terenem
działań są specjalistyczne poradnie i ośrodki, szpitale, zakłady karne, kluby,
placówki wychowawcze i resocjalizacyjne21.
Odmienny sposób kategoryzacji działań profilaktycznych, uwzględniający
jedynie pierwsze dwa poziomy, proponuje M. J. Sochocki. „Zgodnie z tą
konkurencyjną klasyfikacją profilaktyce pierwszorzędowej odpowiada profilaktyka
uniwersalna (wraz z promocją zdrowia psychicznego),
a profilaktyce drugiego
stopnia – profilaktyka ukierunkowana na grupy ryzyka. Trzeci poziom profilaktyki
zostaje wyeliminowany i zastąpiony przez resocjalizację, rehabilitację i leczenie”22.
1.3. Cele działań profilaktycznych
I. Wilczyńska podaje, że „nowoczesny model zajęć profilaktycznych
nastawiony
jest
oraz społecznych
na
rozwijanie
ogólnych
umiejętności
psychologicznych
i opiera się na założeniu, że to nie sam narkotyk, wódka,
czy papieros jest groźny, lecz pewne „braki” tkwiące w człowieku” 23.
21
J. Szymańska, J. Zamecka, Przegląd koncepcji i poglądów na temat profilaktyki, w: Profilaktyka
w środowisku lokalnym, (red.) Świątkiewicz G., Warszawa, s. 28,29.
22
M. J. Sochocki, Profilaktyka patologii, uzależnień, problemowa, „ Remedium” 3 (2008), s. 32.
23
I. Wilczyńska, Dobra – to wczesna profilaktyka, „Opieka Wychowanie Terapia” 1 (2002), s. 48.
10
Autorka powołuje się na pogląd W. Eichelberga, który uważa, że owe braki
to taki hak, na którym zaczepiają się różne uzależnienia: brak miłości, stabilnej
samooceny, brak wiary w siebie, brak umiejętności rozwiązywania problemów,
brak poczucia bezpieczeństwa. W czasie zajęć powinno się więc uzupełniać te
braki, poruszać tematy związane z rozwojem młodego człowieka, ze świadomością
własnych potrzeb i uczuć, z problemami w grupie rówieśniczej, z presją”24.
Współcześnie preferuje się – w miejsce wcześniej rozwijanego medycznego
podejścia – interakcyjny model działań, w którym uwzględniane są specyficzne
relacje pomiędzy elementami: jednostką (wraz z doświadczanymi przez nią
problemami), substancją psychoaktywną i środowiskiem społecznym. Wzorem dla
działań profilaktycznych przestaje więc być jedynie „szczepienie ochronne”
jednostek a
celem
interwencji profilaktycznych jest oddziaływanie zarówno
na czynniki ryzyka, jak i na czynniki chroniące.
PROFILAKTYKA
Eliminacja lub redukcja
czynników ryzyka
Wzmacnianie
czynników chroniących
Warunkiem skutecznej profilaktyki jest skoordynowane działanie skierowane
na najważniejsze czynniki ryzyka, tkwiące zarówno w samej jednostce, jak i w jej
otoczeniu społecznym25.
Wyjaśnić więc należy, co to są czynniki chroniące i czynniki ryzyka.
Według autorek „czynniki ryzyka to cechy, sytuacje, warunki sprzyjające
powstawaniu zachowań ryzykownych. Czynniki chroniące to cechy, sytuacje,
warunki zwiększające odporność na działanie czynników ryzyka”26.
24
I. Wilczyńska, Dobra – to wczesna profilaktyka, „Opieka Wychowanie Terapia” 1 (2002), s.48.
J. Szymańska, J. Zamecka, Przegląd koncepcji i poglądów na temat profilaktyki, „Profilaktyka
w środowisku lokalnym”, (red.) G. Świątkiewicz G., Warszawa 2002, s. 25, 27.
26
J. Szymańska, J. Zamecka, Przegląd koncepcji i poglądów na temat profilaktyki, „ Profilaktyka
w środowisku lokalnym”, (red) G. Świątkiewicz, Warszawa 2002, s.27.
25
11
B. Ziółkowska wymienia następujące czynniki ryzyka: biologiczne
(obciążenia genetyczne, wady biologiczne), psychologiczne (cechy temperamentu
i osobowości, deficyty poznawcze, niekorzystne wzory motywacyjne, przewlekły
stres i inne), społeczne (niski status społeczno – ekonomiczny, bezrobocie,
dysfunkcyjna rodzina, brak więzi społecznych) oraz ekologiczne (zagrożenia
ekologiczne, zmiany klimatyczne)27.
Z. B. Gaś uważa, że „wszelkie działania profilaktyczne, niezależnie
od
swojej specyfiki,
posiadają zadania, wśród
których
warto
wskazać
10 podstawowych. Są to:
•
rozpowszechnianie
prawdziwych
i
rzetelnych
informacji
o zjawisku, którego profilaktyka dotyczy;
• kształtowanie świadomych wzorców konsumpcyjnych;
• kształtowanie umiejętności interpersonalnych, a w szczególności:
samoświadomości, samooceny i samodyscypliny;
• rozwijanie umiejętności interpersonalnych, a w szczególności:
umiejętności empatycznych, współdziałania, komunikowania się oraz
rozwiązywania konfliktów;
• rozwijanie umiejętności podejmowania decyzji oraz rozwiązywania
problemów, obejmujące między innymi zdolność do wybierania
pozytywnych, a nie negatywnych rozwiązań życiowych;
• rozwijanie związków z grupą społeczną i poczucia odpowiedzialności
za grupę, do której jednostka przynależy
(rodzina, rówieśnicy,
lokalna społeczność, ogół społeczeństwa);
• rozwijanie dojrzałej odpowiedzialności, jako właściwego wzorca ról
do naśladowania przez innych (obejmującej między innymi: styl
życia,
postawy
wobec
używania
środków
odurzających,
podejmowania decyzji itd.);
27
B. Ziółkowska, Potrzeba działań profilaktycznych pierwszego stopnia na terenie szkoły,
„ Edukacja” 3 (2003), s.74.
12
• rozwijanie środowiska rodzinnego, rówieśniczego, społecznego
i środowiska pracy, które podnosiłyby jakość życia wszystkich jej
członków;
• kształtowanie reguł prawnych i publicznych w taki sposób, aby były
one zgodne z ludzkimi potrzebami i wspierały konstruktywny rozwój
i pozytywny styl życia;
• umożliwienie wczesnego rozpoznawania, diagnozowania zagrożeń
oraz
rozwijania
strategii
przeciwdziałania,
bazujących
na znajomości przyczyn zachowań dysfunkcyjnych”28.
Zadania profilaktyki zależą również od tego, na jakim poziomie jest ona
realizowana.
Profilaktyka pierwszorzędowa to działania mające na celu: z jednej strony
promocję zdrowia i przedłużenie życia człowieka, zaś z drugiej - zapobieganie
pojawianiu się problemów związanych z dysfunkcjonalnym stylem życia.
Szczególnie wyraźnie akcentuje się budowanie i rozwijanie
różnorodnych
umiejętności radzenia sobie z wymogami życia. (…) Ważne jest też dostarczenie
rzetelnych informacji dostosowanych do specyfiki odbiorców”29.
Do najistotniejszych zadań realizowanych w ramach tej profilaktyki należy
rozpoznanie czynników ryzyka, np. dziedzicznych i środowiskowych, włączenie
środków masowej informacji w prowadzenie akcji profilaktycznych, a także
działanie
legislacyjne,
które
powinno
iść
w
kierunku
przeciwdziałania
podejmowaniu zachowań sprzyjających rozwojowi patologii. Ważne jest także
włączenie do działań profilaktycznych społecznych grup działania lub organizacji
tworzonych przez ludzi zainteresowanych problemami związanymi z patologią
społeczną oraz instytucji wychowawczych
i kulturalnych oraz propagowanie
edukacji zdrowotnej zmierzającej do modyfikowania stylu życia w kierunku
zachowania pełnego zdrowia i podejmowania działań pożądanych społecznie30.
28
Z. B. Gaś, Szkolny program profilaktyki: istota, konstruowanie, ewaluacja; poradnik metodyczny,
Warszawa 2003, s.19, 20.
29
Tamże, s. 20.
30
Z. B., Gaś, Rodzina a uzależnienia, Lublin 1994, s. 41.
13
Zadania dla profilaktyki drugorzędowej to organizowanie specjalnych
programów dla grup wysokiego ryzyka, obejmujących treningi umiejętności,
działania edukacyjne oraz profesjonalne poradnictwo i terapię, przełamywanie
zaprzeczenia charakterystycznego dla osób we wczesnych fazach odurzania się oraz
wykorzystanie rutynowych działań, np. badanie lekarskie, działania domów kultury
itp. do wykrycia osób, które zaczynają przejawiać zachowania dysfunkcyjne
i patologiczne31.
Ponieważ profilaktyka trzeciorzędowa jest interwencją po wystąpieniu
uzależnienia ma ona na celu usprawnianie form pomocy dla osób uzależnionych
i ich rodzin, poprawa jakości życia rodzin z osobą uzależnioną, redukowanie
problemów społecznych i zdrowotnych związanych z uzależnieniem oraz
likwidowanie piętna społecznego, jakie ciąży na osobach uzależnionych32.
1.4. Profilaktyka w szkole
Zwiększająca
i młodzieży
się
liczba
zachowań
negatywnych
wśród
dzieci
zobowiązuje szkołę do podjęcia działań zapobiegawczych.
Oczekiwania wobec szkoły i nauczycieli są coraz większe, a więc należy właściwie
przygotować się do tego zadania.
Aby skonstruować szkolny program profilaktyki, który będzie przydatnym
narzędziem i pomocą w pracy wychowawczej, należy wyjaśnić pojęcie profilaktyki
szkolnej. Z. B. Gaś uważa, iż „profilaktyka w szkole to proces wspomagania ucznia
w radzeniu sobie
z trudnościami zagrażającymi prawidłowemu rozwojowi
i zdrowemu życiu, a także ograniczenie i likwidowanie czynników, które zaburzają
prawidłowy rozwój i dezorganizują zdrowe życie
(tzw. czynniki ryzyka) oraz
wprowadzenie i rozwijanie czynników, które sprzyjają prawidłowemu rozwojowi
i zdrowemu życiu (tzw. czynniki chroniące)”33.
31
Z. B. Gaś, Profilaktyka uzależnień, Warszawa1993, s. 18.
Z. B. Gaś, Profilaktyka uzależnień, Warszawa1993, s. 20, 21.
33
Warszawa 2003, s. 30.
32
14
Według G. Miłkowskiej „program szkolnej profilaktyki to ogół działań
chroniących dzieci i młodzież przed zakłóceniami rozwoju oraz interwencyjnych
w sytuacji pojawiających się zagrożeń”34.
A.
Marzec – Tarasińska
powołując się
na wielu autorów
(m.in. Ostrowska, A. Nowak, B Urban, Z. B. Gaś) pisze, że szkoła obok funkcji
dydaktycznej i wychowawczej, powinna odgrywać również istotną rolę
w działaniach profilaktycznych, a nauczyciel powinien być przygotowany
do rozpoznawania
pierwszych symptomów zagrożeń rozwojowych w sferze
rozwoju społecznego, moralnego, emocjonalnego i poznawczego”35.
Z.
B.
Gaś
również
uważa,
że
szczególnie
ważnym
miejscem
dla oddziaływań profilaktycznych winna być szkoła, ponieważ jest miejscem
spotkania
dzieci,
młodzieży
oraz
najważniejszych
osób
dorosłych
odpowiedzialnych za opiekę i wychowanie (rodziców i nauczycieli), intensywnego
rozwoju interpersonalnego i społecznego, działalności zadaniowej uczniów. Jest to
również miejsce konfrontacji autorytetów i kształtowania się poczucia własnej
tożsamości ucznia, wypełniania znacznej części aktywnego życia dzieci
i młodzieży oraz weryfikacji oczekiwań rodziców związanych z własnym
dzieckiem.
Szkoła to także łatwy dostęp do środowiska dzieci i młodzieży
pozwalający na sprawną organizację prowadzonych oddziaływań36.
Podobnie B. Ziółkowska uzasadnia potrzebę działań profilaktycznych,
szczególnie tych pierwszorzędowych, na terenie szkoły. Jej zdaniem
zgodnie
z założeniami profilaktyki szkoła jest instytucją, która gromadzi interesujących nas
odbiorców (dzieci, młodzież, i ich opiekunów), oddziaływania na terenie mogą
mieć charakter systematyczny, a wplecione dodatkowo w system kształcenia
wymagają mniejszych nakładów finansowych. Odpowiednio wyedukowani
nauczyciele spełniać mogą funkcje edukatorów, nie tylko w czasie
szeroko
zakrojonych kampanii profilaktycznych ale i na co dzień. Szkoły, współpracując
34
G. Miłkowska, Niedostosowanie społeczne dzieci i młodzieży a profilaktyka szkolna, „Opieka
Wychowanie Terapia” 3 (2003) s. 307.
35
A. Marzec-Tarasińska, Realizacja podstawowych funkcji szkoły warunkiem skutecznej profilaktyki
w: Deptuła M. ( red.), Diagnostyka, profilaktyka, socjoterapia w teorii i praktyce pedagogicznej,
Bydgoszcz 2005, s. 286.
36
Z. B. Gaś, Profilaktyka w szkole. Zapobieganie uzależnieniom uczniów, Warszawa 1999, s. 54.
15
z różnymi instytucjami, mogą przyczynić się do szybkiego diagnozowania zaburzeń
i podejmowania odpowiednich środków zaradczych37.
Także J. Szymańska uważa, że szkoła stanowi ważne miejsce w systemie
działań profilaktycznych, a działania profilaktyczne adresowane powinny być
do całego środowiska szkolnego, tj. uczniów, rodziców, nauczycieli oraz innych
osób zatrudnionych w szkole38.
Skoro skuteczna profilaktyka dotyczy nie tylko ucznia, ale również
nauczycieli, rodziny i społeczności lokalnej, konstruowanie programu należy zacząć
od diagnozy problemów w danej społeczności i przestrzegać określonych zasad
w opracowaniu dokumentu.
Z. B. Gaś przedstawił następującą procedurę:
1. Faza wstępnej identyfikacji:
• krok pierwszy: identyfikacja problemu;
• krok drugi: werbalizacja problemu;
• krok trzeci: teoretyczna perspektywa rozumienia problemu.
2. Faza diagnozy:
• krok czwarty: identyfikacja populacji badawczej;
• krok piąty: dobór metod badawczych;
• krok szósty: realizacja procedury badawczej;
• krok siódmy: analiza wyników badań;
• krok ósmy: werbalizacja zaleceń programu.
3. Faza konceptualizacji programu:
• krok dziewiąty: określenie celu programu;
• krok dziesiąty: określenie zadań programu;
• krok jedenasty: określenie struktury programu;
• krok dwunasty: określenie sposobu realizacji;
• krok trzynasty: określenie strategii ewaluacji39.
37
B. Ziółkowska, Potrzeba działań profilaktycznych pierwszego stopnia na terenie szkoły, „ Edukacja”
3 (2003), s.79.
38
J. Szymańska, Programy profilaktyczne. Podstawy profesjonalnej psychoprofilaktyki, Warszawa 2002,
s.15.
39
16
Mówiąc o działań profilaktycznych
w szkole wspomnieć należy
o różnorodnych strategiach profilaktycznych, jakie mają do dyspozycji specjaliści
pracujący na poszczególnych poziomach profilaktyki zachowań problemowych
dzieci
i
młodzieży.
Są
to:
programy
informacyjne,
programy działań
alternatywnych, programy interwencyjne, programy zmian środowiskowych,
zmiany przepisów społecznych40.
Zdaniem
C.
Zielińskiego
„najbardziej
skuteczne
strategie
działań
profilaktycznych to: przekonanie normatywne, osobiste przekonania, kształtowanie
systemu
wartości,
informowanie
o
realnych
konsekwencjach,
uczenie
konstruktywnego odmawiania, alternatywne sposoby życia, wyznaczanie celów,
uczenie podejmowania decyzji, umiejętność opanowania stresu oraz nabywanie
umiejętności społecznych41.
Warszawa 2003, s. 34-37.
Tamże, s. 23-26.
41
C. Zieliński, Profilaktyka w szkole. Konieczność i ryzyko,
http:/www.vulcan.edu.pl/nowewszkole/archiwum/2004/06/profilaktyka.html , ( 19.12.1008 r.).
40
17
ROZDZIAŁ II
SZKOLNY PROGRAM PROFILAKTYKI
ZESPOŁU SZKÓŁ PUBLICZNYCH
W KLINISKACH WIELKICH
2.1. Podstawy prawne
Do prowadzenia działań profilaktycznych z dziećmi i młodzieżą szkolną
odnoszą się następujące akty prawne:
1. Konwencja o Prawach Dziecka przyjęta przez Zgromadzenie Ogólne
Narodów Zjednoczonych dnia 20 listopada 1989 roku, ratyfikowana przez
Polskę 30 września 1991 r. (Dz. U. nr 120, poz. 526).
2. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U.
nr 78, poz. 483).
3. Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. z 1996 r. nr 67,
poz. 329, tekst jednolity ze zmianami).
4. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 13 sierpnia 1999 r.
w sprawie szczegółowych zasad sprawowania nadzoru
pedagogicznego
(Dz. U. 1999r. nr 67, poz. 759).
5. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 21 marca 2001r
w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania
uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania egzaminów i sprawdzianów
w szkołach publicznych. (Dz. U. z 2001 r. nr 29 poz. 323 ze zmianami
w Dz. U. z 30 kwietnia 2002 r. poz. 433).
6. Rozporządzenie
2001
Ministra
Edukacji
Narodowej z dnia 21 maja
r. w sprawie ramowych statutów publicznego przedszkola oraz
publicznych szkół (Dz. U. nr 61, poz. 624).
7. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 12 lutego
2002 r. w sprawie ramowych planów nauczania w szkołach publicznych
(Dz. U. z 2002 r. nr 15, poz. 142).
18
8. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 26 lutego
2002
r.
w sprawie
podstawy programowej kształcenia
ogólnego
(Dz. U. z 2002 nr 51 poz. 458).
9. Rozporządzenie
Ministra
Edukacji
Narodowej
z dnia 7
stycznia
2003 r. w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologicznej
i pedagogicznej (Dz. U. 2001 r. nr 11, poz. 114).
10. Rozporządzenie
31
Ministra
stycznia2003
r.
w
Edukacji
sprawie
Narodowej
szczegółowych
i
Sportu
form
z
dnia
działalności
wychowawcze i zapobiegawczej wśród dzieci i młodzieży zagrożonych
uzależnieniem (Dz. U. 2003 r. nr 13, poz. 226).
Inne podstawy prawne działań profilaktycznych w szkole
• Narodowy Program Zdrowia na lata 1996-2005.
• Ustawa z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego
(Dz. U. 1994 r. nr 111, poz. 535).
• Ustawa z dnia 9 listopada 1995 r. o ochronie zdrowia przed następstwami
używania tytoniu i wyrobów tytoniowych (Dz. U. z 1996 r. nr 10, poz. 55,
tekst jednolity ze zmianami).
• Ustawa z dnia 24 kwietnia 1997 r. o przeciwdziałaniu narkomanii
(Dz. U. z 1997 r., nr 75, poz. 468).
• Apel
Ministra
Edukacji
Narodowej
o przeciwdziałanie zażywaniu
do
dyrektorów
szkół
i
placówek
„dopalaczy” przez uczniów z dnia 4 października
2010 roku.
Dokumenty szkolne:
• Statut Zespołu Szkół Publicznych w Kliniskach Wielkich.
• Program Wychowawczy.
19
2.2.
Opis
środowiska
szkolnego
Zespołu
Szkół
Publicznych
w Kliniskach Wielkich
Zespół Szkół Publicznych w Kliniskach Wielkich powołano 1 września
2002
roku. W jego
skład
wchodzą dwie szkoły: Szkoła Podstawowa
i Gimnazjum.
Szkoła Podstawowa nosi imię Wiesława Grochowskiego – leśnika
i ekologa, a Gimnazjum - imię Polskich Olimpijczyków, stąd główne kierunki
działalności szkół to: działalność proekologiczna, dbałość o zdrowie, propagowanie
aktywnego spędzania wolnego czasu, propagowanie idei olimpijskiej, rozwijanie
zainteresowań i zdolności uczniów.
Obie szkoły mieszczą się w jednym budynku, od grudnia 2010 r.
powiększonego o nowoczesną i doskonale wyposażoną część przeznaczoną dla
uczniów gimnazjum. Uczniowie obu mają wspólną bibliotekę, świetlicę, stołówkę,
salę gimnastyczną i zespół boisk, pracownię komputerową i językową, gabinet
terapii pedagogicznej
i logopedyczny oraz sekretariat i gabinet pielęgniarki.
Uczniowie klas młodszych mają do dyspozycji plac zabaw na podwórku szkolnym
oraz salę zabaw w szkole.
Zespół
liczy 17 oddziałów: 2 grupy przedszkolne, 5 klas nauczania
zintegrowanego, 4 klas II etapu edukacyjnego i 6 klas gimnazjalnych. Do Szkoły
Podstawowej uczęszczają dzieci z Klinisk Wielkich, a także z pobliskich wiosek:
Rurzycy, Pucic, Rurki, Czarnej Łąki, Lubczyny i Załomia, a do rejonu Gimnazjum
należą,
oprócz
wymienionych,
Komarowo,
Borzysławiec,
Ininka
i Łozienica.
Świetlica szkolna, zapewnia opiekę uczniom od godziny 7.00 do 16.30.
Do świetlicy uczęszczają
uczniowie oczekujący na autobus szkolny i dzieci,
którym rodzice nie mogą zapewnić opieki po skończonych zajęciach szkolnych.
W czasie dowozu nad bezpieczeństwem uczniów czuwają kierowca
i opiekun
dowozów.
W szkole
funkcjonuje stołówka, uczniowie mogą wykupić obiady,
a dla rodzin objętych opieką Ośrodka Pomocy Społecznej są one darmowe. Każdy
20
uczeń ma również możliwość zjedzenia codziennie świeżego pieczywa (dzięki
pomocy długoletniego sponsora – Piekarni „Asprod”) oraz wypicia mleka. Od roku
szkolnego 2009/10 szkoła uczestniczy w programie „Owoce w szkole”.
W obu szkołach uczy łącznie 30 nauczycieli z pełnymi kwalifikacjami.
Część z nich pracuje w obu szkołach i są to nauczyciele: języka polskiego, biologii,
informatyki, języka angielskiego, plastyki, muzyki, nauczyciele wychowania
fizycznego oraz pedagog szkolny (w pełnym wymiarze godzin). Biblioteka szkolna
umożliwia korzystanie z księgozbioru uczniom obu szkół przez 26 godzin
w tygodniu.
Uczniowie
mają możliwość
uczęszczania na zajęcia wyrównawcze,
korekcyjno – kompensacyjne, logopedyczne oraz rozwijania swoich zainteresowań
i zdolności w zajęciach pozalekcyjnych: plastycznych, teatralnych, wokalnych,
sportowych i przedmiotowych.
Środowisko, z którego pochodzą uczniowie jest bardzo zróżnicowane. Duża
grupa to uczniowie pochodzący z rodzin bardzo biednych (część
wiosek to
miejscowości „popegeerowskie”). Druga grupa to dzieci i młodzież z rodzin
o dobrym statusie finansowym (w rejonie mieszka spora grupa ludzi prowadzących
własną działalność gospodarczą, a także
bardzo intensywnie rozwija się
budownictwo domków jednorodzinnych, co powoduje napływ mieszkańców
z okolicznych miast).
2.3. Diagnoza sytuacji dydaktyczno – wychowawczej w szkole
Szkolny Program Profilaktyki opracowany został na podstawie dokonanej
diagnozy sytuacji dydaktyczno - wychowawczej w szkole przy wielu użyciu
narzędzi. Są to:
-
analiza wyników ankiet przeprowadzonych wśród uczniów,
nauczycieli
i rodziców;
-
obserwacja
uczniów
na
zajęciach
dydaktycznych,
pozalekcyjnych,
wycieczkach, uroczystościach szkolnych, w bibliotece szkolnej, w świetlicy
21
i stołówce, na korytarzach w czasie przerw, sali gimnastycznej, w autobusie,
w drodze do i ze szkoły;
-
analiza osiągnięć szkolnych uczniów – zapisy w protokołach z konferencji
klasyfikacyjnych i plenarnych oraz w dziennikach lekcyjnych;
-
analiza frekwencji uczniów – zapisy w dziennikach lekcyjnych i protokołach
rad pedagogicznych;
-
analiza
wybranych
dokumentów
szkolnych-
protokołów
zespołów
przedmiotowych, zapisów w dziennikach lekcyjnych;
-
analiza dokumentacji wychowawcy;
-
analiza dokumentacji pedagoga szkolnego;
-
rozmowy z uczniami;
-
rozmowy i analiza ankiet przeprowadzonych wśród nauczycieli;
-
rozmowy i analiza ankiet przeprowadzonych wśród rodziców uczniów;
-
rozmowy z pracownikami obsługi i administracji, kierowcami autobusów
szkolnych oraz opiekunami dowozów.
2.3.1. Diagnoza sytuacji wychowawczej w Szkole Podstawowej
W wyniku badań przeprowadzonych wśród uczniów klas IV – VI Szkoły
Podstawowej, obserwacji i rozmów z uczniami klas O – III, otrzymano informację,
że zdecydowana większość (85%) uczniów szkoły podstawowej czuje się w szkole
bezpiecznie. W porównaniu z poprzednią diagnozą, przeprowadzoną w roku
szkolnym 2006/2007, jest to o 13% więcej. Niepokojące jest jednak, że 39%
uczniów stwierdziło, że zdarzało się im być
ofiarami przemocy. Przejawy
przemocy wymienione przez tych uczniów prezentuje wykres 1.
Z danych zaprezentowanych na wykresie 1 wynika, że przemoc, której
doświadczali uczniowie przejawiała się przede wszystkim przezywaniem (43%)
i biciem (27%), a w mniejszym stopniu zastraszaniem (14%) i prowokowaniem
do bójki (14%). W porównaniu do poprzedniej analizy sytuacji wychowawczej
szkoły, cieszy fakt, że zlikwidowane zostało zjawisko drobnych kradzieży, które
sporadycznie zdarzały się w szkole.
22
Wykres 1. Formy przemocy stosowane wśród uczniów
Formy przemocy
przezywanie
0% 2%
bicie
14%
43%
14%
wymuszenia
zastraszanie
0%
prowokowanie do
bójki
kradzież
27%
przeklinanie
Uczniowie odpowiadali również na pytanie, czy według nich, można
stosować przemoc w niektórych sytuacjach. Połowa uczniów (50%) odpowiedziała
twierdząco na to pytanie i wymieniła sytuacje, które tę przemoc „usprawiedliwiają”.
Sytuacje te prezentuje wykres 2.
Wykres 2. Przyczyny przemocy wśród uczniów
23
Z powyższych danych wynika, że najczęściej wymienianą przyczyną
stosowania przemocy jest fakt obrażania rodziny lub znajomych (50%),
samoobrona (24%), wyśmiewanie się (16%), celowe potrącanie (7%) i obrona
kolegi czy koleżanki (3%).
Uczniowie wskazali również miejsca, w których czują się najmniej
bezpiecznie. Ilustrują to wykresy 3 i 4.
Wykres 3. Miejsca najmniej bezpieczne w szkole
Na podstawie wykresu można stwierdzić, że w szkole uczniowie czują się
najmniej bezpiecznie w toaletach (22%) i na terenie gimnazjum (22%)
oraz w klasie (10%) i na korytarzu szkolnym (12%). Mniej niebezpieczne, zdaniem
uczniów, są szatnia (3%) i miejsca objęte monitoringiem (5%). 88% uczniów,
uważa, że nauczyciel dyżurujący wpływa na jego bezpieczeństwo, a 77%,
że na poczucie bezpieczeństwa ma wpływ system monitoringu.
Poza szkołą miejsca najmniej bezpieczne dla uczniów to ulica (28%),
las (24%), plac zabaw (5%) i autobus szkolny (7%) (wykres 2). Niepokojące jest
również to, że aż 20% uczniów nie czuje się bezpiecznie w domu.
Zdaniem 36% uczniów nie ma w szkole grup wymuszających haracz
i sprzedających narkotyki, pozostali nie wiedzą, czy są takie grupy. 15% uczniów
uważa
natomiast,
że
są grupy znęcające
24
się
nad
innymi fizycznie
i psychicznie. 2% uczniów uważa, że można w szkole bez przeszkód palić
papierosy, pozostali uważają, że nie lub nie wiedzą czy można.
Wykres 4 Miejsca najmniej bezpieczne poza szkołą
Zdecydowana większość uczniów (94%) uważa, że w szkole są osoby,
do których mogą zwrócić się o pomoc i są to: nauczyciele (45%), wychowawca
(17%), pedagog (8%), pracownicy obsługi (4%), koleżanka i kolega (49%).
Uczniowie twierdzą również, że mogą liczyć na pomoc nauczycieli (71%),
a relacje między nauczycielami i uczniami układają się dobrze (92%). Ponad 97%
uczniów twierdzi, że poznała i akceptuje kryteria wymagań edukacyjnych i kryteria
ocen zachowania, a aż 87% uczniów uważa, że jest sprawiedliwie oceniana.
2.3.2. Diagnoza sytuacji wychowawczej w Gimnazjum
W Gimnazjum zdecydowanie mniej uczniów (62%) uważa, że szkoła
zapewnia im bezpieczeństwo i aż 44% spośród nich twierdzi, że było ofiarą
przemocy. Podobnie jak w Szkole Podstawowej rozkłada się wykres przejawów tej
przemocy (wykres 5).
25
Wykres 5. Przejawy przemocy wśród uczniów Gimnazjum
Przejawy przemocy
0%
0%
15%
przezywanie
8%
bicie
44%
wymuszenia
zastraszanie
33%
prowokowanie do
bójki
kradzież
Tutaj również przeważa agresja słowna (44%) oraz bicie (33%),
oraz w mniejszym stopniu zastraszanie (15%) i prowokowanie do bójki (8%).
Nie ma również zjawiska kradzieży.
Podobnie
wygląda
obraz
sytuacji,
które
usprawiedliwiają przemoc. Dane prezentuje wykres 6.
Wykres 6. Przyczyny przemocy wśród uczniów
26
zdaniem
ankietowanych
Ponad połowa uczniów (51%), uważa, że sytuacją usprawiedliwiającą
przemoc jest obrażanie członków rodziny i znajomych oraz w mniejszym stopniu
wyśmiewanie (18%), celowe potrącenie (13%),
chęć pokazania swojej siły
i odwagi (7%), oraz odreagowanie swojego złego nastroju (2%). Nikt nie wskazał
odpowiedzi: „chcę mieć rzecz, którą ma ktoś inny”.
Uczniowie Gimnazjum
wskazali również miejsca najmniej bezpieczne
w szkole i poza szkołą. Dane prezentują wykresy 7 i 8.
Wykres 7. Miejsca najmniej bezpieczne w Gimnazjum
27
Zdanych wynika, że w szkole miejscami najmniej bezpiecznymi są, zdaniem
gimnazjalistów, korytarz (29%), szatnie (21%), klasa (10%), toaleta (5%), miejsca
nie objęte monitoringiem (3%). 32 % uczniów stwierdziło, że w szkole nie ma
takich miejsc, gdzie nie czuliby się bezpiecznie.
Poza szkołą, zdaniem uczniów, miejsca mało bezpiecznie to: wieś ( 33%),
dom (22%), autobus szkolny (7%), las (5%). 33% gimnazjalistów uważa, że nie
ma takich miejsc, w których czyją się mało bezpiecznie.
Wykres 8. Miejsca najmniej bezpieczne poza szkołą
28
Zdaniem 63% uczniów nie ma w szkole grup wymuszających haracz
i sprzedających narkotyki (77%), pozostali nie wiedzą, czy są takie grupy. 26%
uczniów uważa natomiast, że
są grupy znęcające się nad innymi fizycznie
i psychicznie.
Większa liczba uczniów niż w Szkole Podstawowej (13%) uważa, że można
w szkole bez przeszkód palić papierosy, pozostali uważają, że nie lub nie wiedzą
czy można.
Również mniej uczniów (78%) uważa, że w szkole są osoby, do których
mogą zwrócić się o pomoc i są to nauczyciele (21%), wychowawca (15%),
pedagog (21%), pracownicy obsługi (4%), koleżanka i kolega (39%).
Uczniowie twierdzą również, że mogą liczyć na pomoc nauczycieli
(77%), ale zdecydowanie mniej gimnazjalistów niż uczniów Szkoły Podstawowej
(62%) uważa, że relacje między nauczycielami a uczniami układają się dobrze.
Również mniej uczniów, akceptuje kryteria wymagań edukacyjnych ( 80%)
i kryteria ocen zachowania (72%),
choć zdecydowana większość je poznała
(90%). Tylko połowa uczniów uważa, że jest w szkole sprawiedliwie oceniana.
Gimnazjaliści również w mniejszym stopniu niż uczniowie Szkoły
Podstawowej (62%) doceniają opiekę nauczyciela dyżurującego i jego wpływ
na bezpieczeństwo, a jeszcze mniej przydatność monitoringu w szkole (40%).
29
2.3. 3. Bezpieczeństwo i funkcjonowanie szkoły w opinii rodziców
Opinia rodziców o bezpieczeństwie i funkcjonowaniu szkoły jest
w większości
zagadnień zbieżna z opiniami uczniów. Podobnie, jak wśród
uczniów, jest ona zróżnicowana wśród rodziców gimnazjalistów i uczniów klas
młodszych.
Rodzice,
w większości, uważają, że
szkoła zapewnia ich dzieciom
bezpieczeństwo (SP – 90%, G – 76%), choć zdarzało się, że były one ofiarami
przemocy (SP - 10%, G – 31%). Podobnie jak u uczniów, zdaniem rodziców
przemoc ta przejawiała się głównie przezywaniem (10% i 15%), biciem (tylko
rodzice gimnazjalistów - 15%), zastraszaniem (tylko szkoła podstawowa – 10%),
oraz prowokowaniem do bójki (G – 7%).
Rodzice wypowiedzieli się także na temat tego, co może mieć wpływ
na zachowania agresywne wśród dzieci i są to: telewizja (SP - 70% , G – 38%),
filmy wideo (60% i 54% ), czasopisma (30% i 10%), przykład rodziny (30%
i 10%), zachowania kolegów (70% i 69%), gry komputerowe (30% i 8%), brak
reakcji ze strony dorosłych (G – 8%), niesprawiedliwe traktowanie uczniów przez
nauczycieli (G – 8%).
Zdecydowana większość rodziców (90%) uważa, że została zapoznana
z wymaganiami edukacyjnymi i kryteriami ocen zachowania. 50% z pośród nich
twierdzi, że wychowawca podejmuje na spotkaniach tematykę przemocy
i bezpieczeństwa dzieci. 60% rodziców uważa, że są w szkole osoby, do której
mogą zwrócić się o pomoc w razie trudnej sytuacji dotyczącej dziecka, 30% nie
wie, czy są takie osoby. Wśród wymienionych znajdują się: wychowawca (100%
i 85%), pedagog (70% i 46%) i dyrektor (20% i 46%).
Większość
rodziców
nie
zauważyła
niepokojących
ich
sytuacji
wychowawczych w szkole (90% i 62%), 10% wymieniło palenie papierosów przez
uczniów, a 15% agresywne zachowania wśród uczniów. Wszyscy rodzice mają
również przekonanie,
że
wśród nauczycieli są tacy, którzy są
rodziców w rozwiązywaniu problemów dotyczących ich dzieci.
30
sojusznikami
Bardzo pomocne przy konstruowaniu programu profilaktycznego są
propozycje dotyczące tematów spotkań z rodzicami. Najczęściej pojawiającymi się
były: „Rozwiązywanie konfliktów wśród dzieci” i „Opieka nad dziećmi podczas
przerw”.
2.3.4. Bezpieczeństwo i funkcjonowanie szkoły w opinii nauczycieli
Większość nauczycieli ZSP (67%) uważa, że uczniowie w naszej szkole są
bezpieczni, a 34%, że w miarę bezpieczni. Wszyscy nauczyciele stwierdzili,
że dyżury w czasie przerw i monitoring wpływają na to bezpieczeństwo.
Nauczyciele wypowiedzieli się także na temat tego, jakie działania należy
podjąć, aby bezpieczeństwo uczniów zwiększyć i wymienili wśród nich: solidne
wypełnianie
dyżurów,
wprowadzenie
dyżurów
uczniów,
konsekwentne
egzekwowanie dyscypliny na lekcjach, rozszerzenie systemu monitoringu, apele
porządkowe, ściślejsza współpraca z rodzicami, współpraca z Policją, zajęcia
na temat bezpieczeństwa dla uczniów oraz konsekwencja w działaniu wszystkich
nauczycieli.
87% nauczycieli współpracuje
z innymi pracownikami w szkole
w dziedzinie bezpieczeństwa uczniów i są to: pedagog, pielęgniarka, wychowawcy,
dyrektor, pracownicy obsługi a poza szkołą: Policja, kuratorzy.
Aż 90% nauczycieli uczestniczyło
w
różnych szkoleniach dotyczących
bezpieczeństwa w szkole. Były to: rady szkoleniowe na temat przemocy, szkolenia
pt. „Drugi elementarz”, Trening zastępowania agresji – „ART”, Lider Szkolnego
Programu Profilaktycznego, Diagnoza przemocy, Szkoła demokratycznego dialogu.
Wszyscy wychowawcy uwzględnili w swoich planach pracy z uczniami
zagadnienia dotyczące przemocy i bezpieczeństwa i były to tematy dotyczące: praw
dziecka, fizycznej przemocy w domu, asertywności, umiejętności radzenia sobie
w trudnych sytuacjach, zachowań agresywnych, radzenia sobie ze złością,
rozwiązywania sytuacji konfliktowych, „ABC” dobrego zachowania.
Wszyscy nauczyciele zapoznali uczniów i rodziców z wymaganiami
edukacyjnymi z poszczególnych przedmiotów nauczania i kryteriami ocen
31
zachowania. Większość z nich przekazała te informacje na zebraniach, poprzez
uczniów (zapisy w zeszytach) i umieszczając je na stronie internetowej szkoły.
40% nauczycieli uważa, że rodzice są ich sojusznikami w rozwiązywaniu
problemów z uczniami, a 60%, że tylko niektórzy spośród nich.
Nauczyciele wyrazili chęć dokształcania się, aby wzbogacić wiedzę
i umiejętności w tej dziedzinie. Tematy zaproponowane to: Jak radzić sobie
z agresją między dziećmi?, Jak rozmawiać o złym zachowaniu?, Uczeń trudny
(ADHD), Jak zachęcić rodziców w pracę wychowawczą?, Jak reagować na sytuacje
trudna?, Rozwiązywanie konfliktów nauczyciel – rodzic – uczeń.
2.3.5. Wnioski z diagnozy sytuacji dydaktyczno wychowawczej szkoły
Biorąc pod uwagę
analizę wyników badań przeprowadzonych wśród
uczniów, rodziców i nauczycieli oraz
analizę wymienionych wcześniej
dokumentów wyciągnięto następujące wnioski:
1. Zdecydowana większość uczniów Szkoły Podstawowej i większość uczniów
Gimnazjum czuje się w szkole bezpiecznie. W działaniach profilaktyczno –
wychowawczych należy położyć większy nacisk na zmniejszenie agresji
werbalnej i fizycznej.
2. Niepokojące jest zjawisko niskiej frekwencji (szczególnie w Gimnazjum)
i drugoroczności w pierwszych klasach gimnazjalnych. Należy podjąć działania
mające na celu zmniejszenie liczby godzin nieobecnych nieusprawiedliwionych
i objęcie uczniów zagrożonych pomocą psychologiczno – pedagogiczną.
3. Relacje nauczyciel – uczeń, zdaniem większości uczniów, układają się dobrze,
więc należy kontynuować pracę nad dobrą atmosferą panującą w szkole.
4. Większość uczniów może liczyć na pomoc i wsparcie kolegów, trzeba więc
dalej pracować nad współpracą koleżeńską i integracją zespołu klasowego.
5. Dobrze układa się współpraca nauczycieli z większością rodziców, należy
zachęcić i włączyć w działania szkoły pozostałych spośród nich.
32
6. Niepokojące jest, że spora grupa uczniów nie czuje się bezpiecznie w domu,
trzeba podjąć działania, które pozwolą lepiej
poznać środowisko rodzinne
uczniów i ściślej współpracować z instytucjami wspomagającymi pracę szkoły.
7. Niektórzy uczniowie
przejawiają zachowania ryzykowne, należy więc
kontynuować działania w zakresie profilaktyki drugorzędowej.
2.4. Cele i plany działań profilaktycznych
Na podstawie wniosków z diagnozy sytuacji dydaktyczno – wychowawczej
szkoły, sformułowano cel główny oraz cele szczegółowe Szkolnego Programu
Profilaktyki Zespołu Szkół Publicznych w Kliniskach Wielkich.
CEL GŁÓWNY : Tworzenie bezpiecznych i przyjaznych warunków
nauki i pracy
CELE SZCZEGÓŁOWE:
1. Ograniczenie zachowań zagrażających bezpieczeństwu własnemu
i innych członków społeczności szkolnej.
2. Rozwijanie umiejętności interpersonalnych.
3. Wspieranie rozwoju fizycznego i intelektualnego uczniów.
4. Rozwijanie zainteresowań i zdolności uczniów.
5. Informowanie o konsekwencjach zachowań destrukcyjnych.
6. Kształcenie postaw odpowiedzialności wobec własnych obowiązków
szkolnych.
7. Przygotowanie do życia w rodzinie, społeczeństwie i państwie.
8. Rozwijanie umiejętności wychowawczej rodziców.
9. Poprawa współpracy z rodzicami i relacji rodzic – uczeń – nauczyciel.
2.4.1. Działania profilaktyczne w klasach I - III
33
Analizując wyniki badań, określając cele i zadania szkolnego programu
profilaktycznego należy uwzględnić kryterium wieku życia dziecka. Z. B. Gaś
wymienia cztery przedziały
wiekowe, zróżnicowane ze względu na poziom
dojrzałości, wiedzę, wartości i działania.
Grupa pierwsza to uczniowie w wieku od okresu przedszkolnego do klasy III
szkoły podstawowej, którym brak świadomości społecznej i „ja” przeważa nad
„my”. Myślenie ma charakter konkretny, bazuje na osobistym doświadczeniu42.
S. Guz uważa, że w tym okresie, nabywając umiejętności w zakresie
funkcjonowania
społecznego,
dziecko
korzysta
ze
wzorów
dostępnych
w najbliższym otoczeniu i ważne są teraz dla niego zachowania osób znaczących43.
Z tego powodu profilaktyka powinna opierać się na tych doświadczeniach,
a głównym jej celem powinno być propagowanie zdrowego stylu życia. Po tym
etapie edukacyjnym uczniowie powinni wiedzieć: co to są środki odurzające
i można się od nich uzależnić, jak unikać nieznanych i niebezpiecznych substancji,
na czym polega zdrowe żywienie i zdrowe nawyki, że każdy człowiek jest
odpowiedzialny za swoje zdrowie, że każdy człowiek jest osobą niepowtarzalną
i wartościową, jak przeciwstawiać się temu, co może spowodować krzywdę
dziecka.
Działania
preferowane muszą mieć charakter informacyjno – formalny
i wspólnych działań klasowych, takich jak: gry zespołowe, śpiewanie piosenek,
przedstawienia kukiełkowe, zajęcia plastyczne czy rytmiczne44.
Podobne zdanie ma B. Koperny, która uważa, że dzieci w młodszym wieku
szkolnym nie dysponują jeszcze wystarczającym zasobem słów i pojęć, które
umożliwiłyby im prawidłowe określenie i nazwanie cech, czyichś zachowań, myśli,
stanów i uczuć. Należy więc wprowadzić inne sposoby informowania o swoich
przeżyciach, takich jak: zabawa, malowanie, rysowanie, lepienie, śpiewanie, scenki
teatralne. Szczególnie użyteczną metodą są scenki dramowe, kiedy uczniowie
42
Z. B. Gaś, Profilaktyka uzależnień, Warszawa1993, s. 62.
S. Guz, Rozwój i kształtowanie osobowości dzieci w okresie wczesnoszkolnym, Warszawa 1987, s. 32.
44
Z. B. Gaś, Profilaktyka uzależnień, Warszawa1993, s. 63, 64.
43
34
„wchodzą w rolę” mając możliwość rozpoznawania, nazywania swoich emocji oraz
pozbywania się lęku i agresji45.
Szczegóły dotyczące celów operacyjnych, zadań do wykonania i formy ich
realizacji przedstawia tabela 1.
Tabela 1. Plan działań profilaktycznych w klasach I - III
Cel operacyjny
Zadanie do wykonania
1. Uczeń zna
1. Motywowanie uczniów
Formy realizacji
1. Zapoznanie i przypomnienie
swoje prawa
do właściwego
uczniom praw i obowiązków
i obowiązki.
zachowania się
na podstawie:
poprzez przestrzeganie
• Statusu Szkoły;
systemu kar i nagród.
• Programu
Wychowawczego
• WSO
• Regulaminów
obowiązujących
w szkole.
2. Eliminowanie
2. Konsekwentne przestrzeganie
niebezpiecznych
reguł zachowania.
zachowań podczas
3. Organizowanie zabaw
przerw.
ruchowych dla uczniów klas
I-III.
4. Przeprowadzanie apeli
porządkowych.
45
B. Koperny, Znaczenie dramy i swobodnego tekstu w profilaktyce uzależnień i agresji, „ Nowa
Szkoła” 5 (1999), s. 61,62.
35
6. Wzmocnienie dyżurów
pełnionych przez nauczycieli
podczas przerw
międzylekcyjnych.
2. Uczeń potrafi
1. Integracja zespołu
współdziałać
klasowego
w zespole,
i społeczności
umie
szkolnej.
1. Organizowanie imprez
klasowych.
2. Udział i współorganizowanie
uroczystości szkolnych.
nawiązywać
więzi
2. Rozwijanie
3. Udział w zajęciach
koleżeńskie
umiejętności
w ramach bloków
i
komunikowania się
tematycznych:
przyjacielskie.
w grupie.
• Jak rodzi się przyjaźń?
• Kto się ze mną pobawi?
3. Popularyzowanie
i wspieranie pomocy
koleżeńskiej
• Zakładamy kronikę
klasową.
4. Cykl zajęć integracyjnych:
• Poznajemy się nawzajem.
• Jaki ja właściwie jestem?
• Jesteśmy zgraną klasą.
3.Uczeń wie, jak
zachować się
1. Promowanie postaw
1. Prowadzenie zajęć metodą
asertywnych.
dramy.
w sytuacji
2. Udział w przedstawieniach
trudnej.
i inscenizacjach.
2. Doskonalenie
3. Cykl zajęć profilaktycznych:
umiejętności
• Inny nie znaczy gorszy.
rozwiązywania
• Ważne jest, aby wiedzieć,
konfliktów.
co każdy czuje.
4. Realizacja tematu w ramach
36
bloków tematycznych, np.:
„Czego uczą nas baśnie”.
5. Przygotowanie i pokazanie
uczniom przedstawienia
profilaktycznego w ramach
koła teatralnego „Bajka”.
6. Kierowanie uczniów do PP-P.
3. Praca z dziećmi
7. Indywidualizacja pracy
z deficytami
na zajęciach lekcyjnych.
rozwojowymi
8. Umożliwienie uczniom
i zaburzeniami
udziału w zajęciach
w zachowaniu.
wyrównawczych, korekcyjnokompensacyjnych
i logopedycznych.
4.Uczeń wie, jak
dbać o własne
1. Propagowanie
1. Udział w spotkaniach
zdrowego stylu życia.
zdrowie
i
bezpieczeństwo.
z policjantem, strażakiem ,
pielęgniarką szkolną.
2. Ograniczenie zachowań 2. Wykonanie plakatów
zagrażających zdrowiu
i bezpieczeństwu
i gazetek tematycznych.
3. Udział w wycieczkach,
uroczystościach klasowych
własnemu i innych.
i szkolnych.
3.Przedstawienie
4. Udział w konkursach
skutków używania
o tematyce zdrowotnej
środków odurzających
i bezpieczeństwa (szkolnych
(papierosy, alkohol,
i pozaszkolnych).
narkotyki, „dopalacze”)
i zabawy
5. Realizacja tematyki w ramach
bloków tematycznych np.
z niebezpiecznymi
„W zdrowym ciele – zdrowy
substancjami.
duch”
37
3. Umożliwienie udziału
w różnych formach zajęć
6. Przygotowanie bogatej oferty
zajęć pozalekcyjnych.
pozalekcyjnych.
5. Rodzic wie, jak 1. Budowanie jednolitego
1. Pogadanki i zajęcia
pomóc
środowiska
warsztatowe podczas spotkań
swojemu
wychowawczego
z wychowawcą ( min.
dziecku.
wśród nauczycieli,
poinformowanie o problemie
pracowników szkoły
„dopalaczy)
i nauczycieli.
2. Organizowanie spotkań
2. Zachęcanie rodziców
do systematycznych
kontaktów ze szkołą.
3. Informowanie
z pedagogiem.
3. Organizowanie pedagogizacji
dla rodziców podczas zebrań
ogólnych
rodziców o zjawisku
przemocy w szkole
4. Rozmowy indywidualne
z rodzicami.
i skutecznych
5. Współpraca z kuratorami
metodach
sądowymi.
przeciwdziałania jej.
3. Przekazywanie
6. Jednolite i konsekwentne
postępowanie nauczycieli
rodzicom wiedzy
i pracowników szkoły
na temat
w sprawach
profilaktyki
wychowawczych.
zdrowotnej
realizowanej szkole.
6. Nauczyciel
1. Wzbogacanie wiedzy
1. Organizowanie szkoleń
potrafi pomóc
i umiejętności
i warsztatów zgodnych
swoim uczniom.
wychowawczych
z proponowaną przez
nauczycieli.
nauczycieli tematyką.
2. Poznanie środowiska
38
2. Praca w zespołach
rodzinnego ucznia.
samokształceniowych.
w kursach kwalifikacyjnych
i studiach podyplomowych.
2.4.2. Działania profilaktyczne w klasach IV – VI
Dzieci od klasy czwartej do szóstej to grupa, w której kiedy nasilają się
wpływy
rówieśników
i
rozpoczyna
się
eksperymentowanie
z
tytoniem
i alkoholem. Dlatego potrzebują w tym okresie nowych i bardziej kompleksowych
informacji dotyczących sposobów sprawdzania siebie
środków odurzających.
i motywacji do unikania
Należy zatem kontynuować zagadnienia zdrowia,
bezpieczeństwa i odpowiedzialności, w bardziej szczegółowej formie. Uczeń
po ukończeniu klasy szóstej powinien:
• wiedzieć, dlaczego nie należy używać środków odurzających ( nikotyny,
alkoholu, „dopalaczy”) i że jest to sprzeczne z prawem i regulaminem
szkoły;
• wiedzieć, w jaki sposób środki odurzające wpływają na
rozwój
i funkcjonowanie układów i narządów człowieka;
• wiedzieć, co to jest uzależnienie;
• być przekonanym, że ważne jest niesienie pomocy każdemu, kto jej
potrzebuje;
• umieć rozpoznawać i właściwie reagować na bezpośrednie wpływy
społeczne;
• potrafić nieść pomoc rówieśnikom oraz rozmawiać z nimi o swoich
problemach i wątpliwościach.
Działania
profilaktyczne powinny więc koncentrować się wokół
umiejętności przeciwstawiania się presji rówieśniczej i umiejętności mówienia
„nie”. Sprzyjają temu
wspólne działania klasowe (inscenizacje, gazetki),
39
wspieranie rozwoju krytycznego myślenia oraz organizowanie bezpiecznego
środowiska w domu rodzinnym46.
Wzmocnienie poczucia bezpieczeństwa w domu rodzinnym jest dla nas
ważnym zadaniem, gdyż niepokojące są dane z badań, z których wynika, że 15%
uczniów Szkoły Podstawowej i 22% uczniów Gimnazjum nie czuje się w domu
bezpiecznie.
Zdaniem I. Wilczyńskiej „zaburzenia w funkcjonowaniu rodziny, brak więzi
z rodzicami oraz deficyty w zakresie modeli dorosłości to najczęściej wymieniane
„rodzinne” uwarunkowania powstawania uzależnień47.
Szczegóły dotyczące działań profilaktycznych planowanych dla klas
IV – VI Szkoły Podstawowej przedstawia tabela 2.
Tabela 2. Plan działań profilaktycznych dla klas IV- VI
Cel operacyjny
1. Uczeń zna
Formy realizacji
swoje prawa
do właściwego
i obowiązki.
zachowania się poprzez
na podstawie:
przestrzeganie systemu
• Statusu Szkoły;
kar i nagród.
• Programu
Wychowawczego
• WSO
• Regulaminów
obowiązujących
2. Eliminowanie
46
47
w szkole.
niebezpiecznych
zachowań podczas
reguł zachowania (punktowa
przerw.
zasady oceny zachowania).
Z. B. Gaś, Profilaktyka uzależnień, Warszawa1993, s. 64,65.
I. Wilczyńska, Dobra – to wczesna profilaktyka, „ Opieka Wychowanie Terapia” 1 (2002), s. 41.
40
3. Kształtowanie
odpowiedzialności
porządkowych.
wobec własnych
obowiązków szkolnych.
podczas przerw
międzylekcyjnych.
7. Rozliczanie opuszczonych
godzin lekcyjnych.
8. Prowadzenie ciekawych lekcji
metodami aktywizującymi.
9. Stały kontakt z rodzicami
(rozmowy indywidualne,
wywiadówki, dyżury
nauczycielskie, dziennik
elektroniczny).
2. Uczeń potrafi
1. Organizowanie imprez
współdziałać
klasowego
klasowych.
w zespole, umie
i społeczności szkolnej.
nawiązywać
więzi
2. Udział i współorganizowanie
uroczystości szkolnych.
2. Rozwijanie
3. Udział w zajęciach
koleżeńskie
umiejętności
w lekcji wychowawczych
i przyjacielskie.
komunikowania się
dotyczących rozwijania
w grupie.
umiejętności
interpersonalnych.
3. Popularyzowanie
4. Cykl zajęć integracyjnych:
i wspieranie pomocy
• Poznajemy się nawzajem.
koleżeńskiej.
• Jaki ja właściwie jestem?
• Jesteśmy zgraną klasą.
3. Uczeń wie, jak
1. Promowanie postaw 1. Prowadzenie zajęć metodą
41
zachować się
asertywnych.
dramy.
w sytuacji
trudnej.
i inscenizacjach.
2. Doskonalenie
umiejętności
rozwiązywania
konfliktów
co każdy czuje.
4. Realizacja tematu w ramach
ścieżek edukacyjnych i na
godzinach wychowawczych.
5. Pokazanie uczniom
przedstawienia
profilaktycznego w ramach
koła teatralnego „Bajka”.
6. Objęcie uczniów opieką
psychologiczno –
pedagogiczną.
3. Praca z dziećmi
7. Indywidualizacja pracy
z deficytami
na zajęciach lekcyjnych.
rozwojowymi
8. Umożliwienie uczniom
i zaburzeniami
udziału w zajęciach
w zachowaniu.
wyrównawczych, korekcyjnokompensacyjnych,
rewalidacyjnych
i logopedycznych.
4.Uczeń wie, jak
dbać o własne
zdrowie
1. Propagowanie
1. Udział w spotkaniach
zdrowego stylu życia.
2. Ograniczenie zachowań
i
zagrażających zdrowiu
bezpieczeństwo.
i bezpieczeństwu
z policjantem, strażakiem ,
pielęgniarką szkolną.
2. Wykonanie plakatów
własnemu i innych.
42
i gazetek tematycznych.
3. Przedstawienie
skutków używania
uroczystościach klasowych
środków odurzających
i szkolnych.
(papierosy, alkohol,
narkotyki,
o tematyce zdrowotnej
„dopalacze”)
i bezpieczeństwa (szkolnych
i zabawy
i pozaszkolnych).
z niebezpiecznymi
5. Realizacja tematyki w ramach
ścieżek edukacyjnych
substancjami.
i godzin wychowawczych.
w różnych formach
6. Przygotowanie bogatej oferty
5. Rodzic wie, jak 1. Budowanie jednolitego
pomóc
środowiska
swojemu
wychowawczego
z wychowawcą ( min.
dziecku.
wśród nauczycieli,
„dopalaczy).
i nauczycieli.
do systematycznych
z pedagogiem.
ogólnych.
z rodzicami.
sądowymi.
43
w sprawach
wychowawczych.
6. Nauczyciel
potrafi pomóc
i umiejętności
swoim
wychowawczych
uczniom.
nauczycieli.
rodzinnego ucznia.
2.4.3. Działania profilaktyczne w klasach I – III Gimnazjum
Trzecia grupa odbiorców działań profilaktycznych to młodzież gimnazjalna
w trudnym okresie dojrzewania. Rozwijający się organizm, dynamiczny rozwój
funkcji społecznych, oddalanie się od rodziców, powoduje, że młodzież jest bardzo
podatna na wpływy
presji grupy rówieśniczej. Nasila się
lęk przed jej
odrzuceniem. Również potrzeba bycia dorosłym prowokuje odrzucanie dorosłych
autorytetów i podejmowania działań
ryzykownych (picie alkoholu, palenie
papierosów, życie seksualne).
R. Ilnicka i T. Żak również uważają, że jest to okres, w którym wzrasta
liczba młodzieży przejawiającej różne zaburzenia w zachowaniu, a przejawami tych
zachowań są: wagary, kłamstwa, popadanie w konflikty z dorosłymi, zachowania
44
przestępcze, alkoholizowanie się, używanie środków psychoaktywnych, palenie
tytoniu, wczesna aktywność seksualna, a nawet próby samobójcze48.
Działania profilaktyczne powinny dążyć do tego, aby wyposażyć młodego
człowieka w wiedzę, jak radzić sobie lękami dotyczącymi problemów osobistych
i relacji z rówieśnikami. Pod koniec tego okresu młodzież powinna:
• mieć szerszą wiedzę na temat środków uzależniających i skutkach ich
używania;
• być świadoma i odpowiedzialna za swoje działania w okresie zwiększającej
się samodzielności i swobody;
• być przekonana o pozytywnym wpływie działań szkoły (zawody sportowe,
imprezy rekreacyjno – rozrywkowe, spotkania towarzyskie itp.);
• rozwijać poczucie własnej wartości;
• być świadoma własnego uspołecznienia i podejmować działania na rzecz
lokalnej społeczności;
W zakresie działań
należy włączyć młodzież w organizowanie życia
domowego i szkolnego i zapoznać ze specyfiką placówek przeznaczonych
do pomagania ludziom w przeżywanych trudnościach49.
Podstawą skuteczności wobec dzieci
jest modelowanie pozytywnych
( zdrowych ) zachowań. Głównym standardem w profilaktyce szkolnej nie jest więc
prezentowanie przez nauczyciela uczniowi takich zachowań, których nie chce
u niego widzieć, ale zachowań, które u ucznia widzieć chce50.
Cele operacyjne, zadania do wykonania i formy realizacji działań
profilaktycznych w klasach gimnazjalnych prezentuje tabela 3.
48
R. Ilnicka, T. Żak, Rola profilaktyki w eliminowaniu ryzykownych zachowań dzieci i młodzieży
w okresie adolescencji, „Opieka Wychowanie Terapia” 2 (2003), s.41.
49
Z. B. Gaś, Profilaktyka uzależnień, Warszawa1993, s. 65-67.
50
H. Rylke, Profilaktyka w szkole i środowisku, „Problematyka Opiekuńczo – Wychowawcza” 9 (2002),
s. 16.
45
Tabela 3. Plan działań profilaktycznych w klasach I – III Gimnazjum
Cel operacyjny
1. Uczeń zna
1. Poszerzenie wiedzy
Formy realizacji
swoje prawa
uczniów na temat praw
i obowiązki
i obowiązków.
na podstawie:
• Statutu Szkoły;
2. Rozwijanie
• Programu
podmiotowości
uczniów.
Wychowawczego
• WSO
• Regulaminów
3. Zapoznanie
z fragmentami
obowiązujących
dokumentów
w szkole.
traktujących o oprawach 2. Praca z tekstem przewodnim
człowieka.
(Konstytucja RP, Prawa
Człowieka, Prawa Dziecka,
itp.)
4. Eliminowanie
niebezpiecznych
reguł zachowania.
zachowań podczas
przerw.
porządkowych.
podczas przerw
międzylekcyjnych.
7. Rozliczanie opuszczonych
godzin lekcyjnych.
8. Prowadzenie ciekawych lekcji
metodami aktywizującymi
46
5. Kształtowanie
9. Stały kontakt z rodzicami
odpowiedzialności
informowanie o frekwencji
wobec własnych
i postępach w nauce
obowiązków szkolnych.
(rozmowy indywidualne,
wywiadówki, dyżury
nauczycielskie, dziennik
elektroniczny).
2. Uczeń potrafi
skutecznie
asertywnych
odmawiać.
w stosunkach
Jest
międzyludzkich.
asertywny.
dramy.
i inscenizacjach.
2. Wzmacniania poczucia
3. Zajęcia warsztatowe
własnej wartości.
kształtujące umiejętności
3. Wyrabianie nawyku
interpersonalne w ramach
poszukiwania
kompromisu
w sytuacjach
konfliktowych.
co każdy czuje.
3. Uczeń zna
1. Zapoznanie uczniów
1. Spotkanie z Inspektorem ds.
prawne skutki
i rodziców ze skutkami
Nieletnich z KPP
stosowania
stosowania przemocy
w Goleniowie.
przemocy.
werbalnej i fizycznej.
2. Pogadanki i rozmowy
indywidualne z uczniami
i rodzicami.
4. Uczeń zna
skutki
z zagrożeniami
wagarów i
wynikającymi
innych
z wagarów:
1. Systematyczna kontrola
frekwencji na zajęcia szkolne.
2. Pogadanki na lekcjach
47
zachowań
• prawnymi
wychowawczych .
negatywnych
• regulaminowymi
3. Rozmowy indywidualne.
dla swojego
• dla roli ucznia
4. Informowanie na bieżąco
funkcjonowa
rodziców o frekwencji ucznia
nia w roli
na zajęciach (dziennik
ucznia.
2. Budowanie motywacji
elektroniczny).
5. Dostosowanie wymagań
do systematycznego
uczęszczania do szkoły.
edukacyjnych do możliwości
ucznia.
7. Objęcie uczniów
3. Przedstawienie skutków
z trudnościami w nauce
używania środków
pomocą psychologiczno –
odurzających (papierosy,
pedagogiczną.
8. Pogadanki na lekcjach
alkohol, narkotyki,
„dopalacze”)
wychowawczych, zajęcia
i zabawy
warsztatowe, wykonanie
z niebezpiecznymi
plakatów, itp., udział
substancjami.
w spektaklach
profilaktycznych
1. Organizowanie biwaku
5. Uczeń
potrafi
integracyjnego dla uczniów
klasowego.
klas pierwszych.
współdziałać
w zespole.
2. Zajęcia integracyjne w ramach
2. Przygotowywanie przez
uczniów w grupach
godzin wychowawczych.
3.Tworzenie materiałów według
materiałów
pomysłów uczniów.
pomocniczych do lekcji. 4. Tworzenie systemu pomocy
3. Popularyzowanie
koleżeńskiej.
i wspieranie pomocy
5. Organizowanie dodatkowych
koleżeńskiej.
zajęć wyrównawczych.
48
6.Uczeń potrafi
1. Wykorzystanie
1. Tworzenie uroczystości
realizować
pomysłów i uzdolnień
według pomysłów uczniów.
własne
artystycznych w czasie
pomysły i być
uroczystości klasowych, 3. Udział w kołach
samodzielny
szkolnych, konkursach,
2. Udział w konkursach.
zainteresowań.
kołach zainteresowań.
2. Praca w Samorządzie
Uczniowskim
5. Rodzic wie,
4. Praca na rzecz środowiska
szkolnego i lokalnego
1. Budowanie jednolitego
jak pomóc
środowiska
swojemu
wychowawczego wśród
z wychowawcą (min.
dziecku.
nauczycieli,
„dopalaczy).
i nauczycieli.
do systematycznych
z pedagogiem.
ogólnych.
z rodzicami.
sądowymi.
w sprawach
wychowawczych.
49
6. Nauczyciel
potrafi
i umiejętności
pomóc
wychowawczych
uczniom.
nauczycieli.
rodzinnego ucznia.
Analiza wyników badań sytuacji wychowawczej szkoły wykazała, iż
niektórzy uczniowie szkoły, głównie klas gimnazjalnych i ostatnich klas Szkoły
Podstawowej wykazują zachowania ryzykowne, należy więc kontynuować
działania w zakresie profilaktyki drugorzędowej. Szczegółowe zadania i formy
realizacji w tym zakresie przedstawia tabela 4.
Tabela 4. Plan działań w zakresie profilaktyki drugorzędowej
Cel operacyjny
1. Uczeń
1. Wzbogacenie wiedzy
Formy realizacji
1. Pogadanki z pielęgniarką,
prowadzi
na tematy związane
specjalistami na lekcjach
zdrowy,
z higieną osobistą,
wychowawczych.
higieniczny
zdrowia psychicznego,
tryb życia.
nauki i pracy.
szkolnych i poza szkolnych
(„Moda na niepalenie”,
„Konkurs wiedzy o AIDS”
i inne).
2. Propagowanie
aktywnych form
rajdach, zawodach i zajęciach
wypoczynku.
50
sportowych.
4. Propagowanie idei
3. Propagowanie kultury
ubioru i zachowania
olimpijskiej.
5. Konsekwentne egzekwowanie
zgodnie z obowiązujący
przestrzegania regulaminu
normami obyczajowymi.
szkolnego i stroju
apelowego.
6. Dostarczanie właściwych
wzorców i zasad właściwego
ubioru w zależności
od sytuacji.
2. Uczeń
posiada
asertywnych
umiejętności
w stosunkach
interpersonal-
międzyludzkich.
ne.
dramy.
i inscenizacjach.
2. Wzmacnianie poczucia
3. Zajęcia warsztatowe
własnej wartości.
kształtujące umiejętności
3. Wyrabianie nawyku
interpersonalne w ramach
poszukiwania
kompromisu w
3. Rozmowy indywidualne.
sytuacjach
4. Udział w programach
profilaktycznych.
konfliktowych.
4. Kształcenie umiejętności 5. Udział w Treningu
zastępowania Agresji „ART.”
radzenia sobie
ze stresem.
5. Kształcenie umiejętności
odpierania presji
otoczenia i grupy
rówieśniczej.
51
6. Zajęcia z zakresu orientacji
do podejmowania
zawodowej.
osobistych wyborów
i postanowień.
3. Uczeń potrafi
1. Spotkanie z Inspektorem
podejmować
i rodziców ze skutkami
ds. Nieletnich z KPP
racjonalne
prawnymi, zdrowotnymi
w Goleniowie.
decyzje
i społecznymi
związane
zażywania środków
indywidualne z uczniami
z
odurzających, alkoholu,
i rodzicami.
zażywaniem
papierosów,
alkoholu,
„dopalaczy”.
papierosów
2. Pogadanki i rozmowy
3. Zapoznanie regulaminami
szkolnymi.
2. Przypomnienie zasad
4. Organizowanie i umożliwienie
i środków
i procedur postępowania
uczniom udziału
odurzających.
w przypadku zażycia
w programach
przez ucznia środków
profilaktycznych.
odurzających.
5. Kontaktowanie się
3. Poszerzenie wiedzy
ze specjalistami i współpraca
na temat uzależnień.
z odpowiednimi
instytucjami.
2.5. Terminy, osoby odpowiedzialne i ewaluacja
52
Program profilaktyki ma charakter otwarty. Działania podejmowane przez
szkołę muszą uwzględniać pojawiające się w trakcie jego realizacji
i nieprzewidziane
sytuacje.
Terminy realizacji i
problemy
osoby odpowiedzialne
za realizację poszczególnych zadań wynikają z programu wychowawczego, planów
wychowawców klas oraz kalendarza imprez szkolnych.
Zdaniem M. Garbiecia „tylko kompleksowe działania profilaktyczne
są w stanie wpłynąć na ograniczenie zachowań nieprzystosowawczych młodzieży
(…) dając jednocześnie możliwość prawidłowego rozwoju osobowego, realizacji
planów życiowych oraz znalezienia własnego miejsca
w społeczeństwie”51.
Skuteczne działania profilaktyczne powinny mieć charakter systemowy.
„Akcent więc musi być położony na szkołę jako całość, na wspólnotę wszystkich
jej społeczności: uczniów, nauczycieli, rodziców, i to wspólnotę funkcjonującą
w środowisku lokalnym”52.
Dlatego też w naszym programie profilaktycznym uwzględniono i stosuje
się działania systemowe. Określono zadania dla wszystkich członków społeczności
szkolnej i środowiska lokalnego oraz ich relacje w zakresie: koordynacji działań,
współpracy i przepływu informacji.
Są to następujące zadania:
1. Zadania dotyczące aktualizowania wiedzy nauczycieli
i rodziców z zakresu
profilaktyki:
• Dyrektor: zabezpiecza środki i organizuje szkolenia i rady szkoleniowe,
umożliwia udział w różnorodnych formach doskonalenia i w nich
uczestniczy.
• Nauczyciele: uczestniczą w kursach i radach, gromadzą literaturę fachową
i korzystają z informacji z Internetu, telewizji, radia.
51
M. Garbieć, Profilaktyka niedostosowania społecznego w szkole, w: Problemy Opiekuńczo –
Wychowawcze 2004/7, s. 44.
52
J. Pielachowski, Jak opracować i nadzorować szkolny program profilaktyki. Część druga- jak
opracować dokument programowy, jak go realizować i monitorować?, w: Edukacja Medialna 2003/2,
s. 5.
53
• Pedagog: współorganizuje szkolenia, warsztaty, rady szkoleniowe, zaprasza
specjalistów z instytucji i organizacji pozarządowych, przeprowadza
szkolenia dla nauczycieli i rodziców.
• Instytucje i organizacje: finansują
i prowadzą szkolenia, programy
profilaktyczne, warsztaty, prelekcje.
2. Zadania dotyczące wczesnej diagnozy:
• Dyrektor: zleca rozpoznanie problemu, zabezpiecza środki i nadzoruje
przebieg działań.
• Pedagog: przygotowuje ankiety, analizuje wyniki, przeprowadza rozmowy
z uczniami, nauczycielami i uczniami.
• Nauczyciele: przeprowadzają ankiety, wywiady, rozmowy z uczniami
i rodzicami.
• Rodzice: zgłaszają problemy, uczestniczą w ankietach, szkoleniach
prelekcjach.
• Uczeń: uczestniczy w ankietach, wywiadzie, rozmowach indywidualnych,
zgłasza problem.
3. Zadania dotyczące różnych form informacji dla uczniów:
• Dyrektor: zabezpiecza środki i bazę, nadzoruje.
• Pedagog: organizuje spotkania, przeprowadza rozmowy indywidualne,
prelekcje, pogadanki, warsztaty, programy profilaktyczne.
• Wychowawcy: współorganizują warsztaty i prelekcje, przeprowadzają
rozmowy indywidualne, wykonują gazetki ścienne, projekcje filmów,
propagują ulotki i broszury informacyjne.
• Nauczyciele przedmiotowcy: propagują literaturę fachową, programy
multimedialne, rozpowszechniają informacje internetowe, wykorzystują
treści przedmiotowe, organizują projekcje filmów edukacyjnych, konkursy,
propagandę wizualną (plakaty, gazetki).
• Rodzice: sponsorują nagrody na konkursy, współorganizują prelekcje.
• Uczniowie: biorą udział w różnych formach
organizowanych przez szkołę.
54
działań profilaktycznych
• Instytucje i Organizacje Pozarządowe: finansują i prowadzą warsztaty,
programy
profilaktyczne,
dostarczają
ulotki,
broszury,
interweniują
w razie potrzeby.
Dokonywanie ewaluacji jest niezbędnym elementem każdego programu.
Ewaluacja jest sposobem rozpoznawania i rozwiązywania różnych zagadnień,
by działania profilaktyczne były skuteczne i efektywniejsze.
Ewaluacja w naszej szkole prowadzona jest raz w roku szkolnym w odniesieniu
do zajęć, jak i działań profilaktycznych. W tym celu wykorzystywane są
następujące metody: obserwacja, ankieta, rozmowy indywidualne i wywiady oraz
analiza dokumentów. Ewaluacja sumująca będzie przeprowadzona po trzecim roku
funkcjonowania programu. Wyniki badań ankietowych staną się podstawą
do
sformułowania
wniosków,
które
następnie
będą
uwzględnione
przy
opracowywaniu kolejnego Szkolnego Programu Profilaktycznego i przekazywane
są do
wiadomości Rady Pedagogicznej, Rady Rodziców i Samorządu
Uczniowskiego. Ewaluację prowadzić będzie Zespół ds. profilaktyki.
55
ZAKOŃCZENIE
Szkolny program profilaktyki jest programem zróżnicowanych działań, które
nie powinny być zredukowane tylko do zajęć edukacyjnych. Działania edukacyjne
mogą realizować sami nauczyciele poprzez projekty międzyprzedmiotowe.
Ważnym elementem są też spotkania informacyjne dla rodziców
uczniów
prowadzone przez wychowawców, pedagogów i specjalistów.
We własnych działaniach profilaktycznych szkoły mogą znaleźć się także:
przyjęte i obowiązujące wszystkich zasady i reguły postępowania, które są znane
całemu personelowi, ustalony system reagowania kryzysowego oraz ustalone
kanały komunikacji między poszczególnymi podmiotami, ułatwiające zbieranie
ważnych informacji53.
Aby działania profilaktyczne przyniosły zamierzone efekty, należy uzyskać
zalecaną także przez prawo, spójną całość programową. Aby ją uzyskać,
w programowaniu działań szkoła musi przyjąć opcję, że elementem spajającym
wszystkie programy szkoły jest osobowość ucznia – wychowanka, który jest
niepodzielną całością, rozwój tej osobowości, a także czas nauki (etap edukacyjny).
Taka opcja gwarantuje sukces przede wszystkim każdemu uczniowi jako głównemu
podmiotowi szkoły54.
53
J. Szymańska, Profilaktyka w szkole, „Wychowawca” 10 (2002),
http://www.wychowawca.pl/miesiecznik/10_118/05.htm, (20.12.2008 r.)
54
J. Pielachowski., Jak opracować i nadzorować szkolny program profilaktyki. Część druga- jak
opracować dokument programowy, jak go realizować i monitorować?, „Edukacja Medialna”
2 (2003), s.6.
56
BIBLIOGRAFIA
1. Chomczyńska-Miliszkiewicz M., Pankowska D., Polubić szkołę. Ćwiczenia
grupowe do pracy wychowawczej, Warszawa 1995.
2. Cooper P. J., Sprawne porozumiewanie się. 114 scenariuszy ćwiczeń
z mówienia i słuchania, Warszawa 2000.
3. Danilewska J., Agresja u dzieci – Szkoła porozumienia, Warszawa 2002.
4. Rozporządzenie
programowej
MENiS
z
26.02.2002 r. w
wychowania przedszkolnego
oraz
sprawie
podstawy
kształcenia
ogólnego
w poszczególnych typach szkół, Dz. U. Nr 51/2002r., poz.458.
5. Encyklopedia psychologii, (red.) Szewczuk W., Warszawa 1998.
6. Fuchs B., Zabawy na rozwiązywanie konfliktów i napięć w grupie, Kielce
2006.
7. Garbieć M., Profilaktyka niedostosowania społecznego w szkole, „Problemy
Opiekuńczo – Wychowawcze” 7 (2004).
8. Gaś Z.B., Profilaktyka uzależnień, Warszawa1993.
9. Gaś Z.B., Profilaktyka w szkole. Zapobieganie uzależnieniom uczniów,
Warszawa 1999.
10. Gaś Z. B., Rodzina a uzależnienia, Lublin 1994.
11. Gaś Z. B., Szkolny program profilaktyki: istota, konstruowanie, ewaluacja.;
poradnik metodyczny, Warszawa 2003.
12. Grzesiak E., Janicka-Szyszko R., Steblecka M., Komunikacja
w szkole.
Scenariusz godzin wychowawczych, Gdańsk 2004.
13. S.Guz,
Rozwój
i
kształtowanie
osobowości
dzieci
w
okresie
wczesnoszkolnym, Warszawa 1987.
14. Ilnicka R., Żak T., Rola profilaktyki w eliminowaniu ryzykownych zachowań
dzieci i młodzieży w okresie adolescencji, „Opieka Wychowanie Terapia”
2 (2003).
15. Iłendo A., Profilaktyka w szkole jako forma minimalizowania zagrożeń
uzależnieniem, „Opieka Wychowanie Terapia”,1 (2002).
16. Kołodziejczyk A., Profilaktyka uzależnień dla klas I-III, Warszawa 1991
57
17. Koperny B., Znaczenie dramy i swobodnego tekstu w profilaktyce uzależnień
i agresji, „Nowa Szkoła”, 5 (1999).
18. Mała encyklopedia powszechna, (red.) Suchodolski B., Warszawa 1958.
19. Markowska
M.,
Program
pracy profilaktycznej
w szkole
średniej
„Kwartalnik Edukacyjny”, 1 (2003).
/http://www.pcen.rzeszow.pl/publikacje/nowykwartalnik/, (20.12.2008 r.).
20. Marzec-Tarasińska A., Realizacja podstawowych funkcji szkoły warunkiem
skutecznej profilaktyki, w: Deptuła M. (red.), Diagnostyka, profilaktyka,
socjoterapia w teorii i praktyce pedagogicznej, Bydgoszcz 2005.
21. Miłkowska G., Niedostosowanie społeczne dzieci i młodzieży a profilaktyka
szkolna, „Opieka Wychowanie Terapia” 3 (2003).
22. Nowak A., Wysocka E., Problemy i zagrożenia społeczne we współczesnym
świecie, Elementy patologii społecznej i kryminologii, Katowice 2001.
23. Olendarska A. (red.), Sobą być – dobrze żyć. Gimnazjalny
elementarz
profilaktyczny, Warszawa 2001.
24. Pasek M., Narkotyki przy tablicy, Warszawa 2000.
25. Pielachowski J., Jak opracować i nadzorować szkolny program profilaktyki.
Część druga- jak opracować dokument programowy, jak go realizować
i monitorować?, „Edukacja Medialna” 2 (2003).
26. Pytka L., Teoretyczne problemy diagnozy w wychowaniu resocjalizującym,
Warszawa 1986.
27. Rylke H., Profilaktyka w szkole i środowisku, „Problematyka Opiekuńczo –
Wychowawcze” 9 (2002).
28. Słownik wyrazów obcych (red.), Tokarski J., Warszawa 1980.
29. Sochocki
M.J.,
Profilaktyka
czy
promocja
zdrowia,
„Remedium”,
7/8 (2004).
30. Sochocki M.J., Profilaktyka patologii, uzależnień, problemowa, „Remedium”,
3 (2008).
31. Srebrny K. (red.), Wychowanie w Gimnazjum – integracja, Warszawa 2003.
58
32. Stasica J., 160 pomysłów na nauczanie zintegrowane w klasach I-III,
Kraków 2001.
33. Świątkiewicz G., (red.), Profilaktyka w środowisku lokalnym, Warszawa
2002.
34. J. Szymańska, Profilaktyka w szkole, „Wychowawca” 10 (2002),
http://www.wychowawca.pl/miesiecznik/10_118/05.htm, ( 20.12.2008 r.).
35. Wilczyńska I., Dobra – to wczesna profilaktyka, „Opieka Wychowanie
Terapia” 1 (2002).
36. Zieliński
C.,
Profilaktyka
w
szkole.
Konieczność
i
ryzyko,
http:/www.vulcan.edu.pl/nowewszkole/archiwum/2004/06/profilaktyka.Html,
(19.12.2008 r.).
37. Ziółkowska B., Potrzeba działań profilaktycznych pierwszego stopnia
na terenie szkoły, „Edukacja” 3 (2003).
38. www.dopalaczeinfo.pl (strona informacyjna)
39. www.kbpn.gov.pl/portal?id=826682 (przykładowy scenariusz spotkania z rodzicami)
40. www.kbpn.gov.pl/portal?id=112271 (poradnik dla rodziców)
41. www.ore.edu.pl (informacje dla dyrektorów szkół i nauczycieli)
42. www.bc.ore.edu.pl/dlibra/docmetadata?id=186 (poradnik Profilaktyka uzależnień w szkole)
59
ZAŁĄCZNIKI
ZAŁĄCZNIK NR 1
KWESTIONARIUSZ ANKIETY DLA RODZICÓW UCZNIÓW
ZESPOŁU SZKÓŁ PUBLICZNYCH W KLINISKACH WIELKICH
Chcąc udoskonalić model współpracy szkoły z rodzicami w zakresie
działań profilaktycznych kierujemy niniejszą ankietę do Pani ( Pana) i uprzejmie
prosimy o rzetelne wypełnienie kwestionariusza oraz szczere i wyczerpujące opinie.
Zebrane informacje zostaną uwzględnione w Szkolnym Programie Profilaktyki, a
o wynikach zostaną Państwo poinformowani.
Ankieta jest anonimowa. Przy niżej podanych pytaniach należy zakreślić
wybraną odpowiedź.
Dziękujemy za wypełnienie ankiety.
Rada Pedagogiczna ZSP w Kliniskach Wielkich
1. Czy Państwa dziecko jest bezpieczne w szkole?
a) tak
b) czasami nie
c) nie ( dlaczego?)……………………………………………………………
2. Czy zdarzyło się Państwa dziecku być ofiarą przemocy w szkole?
a) tak
b) nie
3. Przemoc ta przejawiała się:
a) przezywaniem
b) biciem
c) wymuszaniem
d) zastraszaniem
60
e) prowokowaniem do bójki
f) kradzieżą
g) w inny sposób (jaki?)
……………………………………………………………………….
4. Czy zdarzyło się dziecku opuścić zajęcia w szkole, gdyż bało się?
a) tak ( dlaczego?) …………………………………………………………
b) nie
5. Pana(i) zdaniem na zachowania agresywne mają wpływ ( proszę zaznaczyć
najwyżej 3 czynniki):
a) telewizja
b) filmy video
c) czasopisma
d) przykład nauczycieli
e) przykład rodziny
f) zachowania kolegów
g) inne ………………………………………………………………………
6. Czy uczestniczą Państwo w spotkaniach z wychowawcą?
a) tak
b) nie
7. Czy wychowawca na spotkaniach podejmuje tematykę przemocy i
bezpieczeństwa dzieci?
a) tak
b) nie
61
8. Czy wie Pan(i) jakie instytucje, organizacje udzielają pomocy osobom
pokrzywdzonym?
a) tak
b) nie
9. Proszę wymienić tematy, na które chcielibyście Państwo uzyskać informacje
na spotkaniach
w szkole:
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
62
ZAŁĄCZNIK NR 2
KWESTIONARIUSZ ANKIETY DLA UCZNIÓW
Zwracamy się do Ciebie z prośbą o wypełnienie anonimowej ankiety.
Posłuży
ona
do
opracowania
szkolnego
programu
profilaktycznego.
Odpowiadając na pytania, zakreślaj właściwą odpowiedź. Niektóre odpowiedzi
wymagają podania dodatkowych informacji – wpisz je w wykropkowane miejsca.
Rada Pedagogiczna ZSP w Kliniskach Wielkich
ANKIETĘ WYPEŁNIA:
MASZ:
a) chłopak
a) 7-10 lat
b) dziewczyna
b) 11- 13 lat
c) 14-16 lat
****************************************************************
1. Czy zdarzyło Ci się być ofiarą przemocy w szkole?
a) tak
b) nie
2. Przemoc ta przejawiała się:
a) przezywaniem
b) biciem
c) wymuszaniem
d) zastraszaniem
e) prowokowaniem do bójki
63
f) kradzieżą
g) w inny sposób (jaki?)
……………………………………………………………………….
3. Czy w szkole są grupy, które:
a) pobierają haracz
tak
nie
nie wiem
b) sprzedają narkotyki
tak
nie
nie wiem
c) znęcają się fizycznie lub psychicznie
tak
nie
nie wiem
4. W mojej szkole mogę bez przeszkód palić papierosy:
a) tak
b) nie
c) nie wiem
5. Wymień miejsca, w których czujesz się najmniej bezpieczny:
a) w szkole: ………………………………………………………………….
b) poza szkołą: ………………………………………………………………
6. Czy dyżurujący nauczyciel wpływa na Twoje bezpieczeństwo podczas
przerw?
a) tak
b) nie
7. Czy system monitoringu wpływa na Twoje bezpieczeństwo podczas przerw?
a) tak
b) nie
64
8. W mojej klasie mogę liczyć na wsparcie i pomoc kolegów?
a) tak
b) nie
9. Na początku roku szkolnego poznałem wymagania edukacyjne z
przedmiotów:
a) tak
b) nie
10. Akceptuje je
a) tak
b) nie
11. Znam kryteria ocen z zachowania:
a) tak
b) nie
12. Akceptuje je
a) tak
b) nie
13. W mojej szkole czuję, że jestem sprawiedliwie oceniany
a) tak
b) nie
14. W mojej szkole relacje między nauczycielami i uczniami układają się
bardzo dobrze
65
a) tak
b) nie
15. W mojej szkole nauczyciel może służyć mi pomocą
a) tak
b) nie
16. Czy w szkole są osoby, do których mogę zwrócić się o pomoc?
a) tak (kto?)…………………………………………………………………
b) nie
66
ZAŁĄCZNIK NR 3
KWESTIONARIUSZ ANKIETY DLA NAUCZYCIELI
Niniejsza ankieta jest anonimowa i ma na celu zbadanie opinii Państwa
na temat bezpieczeństwa uczniów w ZSP w Kliniskach Wielkich. Zebrane
informacje zostaną uwzględnione
w Szkolnym Programie Profilaktyki.
Przy niżej podanych pytaniach należy zaznaczyć wybraną wypowiedź, poprzez
zakreślenie jej.
Dziękujemy za wypełnienie ankiety.
zespół do spraw profilaktyki
1. Jak ocenia Pan(i) bezpieczeństwo dzieci w naszej szkole?
a) są bezpieczne
b) są w miarę bezpieczne
c) szkoła jest niebezpieczna
2. Czy w Pana(i) planie wychowawcy zostały uwzględnione zajęcia dotyczące
przemocy?
a) tak (jakie?)……………………………………………………………….
………………………………………………………………………..
b) nie
3. Czy Pan(i) współpracuje z innymi pracownikami w szkole w tej dziedzinie?
a) tak ( prozę wymienić z kim)………………………………………………
b) nie
67
4. Czy Pan(i) uczestniczył(a) w formach doskonalenia zawodowego
dotyczącego zachowań agresywnych?
a) tak ( jakich?)…………………………………………………………….
b) nie
5. Czy prowadzi Pan(i) pedagogizację rodziców w ramach w/w zagadnienia?
a) tak
b) nie
6. Jakie działania zdaniem Pani(a) należy podjąć, aby zwiększyć
bezpieczeństwo uczniów w naszej szkole:
………………………………………………………………………….................
7. Czy dyżurujący nauczyciel wpływa na bezpieczeństwo uczniów podczas
przerw?
c) tak
d) nie
8. Czy system monitoringu wpływa na bezpieczeństwo w szkole?
c) tak
d) nie
9. Czy zapoznał(a) Pan(i) rodziców z wymaganiami edukacyjnymi z zajęć?
a) tak ( w jaki sposób?)……………………………………………...........
b) nie
10. Czy zapoznał(a) Pan(i) rodziców z kryteriami ocen zachowania?
a) tak (w jaki sposób?)………………………………………………............
b) nie
68
11. Czy macie Państwo przekonanie o tym, że rodzice są partnerami
w rozwiązywaniu problemów Waszych uczniów?
a) tak
b) nie
c) niektórzy
12. Proszę wymienić tematy, na które chcielibyście Państwo uzyskać informacje
na radach szkoleniowych
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………..
69
70

Pobierz dalszą część

Transkrypt

Podobne dokumenty

Gabinet profilaktyki zdrowotnej i pomocy przedlekarskiej

Akademia Zdrowia - "Choroby skóry i problemy dermatologiczne

08 Konstruowanie i ewaluacja programów profilaktycznych

Program profilaktyki 2015-2018

programem profilaktycznym

PROGRAM PROFILAKTYKI SZKOŁY PODSTAWOWEJ im. Ofiar

Zadania profilaktyki realizowane w placówkach

materiały-metodyka profil-popr

Zespół Szkół Samochodowych