sprawozdanie roczne oip 2015 - Okręgowy Inspektorat Pracy w

Transkrypt

OKRĘGOWY INSPEKTOR PRACY
W GDAŃSKU
Sprawozdanie z działalności
Okręgowego Inspektoratu Pracy
w Gdańsku w 2015 roku
Gdańsk, luty 2016 r.
SPIS TREŚCI
I.
WPROWADZENIE .......................................................................................
1
II.
OGÓLNE DANE O NADZOROWANYCH ZAKŁADACH ............................
3
III.
STAN
WARUNKÓW
PRACY
W
WOJEWÓDZTWIE
POMORSKIM
NA
PODSTAWIE
DANYCH
O
WYPADKACH
PRZY
PRACY
I CHOROBACH ZAWODOWYCH ...............................................................
4
IV.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
V.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
DZIAŁALNOŚĆ KONTROLNA - INFORMACJE OGÓLNE ........................
Informacje o kontrolach inspektorów pracy .................................................
Decyzje nakazowe inspektorów pracy .........................................................
Egzekucja administracyjna decyzji organów PIP .........................................
Decyzje administracyjne Okręgowego Inspektora Pracy ............................
Wystąpienia inspektorów pracy i polecenia .................................................
Postępowanie w sprawach o wykroczenia przeciwko prawom osób
wykonującym pracę zarobkową .................................................................
Zawiadomienia prokuratury o podejrzeniu popełnienia przestępstwa .........
Powództwa o ustalenie istnienia stosunku pracy .........................................
Skargi i wnioski …………………………………….........................................
Działalność Sekcji Krajowej Gospodarki Morskiej …....................................
7
7
8
9
10
11
OCENA STANU BEZPIECZEŃSTWA I HIGIENY PRACY ........................
Wypadki przy pracy zbadane w 2015 roku przez inspektorów pracy
z Okręgowego Inspektoratu Pracy w Gdańsku ............................................
Rekontrole zakładów, w których miały miejsce śmiertelne wypadki przy
pracy – egzekwowanie skutecznych środków zapobiegających zaistnieniu
podobnym wypadkom w przyszłości …………………………………….….
Ograniczenie zagrożeń wypadkowych poprzez wdrażanie elementów
zarządzania bezpieczeństwem pracy w zakładach, w których wystąpiły
wypadki przy pracy ......................................................................................
Eliminowanie zagrożeń wypadkowych w budownictwie. Kontrole prac
budowlanych i rozbiórkowych ......................................................................
Kontrole prac przy budowach i remontach dróg ……………..……………….
Realizacja krótkich kontroli w budownictwie ………………..……………….
Kontrole robót wykonywanych w miejscach publicznych (zagrożenia
o charakterze publicznym) …………………………….................................
Wzmożony nadzór w zakładach różnych branż charakteryzujących się
największym nasileniem zagrożeń zawodowych .........................................
Ocena ryzyka zawodowego .........................................................................
Kontrole zapewnienia bezpiecznych warunków pracy w zakładach nowo
powstałych ...................................................................................................
Profilaktyczne badania lekarskie .................................................................
Szkolenie w dziedzinie bhp ..........................................................................
Realizacja zadań służby bezpieczeństwa i higieny pracy ……....................
Przestrzeganie przepisów prawa pracy dotyczących zatrudniania osób
niepełnosprawnych ……………………………………………………………
Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy podczas
usuwania wyrobów zawierających azbest z obiektów budowlanych
i przemysłowych ..........................................................................................
Zagrożenia związane z występowaniem hałasu w środowisku pracy .........
Kontrole dotyczące problematyki REACH …………………………………….
17
11
12
13
14
15
17
28
29
32
37
39
43
44
45
47
48
49
51
53
56
57
60
18.
19.
20.
21.
22.
23.
24.
25.
26.
27.
28.
29.
30.
31.
32.
33.
34.
35.
36.
VI.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
Kontrole dotyczące problematyki CLP .........................................................
Kontrole przestrzegania przepisów ustawy o produktach biobójczych ........
Kontrole dotyczących przestrzegania przepisów ustawy o organizmach
genetycznie zmodyfikowanych – zamknięte użycie GMO ...........................
Kontrolne w celu ograniczenia zagrożeń związanych z nanomateriałami –
rekontrole w zakładach kontrolowanych w 2014 roku ……………………...
Eliminowanie nieprawidłowości związanych z niewłaściwą organizacją
stanowisk pracy w strefach zagrożenia wybuchem …...............................
Ograniczenie zagrożeń środowiska związanych z czynnikami
rakotwórczymi i mutagennymi ……............................................................
Ograniczenie zagrożeń zawodowych pracowników wykonujących roboty
torowe .........................................................................................................
Egzekwowanie przestrzegania przepisów bhp przy wykonywaniu prac
w leśnictwie związanych z pozyskiwaniem i zrywką drewna .......................
Ograniczenie zagrożeń wypadkowych przy eksploatacji wózków
jezdniowych z napędem silnikowym ............................................................
Ocena przestrzegania przepisów prawa pracy, w tym bezpieczeństwa
i higieny pracy, w jednostkach organizacyjnych pomocy społecznej ........
Ocena stanu bezpieczeństwa w zakresie organizacji pracy oraz
eksploatacji urządzeń elektroenergetycznych w zakładach przemysłu
maszynowego ….................................................................................
Ocena przestrzegania przepisów prawa pracy, w tym bezpieczeństwa
i higieny pracy, w gospodarstwach ogrodniczych .......................................
Ograniczenie
zagrożeń
zawodowych
w
zakładach
produkcji
prefabrykatów budowlanych, w tym betonowych i stolarki budowlanej ….
Kontrole przestrzegania wymagań minimalnych w odniesieniu do maszyn
i urządzeń technicznych ….……………………………………………………..
Nadzór rynku …………………………………………......................................
Poprawa warunków bezpieczeństwa i higieny pracy przy budowie,
przebudowie i remoncie jednostek pływających ……………………………..
Kontrola pracy na statkach w celu osiągnięcia poprawy warunków życia
i pracy załóg pływających …..…………………………………………………..
Odbiory statków ………………………………….………………………...…….
Przestrzeganie przepisów bhp w trakcie przeładunków w portach
morskich ……………………………………………………………..………….
OCENA PRZESTRZEGANIA PRAWA PRACY NA PODSTAWIE
PRZEPROWADZONYCH KONTROLI ........................................................
Egzekwowanie praw pracowniczych w zakresie wypłaty wynagrodzeń
i innych świadczeń ze stosunku pracy ……….............................................
Przestrzeganie przepisów o czasie pracy ....................................................
Przestrzeganie przepisów o urlopach wypoczynkowych .............................
Przestrzeganie przepisów prawa przy zatrudnianiu ....................................
Przestrzeganie przepisów prawa pracy dotyczących zatrudniania
młodocianych …………………………………………………………………….
Przestrzeganie uprawnień pracowniczych związanych z rodzicielstwem ....
Egzekwowanie przestrzeganie przepisów prawa pracy, w tym
bezpieczeństwa i higieny pracy, w podmiotach leczniczych ......................
Przestrzeganie przepisów dotyczących zatrudniania, czasu pracy oraz
bezpieczeństwa i higieny pracy w placówkach handlu detalicznego ...........
Kontrole przestrzegania uprawnień pracowniczych w jednostkach
organizacyjnych objętych ponadzakładowymi układami zbiorowymi pracy,
których postanowienia przez ponad 5 lat nie były objęte protokołami
dodatkowymi ……………………………………………………………............
65
68
70
71
72
74
74
76
80
83
85
88
91
92
95
100
102
105
106
108
108
115
126
128
132
133
134
138
143
VII.
1.
2.
3.
4.
5.
VIII.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
PRZESTRZEGANIE PRZEPISÓW DOTYCZĄCYCH LEGALNOŚCI
ZATRUDNIENIA ..........................................................................................
Kontrole w zakresie legalności zatrudnienia i innej pracy zarobkowej
obywateli polskich ……………………………………………………………….
Kontrole legalności zatrudnienia, innej pracy zarobkowej oraz
wykonywania pracy przez cudzoziemców ...................................................
Przestrzeganie przez agencje zatrudnienia przepisów ustawy o promocji
zatrudnienia i instytucjach rynku pracy .......................................................
Kontrole przestrzegania przepisów prawa wobec pracowników
tymczasowych .............................................................................................
Realizowanie zadań instytucji łącznikowej …………………………………....
DZIAŁALNOŚĆ PREWENCYJNA I PROMOCYJNA ORAZ
WSPÓŁDZIAŁANIE Z PARTNERAMI SPOŁECZNYMI .............................
Informacje ogólne ........................................................................................
Porady prawne i techniczne .........................................................................
Przedsięwzięcia popularyzujące wiedzę z zakresu ochrony pracy ..............
Działalność szkoleniowa dla partnerów społecznych ..................................
Spory zbiorowe pracy ..................................................................................
Społeczna inspekcja pracy ..........................................................................
Rejestracja zakładowych układów zbiorowych pracy ..................................
Wydawanie zezwoleń na wykonywanie pracy lub innych zajęć
zarobkowych przez dzieci ............................................................................
Działalność Sekcji Badań Środowiska Pracy ..............................................
147
147
153
158
163
165
167
167
169
170
173
174
174
175
177
177
3.
4.
WSPÓŁDZIAŁANIE NA RZECZ OCHRONY PRACY .................................
Współpraca z parlamentarzystami ………………………….…...................
Współpraca z organami administracji rządowej, samorządu terytorialnego
i zawodowego ……………………………………………………………….…..
Współpraca krajowa w ramach porozumień o współpracy ..........................
Inne instytucje i organizacje..........................................................................
X.
WSPÓŁPRACA MIĘDZYNARODOWA ....................................................... 188
XI.
OCENA FUNKCJONOWANIA REGULACJI PRAWNYCH Z ZAKRESU
OCHRONY PRACY ..................................................................................... 189
XII.
PODSUMOWANIE ......................................................................................
IX.
1.
2.
ZAŁĄCZNIKI :
Dane statystyczne z działalności kontrolno – nadzorczej Państwowej
Inspekcji Pracy w 2015 r. – dotyczące Okręgowego Inspektoratu Pracy
w Gdańsku – Załączniki nr: 1a, b, c, 2a, b, c.
179
179
179
181
187
192
OIP GDAŃSK
I. WPROWADZENIE
Misją Państwowej Inspekcji Pracy jest skuteczne egzekwowanie przepisów prawa pracy,
w tym bezpieczeństwa i higieny pracy, poprzez efektywne i ukierunkowane kontrole
oraz działania prewencyjne, zmierzające do ograniczenia zagrożeń wypadkowych
i poszanowania prawa pracy.
Państwowa Inspekcja Pracy jest podległym Sejmowi organem nadzoru i kontroli
przestrzegania prawa pracy, w szczególności przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny
pracy, a także przepisów dotyczących legalności zatrudnienia i innej pracy zarobkowej.
W 2015 roku Państwowa Inspekcja Pracy funkcjonowała w oparciu o przepisy ustawy z dnia
13 kwietnia 2007 r. o Państwowej Inspekcji Pracy (j.t. Dz. U. z 2012 r. poz. 404 z późn. zm.)
oraz Statut, stanowiący załącznik do Zarządzenia Marszałka Sejmu z dnia 27 sierpnia
2007 r. w sprawie nadania statutu Państwowej Inspekcji Pracy (M.P. Nr 58, poz. 657 z późn.
zm.).
Okręgowy Inspektorat Pracy w Gdańsku jest jednostką organizacyjną Państwowej
Inspekcji Pracy, obejmującą w ramach terytorialnej właściwości województwo pomorskie.
Siedziba Okręgowego Inspektoratu Pracy w Gdańsku mieści się przy ul. Okopowej 7.
e-mail: [email protected]
http://gdansk.pip.gov.pl
W ramach Okręgowego Inspektoratu Pracy w Gdańsku w 2015 roku działało łącznie
8 zespołów inspektorów pracy, z których 2 zespoły inspektorów pracy funkcjonowały
w siedzibie Okręgu, natomiast 6 zespołów zgrupowanych było w 5 oddziałach:
w Starogardzie Gdańskim, ul. Sikorskiego 18,
w Wejherowie, ul. Obrońców Helu 1,
w Gdyni, ul. Władysława IV 43,
w Malborku, ul. Chodkiewicza 5,
w Słupsku, ul. 11 Listopada 2.
W strukturze Okręgowego Inspektoratu Pracy w Gdańsku funkcjonują również sekcje: analiz
i informatyki, prawna, prewencji i promocji, legalności zatrudnienia oraz Sekcja Krajowa
Gospodarki Morskiej, a także Sekcja Badań Środowiska Pracy.
Funkcję Okręgowego Inspektora Pracy w Gdańsku pełni mgr Agnieszka Kraszewska Godziątkowska. Zastępcami Okręgowego Inspektora Pracy są: mgr inż. Piotr Prokopowicz –
Z-ca ds. Nadzoru oraz mgr Krzysztof Lisowski – Z-ca ds. Organizacyjno-Prawnych. Pracą
poszczególnych komórek organizacyjnych kierują kierownicy oddziałów i sekcji oraz
nadinspektorzy pracy - koordynatorzy.
W Okręgowym Inspektoracie Pracy w Gdańsku zatrudnionych było, według stanu na dzień
31 grudnia 2015 r., 181 pracowników, z czego 114 wykonywało lub nadzorowało czynności
kontrolne.
Podstawowe działania Państwowej Inspekcji Pracy mają charakter kontrolno-nadzorczy
i prewencyjno-promocyjny. Skoncentrowane są przede wszystkim na branżach i zakładach
pracy, w których występuje – zdiagnozowany wcześniej – zły stan ochrony pracy.
Program Państwowej Inspekcji Pracy na 2015 rok został opracowany na podstawie wnikliwej
analizy dotychczasowej działalności Urzędu, a także z uwzględnieniem zaleceń Rady
Ochrony Pracy oraz komisji sejmowych, a także propozycji związków zawodowych,
organizacji pracodawców, ministerstw i urzędów centralnych, organów kontroli warunków
1
OIP GDAŃSK
pracy oraz instytutów badawczych. Przy doborze zadań programowych uwzględnione
zostały potrzeby krajowego rynku pracy oraz sytuacja makroekonomiczna, dla jak
najskuteczniejszego wypełnienia naszych ustawowych obowiązków.
W dążeniu do osiągnięcia poprawy bezpieczeństwa i poszanowania praw
pracowników Państwowa Inspekcja Pracy koncentruje się na skuteczności ustawowych
działań, zgodnych z obowiązującymi procedurami, a także międzynarodowymi standardami.
W myśl tych standardów inspekcja pracy jest instytucją kontrolną uznającą istotne znaczenie
prewencji, bez której trudno dziś sobie wyobrazić funkcjonowanie nowoczesnych systemów
kontroli warunków pracy. Zgodnie z programem działalność prewencyjna, w tym dotycząca
promocji ochrony pracy, rozwijana była w szczególności na szczeblu lokalnym, tj. na terenie
powiatów i gmin województwa pomorskiego.
Do zadań PIP o szczególnym znaczeniu społecznym należą kontrole prawidłowości
zawierania przez pracodawców umów cywilnoprawnych i terminowych. Społeczne
i ekonomiczne skutki łamania przepisów w tym zakresie są dotkliwie odczuwane przez
pracobiorców, zwłaszcza młodych ludzi wchodzących na rynek pracy. Rolą Państwowej
Inspekcji Pracy jest również budowanie kultury bezpieczeństwa pracy poprzez
upowszechnianie obowiązujących regulacji prawnych, podejmowanie działań promujących
pozytywne zachowania w środowisku zawodowym, w tym postawy odpowiedzialności za
bezpieczeństwo własne i współpracowników. Stałym priorytetem PIP jest dążenie do
zmniejszania liczby wypadków przy pracy i chorób zawodowych.
W 2015 roku realizowane były także kontrole w newralgicznym obszarze dotyczącym wypłacania świadczeń ze stosunku pracy oraz terminowości tych wypłat.
Istotnym w funkcjonowaniu Okręgowego Inspektoratu Pracy w Gdańsku jest
realizowanie kontroli zarządczej. Kontrola ta realizowana była szczególnie w zakresie
działań podejmowanych dla zapewnienia wytyczonych celów i zadań Okręgu,
z uwzględnieniem ryzyk związanych z poszczególnymi obszarami prowadzonej działalności.
Zadania zaplanowane w Okręgowym Inspektoracie Pracy w Gdańsku na 2015 rok
zostały zrealizowane.
2
OIP GDAŃSK
II. OGÓLNE DANE O NADZOROWANYCH ZAKŁADACH
Na terenie województwa pomorskiego funkcjonuje 281.861 pracodawców i innych
podmiotów, w których pracuje 856.286 osób - wg danych za grudzień 2015 r. z rejestru
Regon, uzyskanych z Urzędu Statystycznego w Gdańsku.
W strukturze nadzorowanych zakładów dominują zakłady prowadzące działalność:
handlową (21%), produkcyjną (11%), zakłady sekcji budownictwa (12%), zajmujące się
działalnością profesjonalną, naukową i techniczną (9%), obsługą rynku nieruchomości (7%),
transportowe (6%) oraz zakłady opieki zdrowotnej i pomocy społecznej (5%).
Wśród nadzorowanych zakładów 95,9% - to zakłady małe, zatrudniające do 9 osób.
Natomiast zgodnie z danymi Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Gdańsku,
według stanu na dzień 31.12.2015 r. – w województwie pomorskim liczba płatników składek
wynosiła ogółem 159.484, zaś liczba ubezpieczonych ogółem – 954.159.
3
OIP GDAŃSK
III. STAN WARUNKÓW PRACY W WOJEWÓDZTWIE POMORSKIM
NA PODSTAWIE DANYCH O WYPADKACH PRZY PRACY I CHOROBACH
ZAWODOWYCH
Na stan warunków pracy w województwie pomorskim ma wpływ poziom wypadkowości
oraz zachorowalności na choroby zawodowe.
Poszkodowani w wypadkach przy pracy w województwie pomorskim
W 2015 roku inspektorzy pracy Okręgowego Inspektoratu Pracy w Gdańsku zbadali 173
wypadki przy pracy, w których łącznie było 180 poszkodowanych. Biorąc pod uwagę lata
2013 – 2015 można zaobserwować w zbadanych wypadkach przy pracy ze skutkiem
śmiertelnym tendencją wzrostową (o 6% w stosunku do 2013 roku, a o 33% w stosunku
do 2014 roku). W przypadku wypadków powodujących ciężkie skutki dla poszkodowanych
w 2015 roku liczba wypadków jest nieznacznie niższa od liczby odnotowanej w 2014 roku,
ale wyższa od liczby odnotowanej w 2013 roku.
Urząd Statystyczny w Gdańsku udostępnił dane za III kwartały 2015 roku. W tym okresie
w województwie pomorskim zarejestrowano 3.593 poszkodowanych w wypadkach przy
pracy. W zarejestrowanych wypadkach 18 osób poniosło śmierć, a 25 osób odniosło ciężkie
obrażenia.
W okresie I-III kwartał 2015 r. wskaźnik wypadkowości (liczba poszkodowanych na 1000
pracujących) w województwie pomorskim wyniósł 5,06.
Poszkodowani w wypadkach przy pracy w latach 2013, 2014 i I–III kwartał 2015 r.
na terenie woj. pomorskiego (wg danych US w Gdańsku)
5794
10000
5553
3593
1000
100
35
18
29
18
13
25
10
1
2013
2014
śmiertelnie
ciężko
I-III kw. 2015
ogółem
Dane Urzędu Statystycznego w zakresie przyczyn wypadków przy pracy wskazują,
iż do zdecydowanej większości wypadków przyczyniają się sami poszkodowani poprzez
nieprawidłowe zachowanie. Jednak ze zgromadzonych danych z kontroli przeprowadzonych
4
OIP GDAŃSK
przez inspektorów pracy OIP Gdańsk wynika, iż znacznie zaniżony jest udział przyczyn
związanych z niewłaściwą ogólną organizacją pracy. Najczęściej powtarzające się
przyczyny wypadków przy pracy były związane w szczególności z: brakiem instrukcji
posługiwania się czynnikiem materialnym, brakiem nadzoru, tolerowaniem przez osoby
sprawujące nadzór odstępstw od przepisów i zasad bhp, niedostatecznym przygotowaniem
zawodowym pracownika, brakiem lub niewłaściwymi przeszkoleniami w zakresie bhp.
Do wydarzeń, które spowodowały najwięcej urazów w wypadkach przy pracy w I-III kwartale
2015 roku zaliczyć należy:
 zderzenia lub uderzenia w nieruchomy obiekt lub będący w ruchu,
 kontakt z przedmiotem ostrym, szorstkim lub chropowatym,
 obciążenie fizyczne lub psychiczne,
 uwięzienie, zmiażdżenie,
 kontakt z prądem elektrycznym,
 przejawy agresji.
W I-III kwartale 2015 roku na terenie województwa pomorskiego najwięcej wypadków
zaistniało podczas:
 poruszania się,
 operowania różnymi przedmiotami,
 pracy narzędziami ręcznymi,
 transportu ręcznego,
 obsługi maszyn,
 kierowania środkami transportu oraz obsługi ruchomych maszyn i urządzeń,
 obecności.
Wypadki przy pracy rolniczej
Według opracowania Biura Prewencji i Rehabilitacji Centrali KRUS z dnia 29.01.2016 r.
w 2015 roku w województwie pomorskim:
 rolnicy indywidualni zgłosili do placówek KRUS 641 (w roku 2014 – 735) zdarzeń
wypadkowych,
 z tej liczby 616 (w roku 2014 - 712) zostało uznanych za wypadki przy pracy
rolniczej, a 1 to wypadek ze skutkiem śmiertelnym (w roku 2014 – 2).
W 2015 r. w województwie pomorskim zarejestrowano 7 (w roku 2014 - 14) chorób
zawodowych rolników.
Choroby zawodowe
Na terenie województwa pomorskiego w 2015 r. stwierdzono 111 chorób zawodowych,
a w roku 2014 stwierdzonych było 108 takich chorób (dane PWIS Gdańsk).
Wśród zarejestrowanych chorób zawodowych najwięcej było:
1)
chorób zakaźnych lub pasożytniczych – 37 przypadków,
2)
obustronnego trwałego ubytku słuchu – 32 przypadki,
3)
przewlekłych chorób obwodowego układu nerwowego – 9 przypadków,
4)
chorób opłucnej lub osierdzia wywołanych pyłem azbestu – 8 przypadków,
5)
nowotworów złośliwych - 6 przypadków,
6)
przewlekłych chorób narządu głosu - 4 przypadki.
Zagrożenia środowiskowe, będące źródłem stwierdzonych chorób zawodowych dotyczyły
głównie pracowników zatrudnionych w zakładach pracy takich sekcji i podsekcji gospodarki
5
OIP GDAŃSK
jak: rolnictwo i leśnictwo, produkcja przemysłowa, opieka zdrowotna i pomoc społeczna,
edukacja, itp.
Choroby zawodowe odnotowały stacje sanitarno-epidemiologiczne w: Gdańsku, Słupsku,
Bytowie, Starogardzie Gdańskim, Chojnicach, Kartuzach, Gdyni, Malborku, Pruszczu
Gdańskim, Wejherowie, Nowym Dworze Gdańskim, Starogardzie Gdańskim, Kwidzynie,
Człuchowie i najwięcej - Graniczna Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Gdyni.
Choroby zawodowe w województwie pomorskim w latach 2013 – 2015
Struktura chorób zawodowych w województwie pomorskim w 2015 r.
(wg PWIS, w ujęciu według wykazu chorób zawodowych)
6
OIP GDAŃSK
IV. DZIAŁALNOŚĆ KONTROLNA – INFORMACJE OGÓLNE
1. Informacje o kontrolach inspektorów pracy
Do podstawowych zadań Państwowej Inspekcji Pracy, w świetle art. 10 ustawy o PIP,
należy m.in. nadzór i kontrola przestrzegania przepisów prawa pracy, w szczególności
bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisów dotyczących stosunku pracy, wynagrodzenia za
pracę i innych świadczeń wynikających ze stosunku pracy, czasu pracy, urlopów, uprawnień
pracowników związanych z rodzicielstwem, zatrudniania młodocianych i osób
niepełnosprawnych, a także kontrola legalności zatrudnienia i innej pracy zarobkowej.
Działalność kontrolna inspektorów pracy OIP Gdańsk w latach 2013 – 2015
W 2015 roku inspektorzy pracy OIP w Gdańsku przeprowadzili 6.100 kontroli w 4.769
zakładach pracy i innych podmiotach, w których pracowało ogółem ponad 253 tys. osób,
w tym 1.343 cudzoziemców. Wśród pracujących - w ramach umów cywilnoprawnych
pracowało 42.557 osób (16,8%), a podmiotów samozatrudniających się było 7.476 (2,9%).
Najwięcej kontroli inspektorzy pracy przeprowadzili w zakładach: prowadzących handel
i naprawy (26%), budownictwa (20%) oraz zajmujących się przetwórstwem przemysłowym
(19%). Były to przede wszystkim zakłady sektora prywatnego.
Kontrolami objęto głównie zakłady zatrudniające: do 9 pracowników – 57% kontroli oraz od
10 do 49 pracowników – 28% kontroli.
W 2015 roku kontrole prowadzone były głównie w związku z realizacją zadań wynikających
z harmonogramu działania PIP oraz w celu badania zasadności skarg pracowniczych.
W Okręgowym Inspektoracie Pracy w Gdańsku w ramach programu działania Państwowej
Inspekcji Pracy realizowano ponad 140 tematów i podtematów. Obejmował on zarówno
tematy ogólnopolskie, jak i zadania własne OIP.
7
OIP GDAŃSK
Szczegółowe informacje liczbowe o kontrolach, kontrolowanych podmiotach oraz
środkach prawnych, wydanych w związku z kontrolami znajdują się w załącznikach do
sprawozdania nr: 1 a, b, c i 2 a, b, c.
2. Decyzje nakazowe inspektorów pracy
Działalność nadzorcza Państwowej Inspekcji Pracy polegała między innymi na wydawaniu
kontrolowanym podmiotom decyzji administracyjnych, np. w formie nakazów.
W 2015 roku na terenie OIP Gdańsk wydano 13.959 decyzji, które regulowały warunki pracy
ok. 115 tysięcy osób.
Decyzje nakazowe, których przedmiotem były zagadnienia bhp, dotyczyły najczęściej takich
zagadnień, jak:
- przygotowanie do pracy (np.: szkoleń bhp, badań lekarskich),
- stanowiska i procesy pracy,
- urządzenia i instalacje energetyczne,
- stan obiektów, pomieszczeń pracy,
- maszyny i urządzenia techniczne.
Decyzji dotyczących wynagrodzeń za pracę i inne świadczeń, było 543 (tj. 3,9% ogółu
decyzji) i dotyczyły one 2.547 pracowników.
Najwięcej decyzji nakazowych wydano w grupach zakładów zatrudniających:
- od 1 do 9 pracowników,
- od 10 do 49 pracowników.
8
OIP GDAŃSK
Były to głównie zakłady przetwórstwa przemysłowego, handlowo-usługowe, budowlane,
a także zakłady zajmujące się zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi.
Rygor natychmiastowej wykonalności nadano 2.468 decyzjom nakazowym.
W 2015 roku wśród wydanych decyzji nakazowych:
- 327 decyzji dotyczyło wstrzymania prac (w 2014 r. – 316). Wydawane one były
w przypadku, gdy naruszenie przepisów powodowało bezpośrednie zagrożenie zdrowia lub
życia pracowników bądź innych osób,
- 211 decyzji dotyczyło skierowania do innych prac 375 osób (w 2014 r. – 211). Decyzje
te wydawane były w przypadku stwierdzenia zatrudnienia pracowników lub innych osób
wbrew obowiązującym przepisom przy pracach wzbronionych, szkodliwych bądź
niebezpiecznych oraz prowadzonych przez osoby bez odpowiednich kwalifikacji.
Inne wydane decyzje to np.:
- 226 decyzji wstrzymania eksploatacji maszyn,
- 79 decyzji zakazania wykonywania prac,
- 38 decyzji wykonania badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia,
- 16 decyzji nakazania ustalenia okoliczności i przyczyn wypadków.
Ponadto inspektorzy pracy poprzez 22 decyzje administracyjne nałożyli kary na
pracodawców zatrudniających kierowców w transporcie drogowym.
Realizacja decyzji nakazowych inspektorów pracy
Okręgowy Inspektorat Pracy w Gdańsku posiada informację o wykonaniu 83% decyzji
nakazowych (wydanych w 2015 r. na piśmie i podlegających wykonaniu).
3. Egzekucja administracyjna decyzji organów PIP
W 2015 r. inspektorzy pracy Okręgowego Inspektoratu Pracy w Gdańsku skierowali do 46
pracodawców 60 upomnień przedegzekucyjnych, którymi objęto 206 decyzji nakazowych
(28 upomnień dotyczyło obowiązków z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy, a 32
upomnienia - obowiązków z zakresu wypłaty świadczeń pieniężnych ze stosunku pracy).
W 2015 r. w Okręgowym Inspektoracie Pracy w Gdańsku wszczęto 10 postępowań
egzekucyjnych (9 postępowań dotyczyło decyzji z zakresu obowiązku wypłaty należnego
wynagrodzenia za pracę lub innego świadczenia przysługującego pracownikowi). Wydano
16 postanowień o nałożeniu grzywny w celu przymuszenia - łączna kwota nałożonych
grzywien wyniosła 95.000 zł.
9
OIP GDAŃSK
4. Decyzje administracyjne Okręgowego Inspektora Pracy
Nakazy zaprzestania działalności zakładu wydane przez OIP
W 2015 roku Okręgowy Inspektor Pracy w Gdańsku nie wydał decyzji nakazujących
zaprzestanie działalności przez zakład pracy lub jego część.
Postanowienia
Okręgowego
obowiązujących przepisów
Inspektora
Pracy
dotyczące
odstępstw
od
W 2015 roku Okręgowy Inspektor Pracy w Gdańsku rozpatrywał wnioski przekazane przez
Pomorskiego Państwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego w Gdańsku, dotyczące
wyrażenia opinii w trybie § 58 ust. 2 i § 73 ust. 3 rozporządzenia Ministra Infrastruktury
z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać
budynki i ich usytuowanie (t. j. Dz. U. z 2015 r. poz. 1422). Ogółem w roku 2015 wpłynęło
117 wniosków, dotyczących 138 spraw, z czego rozpatrzono 114 spraw, w zakresie zajęcia
stanowiska odnośnie wyrażenia zgody na obniżenie poziomu podłogi pomieszczeń pracy
poniżej poziomu otaczającego terenu lub zastosowania w pomieszczeniach stałej pracy
oświetlenia elektrycznego.
Rozstrzygnięcia spraw zakończonych w 2015 roku były następujące:
 80 spraw zakończyło się wydaniem postanowień pozytywnych,
 3 sprawy dot. zastosowania w pomieszczeniach stałej pracy wyłącznie oświetlenia
sztucznego zakończyły się wydaniem postanowień negatywnych,
 3 sprawy dot. obniżenia w pomieszczeniach stałej pracy poziomu podłogi zakończyły
się wydaniem postanowień negatywnych,
 3 sprawy pozostały bez rozpatrzenia, z uwagi m.in. na niespełnione przesłanki
formalne,
 25 spraw, w których wydano opinię, iż nie są spełnione przesłanki do prowadzenia
postępowania w sprawie udzielenia zgody na odstępstwo.
Postanowienia Okręgowego Inspektora Pracy dotyczące usunięcia niezgodności
wyrobów z wymaganiami zasadniczymi
W 2015 roku Okręgowy Inspektor Pracy w Gdańsku wydał 4 postanowienia dotyczące
usunięcia niezgodności wyrobów z wymaganiami zasadniczymi. Wydane ono zostało na
podstawie art. 41b ust. 1 w związku z art. 38 ust. 3 pkt 2 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r.
o systemie oceny zgodności (Dz. U. z 2014 r. poz. 1645 ze zm.).
Dwa postępowania wszczęte przez OIP Gdańsk zakończyły się umorzeniem, w związku
z usunięciem przyczyny nieprawidłowości.
10
OIP GDAŃSK
5. Wystąpienia inspektorów pracy i polecenia
W świetle przepisów ustawy o Państwowej Inspekcji Pracy inspektorom pracy przysługuje
prawo do kierowania wystąpień w sprawie usunięcia stwierdzonych w czasie kontroli
naruszeń prawa pracy, które nie mogą być uregulowane decyzjami nakazowymi.
W 2015 r. w Okręgowym Inspektoracie Pracy w Gdańsku skierowano do pracodawców
3.705 wystąpień, zawierających 15.480 wniosków o usunięcie stwierdzonych podczas
kontroli naruszeń prawa.
Największa liczba wystąpień dotyczyła zakładów prowadzących działalność handlowonaprawczą, przetwórstwa przemysłowego oraz budowlanych.
Adresatami wystąpień inspektorów pracy byli najczęściej pracodawcy zakładów małych
i średnich. Problemy regulowane we wnioskach dotyczyły głównie:
- stosunku pracy, w tym dokumentacji w sprawach związanych ze stosunkiem pracy,
- czasu pracy,
- wypłacania wynagrodzeń za pracę i innych świadczeń ze stosunku pracy,
- legalności zatrudnienia,
- urlopów wypoczynkowych.
Ponadto przedmiot wystąpień stanowiły też zagadnienia dotyczące technicznego
bezpieczeństwa pracy.
Odrębną grupę zagadnień stanowiło 67 wniosków i 3 polecenia w sprawie wyciągnięcia
konsekwencji wobec winnych naruszenia praw pracowniczych w przypadku, gdy stopień
społecznej szkodliwości czynu był nieznaczny lub brak było możliwości wszczęcia
postępowania wykroczeniowego w stosunku do winnego.
W roku sprawozdawczym nie kierowano wystąpień do jednostek nadrzędnych nad
zakładami pracy.
Poza wystąpieniami w 2015 r. inspektorzy pracy podczas kontroli wydali pracodawcom
749 poleceń, dotyczących spraw z zakresu prawnej ochrony pracy.
Realizacja wniosków zawartych w wystąpieniach
Odnośnie potwierdzenia realizacji wystąpień z 2015 r. Okręgowy Inspektorat Pracy
w Gdańsku posiada informację o wykonaniu 79% wniosków.
6. Postępowanie w sprawach o wykroczenia przeciwko prawom osób
wykonujących pracę zarobkową
Wnioski o ukaranie kierowane do sądów karnych
W 2015 roku inspektorzy pracy skierowali ogółem 204 wnioski o ukaranie, w tym skierowano
do sądów karnych 26 wniosków o ukaranie wyłącznie po przeprowadzeniu czynności
wyjaśniających. Skierowane wnioski obejmowały łącznie 892 wykroczenia, które dotyczyły
czynów z zakresu wykonywania pracy zarobkowej i legalności zatrudnienia.
W 2015 r. sądy karne zakończyły łącznie 219 spraw. W tym zakresie:
• 135 rozstrzygnięć zapadło w sprawach z wniosków o ukaranie skierowanych do sądów
karnych w 2015 r. - łączna kwota grzywien orzeczonych w tych sprawach wynosi 294.300 zł.
11
OIP GDAŃSK
• 54 rozstrzygnięć zapadło w sprawach z wniosków o ukaranie skierowanych do sądów
karnych w 2014 r. - łączna kwota grzywien orzeczonych w tych sprawach wynosi 130.100zł.
Ponadto w 30 przypadkach wydano orzeczenia „bezgrzywnowe” tj.:
• 9 wyroków uniewinniających,
• 10 postanowień o umorzeniu postępowania,
• 1 postanowienie o odmowie wszczęcia postępowania,
• 1 wyrok orzekający o uznaniu winy i odstąpieniu od wymierzenia kary,
• 6 kar nagany,
• 3 przypadki uchylenia wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania.
Łączna kwota orzeczonych grzywien przez sądy karne wyniosła 424.400 zł. Średnia
wysokość orzeczonej kary grzywny wyniosła 2.245,50 zł (średnia kwota liczona łącznie do
wniosków z 2014 i 2015 r.)
Postępowanie mandatowe
W roku 2015 inspektorzy pracy wydali łącznie 1.082 mandaty karne. Liczba wykroczeń
w nałożonych mandatach wynosi 3.510. Łączna kwota grzywien orzeczonych
w postępowaniu mandatowym wynosi 1.322.251 zł. Średnia kwota mandatu wynosi
1.222 zł.
Środki wychowawcze
W 2015 r. inspektorzy pracy zastosowali wobec osób naruszających prawa pracownika
łącznie 958 środków wychowawczych, w związku z 1.589 stwierdzonymi wykroczeniami.
7. Zawiadomienia prokuratury o podejrzeniu popełnienia przestępstwa
Inspektorzy pracy z Okręgowego Inspektoratu Pracy Gdańsk w 2015 r. skierowali do
prokuratury 33 zawiadomienia o podejrzeniu popełnienia 47 przestępstw, z czego
20 podejrzeń dotyczyło przestępstw przeciwko prawom osób wykonujących pracę
zarobkową, tj. czynów z art. 218 - 221 k.k.



12
Zawiadomienia o popełnieniu przestępstw wraz ze wskazaniem przestępstw, dotyczyły
np.:
art. 218 § 1a k.k.
– 4
art. 218 § 3 k.k.
– 1
art. 219 k.k.
– 5
art. 220 k.k.
– 8
art. 225 § 2 k.k.
 10
art. 270 k.k.
 3
W związku ze złożonymi zawiadomieniami prokuratura:
- wszczęła postępowanie przygotowawcze – w 23 przypadkach (20 wszczętych
dochodzeń i 3 wszczęte śledztwa),
- odmówiła wszczęcia postępowania przygotowawczego w 2 sprawach.
Wszczęte postępowania zakończyły się następująco:
- umorzenie postępowania przygotowawczego – w 9 przypadkach,
- zawieszenie postępowania przygotowawczego – w 1 przypadku,
OIP GDAŃSK
 zażalenia na postanowienie prokuratora o umorzeniu dochodzenia – 2 przypadki,
w przypadku 1 zażalenia, prokuratura go nie uwzględniła i w związku z tym
zostało przekazane do sądu,
 zażalenia na postanowienie prokuratora o odmowie wszczęcia dochodzenia – 1.

Z zawiadomień inspektorów pracy złożonych w 2015 r. do sądu nie skierowano aktów
oskarżenia – wg danych na dzień 15.01.2016 r. Skierowano do sądu 1 wniosek
o warunkowe umorzenie postępowania.
Współpraca PIP z prokuraturą i sądami
 liczba kontroli przeprowadzonych na wniosek prokuratury - 6,
 udział inspektorów pracy w prowadzonych przez prokuraturę postępowaniach
(świadkowie, biegli) - 12,
 udostępnianie dokumentacji kontroli na wniosek sądów pracy - 49,
 udostępnianie dokumentacji kontroli na wniosek sądów karnych – 9.
W dniu 22 czerwca 2015 r. w siedzibie Okręgowego Inspektoratu Pracy w Gdańsku, odbyło
się szkolenie z procedury karnej dla inspektorów pracy. Jego głównym tematem były zmiany
w k.p.k. wchodzące w życie w lipcu 2015 r. Szkolenie prowadził sędzia Sądu Okręgowego
w Gdańsku Przewodniczący XIII Wydziału Karnego Odwoławczego W szkoleniu udział
wzięło 30 pracowników PIP, w większości inspektorów pracy.
8. Powództwa o ustalenie istnienia stosunku pracy
W roku 2015 w OIP w Gdańsku zanotowano 1 przypadek wystąpienia do sądu
z powództwem o ustalenie istnienia stosunku pracy. Powództwo o ustalenie istnienia
stosunku pracy zostało wytoczone przeciwko 1 pracodawcy na rzecz 4 osób, które
świadczyły pracę na podstawie umowy zlecenia.
Postępowanie zostało zakończone wyrokiem ustalającym istnienie stosunku pracy pomiędzy
pracodawcą, a 4 osobami świadczącymi pracę na podstawie umowy zlecenia.
Dodatkowo w 2015 r. zakończyły się 2 postępowania w sprawie ustalenia istnienia stosunku
pracy wniesione do Sądów przez inspektorów pracy w latach 2013 - 2014.
Ponadto ustalenie istnienia stosunku pracy nastąpiło też w wyniku realizacji wniosków
w wystąpieniach oraz realizacji poleceń inspektorów pracy.
W związku z ww. wystąpieniami i poleceniami do 15.02.2016 r. 1.610 osób, zatrudnionych
dotychczas na podstawie umowy cywilnoprawnej lub bez umowy uzyskało status
pracownika.
13
OIP GDAŃSK
9. Skargi i wnioski
W okresie od 1 stycznia do 31 grudnia 2015 r. do Okręgowego Inspektoratu Pracy
w Gdańsku wpłynęło łącznie 2.914 skarg, z których 2.117 zostało rozpatrzonych.
W stosunku do analogicznego okresu 2014 roku liczba skarg wzrosła o 2,2%.
Stwierdzono, że około 56% rozpatrzonych skarg było zasadnych lub częściowo zasadnych.
Od wielu lat liczba skarg kierowanych do Okręgowego Inspektoratu Pracy w Gdańsku
kształtuje się na podobnym poziomie. Podobnie jest, w zakresie przedmiotu skarg, gdyż
w większości dotyczą one wynagrodzenia (ok. 36% ogółu zgłaszanych nieprawidłowości),
następnie - stosunku pracy (ok. 24%) i warunków pracy (ok. 18%). Z analizy danych
statystycznych wynika, że ok. 24% złożonych skarg dotyczących wynagrodzeń było
zasadnych. Niewypłacanie wynagrodzeń w ustalonych terminach lub ich zaniżanie stanowi
swoisty sposób kredytowania przez pracowników działalności pracodawcy.
W dalszym ciągu, najczęściej autorami skarg są byli pracownicy (około 41% ogółu
podmiotów składających skargi). Często dopiero po rozwiązaniu stosunków pracy,
pracownicy zgłaszają występujące w zakładach pracy nieprawidłowości. Powyższe w dużej
mierze wynika z obawy przed negatywnymi działaniami ze strony pracodawcy (zwłaszcza
w przypadku zakładów pracy zatrudniających niewielką liczbę osób). Osoby składające
skargi jeszcze w trakcie zatrudnienia stanowią jedynie 17% ogółu skarżących. W dalszym
ciągu do Okręgowego Inspektoratu Pracy w Gdańsku wpływa dość duża ilość skarg
anonimowych (ok. 12 %), zapewne również w obawie przed ewentualnymi negatywnymi
konsekwencjami.
Liczba skarg i wniosków składanych przez organizacje związkowe w porównaniu z rokiem
2014 zmalała z 71 do 57 skarg, tj. o 20%. Przyczyny tego stanu rzeczy można upatrywać
z jednej strony w malejącej ilości zakładów, w których działają zakładowe organizacje
związkowe. Z drugiej strony, zakładowe organizacje związkowe w większości przypadków
działają w dużych zakładach pracy, które są objęte bieżącym monitoringiem przez
inspektorów pracy w toku kontroli przeprowadzanych w ramach realizacji innych tematów
PIP, jak i kontroli skargowych. Podobnie jak w latach ubiegłych największa ilość skarg
związkowych dotyczyła stosunku pracy i wynagrodzeń. Przyczyn takiego stanu rzeczy
należy upatrywać głównie w trudnej sytuacji finansowej zakładów pracy, związanej
z kryzysem panującym w poszczególnych branżach działalności. W szczególności
w przemyśle stoczniowym i przetwórstwie rolno – spożywczym i związaną z tym
koniecznością redukcji zatrudnienia w tych zakładach. Cieszyć może spadek ilości skarg
dotyczących warunków pracy, tj. pomieszczeń pracy, wentylacji, oświetlenia, ogrzewania,
stanowisk pracy, urządzeń i instalacji energetycznych, transportu oraz czynników
szkodliwych i uciążliwych. W roku 2014 skarg dotyczących tej tematyki wpłynęło 35,
natomiast w roku 2015 odnotowano ich 21. Spadku ilości skarg w tym zakresie można
upatrywać m.in. w sprawniejszym działaniu Społecznej Inspekcji Pracy działającej
w kontrolowanych zakładach, dla której w roku 2015 przez PIP OIP w Gdańsku były
organizowane cykliczne szkolenia, mające na celu podniesienie wiedzy i skuteczności
działania Społecznych Inspektorów Pracy. Nadal na wysokim poziomie utrzymuje się ilość
skarg dotyczących zagadnień czasu pracy – w roku sprawozdawczym odnotowano ich 22.
W główniej mierze stan taki był spowodowany wprowadzeniem w roku 2014 zmian
w przepisach ogólnie obowiązujących dotyczących przedłużonych okresów rozliczeniowych
i problemów interpretacyjnych, co do procedur wprowadzenia nowych uregulowań do
14
OIP GDAŃSK
przepisów wewnątrzzakładowych, jak i rozliczania czasu pracy w wydłużonych okresach
rozliczeniowych.
Na uwagę zasługuje fakt, że w roku 2015 znacznie zmalała ilość skarg dotyczących
mobbingu lub dyskryminacji. W roku 2014 było ich 17, natomiast w 2015 roku zanotowano
ich 9. Przyczyn tego spadku należy upatrywać w rosnącej świadomości pracodawców w tym
zakresie.
Reasumując, należy stwierdzić, że aż 35 skarg (tj. 61,4%) złożonych przez związki
zawodowe było zasadnych lub częściowo zasadnych. Zgłaszane przez związki zawodowe
wnioski pozwoliły na szybką reakcję inspektora pracy w przedmiocie nieprawidłowości
z zakresu prawnej ochrony pracy, jak i technicznego bezpieczeństwa pracy. Spotkania
inspektorów pracy podczas działalności kontrolnej z działającymi w zakładach organizacjami
związkowymi pozwoliły na wnikliwe i precyzyjne zidentyfikowanie potencjalnych
nieprawidłowości stanowiących naruszenia przepisów prawa pracy, w tym przepisów
bezpieczeństwa i higieny pracy.
10. Działalność Sekcji Krajowej Gospodarki Morskiej
W 2015 roku inspektorzy pracy Sekcji Krajowej Gospodarki Morskiej na bieżąco realizowali
rutynowe tematy kontrolne, dotyczące m. in. wypadków przy pracy, sprawdzania informacji
składanych przez pracodawców do ZUS, kontrole związane z badaniem skarg.
Ponadto, Sekcja Krajowa Gospodarki Morskiej w roku sprawozdawczym przygotowała
materiały pomocnicze, samodzielnie przeprowadziła kontrole oraz w ustalonych terminach
opracowała sprawozdania z ich realizacji w zakresie tematów:
 Poprawa warunków bezpieczeństwa i higieny pracy przy budowie, przebudowie i
remontach jednostek pływających.
 Kontrola pracy na statkach w celu osiągnięcia poprawy warunków życia
i pracy załóg pływających.
 Kontrola przestrzegania przepisów bhp w trakcie przeładunków w portach morskich
celem zmniejszenia zagrożeń przy wykonywaniu tych prac.
Zgodnie z zarządzeniem Głównego Inspektora Pracy Sekcja kontrolowała nowobudowane
i przebudowane statki śródlądowe przed ich wprowadzeniem do eksploatacji.
Doradztwo i konsultacje
Inspektorzy pracy SKGM, kilkakrotnie uczestniczyli w spotkaniach organizowanych przez
związki zawodowe firm branży morskiej w sprawach dotyczących przestrzegania przepisów
prawa pracy, w tym bezpieczeństwa i higieny pracy.
Szkolenie
W dniach 1 i 2 października 2015 r. Sekcja Krajowa Gospodarki Morskiej zorganizowała
i przeprowadziła szkolenie dla inspektorów pracy wyznaczonych do kontroli statków
śródlądowych pt.: „Kontrola statków żeglugi śródlądowej”. W szkoleniu uczestniczyło 28
inspektorów pracy z OIP Gdańsk, Szczecin, Wrocław, Olsztyn, Warszawa, Opole i Kraków.
Zakres tematyczny szkolenia realizowany był przez inspektorów pracy SKGM (Adam
Zaworski), przedstawicieli Urzędu Żeglugi Śródlądowej w Gdańsku oraz rzeczoznawcy
15
OIP GDAŃSK
w zakresie oceny bezpieczeństwa jednostek pływających. Ponadto w toku szkolenia
zrealizowano wizytę studyjną w Centrum Techniki Okrętowej w Gdańsku.
Współpraca z organizacjami i instytucjami
Utrzymywany był stały kontakt ze stoczniowymi oraz marynarskimi związkami zawodowymi.
Ponadto sekcja współpracowała z Urzędem Morskim w Gdyni, Urzędem Żeglugi
Śródlądowej w Gdańsku.
Nawiązano też współpracę z Okręgowym Inspektoratem Rybołówstwa Morskiego w Gdyni.
W ramach tej współpracy przewidziano w 2016 r. udział inspektorów pracy Sekcji Krajowej
Gospodarki Morskiej w kontrolach jednostek pływających prowadzonych w trakcie rejsów
z wykorzystaniem łodzi będących w dyspozycji OIRM w Gdyni.
Publikacje i współpraca międzynarodowa
W numerze 5/2015 „Inspektora Pracy” ukazał się artykuł „Wypadek przy pracy w Norwegii
i Polsce”, autorstwa mecenasa Thomasa Benestad z Oslo oraz nadinspektora SKGM,
będący próbą porównania świadczeń powypadkowych przysługujących poszkodowanym lub
ich rodzinom w Polsce i Norwegii.
Działalność związana z pracami legislacyjnymi
Inspektor pracy Sekcji Krajowej Gospodarki Morskiej uczestniczył w pracach Komisji
Sejmowej nad uchwaloną i wprowadzoną w życie ustawą o pracy na morzu. W pracach tych
uczestniczył również Okręgowy Inspektor Pracy.
16
OIP GDAŃSK
V. OCENA STANU BEZPIECZEŃSTWA I HIGIENY PRACY
1. Wypadki przy pracy zbadane w 2015 roku przez inspektorów pracy
z Okręgowego Inspektoratu Pracy w Gdańsku
Dane zawarte w tej analizie dotyczą zdarzeń zbadanych przez inspektorów pracy w 2015
roku. Kryterium stanowi data zakończenia kontroli.
W 2015 roku w Okręgowym Inspektoracie Pracy w Gdańsku zarejestrowano 290 zgłoszeń
różnych zdarzeń wypadkowych.
Rok
Ogółem:
Zbadane
zbadane
Zbadane
wypadki
przy
pracy
Zdarzenia
zdarzenia
wypadki i
zgłoszone
potencjalnie
zdarzenia
wypadkowe
potencj. wyp. Śmiertelne Ciężkie Lekkie Zbiorowe
2015
290
173
30
53
81
7
2
2014
236
148
20
54
62
11
1
2013
193
128
29
47
45
7
0
Część zarejestrowanych zdarzeń, to zdarzenia nieuznane przez zakłady za wypadki przy
pracy. W analizie nie zostały również ujęte zdarzenia, w stosunku do których została podjęta
decyzja o odstąpieniu od badania (zgodnie z § 5 zarządzenia nr 24/13 GIP z dnia 19 grudnia
2013 r.). W niniejszej analizie uwzględniono zdarzenia wypadkowe osób wykonujących
umowę o dzieło – niepodlegających ubezpieczeniu wypadkowemu. W 2015 r. do OIP
w Gdańsku zgłoszono 3 takie zdarzenia, natomiast zbadano 4 (w tym 2 z 2014 r.). Ponadto
ujęto 22 wypadki przy pracy, które wydarzyły się w listopadzie i grudniu 2014 r. na terenie
województwa pomorskiego oraz 1 wypadek z grudnia 2013 r., a badanie ich zakończono
w 2015 r.
Źródła informacji o zdarzeniach wypadkowych
Zródła informacji
o zdarzeniu
Policja
Zatrudniający
Zatrudniony
inny OIP
Pogotowie
Inne
Kontrola
Masmedia
Prokuratura
Straż Pożarna
Razem:
Liczba zgłoszeń w
poszczególnych latach
2015
2014
2013
167
113
78
100
101
103
10
7
3
4
0
1
3
5
1
2
3
4
2
3
1
1
2
2
1
1
0
0
1
0
290
236
193
17
OIP GDAŃSK
Poszkodowani w zgłoszonych i zbadanych zdarzeniach
Rok
Poszkodowani
w zgłoszonych
zdarzeniach*
Ogółem:
Ciężko
Lekko
w tym
poszkodowani
w zbadnych
wypadkach
zbiorowych
Poszkodowani w zbadanych wypadkach
przy pracy
Ogółem: Śmiertelnie
2015
288
180
31
56
93
16
2014
278
178
21
59
98
42
2013
329
218
29
48
141
97
Poszkodowani w poszczególnych sekcjach gospodarki wg PKD 2007
Symbol
C
F
G
H
A
N
M
L
E
K
O
I
S
D
P
J
Q
B
R
Sekcja
Nazwa
2015
Przetwórstwo przemysłowe
61
Budownictwo
49
Handel i naprawy
18
Transport i gospodarka magazynowa
15
Rolnictwo, leśnictwo, rybactwo
10
Usługi administrowania
8
Działalność profesjonalna, nauk. i techn.
5
Obsługa rynku nieruchomości
4
Dostawy wody
3
Finanse i ubezpieczenia
2
Administracja publiczna i obrona narod.
1
Zakwaterowanie i usługi gastronomiczne
1
Pozostała działalność usługowa
1
Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię
1
Edukacja
1
Informacja i komunikacja
0
Opieka zdrowotna i pomoc społeczna
0
Górnictwo i kopalnictwo
0
Kultura, rozrywka i rekreacja
0
Razem: 180
Rok
2014
52
55
13
7
5
4
1
2
5
0
3
2
2
1
0
22
2
2
0
178
2013
112
62
7
9
6
9
2
1
3
0
3
1
0
1
0
0
1
0
1
218
Struktura zdarzeń wypadkowych
W 2015 r. na terenie województwa pomorskiego najwięcej wypadków zaistniało:
1) w miejscach prowadzenia produkcji przemysłowej (w tym w miejscach magazynowania)
i stanowiły one łącznie 45,6%,
2) na terenach budowli (obiektów w budowie i w remoncie) i stanowiły one 28,0% ogółu
wypadków,
3) w miejscach i w środkach komunikacji publicznej, tzw. wypadki komunikacyjne
i stanowiły one 7,6%,
4) w miejscach upraw, hodowli, połowu ryb, w terenach leśnych i „zielonych” i stanowiły
one 5,8%,
5) w miejscach przeznaczonych na działalność intelektualną bądź usługową
(np. w biurach, w placówkach naukowych i w szkołach oraz zakładach usługowych)
18
OIP GDAŃSK
w miejscach zlokalizowanych na wodzie lub pod wodą, wyłączając place budowy
7) oraz w pozostałych miejscach takich jak: pomieszczenia wypoczynkowe, socjalne,
higieniczno-sanitarne oraz placówki ochrony zdrowia i gospodarstwa domowe
i stanowiły one łącznie 6,6%.
W 2015 roku najczęściej powtarzające się przyczyny wypadków przy pracy były związane
odpowiednio:
1) z niewłaściwą ogólną organizacją pracy, a w szczególności z:
 brakiem nadzoru (50),
 brakiem lub niewłaściwymi przeszkoleniami w zakresie bhp (48),
 brakiem instrukcji posługiwania się czynnikiem materialnym (39 przyczyny),
 tolerowaniem przez osoby sprawujące nadzór odstępstw od przepisów i zasad bhp
(29),
 nieodpowiednimi przejściami i dojściami do stanowisk pracy (21),
2) z poszkodowanym pracownikiem, a w szczególności wynikające z:
 niedostatecznej koncentracji uwagi na wykonywanej czynności (28),
 nieznajomości przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy (28),
 zaskoczenia niespodziewanym zdarzeniem (25),
 nieznajomości zagrożenia (21),
 lekceważenia zagrożenia (brawura, ryzykanctwo) (21).
3) ze stroną techniczną, a w szczególności z:
 brakiem lub niewłaściwymi urządzeniami zabezpieczającymi (25),
 niewłaściwym stanem czynnika materialnego (19),
 innymi, niewymienionymi lub nieokreślonymi nieprawidłowościami związanymi
z eksploatacją (16),
 niewłaściwą statecznością i wytrzymałością czynnika materialnego (11),
 brakiem lub niewłaściwymi środkami ochrony zbiorowej (10),
 niewłaściwymi elementami sterowniczymi (10).
6)
Środki prawne
W ramach realizacji tematów dot. badania okoliczności i przyczyn wypadków w 2015 r.
inspektorzy pracy wydali 79 nakazów na piśmie, zawierających 162 decyzje na piśmie oraz
wydali 86 decyzji ustnych. Zakres przedmiotowy wydanych decyzji zestawiono w tabeli.
Zakres przedmiotowy decyzji
Maszyny i urządzenia techniczne
Stanowiska, procesy pracy i procesy technologiczne
Wentylacja, ogrzewanie, oświetlenie
Przygotowanie do pracy
Urządzenia i instalacje energetyczne
Obiekty i pomieszczenia pracy
Czynniki szkodliwe i uciążliwe, środki ochrony
indywidualnej
Transport
Wypadki przy pracy, choroby zawodowe – środki
zapobiegawcze
Inne
Razem:
Ilość wydanych
decyzji [razem]
74
45
40
24
18
19
11
Ilość wydanych
decyzji [%]
29,8
18,2
16,1
9,7
7,3
7,7
4,4
9
7
3,6
2,8
1
248
0,4
100,0
19
OIP GDAŃSK
W ramach kontroli dot. ustalania okoliczności i przyczyn wypadków w 2015 r. inspektorzy
pracy skierowali 91 wystąpień zawierających 279 wniosków. Zakres przedmiotowy
wniosków przedstawiono w tabeli.
Zakres przedmiotowy wniosków
Wypadki przy pracy, choroby zawodowe – środki
zapobiegawcze
Przygotowanie do pracy
Stanowiska, procesy pracy i procesy technologiczne
Wentylacja, ogrzewanie, oświetlenie
Maszyny i urządzenia techniczne
Czynniki
szkodliwe,
uciążliwe,
środki
ochrony
indywidualnej
Obiekty i pomieszczenia pracy
Urządzenia i instalacje energetyczne
Stosunek pracy
Transport
Czas pracy
Urlopy pracownicze
Ochrona pracy młodocianych
Pozostałe
Razem:
Ilość wydanych
wniosków [razem]
101
Ilość wydanych
wniosków [%}
36,2
60
57
19
17
11
21,5
20,4
6,8
6,1
3,9
4
2
2
1
1
1
1
2
279
1,4
0,7
0,7
0,4
0,4
0,4
0,4
0,7
100,0
Środki karno-wykroczeniowe
W wyniku przeprowadzonych kontroli związanych z badaniem wypadków przy pracy
inspektorzy pracy łącznie skierowali do sądów 12 wniosków o ukaranie, zawierających 29
wykroczeń. Łączna kwota nałożonych grzywien przez sądy wyniosła 5.500 zł.
W wyniku przeprowadzonych kontroli związanych z wypadkami przy pracy inspektorzy pracy
skierowali do prokuratury 8 zawiadomień o podejrzeniu popełnienia przestępstwa w związku
z zaistniałymi wypadkami przy pracy.
Poradnictwo
W ramach kontroli dot. badania wypadków w 2015 r. inspektorzy pracy udzielili 599 porad
technicznych, 314 porad prawnych, w tym 82 porady dotyczące legalności zatrudnienia.
Porady techniczne dotyczyły głównie:
 przygotowania do pracy,
 zagadnień związanych z wymiarami pomieszczeń pracy i pomieszczeń higienicznosanitarnych oraz ich wyposażenia,
 zagadnień dotyczących stanowisk, procesów pracy i procesów technologicznych,
 uprawnień
operatorów
maszyn
budowlanych,
uprawnień
energetycznych
eksploatacyjnych i dozorowych,
 urządzeń technicznych podlegających dozorowi technicznemu, w tym wózków
jezdniowych z napędem silnikowym oraz uprawnień ich operatorów.
Współdziałanie z innymi organami i instytucjami
O wynikach z przeprowadzonych kontroli poinformowano:
 Policję w 45 przypadkach,
20
OIP GDAŃSK








Prokuraturę w 23 przypadkach,
Związki Zawodowe w 14 przypadkach,
Zakład Ubezpieczeń Społecznych w 4 przypadkach,
Społeczną Inspekcję Pracy w 3 przypadkach,
Urząd Dozoru Technicznego w 1 przypadku,
Wojewódzki Ośrodek Medycyny Pracy w 1 przypadku,
Państwowy Nadzór Budowlany w 1 przypadku,
Inspekcję Transportu Drogowego w 1 przypadku.
Na wniosek Policji kontrole przeprowadzono w 9 przypadkach. Ponadto przeprowadzono
kontrole wspólne w zakresie badania wypadków z:
 Policją w 2 przypadkach,
 Prokuraturą w 1 przypadku.
Zasady powyższej współpracy zostały ujęte w porozumieniach zawartych przez OIP
w Gdańsku m.in. z:
 Komendantem Wojewódzkim Policji w Gdańsku,
 Państwowym Wojewódzkim Inspektorem Sanitarnym w Gdańsku,
 Zakładem Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku,
 Morskim Oddziałem Straży Granicznej im. płk. Karola Bacza w Gdańsku,
 Wojewódzkim Inspektorem Transportu Drogowego,
 Pomorska Okręgową Izbą Inżynierów Budownictwa,
 Zarządem Regionu Gdańskiego Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego
„Solidarność”,
 Regionem
Gdańsko-Elbląskim
Ogólnopolskiego
Porozumienia
Związków
Zawodowych,
oraz w porozumieniach zawartych pomiędzy:
 Głównym Inspektorem Pracy a Komendantem Głównym Policji,
 Głównym Inspektorem Pracy a Prokuratorem Krajowym,
 Prezesem Zakładu Ubezpieczeń Społecznych,
 Prezesem Wyższego Urzędu Górniczego,
 Głównym Inspektorem Sanitarnym,
 Głównym Inspektorem Transportu Drogowego,
 Prezesem Urzędu Dozoru Technicznego,
 Komendantem Głównym Straży Granicznej.
Inne działania prewencyjne
Cykl spotkań - prelekcji z rolnikami na temat zagrożeń wypadkowych
w indywidualnych gospodarstwach rolnych
Pracownicy Okręgowego Inspektoratu Pracy w Gdańsku zajmujący się problematyką
rolnictwa przeprowadzili w 2015 roku w ramach współpracy z Pomorskim Ośrodkiem
Doradztwa Rolniczego cykl spotkań - prelekcji z rolnikami na temat zagrożeń wypadkowych
w indywidualnych gospodarstwach rolnych: w Sztumie, w Piecach, w Nowej Wsi Lęborskiej,
w Stężycy oraz w miejscowości Linia. W sumie przeszkolono 141 rolników.
21
OIP GDAŃSK
Szkolenie dla Społecznych Inspektorów Pracy
W dniu 16 czerwca 2015 roku odbyło się szkolenie dla 30 Społecznych Inspektorów Pracy
Poczty Polskiej S.A. z zakresu roli i zadań SIP, ze szczególnym uwzględnieniem poczucia
odpowiedzialności za bezpieczną pracę.
W dniu 21 października 2015 r. przeprowadzono wykład dla 18 Społecznych Inspektorów
Pracy Poczty Polskiej S.A. w Gdańsku na temat ustalania okoliczności i przyczyn wypadków
przy pracy oraz prowadzenia postępowań powypadkowych.
W dniu 23 października 2015 r. przeprowadzono wykład dla 24 Społecznych Inspektorów
Pracy NSZZ „Solidarność” w Gdańsku. Tematyka szkolenia dotyczyła przeciwdziałaniu
negatywnym skutkom stresu oraz mobbingu w miejscu pracy. Podczas szkolenia
zorganizowano stoisko PIP z publikacjami i materiałami wydawniczymi promującymi
kampanię na temat „Bezpieczeństwo pracy zależy od Ciebie” oraz punkt informacyjny dla
uczestników.
Spotkania z członkami Oddziału Gdańskiego Ogólnopolskiego Stowarzyszenia
Pracowników Służb BHP.
W dniu 25 lutego 2015 roku przeprowadzono szkolenie dla członków OSPSBHP Oddziału
Gdańsk na temat odpowiedzialności służby BHP za wypadki przy pracy oraz bieżące zmiany
w przepisach dotyczących profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami. Ponadto
przedstawione zostały dane dotyczące statystyki wypadkowej w województwie pomorskim
za 2014 rok. W szkoleniu uczestniczyło 76 osób.
W dniu 16 września 2015 r. w siedzibie Urzędu Miasta Gdańsk, Ogólnopolskie
Stowarzyszenie Pracowników Służby BHP Oddział Gdańsk zorganizowało uroczystą galę
z okazji Dnia Pracownika Służby Bezpieczeństwa i Higieny Pracy. Wzięli w niej udział m.in.:
Okręgowy Inspektor Pracy w Gdańsku oraz Koordynator Sekcji Prewencji i Promocji.
W części merytorycznej przedstawiono wykład na temat: „Rola służby BHP w zespole
powypadkowym”.
Na powyższej gali Okręgowy Inspektor Pracy w Gdańsku wyróżniła siedmiu pracowników
służby BHP za zaangażowanie w pracy na rzecz bezpieczeństwa pracy w naszym regionie
oraz osobisty wkład w rozwój Ogólnopolskiego Stowarzyszenia Pracowników Służby BHP.
Szkolenia dla pracodawców branży budowlanej.
W dniach 18 – 24 maja 2015 r. na budowach w całej Polsce odbył się TYDZIEŃ
BEZPIECZEŃSTWA. Jest to wspólne przedsięwzięcie Państwowej Inspekcji Pracy,
Państwowej Straży Pożarnej oraz Sygnatariuszy Porozumienia dla Bezpieczeństwa
w Budownictwie, zorganizowane pod hasłem „Bezpieczeństwo – wspólna sprawa”. Podczas
tygodnia bezpieczeństwa jego organizatorzy koncentrowali się na promowaniu kultury
bezpiecznej pracy wśród pracowników własnych oraz podwykonawców.
Przedstawiciele Okręgowego Inspektoratu Pracy w Gdańsku czynnie uczestniczyli
w Tygodniu Bezpieczeństwa we współpracy z czterema firmami:
BUDIMEX – 19 maja 2015 r.
ERBUD – 20 maja 2015 r.
WARBUD – 21 maja 2015 r.
SKANSKA – 22 maja 2015 r.
Spotkanie ze Słupską Izbą Przemysłowo-Handlową
W dniu 26 maja 2015 roku Nadinspektor Pracy Kierownik Oddziału PIP w Słupsku
uczestniczył w zebraniu sprawozdawczo-wyborczym Słupskiej Izby Przemysłowo-Handlowej
22
OIP GDAŃSK
w Słupsku. Podczas spotkania omówiono szeroko rozumianą współpracę pomiędzy Słupską
Izbą Przemysłowo-Handlową, a Oddziałem PIP w Słupsku, w tym prowadzone rokroczne
tematyczne szkolenia na rzecz członków Izby oraz współpracę w zakresie bezpieczeństwa
pracowników i innych osób wykonujących pracę zarobkową oraz uczestniczenie
pracodawców zrzeszonych w Izbie w programach prewencyjno-promocyjnych.
Szkolenie dla pracodawców w ramach programu prewencyjnego „Zarządzanie
bezpieczeństwem pracy - prewencja wypadkowa”.
W ramach programu w Okręgowym Inspektoracie Pracy w Gdańsku odbyły się 2 spotkania.
Na spotkaniach poza pracodawcami obecne były osoby, które zaangażowane są
w prawidłowe funkcjonowanie zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy w zakładzie
(pracownicy służby BHP, przedstawiciel komórek kadrowych, osoby nadzorujące pracę
innych). Na spotkaniach omówiono zagadnienia dotyczące m.in.:
 postępowania powypadkowego przy ustalaniu okoliczności i przyczyn wypadków przy
pracy,
 podejmowania środków profilaktycznych mających na celu zmniejszenie zagrożeń
prowadzących do wypadków,
 ekonomicznych aspektów bezpieczeństwa pracy,
 zagadnień prawnych związanych z systemami zarządzania bezpieczeństwem pracy
(według PN 18001) oraz sposobów wdrażania systemu z uwzględnieniem realiów rynku
i obowiązujących przepisów prawnych.
Szkolenie dla pracodawców zakładów usług leśnych
W dniu 7 lipca 2015 r. w ramach Programu prewencyjnego dla zakładów usług leśnych
odbyło się szkolenie w siedzibie nadleśnictwa w Wejherowie. Podczas spotkania
przedstawiciel Sekcji Prewencji i Promocji przedstawił cele i założenia projektu, omówił
zasady prowadzenia programu oraz metodykę jego realizacji. Podkreślił, że program nie ma
charakteru represyjnego, a przeprowadzenie audytu końcowego i jego pozytywna ocena,
która określi stopień dostosowania zakładu do obowiązujących przepisów bhp i prawa pracy
decydować będzie o uzyskaniu Zaświadczenia o ukończeniu programu prewencyjnego
Państwowej Inspekcji Pracy. Ponadto poprzez prezentację multimedialną przybliżono
słuchaczom zagadnienia związane z bezpieczną pracą przy pozyskiwaniu i zrywce drewna.
Uczestnicy spotkania - pracodawcy zakładów usług leśnych otrzymali wydawnictwa PIP na
temat bhp przy pozyskiwaniu i zrywce drewna. W szkoleniu uczestniczyło 6 osób.
Szkolenie z młodzieżą
W dniu 12 października 2015 r. w ramach realizacji Kampanii informacyjno-promocyjnej
„Zanim podejmiesz pracę” przeprowadzono wykład dla uczniów klas maturalnych Zespołu
Szkół Gastronomiczno-Hotelarskich w Gdańsku. Szkolenie odbyło się dla 126 uczniów.
Podczas wykładu zostały omówione zagadnienia związane z:
 umową o pracę, wypadkiem przy pracy i protokołem powypadkowym,
 umową zlecenia a trybem uznania zdarzenia powstałego w okresie ubezpieczenia
wypadkowego za wypadek przy pracy i kartą wypadku,
 wypadkiem w drodze do lub z pracy.
Dla każdego z uczniów zostały przygotowane materiały informacyjne dotyczące tematyki
prawa pracy.
23
OIP GDAŃSK
Pisma informacyjno-prewencyjne
Okręgowy Inspektorat Pracy w Gdańsku skierował pismo prewencyjne do pracodawców
prowadzących działalność w transporcie drogowym. Pismo prewencyjne dotyczyło
ustalonych przyczyn wypadku przy pracy podczas manewrowania do rozładunku
samochodu ciężarowego z piaskiem.
Efekty działalności nadzorczej.
Podczas przeprowadzonych kontroli dot. badania wypadków łącznie wydano 248 decyzji
nakazowych, w tym 86 decyzji ustnych. Wykonano 192 decyzje, co stanowi 77% ogółu
wydanych decyzji.
Inspektorzy pracy podczas kontroli wynikających ze zgłoszenia wypadków przy pracy
na bieżąco wydawali decyzje w zakresie usunięcia powstałych zagrożeń i poprawy
warunków bhp. Na podstawie decyzji inspektorów pracy m.in.:
 opracowano szczegółowe programy instruktażu wstępnego ogólnego i szkolenia
okresowego z uwzględnieniem wszystkich czynników środowiska pracy,
 skierowano pracowników na badania lekarskie, w celu uzyskania orzeczeń lekarskich
o braku przeciwwskazań do pracy,
 opracowano lub uzupełniono ocenę ryzyka zawodowego,
 dostosowano do minimalnych wymagań maszyny i urządzenia,
 opracowano instrukcje eksploatacyjne maszyn i urządzeń,
 wyposażono pracowników w środki ochronny indywidualnej,
 sporządzono wykaz substancji chemicznych i ich mieszanin,
 przeprowadzono badania i pomiary czynników szkodliwych dla zdrowia występujących
w środowisku pracy,
 opracowano instrukcje zawierające zasady ruchu na drogach wewnątrzzakładowych,
 wykonano pomiary skuteczności działania ochrony przeciwporażeniowej urządzeń
i instalacji elektroenergetycznej.
Ocena przestrzegania przepisów rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie
ustalania okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy
W 2015 roku inspektorzy pracy w trakcie 150 kontroli u 147 pracodawców, dokonali oceny
przestrzegania przepisów rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie ustalania okoliczności
i przyczyn wypadków przy pracy. Łącznie objęli analizą 370 wypadków, w tym 26 zdarzeń
nieuznanych za wypadki przy pracy.
Zgodnie z obowiązującymi przepisami, jednym z głównych celów badania okoliczności
i przyczyn wypadków jest możliwość wyciągnięcia przez zakład pracy wniosków
profilaktycznych, których wprowadzenie w życie pozwoli na zmniejszenie lub
wyeliminowanie zagrożenia wypadkowego.
Stwierdzone przez inspektorów pracy nieprawidłowości w zakresie przestrzegania przez
pracodawców rozporządzenia w sprawie ustalania okoliczności i przyczyn wypadków przy
pracy wskazują, że sporządzone przez zespoły powypadkowe dokumentacje zawierały
szereg nieprawidłowości. Najwięcej nieprawidłowości dotyczyło ustalania okoliczności
i przyczyn wypadku. Pracodawcy ograniczają się do opisywania okoliczności samego
zdarzenia (często nie wszystkich okoliczności). Zespoły powypadkowe są przekonane (lub
takie przekonanie jest wymuszane przez pracodawcę), iż to wystarczy i w związku z tym nie
24
OIP GDAŃSK
określają przyczyn, a tym samym prowadzi to do tego, że wnioski i środki profilaktyczne nie
są adekwatne do przyczyn wypadku. Często się również zdarza, że w ogóle nie są
formułowane wnioski i zalecenia profilaktyczne.
W ramach realizacji tego tematu w 2015 r. inspektorzy pracy wydali 8 decyzji nakazowych
oraz skierowali 86 wystąpień, zawierających 220 wniosków. Zakres przedmiotowy wniosków
i decyzji zestawiono w tabelach.
Zakres przedmiotowy wniosków
Ilość
wydanych
wniosków
Ilość
wydanych
wniosków
[%]
199
90,5
8
3,6
7
3,2
2
0,9
1
0,5
1
0,5
1
0,5
1
0,5
220
100,0
Nieprawidłowości przy ustalaniu okoliczności i przyczyn wypadków
przy pracy
Nieprawidłowości przy rejestracji wypadków przy pracy
Nieprawidłowości przy powiadamianiu o wypadkach przy pracy
Pracodawca nie wystąpił do inspektora pracy o wyrażenie zgody
na uruchomienie maszyn i urządzeń technicznych po wypadku
Nieprawidłowości w doborze lub stosowaniu środków
profilaktycznych zmniejszających ryzyko zawodowe
Nieprawidłowości przy organizowaniu prac szczególnie
niebezpiecznych (z wyjątkiem prac wykonywanych przy
urządzeniach i instalacjach energetycznych)
Brak kontroli eksploatowanych maszyn
Skierowanie wniosku o wyciągnięcie konsekwencji wobec winnych
naruszenia praw pracowniczych
Razem:
Zakres przedmiotowy decyzji
Ilość
wydanych
decyzji
Ilość
wydanych
decyzji [%]
Nieprawidłowości przy rejestracji wypadków przy pracy
4
50,0
2
25,0
1
12,5
1
12,5
8
100,0
Nieprawidłowości przy ustalaniu okoliczności i przyczyn
wypadków przy pracy
Niedostateczne przygotowanie zawodowe do
wykonywanej pracy
Brak lub niewłaściwie opracowane instrukcje bhp
Razem:
Efekty
Wydanych w 2015 r. 8 decyzji zostało wykonanych. Ponadto inspektorzy pracy skierowali
220 wnioski, z których wykonano 169, co stanowi 76,8 % wydanych wniosków.
25
OIP GDAŃSK
Przykłady efektów działalności nadzorczej zestawiono w tabeli na podstawie zrealizowanych
wniosków w wystąpieniach.
Lp.
Uzyskane efekty
1
Ustalanie okoliczności i przyczyn wypadków przy
pracy
 sporządzenie protokołu powypadkowego
 powołanie zgodnego z przepisami składu zespołu
powypadkowego
 ustalenie przyczyn, które doprowadziły do wypadku
 ustalenie przyczyn adekwatnych do okoliczności
wypadku
 przedstawienie wniosków i środków profilaktycznych
 przedstawienie wniosków i środków profilaktycznych
adekwatnych do przyczyn wypadku
 zastosowanie przez pracodawcę w praktyce
wniosków i środków profilaktycznych poprawiające
bezpieczeństwo i higiena pracy
Rejestracja wypadków przy pracy
 założenie rejestru wypadków przy pracy
 prowadzenie rejestru na bieżąco
Powiadamianie organów kontroli o wypadkach przy
pracy
 powiadamianie Państwowej Inspekcji Pracy o
wypadku przy pracy
 powiadamianie Prokuratury o wypadku przy pracy
Ocena ryzyka zawodowego
 dobieranie lub stosowanie środków profilaktycznych
zmniejszających ryzyko
Organizowanie prac szczególnie niebezpiecznych
 wprowadzenie nadzoru nad organizacją
i wykonawstwem prac szczególnie niebezpiecznych
Kontrola eksploatowanych maszyn
 wprowadzenie okresowych kontroli maszyn
2
3
4
5
6
Liczba
zakładów,
w których
uzyskano
efekty
Liczba
pracowników,
których efekt
dotyczy
2
2
6
13
7
25
29
2
41
12
22
32
3
3
2
3
2
3
4
1
5
1
1
2
1
1
1
2
Poradnictwo
W ramach kontroli dotyczących oceny przestrzegania przepisów rozporządzenia Rady
Ministrów w sprawie ustalania okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy inspektorzy
pracy udzielili 479 porad technicznych, 276 porad prawnych, w tym 64 porady dotyczące
legalności zatrudnienia.
Inne działania
W 2015 r. inspektorzy pracy poinformowali o wynikach z przeprowadzonych kontroli
w ramach omawianego tematu następujące instytucje i organy nadzoru:
 Prokuraturę w 17 przypadkach,
 Policję w 31 przypadkach,
 Związki Zawodowe w 22 przypadkach,
 Społeczną Inspekcję Pracy w 7 przypadkach,
 Zakład Ubezpieczeń Społecznych w 2 przypadkach,
 Urząd Dozoru Technicznego w 1 przypadkach,
 Wojewódzki Ośrodek Medycyny Pracy w 1 przypadku,
26
OIP GDAŃSK
 Wojewodę Pomorskiego w 1 przypadku,
 Państwowy Nadzór Budowlany w 1 przypadku,
 Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych w 1 przypadku,
 Inspekcję Transportu Drogowego w 1 przypadku.
Dodatkowo przeprowadzono kontrole na wniosek Policji w 9 przypadkach. Ponadto
przeprowadzono kontrole wspólne w zakresie tematu z:
 Policją w 3 przypadkach,
 Prokuraturą w 1 przypadku,
 Strażą Graniczną w 1 przypadku.
Wnioski
Zespoły powypadkowe nadal nie przywiązują należytej wagi do ustalenia okoliczności
i przyczyn wypadku przy pracy. Często zdarza się, iż w protokołach powypadkowych
zamiast ustalenia przyczyn jest opisany skrócony przebieg zdarzenia, co przekłada się na
niepoprawnie sformułowane wnioski i środki profilaktyczne. W związku z powyższym:
 Wskazane byłoby zmienić treść § 15 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 1 lipca
2009 r. w sprawie ustalania okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy (Dz. U. z 2009
r. Nr 105, poz. 870), w taki sposób, aby zapis tego paragrafu pozwalał inspektorowi pracy
zakwestionować każdy protokół powypadkowy zawierający ustalenia naruszające
uprawnienia pracownika do świadczeń związanych z wypadkiem przy pracy, bądź też
zawierający nieprawidłowe wnioski profilaktyczne, bez względu na to, czy dotyczy to
wypadków śmiertelnych, ciężkich i zbiorowych czy też innych.
 Należałoby doprecyzować definicję wypadku ciężkiego określoną w art. ust. 5 ustawy
z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy
pracy i chorób zawodowych (tj. Dz. U z 2015 r., poz. 1242) w związku z faktem, że
obecna definicja jest zbyt ogólna i większość pracodawców stara się zmienić kwalifikację
wypadku z ciężkiego na wypadek powodujący czasową niezdolnością do pracy, na
tzw. „wypadek lekki”.
Ponadto analiza zagadnień związanych z badaniem okoliczności i przyczyn wypadków przy
pracy pozwala na wyciągnięcie poniższych wniosków:
 Niewłaściwa ogólna organizacja pracy jest nadal najbardziej znaczącą przyczyną
wypadków przy pracy oraz wypadków osób wykonujących pracę na innej podstawie niż
stosunek pracy. W przypadku stosunku pracy bezpieczną organizację pracy zapewnia
pracodawca. Natomiast zleceniodawca, zlecając często podobną lub taką samą pracę
podwykonawcom, nie bierze pod uwagę bezpiecznej organizacji pracy. W umowie
cywilnoprawnej, w której zleca on wykonanie konkretnych prac podwykonawcom, nie
przewiduje on wydatków na bhp i przerzuca odpowiedzialność za bezpieczeństwo na
wykonawców licząc na to, że oni sami zadbają o bezpieczną organizację prac.
 Co roku obserwujemy rozbieżność pomiędzy wypadkami śmiertelnymi i ciężkimi
zarejestrowanymi przez OIP Gdańsk i Urząd Statystyczny w Gdańsku. Ilość
rejestrowanych wypadków śmiertelnych i ciężkich przez OIP Gdańsk jest większa niż
ilość tych wypadków podawana przez Urząd Statystyczny w Gdańsku. Można z bardzo
dużym prawdopodobieństwem przypuszczać, że podobne zjawisko występuje w całej
Polsce. ZUS, jako płatnik świadczeń dla osób samozatrudniających, nie ma obowiązku
sporządzania i wysyłania do GUS karty statystycznej z tego wypadku, mimo, że ma
obowiązek sporządzania karty wypadku w okresie obowiązywania ubezpieczenia
27
OIP GDAŃSK
wypadkowego. W związku z powyższym należałoby podjąć inicjatywę legislacyjną
zmierzająca do uzależnienia wysokości opłacanej składki ubezpieczeniowej wypadkowej
od rzeczywistego ryzyka ubezpieczeniowego wynikającego z bezpośredniej oceny
warunków pracy w przedsiębiorstwie, a nie jak dotychczas zależnej tylko od ilości
wypadków przy pracy i ilości zatrudnionych w warunkach zagrożenia życia i zdrowia.
Dotychczasowy system preferuje bowiem zjawisko ukrywania wypadków oraz
kwalifikowania ciężkich wypadków jako wypadki powodujące czasową niezdolność do
pracy.
Zasadnym wydaje się wniosek o zmianę ustawy o ubezpieczeniu społecznym z tytułu
wypadków przy pracy i chorób zawodowych w taki sposób, aby możliwe było stosowanie
zapisów art. 36 tejże ustawy, również wobec płatników nieposiadających statusu
pracodawcy. Przepis ten dotyczy występowania do jednostki organizacyjnej ZUS
z wnioskiem o podwyższenie płatnikowi składek, u którego w czasie dwóch kolejnych kontroli
stwierdzono rażące naruszenie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

2. Rekontrole zakładów, w których miały miejsce śmiertelne wypadki przy
pracy – egzekwowanie skutecznych środków zapobiegających zaistnieniu
podobnym wypadkom w przyszłości
W ramach realizacji omawianego tematu w 2015 roku inspektorzy pracy OIP
w Gdańsku przeprowadzili 15 kontroli w 15 podmiotach, w tym 10 kontroli dotyczyło
poszkodowanych zatrudnionych w ramach stosunku pracy oraz 5 kontroli, w których
poszkodowani byli zatrudnieni na podstawie umów cywilno-prawnych. W przypadku jednej
kontroli dotyczącej poszkodowanego zatrudnionego na podstawie umowy o pracę zdarzenie
nie zostało uznane za wypadek przy pracy i zespół powypadkowy nie określił w protokole
wniosków i środków profilaktycznych.
W wyniku przeprowadzonych ww. kontroli inspektorzy pracy wydali 6 nakazów na piśmie
zawierających 11 decyzji oraz 9 decyzji ustnych (wszystkie decyzje zrealizowano). Ponadto
inspektorzy pracy skierowali 4 wystąpienia, zawierające łącznie 10 wniosków. Dotychczas
potwierdzono realizację 4 wniosków.
W skontrolowanych firmach po wypadkach śmiertelnych, które wydarzyły się w 2014 roku,
nie było ciężkich, śmiertelnych i zbiorowych wypadków przy pracy.
Ustalono, że pracodawcy ujawniają jedynie część przyczyn wypadków i nie zawsze
określają adekwatne do tych przyczyn wnioski i środki profilaktyczne. Zespoły powypadkowe
nie ujawniają zwykle przyczyn technicznych i organizacyjnych, obawiając się - zdaniem
inspektorów pracy – odpowiedzialności za zaniedbania własne i podległych im osób
kierujących pracownikami oraz konieczności inwestowania w poprawę warunków pracy.
W związku z tym jako główną przyczynę zaistniałych wypadków przy pracy wskazywano
często niewłaściwe zachowanie się samego poszkodowanego, a zespoły powypadkowe
stosowały uniwersalny wniosek profilaktyczny: „Omówić i zapoznać z przebiegiem wypadku
pracowników podczas szkolenia bhp”.
Takie ograniczenie wniosków i środków profilaktycznych powoduje, iż nie powstaje potrzeba
dokonywania aktualizacji dokumentacji oceny ryzyka zawodowego. W ten sposób są
28
OIP GDAŃSK
pomijane zagrożenia, które w rzeczywistości przyczyniły się do powstania wypadków przy
pracy.
W 2 zakładach nie przeprowadzono aktualizacji oceny ryzyka zawodowego. Czynniki, które
uaktywniły się podczas wypadków przy pracy nie były uwzględnione w tych ocenach.
Ponadto w jednym z zakładów w ocenie ryzyka zawodowego nie oszacowano ryzyka dla
każdego zagrożenia oddzielnie. Pracodawcy w ww. przypadkach nie przeprowadzali
ponownej oceny ryzyka zawodowego, ponieważ w opinii osób opracowujących ocenę
nie było takiej potrzeby – nie występowała powtarzalność wypadków przy pracy.
Wnioski.
 W celu ograniczenia liczby wypadków przy pracy należy podjąć działania prewencyjne
w zakresie uświadomienia pracodawcom, iż prawidłowo przeprowadzona i uaktualniana
ocena ryzyka zawodowego powoduje zwiększenie świadomości zagrożeń u osób
zatrudnionych na danym stanowisku pracy, a prawidłowo ustalone środki profilaktyczne
wpływają na poprawę warunków pracy. Dlatego należałoby wykorzystać wiedzę
praktyczną inspektorów pracy w tym zakresie i zaplanować kontrole zakładów pracy
o charakterze prewencyjnym.
 Poprawa bezpieczeństwa pracy w kontrolowanych zakładach pracy nie jest tak
znacząca, jak można było oczekiwać. Przyczyną takiego stanu, zdaniem inspektorów
pracy, jest przede wszystkim brak zaangażowania pracodawców w działania na rzecz
poprawy stanu bhp. Często nie wyciągają oni wniosków z dotychczasowych
doświadczeń i nie podejmują skutecznych działań zapobiegawczych. Potwierdzają to
zastosowane przez inspektorów pracy środki prawne.
3. Ograniczenie zagrożeń wypadkowych poprzez wdrażanie elementów
zarządzania bezpieczeństwem pracy w zakładach, w których wystąpiły
wypadki przy pracy
A. Rekontrole zakładów kontrolowanych w 2013 r.
W ramach realizacji tematu skontrolowano 5 pracodawców, którzy byli kontrolowani
w 2013 r. w ramach realizacji tematu „Zarządzanie bezpieczeństwem w zakładach,
w których występuje duże nasilenie wypadków przy pracy – kontrole”.
Kontrole przeprowadzono:
 w 2 zakładach zajmujących się przetwórstwem przemysłowym prowadzących działalność
w zakresie naprawy i konserwacji statków i łodzi oraz produkcji przemysłowych urządzeń
chłodniczych i wentylacyjnych,
 w 1 zakładzie wykonującym roboty budowlane związane ze wznoszeniem budynków
mieszkalnych i niemieszkalnych,
 w 1 zakładzie prowadzącym wydobycie żwiru i piasku, gliny i kaolinu,
 w 1 zakładzie zajmującym się transportem lądowym pasażerskim (miejskim
i podmiejskim).
W kontrolowanych zakładach pracy od 2013 roku nie wydarzyły się wypadki przy pracy ze
skutkiem ciężkim lub śmiertelnym. Natomiast w rejestrach wypadków przy pracy
29
OIP GDAŃSK
odnotowano łącznie 62 wypadki powodujące czasową niezdolność do pracy, w tym 41
wypadków, które wydarzyły się w zakładzie zajmującym się transportem lądowym
pasażerskim, miejskim i podmiejskim.
Najczęściej wypadki te były związane z uczestnictwem w ruchu drogowym – wypadki
komunikacyjne podczas przewozu pasażerów. Wypadki komunikacyjne przeważnie były
spowodowane przez innych uczestników ruchu drogowego. Cześć wypadków powstałych
w zakładzie zajmującym się przewożeniem osób dotyczyła urazów złamania nóg lub
skręcenia stawów, powstałych podczas wysiadania z pojazdów transportowych. Natomiast
wypadki, które wydarzyły się w zakładach związanych z przetwórstwem przemysłowym
powstały podczas wykonywania ręcznych prac związanych z produkcją oraz podczas
ręcznego przemieszczaniu materiałów do produkcji.
W celu wyeliminowania możliwości zaistnienia podobnych wypadków w przyszłości
pracodawcy przeważnie stosowali środki profilaktyczne polegające na omówieniu
i zapoznaniu pracowników z przebiegiem wypadku, podczas szkoleń z dziedziny bhp.
Czynniki i zagrożenia, które uaktywniły się podczas tych wypadków przy pracy były
uwzględnione w ocenach ryzyka zawodowego występującego na stanowiskach pracy.
Pracownicy, którzy ulegli ww. wypadkom odbyli szkolenia okresowe w dziedzinie bhp oraz
posiadali aktualne zaświadczenia lekarskie o braku przeciwwskazań do pracy na
zajmowanych stanowiskach.
W wyniku kontroli przeprowadzonych w 2013 roku w ramach omawianego tematu
pracodawcy opracowali i uaktualnili oceny ryzyka zawodowego występującego na
stanowiskach pracy.
W wyniku kontroli przeprowadzonych w 2015 roku przez inspektorów pracy w zakładzie
zajmującym się przetwórstwem przemysłowym dokonano aktualizacji oceny ryzyka
zawodowego występującego na stanowiskach pracy: operatora maszyny i operatora
produkcji, natomiast u pracodawcy działającym w branży budowlanej uaktualniono ocenę
ryzyka zawodowego występującego na stanowiskach pracy: cieśli, hydraulika i malarza.
Wpłynęło to na zwiększenie świadomości zagrożeń u osób zatrudnionych na danych
stanowiskach pracy oraz na poprawę warunków pracy, a tym samym na bezpieczeństwo
wykonywania pracy przez pracowników.
W zakładzie prowadzącym wydobycie żwiru i piasku usunięto błędne zapisy z rejestru
wypadków przy pracy.
B. Kontrole
W ramach realizacji omawianego tematu przeprowadzono kontrolę u 12 pracodawców,
u których w okresie ostatnich trzech lat wydarzyły się wypadki przy pracy:
 w 7 zakładach zajmujących się przetwórstwem przemysłowym,
 w 1 zakładzie zajmującym się budownictwem: robotami związanymi z budową linii
telekomunikacyjnych i elektroenergetycznych,
 w 1 zakładzie związanym z obsługą rynku nieruchomości: wynajmem i zarządzaniem
nieruchomościami własnymi lub dzierżawionymi,
 w 1 zakładzie prowadzącym działalności profesjonalną, naukową i techniczną:
badania naukowe i prace rozwojowe w dziedzinie pozostałych nauk przyrodniczych
i technicznych,
 w 1 zakładzie prowadzącym działalność wspomagającą edukację,
30
OIP GDAŃSK

w 1 zakładzie prowadzącym pozostałą działalnością usługową: pogrzeby,
działalność pokrewna.
W kontrolowanych zakładach pracy w ostatnich trzech latach wydarzył się 1 wypadek ze
skutkiem ciężkim i 1 wypadek ze skutkiem śmiertelnym (oba zdarzenia nie zostały uznane
za wypadki przy pracy) oraz 128 wypadków przy pracy powodujących czasową niezdolność
do pracy.
Wyżej wymienione wypadki przy pracy wydarzyły się: podczas produkcji w trakcie obsługi
maszyn i urządzeń, podczas naprawy i konserwacji maszyn oraz podczas wykonywania
ręcznych prac transportowych.
Zespoły powypadkowe w protokołach z ustalenia okoliczności i przyczyn wypadków przy
pracy wskazywały, iż główną przyczyną zdarzenia było niewłaściwe zachowanie
poszkodowanego takie, jak lekceważenie zagrożenia (brawura i ryzykanctwo),
niedostateczna koncentracja uwagi na wykonywanej czynności, zaskoczenie
niespodziewanym zdarzeniem i nieznajomość zagrożenia.
Jednak powyższe przyczyny mają ścisły związek z niewłaściwą ogólną organizacją pracy
w szczególności: brakiem nadzoru, brakiem instrukcji posługiwania się czynnikiem
materialnym, brakiem lub niewłaściwymi przeszkoleniami w zakresie bhp oraz tolerowaniem
przez osoby sprawujące nadzór odstępstw od przepisów i zasad bhp.
W celu wyeliminowania możliwości zaistnienia podobnych wypadków w przyszłości
pracodawcy przeważnie stosowali środki profilaktyczne polegające na omówieniu
i zapoznaniu pracowników z przebiegiem wypadku oraz dokonywali aktualizacji ocen ryzyka
zawodowego o zagrożenia wynikające z zaistniałych wypadków przy pracy.
Jednak w protokołach powypadkowych przy ustalaniu okoliczności zdarzenia
nie uwzględniono wszystkich czynników mających wpływ na wypadek, takich, jak warunki
wykonywania pracy oraz wyposażenie pracownika np. w środki ochrony indywidualnej,
w odzież i obuwie robocze. Stąd ustalone przyczyny zdarzenia były niekompletne
i nie uwzględniały wszystkich zagrożeń. Siedmiu kontrolowanych pracodawców uznało,
iż nie ma potrzeby aktualizacji oceny ryzyka zawodowego występującego na stanowiskach
pracy związanych z wypadkami. Jeden z kontrolowanych pracodawców przeprowadził
aktualizację oceny ryzyka zawodowego bez konsultowania przeprowadzanych zmian
z pracownikami lub ich przedstawicielami oraz z pracownikami poszkodowanymi
w wypadkach przy pracy.
Podsumowanie
W ramach realizacji tematu w 12 kontrolowanych zakładach pracy inspektorzy pracy wydali
6 decyzji nakazowych i skierowali do pracodawców 12 wniosków w 7 wystąpieniach.
Zespoły powypadkowe w protokołach powypadkowych nie ustaliły wszystkich okoliczności
zaistniałych zdarzeń. W związku z tym jako główną przyczynę zaistniałych wypadków przy
pracy określano niewłaściwe zachowanie się samego poszkodowanego. W ten sposób
często są pomijane zagrożenia, które w rzeczywistości przyczyniły się do powstania
wypadków przy pracy.
Również poprzez brak konsultacji z pracownikami lub przedstawicielami pracowników oraz
z poszkodowanymi (z osobami, które posiadają praktyczne umiejętności) w zakresie
aktualizacji dokumentacji oceny ryzyka zawodowego pomijane są istotne zagrożenia
występujące na danym stanowisku pracy.
31
OIP GDAŃSK
Wnioski
W celu ograniczenia liczby wypadków przy pracy, nawet tych powodujących czasową
niezdolność do pracy (tzw. „lekkich”), należy podjąć działania prewencyjne mające na celu
uświadomienie pracodawcom, iż prawidłowo przeprowadzona i uaktualniana ocena ryzyka
zawodowego wpływa na poprawę warunków pracy oraz zwiększa świadomości zagrożeń
u osób zatrudnionych na danym stanowisku pracy, a tym samym na bezpieczeństwo
wykonywania pracy. Dlatego należałoby wykorzystać wiedzę praktyczną inspektorów pracy
w tym zakresie i zaplanować kontrole zakładów pracy o charakterze prewencyjnym.
4. Eliminowanie zagrożeń wypadkowych w budownictwie. Kontrole prac
budowlanych i rozbiórkowych
W 2015 roku inspektorzy pracy Okręgowego Inspektoratu Pracy w Gdańsku, w ramach
tematu „Eliminowanie zagrożeń wypadkowych w budownictwie. Kontrole prac budowlanych
i rozbiórkowych”, przeprowadzili 353 kontrole w 317 podmiotach gospodarczych.
Skontrolowano 185 terenów budowy, na których pracowały 2.632 osoby, w tym 1.894
pracowników, zatrudnionych w ramach stosunku pracy.
Najczęściej występujące nieprawidłowości
Niezmiennie od lat największym zagrożeniem występującym w budownictwie jest brak
zabezpieczeń pracowników przed upadkiem z wysokości. Brak tych zabezpieczeń jest
przyczyną największej liczby ciężkich i śmiertelnych wypadków przy pracy w branży
budowlanej. Na wydanych ogółem w 2015 roku 82 decyzji wstrzymujących prace,
47 decyzji (ponad 57%) dotyczyło wstrzymania prac w związku z narażeniem pracowników
lub innych zatrudnionych osób na upadek z wysokości. Zagrożenia upadkiem z wysokości
wynikały przede wszystkim z braku lub z niewłaściwych środków ochrony zbiorowej,
chroniących przed upadkiem z wysokości (stwierdzono u ponad 58% kontrolowanych w tym
zakresie podmiotach), jak również z powodu braku lub niestosowania przez pracowników
szelek bezpieczeństwa (stwierdzono u 37% kontrolowanych w tym zakresie podmiotach).
Jako podstawową przyczynę braku ochron zbiorowych chroniących pracowników przed
upadkiem z wysokości wymienia się koszt i czasochłonność wykonania takich
zabezpieczeń. Zdaniem większości pracodawców budowlanych i pracowników nadzoru,
zmienność sytuacji w związku z postępującymi pracami budowlanymi, jest tak duża,
że z ekonomicznego punku widzenia niemożliwe jest stałe zabezpieczenie pracowników
przed upadkiem z wysokości, gdyż koszty zabezpieczenia stanowiłyby zbyt dużą część
wartości wykonanych prac budowlanych. Inną ważną przyczyną lekceważenia
bezpieczeństwa pracy na wysokości jest niewątpliwie brak lub nieprawidłowe szkolenie
pracowników w tym zakresie i tolerowanie u nich złych nawyków. Kształtowanie właściwych
procedur wykonywania pracy w warunkach zgodnych z przepisami i zasadami
bezpieczeństwa i higieny pracy jest procesem długotrwałym i wymaga systemowego
podejścia pracodawców i bezpośredniego nadzoru do tego zagadnienia, a to na polskich
budowach jest rzadkością. Wyższą kulturę pracy, a co za tym idzie, większe
bezpieczeństwo pracy, można zaobserwować w dużych korporacjach budowlanych.
W małych firmach sekcji budownictwa sprawy związane z bezpieczeństwem pracy są
32
OIP GDAŃSK
marginalizowane, a duża rotacja w zatrudnieniu wyklucza właściwe kształtowanie zachowań
pracowników w taki sposób, aby dbałość o bezpieczeństwo i higienę pracy wynikała
z wewnętrznej potrzeby, a nie z przymusu.
Zagrożenia upadkiem z wysokości to także nieprawidłowe dojścia do stanowisk pracy,
w tym niezabezpieczenie balustradami schodów na klatkach schodowych, prymitywne
kładki, oraz stosowanie prowizorycznych, zbyt krótkich drabin. Przyczyny takiego stanu
rzeczy to pośpiech, brak nawyków bezpiecznej pracy i tolerowanie nieprawidłowych
zachowań przez pracodawców i kierownictwo budów.
Powszechnym zjawiskiem jest niewłaściwa praca z wszelkiego rodzaju podestów do
wysokości 3 m. Pracownicy wykonujący z nich prace lekceważą potrzebę zabezpieczenia
się przed upadkiem z wysokości, będąc w fałszywym przekonaniu, że upadek z takiej
wysokości niczym poważnym nie grozi. Statystyki wypadkowe świadczą jednak na
niekorzyść takiego rozumowania.
Eksploatacja rusztowań jest nadal jednym z podstawowych zagrożeń życia na terenach
budowy. Brak balustrad lub zastrzeżenia do prawidłowości ich wykonania stwierdzono
w 70% kontrolowanych w tym zakresie podmiotach. W 12 przypadkach inspektorzy pracy
zmuszeni byli wydać decyzje wstrzymujące prace, a w 13 przypadkach decyzje
wstrzymujące eksploatację rusztowań. Do najczęściej występujących nieprawidłowości
związanych z eksploatacją rusztowań należy zaliczyć również brak pionów komunikacyjnych
(30% kontrolowanych w tym zakresie podmiotów) i nieprawidłowe wypełnienie powierzchni
roboczych rusztowań (ponad 32% kontrolowanych w tym zakresie podmiotów).
Przyczyn wadliwie wykonanych rusztowań należy upatrywać w tym, że większość rusztowań
montują przypadkowi, nieprzeszkoleni w tym zakresie pracownicy oraz w tym, że zakup lub
wypożyczenie nowoczesnego rusztowania wiąże się z dużymi kosztami. Niedbalstwu
i nieprzywiązywaniu wagi do spraw bezpieczeństwa pracy należy przypisać brak odbioru
rusztowań przez uprawnioną osobę - eksploatację rusztowań bez odbioru stwierdzono
w ponad 36% eksploatujących rusztowania podmiotach.
Przeprowadzone kontrole wykazały również, że dokonanie odbioru rusztowania przez
uprawnioną osobę i dopuszczenie go eksploatacji, w niektórych przypadkach, nie jest
jednoznaczne ze spełnieniem podstawowych wymogów bezpieczeństwa pracy. Zdarza się,
że takie rusztowania są niewłaściwie posadowione lub zakotwione.
Lekkomyślność i brak wyobraźni pracodawców i kierowników robót przejawia się też
w niestosowaniu przez pracowników budowlanych środków ochrony indywidualnej,
w tym hełmów, szelek bezpieczeństwa i okularów ochronnych. Przyczyny tego zjawiska są
znane od lat: niechęć pracowników do ich stosowania, brak tych środków na terenie budowy
i nieprzywiązywanie wagi do ich stosowania przez kierowników robót i majstrów budowy.
Przeprowadzone w 2015 roku kontrole wykazały również, że wciąż lekceważone są
zagrożenia związane z pracą w wykopach. Brak zabezpieczeń przed przysypaniem ziemią
to nadal jedna z najczęstszych przyczyn śmiertelnych wypadków przy pracy na terenach
budowy. Brak zabezpieczenia ścian wykopów przed osunięciem, składowanie urobku
w obrębie klina naturalnego odłamu gruntu i brak bezpiecznego wejścia do wykopu to wciąż
dość powszechnie spotykany widok na budowach. Nieprawidłowości dotyczące
zabezpieczenia ścian wykopu przed osunięciem się ziemi (z punktu widzenia
bezpośredniego zagrożenia życia najbardziej istotne), stwierdzono w niemal 47%
kontrolowanych wykopach. Przyczyny tego zjawiska są bardzo podobne, jak w przypadku
33
OIP GDAŃSK
wykonywania prac na wysokości, pośpiech, duża zmienność wykonywanych prac i brak
właściwego nadzoru.
Przyczyną wielu wypadków przy pracy na budowach jest też zły stan techniczny
eksploatowanych tam maszyn, urządzeń oraz instalacji elektrycznej. W dziewięciu
przypadkach (z wyłączeniem rusztowań), z powodu niewłaściwego stanu maszyn
i urządzeń lub niewłaściwego stanu instalacji elektrycznej, inspektorzy pracy wstrzymywali
ich eksploatację. Ww. wstrzymania następowały najczęściej z powodu braku odpowiednich
urządzeń ochronnych przy obrabiarkach do metalu, drewna (najczęściej pilarek tarczowych)
oraz maszynach budowlanych jak betoniarki i szlifierki kątowe.
Wadliwa instalacja elektryczna to najczęściej uszkodzona izolacja przewodów elektrycznych
lub uszkodzone gniazda i wtyczki przedłużaczy. Powszechnie spotykaną na terenach
budowy nieprawidłowością jest nadal brak staranności w zabezpieczaniu przewodów
elektrycznych przed uszkodzeniem mechanicznym. Dotyczy to zarówno sposobu
eksploatacji przewodów elektrycznych jak również ich właściwego doboru pod względem
wytrzymałości izolacji w trudnych warunkach eksploatacji. Powszechnym zjawiskiem jest
stosowanie na budowach przewodów elektrycznych przeznaczonych do okazjonalnej pracy
w przydomowych ogródkach, które nie nadają się do zasilania urządzeń elektrycznych
w warunkach prac budowlanych. Nieprawidłowości związane z użytkowaniem niesprawnej
instalacji elektroenergetycznej stwierdzono u 43% kontrolowanych w tym zakresie
pracodawców. Przyczyna takiego stanu rzeczy to źle pojęte oszczędności i niedbalstwo
pracowników i nadzoru na budowach.
Najczęstsze przyczyny naruszeń prawa
Do najczęstszych przyczyn naruszeń przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy na terenach
budowy niezmiennie od lat należą:
 dążenie do osiągania jak najlepszego wyniku ekonomicznego, co przy dużej konkurencji
na rynku wiąże się z pośpiechem i minimalizacją kosztów wykonywania określonych
robót budowlanych, skutkujące w pierwszym rzędzie oszczędzaniem na wydatkach
mających wpływ na bezpieczeństwo i higienę pracy,
 lekceważenie przez pracodawców, nadzór techniczny, a także samych pracowników
zagrożeń wynikających z wykonywania robót budowlanych,
 brak dostatecznej wiedzy pracodawców, nadzoru technicznego i pracowników
w zakresie bezpiecznego wykonywania robót budowlanych.
Dane liczbowe dotyczące zastosowanych środków prawnych
W wyniku 353 kontroli przeprowadzonych w 317 podmiotach gospodarczych, na 185
terenach budowy w ramach omawianego tematu inspektorzy pracy wydali ogółem 1.234
decyzje (272 decyzje na piśmie i 962 decyzje ustne), w tym:
 82 decyzje wstrzymania prac,
 247 decyzji z nadanym rygorem natychmiastowej wykonalności,
 34 decyzje wstrzymania eksploatacji maszyn (w tym rusztowań),
 31 decyzji skierowania pracowników do innych prac (decyzje te dotyczyły 55
pracowników),
 13 decyzji zakazujących wykonywania pracy.
W wyniku stwierdzonych naruszeń przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy przy
wykonywaniu prac budowlanych inspektorzy pracy:

ukarali mandatami 71 osób za popełnienie 254 wykroczeń (łączna kwota mandatów
86.050 zł),
34
OIP GDAŃSK

skierowali do sądu 1 wniosek o ukaranie za popełnienie 5 wykroczeń,

zastosowali 24 środki wychowawcze za popełnienie 47 wykroczeń.
Ponadto inspektorzy pracy skierowali do pracodawców 61 wystąpień, zawierających 94
wnioski.
Porównanie z wynikami z lat poprzednich
Analiza porównawcza poziomu bezpieczeństwa i higieny pracy na budowach w latach 2014
i 2015 wskazuje, że stan bezpieczeństwa i higieny pracy na naszych budowach jest nadal
zły. Powyższe stwierdzenie dotyczy niemal wszystkich badanych w ramach tego tematu
zagadnień. Na podobnym poziomie, jak w latach ubiegłych, jest przygotowanie pracowników
do pracy: badania lekarskie, szkolenia w zakresie bhp i wyposażanie pracowników w środki
ochrony indywidualnej.
Nastąpiła poprawa w zakresie wyposażenia pracowników w odzież i obuwie robocze.
Zagospodarowanie terenu budowy od lat się nie zmienia. Tereny dużych budów,
realizowane przez duże podmioty gospodarcze, są z reguły na znacznie wyższym poziomie
niż budowy realizowane przez małe firmy budowlane, dla których zabezpieczenie terenu,
czy zapewnienie pracownikom pomieszczeń higienicznosanitarnych jest problemem
finansowym i zbędnym luksusem.
Nastąpiło niewielkie pogorszenie bezpieczeństwa pracy na wysokości. W 2014 roku
stwierdzono nieprawidłowości w tym zakresie na 63% budów, a w 2015 r. na 66%
kontrolowanych budowach. Statystyczne pogorszenie nastąpiło też w zakresie
zabezpieczania ścian wykopów przed osunięciem się. W 2014 roku stwierdzono
nieprawidłowości w tym zakresie na 35% budów, a w 2015 roku na 47% kontrolowanych
budowach.
Na bardzo podobnym poziomie jak w 2015 roku, we wszystkich zagadnieniach, pozostało
bezpieczeństwo pracy związane z montażem i eksploatacją rusztowań. Nie zmieniła się też
statystyka dotycząca eksploatacji maszyn i urządzeń. Do najczęstszych nieprawidłowości
w tym zakresie należy nadal zaliczyć brak osłon części ruchomych urządzenia.
Podsumowanie
Porównanie wyników kontroli przeprowadzonych w 2015 roku w ramach omawianego
tematu z wynikami kontroli przeprowadzonych przy pracach budowlanych i rozbiórkowych
w latach ubiegłych wskazuje na brak oczekiwanej poprawy bezpieczeństwa i higieny pracy
na terenach budowy. Skala nieprawidłowości w tym zakresie, na przestrzeni ostatnich kilku
lat, jest bardzo zbliżona i daleka od akceptowalnego poziomu. Dotyczy to w szczególności
małych firm budowlanych. Przyczyny tego zjawiska są niezmienne od lat:
 Bardzo słaba kondycja finansowa firm, spowodowana przede wszystkim niskimi cenami
na wykonywane prace budowlane, wynikającymi z dużej konkurencyjności
i organizowaniem przetargów, w których jedynym kryterium jest cena. Pracodawcy są
zmuszeni ograniczać koszty działalności, co przede wszystkim odbija się na
bezpieczeństwie i higienie pracy. Nieprzywiązywanie wagi do szkoleń, brak
zapewnienia środków ochrony zbiorowej i indywidualnej, brak odpowiednich warunków
socjalnych i zatrudnianie przypadkowych osób, przede wszystkim na umowy
cywilnoprawne lub „na czarno”.
 Niskie zarobki w tych firmach i zatrudnianie przypadkowych osób jest przyczyną niskiej
kultury pracy i bardzo dużej rotacji zatrudnienia, co z kolei ma zasadniczy wpływ na
wypadkowość. Statystyka wypadkowa w sekcji budownictwa wykazuje, że aż 68%
wypadków przy pracy to wypadki, którym ulegają pracownicy zatrudnieni w danej firmie
do jednego roku.
35
OIP GDAŃSK
 Brak lub nieprawidłowa organizacja służb bezpieczeństwa i higieny pracy. Znacząca ich
ilość to umowy zlecenia na wykonywanie zadań służby bhp, na podstawie których ich
działalność ogranicza się do podpisania umowy zlecenia i pobierania kilkuset złotych
miesięcznie za fikcyjne wypełnianie swoich obowiązków.
 Mała świadomość konsekwencji prowadzenia prac budowlanych wbrew przepisom
i zasadom bezpieczeństwa i higieny pracy. Brak tej świadomości prowadzi do złej
organizacji pracy. Statystyki wypadkowe wskazują, że 81 % wypadków przy pracy
w budownictwie to wypadki w firmach zatrudniających do 49 osób. Aż 66% wypadków
przy pracy w budownictwie wynika ze złej ogólnej organizacji pracy, dalsze 22% to zła
organizacja stanowisk pracy.
Radykalnie inny obraz wyłania się z analizy warunków pracy w dużych firmach
i korporacjach budowlanych, szczególnie tych z kapitałem zagranicznym. Bardzo dobrym
przykładem dobrej organizacji pracy, a co za tym idzie bezpiecznych warunków pracy jest
spółka realizująca budowę Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku. Takie budowy spełniają
bardzo ważną funkcję edukacyjną, szczególnie dla współpracujących z nimi małych firm
budowlanych, które jako podwykonawcy mają narzucone bardzo wysokie wymagania
w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy.
Wnioski
Nie straciły na swojej aktualności wnioski legislacyjne zgłaszane przez inspektorów pracy
w latach ubiegłych. Dotychczasowe zmiany prawa pracy w zakresie zwiększenia możliwości
nadzorczych inspektorów pracy nie są wystarczające. Zgłaszany od lat postulat, aby
warunkiem dopuszczenia do wykonywania pracy zarobkowej była konieczność zgłoszenia
osoby zatrudnionej do ubezpieczenia wypadkowego nie spotkał się dotychczas z większym
zainteresowaniem. Zmiana ta w znaczący sposób ograniczyłaby zatrudnianie na terenach
budowy na „na czarno”, jak również zapewniłaby poszkodowanym w wypadkach przy pracy
i ich rodzinom związane z tym świadczenia pieniężne.
Nadal nierozwiązany jest, zgłaszany w poprzednich latach, problem rejestracji na placach
budowy czasu pracy. Nieprecyzyjne, dające dużą swobodę przepisy dotyczące tego
zagadnienia, są powodem powszechnego lekceważenia i naruszania prawa w tym zakresie.
Podstawowym warunkiem ograniczenia tego zjawiska jest zmiana przepisów w taki sposób,
aby uniemożliwić pracodawcy tworzenie fikcyjnej ewidencji czasu pracy na koniec okresu
rozliczeniowego.
Kolejne zagadnienie wymagające szybkich zmian legislacyjnych to zmiana przepisów
dotyczących funkcjonowania służby bezpieczeństwa i higieny pracy. W małych zakładach
budowlanych służby te są często fikcją. Należałoby podjąć działania zmierzające do
wymuszenia rzeczywistego funkcjonowania służb bhp w tych zakładach. Jest rzeczą nie do
przyjęcia, aby osoba będąca organem doradczym i kontrolnym pracodawcy nie wiedziała,
jakie inwestycje są realizowane, i jakie panują na nich warunki pracy.
Nadal aktualny jest postulat zmian w Prawie budowlanym. Skuteczność działań PIP uległaby
poprawie dzięki rozszerzeniu kompetencji PIP o przypisane obecnie w Prawie budowlanym
tylko Nadzorowi Budowlanemu możliwości:
1) wydawania decyzji administracyjnych inwestorowi, który zgodnie z art. 18 ust. 1 ustawy
Prawo budowlane ma obowiązek zorganizować proces budowy z uwzględnieniem
zawartych w przepisach zasad bezpieczeństwa i ochrony zdrowia,
2) wydawania decyzji administracyjnych każdemu kierownikowi budowy, który zgodnie
z art. 22 ustawy Prawo budowlane, ma obowiązek koordynować zadania zapewniające
przestrzeganie przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy na terenie budowy,
36
OIP GDAŃSK
3) kierowania do organów samorządu zawodowego wniosków o zastosowanie kar
dyscyplinarnych, określonych w art. 96 ustawy Prawo budowlane, wobec kierowników
budowy (obecnie takie uprawnienie, zgodnie z art. 97 ustawy Prawo budowlane ma
tylko organ nadzoru budowlanego).
Przeprowadzone na placach budowy w 2015 roku kontrole wykazały aktualność
postulowanych w ubiegłych latach działań długofalowych, takich jak:
 systematyczne podnoszenie wiedzy inspektorów pracy w zakresie przepisów
bezpieczeństwa i higieny pracy na placach budowy oraz nowych technik budowlanych,
 prowadzenie szeroko pojętych działań prewencyjnych oraz popularyzacji organizacji
i bezpiecznego prowadzenia prac budowlanych w środkach masowego przekazu,
 wprowadzenie zagadnień bezpieczeństwa i higieny pracy do programu nauczania
wszystkich szkół.
5. Kontrole prac przy budowach i remontach dróg
W ramach realizacji tematu „Eliminowanie zagrożeń wypadkowych w budownictwie.
Kontrole prac przy budowach i remontach dróg” w Okręgowym Inspektoracie Pracy
w Gdańsku inspektorzy pracy w 2015 r. przeprowadzili 39 kontroli w 35 podmiotach.
Kontrole objęły 35 budów. Na skontrolowanych budowach pracowało 508 osób, w tym 461
zatrudnionych w ramach stosunku pracy.
Kontrole dotyczyły następujących zagadnień:
1. Przygotowanie do pracy,
2. Zagospodarowanie placu budowy,
3. Przygotowanie i organizacja budowy,
4. Roboty ziemne i wykopy,
5. Maszyny i urządzenia techniczne.
W wyniku przeprowadzonych kontroli inspektorzy pracy wydali następujące środki prawne:
- 82 decyzje nakazowe, w tym 15 decyzji wydanych z rygorem natychmiastowej
wykonalności na podstawie art. 108 kpa, 1 decyzja wstrzymująca prace, 6 decyzji
skierowujących 15 pracowników do innych prac,
- 4 wystąpienia zawierające 7 wniosków,
- 1 mandat na kwotę 1.500 zł,
- 5 środków oddziaływania wychowawczego.
Ponadto inspektorzy pracy udzielili 83 porady techniczne, 23 porady z zakresu prawnej
ochrony pracy, w tym 10 dotyczących legalności zatrudnienia
W ramach współpracy z innymi organami inspektor pracy poinformował Starostwo
Powiatowe w Wejherowie o wykonywaniu pracy na terenie budowy przez pracownika
zarejestrowanego jako bezrobotny.
Podsumowanie
W niektórych kontrolowanych zagadnieniach związanych z bezpieczeństwem i higieną pracy
na terenie kontrolowanych budów nastąpiła poprawa odnośnie takich zagadnień, jak:
- zabezpieczenie terenu budowy przed dostępem osób nieupoważnionych
37
OIP GDAŃSK
- zabezpieczanie i oznakowanie stref i miejsc niebezpiecznych,
- instrukcji bezpiecznego wykonywania robót budowlanych,
Niepokojącym zjawiskiem jest znaczne pogorszenie warunków higieniczno-sanitarnych,
tj. brak lub niespełnianie wymagań w zakresie wyposażenia pracujących na terenie budowy
w szatnie, umywalnie czy ustępy.
Widać jednak, że tam gdzie wymagane są duże nakłady finansowe, to pracodawcy
często uchylają się od realizacji takich obowiązków.
Praca w budownictwie drogowym wiąże się z wysokim ryzykiem zawodowym. Są to prace
wykonywane na terenie otwartym, w różnych warunkach atmosferycznych. Przebudowa lub
budowa drogi lokalnej odbywa się zazwyczaj w bezpośrednim sąsiedztwie poruszających
się pojazdów. Wyłączenie odcinka remontowanej drogi z ruchu komunikacyjnego, wymaga
uzyskania pewnych zezwoleń. Jest to procedura, która ogranicza czas wykonania zlecenia.
Podsumowując zagadnienie w kontekście przestrzegania przez pracodawców przepisów
bhp należy wskazać następujące elementy:
 W zakresie przygotowania pracowników do pracy wskaźniki polepszyły się. Poprawa
nastąpiła w zakresie poddawania pracowników badaniom lekarskim, szkoleniom
w dziedzinie bhp oraz uprawnień kwalifikacyjnych.
 W zakresie zagospodarowania terenu budowy sytuacja klasuje się na poziomie lat
poprzednich. Wyraźnie poprawiły się wskaźniki dotyczące zabezpieczenia miejsc
niebezpiecznych.
 Zastanawiające jest znaczne pogorszenie stanu wyposażenia terenów budów
w pomieszczenia higieniczno-sanitarne. Pracodawcy uważają za wystarczające
zapewnienie pracownikom przy budowie /remoncie/ drogi ustępu, tzw. TOI, i to, że za
szatnię i jadalnię może służyć pojazd samochodowy.
 W zakresie przygotowania i organizacji budowy można stwierdzić, że opracowanie
i stosowanie instrukcji bezpiecznego wykonywania robót zaczyna być coraz częściej
przez pracodawców traktowane poważnie.
 W zakresie robót ziemnych i wykopów można stwierdzić, że stan poprawił się
w zakresie zabezpieczenia ścian wykopów, zapewnienia wejść do wykopów ziemnych
oraz składowania urobku.
 W zakresie prac na wysokości oraz przy użyciu rusztowań nie dokonywano oceny.
Kontrole przeprowadzone w 2015 r. nie wykazały wykonywania prac na wysokości lub
przy użyciu rusztowań. W latach poprzednich były to prace wykonywane sporadycznie.
 Z przedstawionych danych wynika, że poprawiły się wskaźniki w zakresie instrukcji bhp
dotyczących maszyn. Częściej są one dostępne na terenach budów, jednak nie jest to
praktyką stosowaną prze pracodawców lub osób kierujących pracownikami.
 Nie stwierdzono nieprawidłowości w zakresie dopuszczania maszyn do eksploatacji bez
decyzji UDT.
Stwierdzone zagrożenia na placach budowy prowadzą do następujących wniosków:
 Analiza dokumentacji z przeprowadzonych kontroli wskazuje, że w dalszym ciągu
należy kontrolować pracodawców i przedsiębiorców w zakresie przestrzegania
przepisów technicznego bezpieczeństwa pracy na budowach i remontach dróg.
Kontrola inspektora pracy powoduje natychmiastowe wyeliminowanie zagrożeń poprzez
wstrzymanie prac, wstrzymanie eksploatacji maszyn czy też skierowanie pracowników
do innych prac. Pozwala również na zmobilizowanie kierujących pracami na terenie
budowy do zaprowadzenia ładu i porządku.
 Nadzór nad dużymi budowami powierza się generalnym wykonawcom, którzy często
nie kontrolują podwykonawców naruszających przepisy. Należy dążyć, poprzez
38
OIP GDAŃSK




prowadzenie szkoleń, organizowanie spotkań, do podniesienia rangi koordynatora ds.
bhp na terenie budowy. Bardzo często wyznaczony jest koordynator, lecz praca jego
ogranicza się do prac czysto biurowych.
Należy w przyszłości zwiększyć ilość kontroli szczególnie małych inwestycji, na których
nie są przestrzegane przepisy bezpieczeństwa pracy.
W dalszym ciągu należy propagować poprzez działania promocyjne zasady
bezpiecznego prowadzenia prac budowlanych.
Należy dążyć do zmiany obowiązującego prawa budowlanego, poprzez włączenie
inwestora do ponoszenia odpowiedzialności za bezpieczeństwo prowadzonego procesu
budowy. Inwestor jest uczestnikiem procesu budowlanego w zakresie opracowania
projektu budowlanego, opracowania planu bioz i objęcia kierownictwa budowy przez
kierownika budowy. Inwestor często nie poczuwa się do odpowiedzialności za stan
bezpieczeństwa pracy. Obecne przepisy prawa odpowiedzialność przenoszą na
wykonawców.
Wskazane wydaje się podjęcie działań zmierzających dla określenia zasad ochrony
zdrowia i życia osób wykonujących pracę na innej podstawie, niż stosunek pracy. Brak
jest bowiem jednoznacznych rozstrzygnięć co do zakresu stosowania przepisów
bezpieczeństwa i higieny pracy w odniesieniu do osób, zatrudnionych na podstawie
umów cywilnoprawnych.
6. Realizacja krótkich kontroli w budownictwie
Krótkie kontrole w budownictwie, które ujawniły bezpośrednie zagrożenie dla życia
lub zdrowia pracujących
W 2015 roku, na terenie działania Okręgowego Inspektoratu Pracy w Gdańsku, Inspektorzy
Pracy przeprowadzili 110 krótkich kontroli w budownictwie, w których stwierdzono
bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia lub życia pracujących. Na ogólną liczbę 781
pracujących, zatrudnionych w ramach stosunku pracy było 519 pracowników, w tym: 32
kobiety, 30 pracowników młodocianych, 4 pracowników niepełnosprawnych. Ponadto pracę
wykonywały 172 osoby, zatrudnione na podstawie umów cywilno-prawnych oraz 40
podmiotów samozatrudniających się
W wyniku przeprowadzonych kontroli inspektorzy pracy wydali ogółem 302 decyzji, w tym:
81 decyzji w formie pisemnej, 221 decyzji ustnych. Wydano:
- 81 decyzji wstrzymujących prace,
- 22 decyzji wstrzymania eksploatacji maszyn,
- 12 decyzji zakazania wykonywania prac,
- 48 decyzji skierowania pracowników do innych prac.
Ponadto Inspektorzy Pracy skierowali do pracodawców 21 wystąpień zawierających 28
wniosków.
Za naruszenie przepisów prawa pracy stanowiących wykroczenie przeciwko prawom
pracownika nałożono 84 mandaty kredytowane na kwotę 96.500 zł, oraz zastosowano 20
środków oddziaływania wychowawczego w formie pouczenia lub ostrzeżenia.
W stosunku do jednego pracodawcy inspektor pracy skierował wniosek o ukaranie do Sądu.
39
OIP GDAŃSK
Dane dotyczące najczęściej występujących nieprawidłowości
Na ogólną liczbę 110 przeprowadzonych kontroli w budownictwie, w których stwierdzono
bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia lub życia pracujących, wszystkie kontrole zakończono
wydaniem decyzji w trybie natychmiastowej wykonalności.
Najwięcej nieprawidłowości na terenach kontrolowanych budów stwierdzono w zakresie:
1. Wyposażenia stanowisk pracy – 95 przeprowadzonych kontroli wykazało
nieprawidłowości, co stanowi 86% wszystkich kontroli, w tym dotyczące:
- rusztowań 44 kontrole,
- wykopów ziemnych 8 kontroli,
- niezabezpieczenia otworów technologicznych 12 kontroli,
- inne 31 kontroli.
2. Wyposażenia pracowników w środki ochrony indywidualnej - 49 przeprowadzonych
kontroli wykazało nieprawidłowości, co stanowi 45% wszystkich kontroli, w tym dotyczące:
- nieużywania przez pracowników przydzielonych środków ochrony indywidualnej /19
kontroli/,
- niewyposażenia pracowników w środki ochrony indywidualnej /15 kontroli/,
- używania środków ochrony indywidualnej, które utraciły właściwości ochronne /15 kontroli/.
3. Szkolenia w zakresie bhp, profilaktycznych badań lekarskich, uprawnień kwalifikacyjnych
– 41 przeprowadzonych kontroli wykazało nieprawidłowości, co stanowi 37% wszystkich
kontroli, w tym dotyczące:
- szkolenia w zakresie bhp /13 kontroli/,
- profilaktycznych badań lekarskich /17 kontroli/,
- uprawnień kwalifikacyjnych /11 kontroli/,
4. Eksploatacji urządzeń i instalacji energetycznych – 14 przeprowadzonych kontroli
wykazało nieprawidłowości, co stanowi 13% wszystkich kontroli.
5. Zabezpieczenia terenu budowy oraz stref niebezpiecznych – 26 przeprowadzonych
kontroli wykazało nieprawidłowości, co stanowi 24% wszystkich kontroli.
Stwierdzone podczas prowadzonych kontroli nieprawidłowości są wynikiem braku
dostatecznego wyposażenia technicznego oraz tolerowania przez pracodawców oraz osób
kierujących pracami na terenie budowy, odstępstw od zasad bezpiecznej pracy. Bardzo
często na terenie budowy są kompletne rusztowania. Podczas montażu rusztowań
pracownicy nie montują wszystkich niezbędnych barier ochronnych, ustawiają rusztowania
na elementach budowlanych. Brak odbiorów technicznych rusztowań po montażu jest
przyczyną, że pracownicy wykonują prace budowlane przy użyciu rusztowań w warunkach
zagrożenia zdrowia, a nawet życia.
Szczególnie firmy budowlane zatrudniające od kilku do kilkunastu pracowników, nie mają
typowych zabezpieczeń ścian wykopów ziemnych. Prace wykonywane są bez jakichkolwiek
zabezpieczeń ścian wykopów lub przy zabezpieczeniach wykonanych prowizorycznie,
niezapewniających bezpieczeństwa pracowników.
Na terenie około 50% kontrolowanych budów pracownicy nie byli wyposażeni w środki
ochrony indywidualnej /szelki bezpieczeństwa, przemysłowe hełmy ochronne/ lub mieli je na
wyposażeniu, lecz ich nie używali. Potwierdza to ignorowanie przez pracodawców
zapewnienia pracownikom podstawowego wyposażenia, zapewniającego bezpieczne
wykonywanie pracy. Brak nadzoru oraz skutecznego egzekwowania stosowania przez
pracowników przydzielonych środków ochrony indywidualnej, prowadzi w konsekwencji do
zdarzeń wypadkowych.
40
OIP GDAŃSK
Brak profilaktycznych badań lekarskich oraz szkoleń w zakresie bhp, dotyczy zasadniczo
osób wykonujących prace na podstawie umów cywilnych. W stosunku do pracowników
pracodawcy tłumaczą ww. braki dużą rotacją pracowników zatrudnionych na budowach, co
podnosi koszty wykonawstwa poprzez np. opłacanie profilaktycznych badań lekarskich.
W małych firmach budowlanych brak pracowników posiadających uprawnienia
kwalifikacyjne do obsługi maszyn budowlanych. Pracodawcy nie chcą inwestować
w uzyskanie przez pracownika uprawnień od obsługi maszyn budowlanych z uwagi na dużą
fluktuację kadr. Uważają to za posunięcie ryzykowne związane z odejściem pracownika
z pracy po uzyskaniu uprawnień. Często też nie posiadają wiedzy, że do obsługi takich
maszyn budowlanych, jak np. betoniarka /380V/ lub zagęszczarka, wymagane są
uprawnienia.
Podjęte działania prewencyjne
W OIP Gdańsk prowadzone były działania prewencyjne, adresowane do przedsiębiorców
branży budowlanej, jak np. program informacyjno – prewencyjny w budownictwie „Budowa.
STOP wypadkom!”
Ponadto podczas prowadzonych krótkich kontroli inspektorzy pracy udzielili 450 porad
technicznych, 203 porady prawne, w tym 37 porad w zakresie legalności zatrudnienia.
Udzielone podczas kontroli, porady prawne i techniczne podwyższają wiedzę pracodawców
w zakresie prawa pracy i stanowią prewencję w zakresie przestrzegania przez pracodawców
przepisów prawa pracy w prowadzonej działalności gospodarczej.
Przyczyny naruszeń prawa
Podobnie jak w latach poprzednich pracodawcy tłumaczyli zaistniałe naruszenia
trudnościami ekonomicznymi. Firmy budowlane zatrudniające do kilkunastu pracowników
/małe firmy/ w ramach oszczędności stosują tańsze technologie, oszczędzają na zakupie lub
wypożyczeniu sprawnego, bezpiecznego sprzętu, jak rusztowania czy zabezpieczenia ścian
wykopów.
Analiza dokumentacji pokontrolnych wykazała jednak, że nie tylko ograniczenia finansowe
są przyczyną nieprawidłowości stwierdzonych podczas prowadzonych kontroli. Bardzo
często jest to zwykłe niedbalstwo, tolerowanie odstępstw od zasad bezpiecznej pracy. Brak
nadzoru na terenie budowy powoduje, że pracownicy nie są dyscyplinowani do stosowania
przydzielonych ochron indywidualnych, nie wyposażają maszyn budowlanych w osłony,
które często znajdują się na terenie budowy. Na małych budowach często nie można
spotkać ani kierownika budowy, który najczęściej nadzoruje jednocześnie kilka budów, ani
osoby, realizującej zadania służby BHP.
Uzyskane efekty
Na ogólna liczbę 302 wydanych decyzji dotychczas wykonano 272, co stanowi 91% ogółem
wydanych decyzji podczas prowadzonych krótkich kontroli. Potwierdza to skuteczność
oddziaływania tej formy kontroli na natychmiastowe eliminowanie zagrożeń, a także
poprawiło warunki i bezpieczeństwo pracy dla ponad 500 pracujących.
W 2015 r. podczas 22 krótkich kontrolach sprawdzających w budownictwie stwierdzono
całkowite wyeliminowanie zagrożeń, wcześniej stwierdzonych na tych budowach. Nie
obrazuje to całego stanu faktycznego, gdyż na części budów inspektorzy pracy nie
przeprowadzali ponownej kontroli, dotyczy to szczególnie małych budów, które zostały
zakończone i nie było możliwości przeprowadzenia ponownej kontroli.
41
OIP GDAŃSK
Podsumowanie
Analiza dokumentacji z przeprowadzonych kontroli skoncentrowanych głównie na
wykonywaniu prac na wysokości i wykopach ziemnych wykazała, że Inspektorzy Pracy
dobierali do krótkiej kontroli tereny budów, gdzie na podstawie wcześniejszego rozpoznania
oraz sygnalizowania zagrożeń przez pracowników i osoby postronne, wiedzieli ogólnie
o występujących nieprawidłowościach.
Podobnie jak w ubiegłych latach dominowały zagrożenia typu:
- upadek z wysokości przy wykonywaniu prac budowlanych z użyciem rusztowań.
Nieprawidłowości w tym zakresie stwierdzono podczas 44% przeprowadzonych kontroli.
Kontrole wykazały:
- nieprawidłowe posadowienie i zakotwienie rusztowania,
- brak poręczy ochronnych, desek krawężnikowych,
- niepełne pomosty robocze lub ich brak,
- brak bezpiecznych ciągów komunikacyjnych, często wejście na pomost rusztowania
odbywa się po jego konstrukcji,
- niewłaściwe kotwienie rusztowań,
- upadek z wysokości przy wykonywaniu prac na dachach i stropach budynków. Powodem
był brak środków ochrony zbiorowej w formie np. rusztowania ochronnego lub balustrad
ochronnych przy pracach wykonywanych na dachach i stropach budynków. Brak lub
nieużywanie przez pracowników środków ochrony indywidualnej /szelki bezpieczeństwa/.
Brak zabezpieczenia lub niewłaściwe zabezpieczenie miejsc niebezpiecznych /okryte otwory
technologiczne, niezabezpieczone balustradami skrajnie balkonów i stropów w obrębie
budowanych klatek schodowych/.
- zasypanie pracownika przy wykonywaniu prac w niezabezpieczonych wykopach ziemnych
oraz poprzez składowanie urobku ziemnego bezpośrednio na krawędzi wykopu.
- porażenie prądem elektrycznym wskutek niezabezpieczenia przed uszkodzeniami
mechanicznymi
elektrycznych
przewodów
zasilających
maszyny
budowlane
i elektronarzędzia na terenie budowy.
- upadek, potknięcie, brak ładu i porządku na ciągach komunikacyjnych na terenie budowy.
Działania podejmowane przez inspektorów pracy wyeliminowały zagrożenia dla zdrowia
i życia pracujących na terenie budowy i w efekcie doprowadziły do przestrzegania przepisów
bezpieczeństwa pracy przez pracodawców i kierujących pracami na terenie kontrolowanych
budów.
Na terenach dużych budów służby BHP w zasadzie rzetelnie wykonują swoje zadania. Na
małych budowach, a na nich najczęściej dochodzi do wypadków, faktycznie nie ma wizytacji
czy kontroli osoby, wykonującej zadania służby BHP.
Wysokie bezrobocie powoduje, że pracownicy zatrudnieni na terenach budów godzą się na
gorsze warunki pracy. Nie informują inspekcji pracy /telefonicznie, pocztą elektroniczną/
o zagrożeniach występujących na konkretnej budowie z podaniem jej adresu. Taka
informacja spowodowałaby kontrolę inspektora pracy i doprowadziła do usunięcia zagrożeń.
Pracodawcy szczególnie małych firm budowlanych zatrudniają często osoby bez
doświadczenia, zazwyczaj na podstawie umowy cywilnoprawnej. W konsekwencji prowadzi
to do niewłaściwego zachowania pracownika na budowie spowodowanego nieznajomością
zagrożeń i w rezultacie do wypadku przy pracy.
42
OIP GDAŃSK
Wnioski
Krótkie kontrole w budownictwie prowadzone są najczęściej na terenach budów, gdzie
pracuje od kilku do kilkunastu pracowników /tzw. małe budowy/. Kontrola inspektora pracy
powoduje natychmiastowe wyeliminowanie zagrożeń poprzez wstrzymanie prac,
wstrzymanie eksploatacji maszyn czy też skierowanie pracowników do innych prac. Pozwala
również na zmobilizowanie kierujących pracami do zaprowadzenia ładu i porządku na
ciągach pieszych, zabezpieczenie stanowisk pracy na wysokości.
Takie kontrole prowadzą do usunięcia zagrożeń niezwłocznie, mobilizują pracodawców do
prowadzenia prac budowlanych w sposób bezpieczny.
Podczas szkoleń, spotkań prowadzonych przez Państwową Inspekcję Pracy oraz podczas
bezpośrednich kontroli należy pracodawcom uświadamiać, iż:
- Zatrudnienie kierownika budowy nie wiąże się jedynie z uzyskaniem pozwolenia na
budowę i prowadzeniem dziennika budowy, lecz nakłada na niego obowiązek prowadzenia
systematycznych kontroli nadzorowanej budowy.
- Zadaniem służby BHP, nawet jeżeli jest to osoba z zewnątrz, nie jest jedynie prowadzenie
szkoleń w zakresie BHP. Do jej obowiązków należy również kontrola terenu budowy. Taka
kontrola czy wizytacja pozwoli na wskazanie nieprawidłowości i w konsekwencji doprowadzi
do ich wyeliminowania.
Krótkie kontrole skoncentrowane na nieprawidłowościach stwarzających bezpośrednie
zagrożenia dla życia lub zdrowia pracujących, w zależności od potrzeb były powtarzane
często w krótkich odstępach czasowych, co prowadziło do trwałej likwidacji zagrożeń.
Stosowanie tej formy kontroli w budownictwie jest skutecznym sposobem eliminowania
występujących nieprawidłowości.
7. Kontrole robót wykonywanych w miejscach publicznych (zagrożenia
o charakterze publicznym)
W ramach realizacji tematu „Kontrole robót wykonywanych w miejscach ogólnodostępnych
(zagrożenia o charakterze publicznym)” w 2015 r. w OIP Gdańsk zrealizowano 166 kontroli
w 159 podmiotach gospodarczych.
Celem przeprowadzonych kontroli była likwidacja bądź ograniczenie zagrożeń
wypadkowych występujących podczas prac prowadzonych w miejscach ogólnie dostępnych
(poza wydzielonym terenem zakładu pracy), na które narażone są osoby postronne
(nieuczestniczące w procesach pracy). Dodatkowo w czasie tych kontroli ujawniane są
nieprawidłowości w zakresie zagrożeń dla pracowników zatrudnianych w wykonujących
pracę podmiotach.
W Okręgowym Inspektoracie Pracy w Gdańsku zarejestrowano w roku 2015 - 203
zgłoszenia o istniejących zagrożeniach. Większość zgłoszeń dotyczyła osób postronnych.
Część zagrożeń związana była jednak z pracownikami podmiotu wykonującego pracę.
W wyniku niektórych zgłoszeń przeprowadzano więcej niż jedną kontrolę, co było związane
z prowadzeniem prac w jednym miejscu przez kilku pracodawców.
43
OIP GDAŃSK
Podsumowanie
- Ponad 83% zgłoszeń zagrożeń wypadkowych w miejscach publicznych znalazło
potwierdzenie (zagrożenia dla osób postronnych bądź dla pracowników), tak więc
konieczne jest kontynuowanie kontroli na podstawie takich zgłoszeń.
- Ponad 58% zgłoszeń zagrożeń wypadkowych w miejscach publicznych dotyczyło
zagrożenia przedmiotami spadającymi z góry w terenach otwartych, a więc dotyczy
najczęściej prac wykonywanych na rusztowaniach (przede wszystkim docieplanie
budynków). Konieczne jest więc dalsze podejmowanie działalności prewencyjnej
szczególnie w zakresie takich robót.
- Uzasadnione jest prowadzenie kampanii promocyjnych atrakcyjnie przedstawiających
pracownikom sposoby bezpiecznego wykonywania pracy.
- Największa ilość stwierdzonych uchybień przy prowadzeniu prac w miejscach
publicznych w roku 2015 wystąpiła w budownictwie (85,5% kontroli, 85,7% mandatów,
88,9% decyzji).
Reasumując, wskazane jest podejmowanie działalności prewencyjnej szczególnie
w zakładach budowlanych zatrudniających do 9 osób. Zakłady takie najczęściej wykonują
prace w miejscach publicznych, a więc generują najwięcej zagrożeń nie tylko dla własnych
pracowników, ale również dla osób postronnych.
8. Wzmożony nadzór w zakładach różnych branż charakteryzujących się
największym nasileniem zagrożeń zawodowych
Celem kontroli prowadzonych przez inspektorów pracy w 2015 roku w wytypowanych
zakładach pracy była ocena warunków pracy oraz podejmowanych przez pracodawców
działań, zmierzających do likwidacji występujących zagrożeń.
W roku 2015 inspektorzy pracy przeprowadzili cztery kontrole w dwóch zakładach pracy
objętych wzmożonym nadzorem. Kontrole przeprowadzane były w I i II połowie roku.
Przeprowadzone kontrole dotyczyły przestrzegania prawa pracy, w tym przepisów i zasad
bhp oraz zagadnień wynikających ze wzmożonego nadzoru – ilości wypadków (wskaźniki
częstotliwości i ciężkości), ilości chorób zawodowych oraz ilości rent inwalidzkich
przyznanych z tytułu wypadków przy pracy, chorób zawodowych lub ogólnego stanu
zdrowia.
W czasie kontroli współpracowano ze związkami zawodowymi i społeczną inspekcją pracy.
Wyniki przeprowadzonych kontroli pozwalają ocenić poziom bezpieczeństwa i higieny pracy
w 2 kontrolowanych zakładach jako co najmniej dobry. W 2015 roku stwierdzono znaczący
spadek wskaźnika ciężkości zaistniałych wypadków przy pracy dla obu kontrolowanych
zakładów. Zmalał także w obu kontrolowanych zakładach wskaźnik częstotliwości
wypadków przy pracy. W kontrolowanych zakładach nie stwierdzono przypadku zaistnienia
choroby zawodowej, jak też przejścia na rentę inwalidzką z przyczyn dotyczących warunków
pracy. Pomiary czynników szkodliwych środowiska pracy przeprowadzone w roku 2015
wykazały poprawę warunków pracy w jednym z zakładów, a w drugim zakładzie nie
stwierdzono na stanowiskach pracy przekroczeń normatywów higienicznych NDN i NDS.
Przedstawione wyniki pozwalają stwierdzić, iż objęcie przedsiębiorców wzmożonym
nadzorem w związku z istniejącymi zagrożeniami przyniosło oczekiwany efekt,
44
OIP GDAŃSK
tj. doprowadziło do ograniczenia narażenia pracowników na działania czynników
szkodliwych dla zdrowia, zmniejszenia liczby i ciężkości wypadków przy pracy. Wskazuje to
na zasadność obejmowania wzmożonym nadzorem kolejnych pracodawców, u których
występuje największe nasilenie zagrożeń zawodowych.
9. Ocena ryzyka zawodowego
W roku 2015 na terenie właściwości terytorialnej OIP Gdańsk wykonano 117 kontroli
w ramach tematu dotyczącego oceny ryzyka zawodowego.
Kontrole przeprowadzono u 117 przedsiębiorców, zatrudniających łącznie 5.347
pracowników (w tym 1751 kobiet, 47 młodocianych i 861 niepełnosprawnych).
W efekcie przeprowadzonych kontroli inspektorzy pracy wydali 134 decyzje nakazowe
i skierowali 45 wniosków w wystąpieniach oraz 2 polecenia.
Zgodnie z założeniami w 2015 r. kontrole w danym temacie wykonywano u pracodawców,
u których według oceny inspektorów pracy występowało duże nasilenie zagrożeń
zawodowych, a także w zakładach, należące do branż, które charakteryzują się wysokimi
wskaźnikami wypadkowości oraz zapadalności na choroby zawodowe.
W 2015 r. na terenie właściwości terytorialnej OIP w Gdańsku wykonano sumarycznie
6.100 kontroli. W trakcie tych kontroli wydano łącznie 379 decyzji dotyczących braku
udokumentowanej oceny ryzyka zawodowego lub sytuacji, gdy przeprowadzono ocenę nie
na wszystkich stanowiskach pracy.
W zakładach stosowano różne metody szacowania ryzyka zawodowego i wyznaczenia jego
dopuszczalności. Wybór metod, procentowo do ogólnej liczby kontrolowanych zakładów,
przedstawia się następująco:
1. metody opisane w PN-N-18002 – 45%
2. metoda Risk-Score – 25%
3. metody nieokreślone (opracowane na potrzeby zakładu) – 30%
Metody opracowane na poziomie zakładu są często „zlepkiem” różnych metod, z którymi
osoby przeprowadzające ocenę wcześniej się zetknęły. Zdarza się, że oceniający deklarują
stosowanie jednej z metod opisanej w PN-N-18002, a szacowanie wykonują metodą RiskScore lub PHA albo mieszają metody.
W 2015 r. oprócz kontroli tematycznych w OIP Gdańsk podejmowano działania
prewencyjne:
Zaproszenie do udziału w programie „Zarządzanie bezpieczeństwem pracy – prewencja
wypadkowa” wystosowano do 70 podmiotów. Zakłady te zostały wytypowane na podstawie
bazy PIP – Wypadki, oraz bazy ZUS. W ramach programu w Okręgowym Inspektoracie
Pracy w Gdańsku odbyły się 2 spotkania. Na spotkaniach poza pracodawcami obecne były
osoby, które zaangażowane są w prawidłowe funkcjonowanie zarządzania
bezpieczeństwem i higieną pracy w zakładzie (pracownicy służby BHP, przedstawiciele
komórek kadrowych, osoby nadzorujące pracę innych). Najczęstszym powodem udziału
pracodawców lub ich przedstawicieli w programie była chęć modernizacji i dostosowania
firm do przepisów bezpieczeństwa i higieny oraz zapewnienie wyższego poziomu
bezpieczeństwa pracowników. Pracodawcy wyrażali chęć poddania się kontroli w celu
45
OIP GDAŃSK
uzyskania wskazówek, co do nieprawidłowości i sprawdzenia zastosowanych rozwiązań.
Przy wsparciu inspektorów pracy uczestniczący w programie pracodawcy doceniali
możliwość reorganizacji zakładu pracy pod względem bezpieczeństwa pracy. Na
spotkaniach omówiono zagadnienia dotyczące m.in.: postępowania powypadkowego przy
ustalaniu okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy, podejmowania środków
profilaktycznych mających na celu zmniejszenie zagrożeń prowadzących do wypadków,
ekonomicznych aspektów bezpieczeństwa pracy, zagadnień prawnych związanych
z systemami zarządzania bezpieczeństwem pracy (według PN-N-18001), a w tym oceny
ryzyka zawodowego (według PN-N-18002).
W dniu 1 grudnia 2015 roku w auli Audytorium Novum Politechniki Gdańskiej odbyło się
spotkanie ze studentami ostatniego roku Wydziału Inżynierii Lądowej i Środowiska. Na
spotkaniu przedstawiono problematykę związaną z oceną ryzyka zawodowego
występującego na stanowiskach pracy w budownictwie oraz zasady organizacji
bezpiecznych warunków pracy na placach budowy. W części warsztatowej studenci mogli
wziąć udział w pokazie środków ochrony indywidualnej. W szkoleniu wzięło udział 312 osób.
Wszyscy uczestnicy otrzymali materiały informacyjno-promocyjne wydane przez Państwową
Inspekcję Pracy.
Podsumowanie i wnioski
Kontrole w ramach tematu przeprowadzone w OIP Gdańsk w roku 2015 wykazały
nieprawidłowości, które rozpoznawane są przez inspektorów od wielu lat.
Na pewno zmalała ilość sytuacji, w których inspektorzy stwierdzili brak przeprowadzenia
oceny ryzyka. Przedmiotem kontroli staje się jakość przeprowadzonej oceny.
Niestety bardzo często nadal ocena jest procesem jednorazowym. Brak konieczności
okresowej oceny powoduje, że pracodawcy poprzestają na jednorazowym działaniu w tym
względzie, nie uwzględniając ciągle toczących się zmian technologicznych i organizacyjnych
na stanowiskach pracy. Pracodawcy nie są świadomi, że każda zmiana organizacyjna
w stosowanym wyposażeniu stanowiska lub struktury zatrudnienia, technologii produkcji, czy
poziomu narażenia na czynniki szkodliwe, powinna generować ponowne przeprowadzenie
oceny. Wobec powyższego może należałoby powrócić do pomysłu legislacyjnego
narzucenia okresowej oceny.
Jak w latach poprzednich, celowym wydaje się prowadzenie szerokiego poradnictwa przez
inspektorów pracy i Sekcję Prewencji i Promocji oraz publikowanie (nieodpłatnych)
materiałów dotyczących oceny ryzyka zawodowego.
W trakcie poradnictwa, jak i w publikacjach należałoby uczyć rozpoznawania zagrożeń oraz
wykorzystania metod szacowania ryzyka. Analiza dokumentacji wykazuje bowiem, że nie
wszystkie zagrożenia są prawidłowo identyfikowane.
Ponadto w ramach działań prewencyjnych, można dalej prowadzić cykle szkoleń
wykonywanych przez inspektorów pracy i pracowników Sekcji Prewencji i Promocji przy
współudziale partnerów społecznych w szkołach zawodowych i wyższych uczelniach
technicznych.
W ramach szkoleń warto przedstawiać wymogi wynikające z rozporządzeń szczegółowych
(hałas, drgania, atmosfery wybuchowe, ręczne prace transportowe, czynniki chemiczne,
czynniki biologiczne, promieniowanie optyczne), gdyż wiedza na ten temat jest ograniczona.
Promując ocenę ryzyka oraz działania z niej wynikające, powinno się kłaść nacisk na
uświadomienie pracodawcom korzyści wynikających z poprawy warunków pracy
z naciskiem na ograniczenie kosztów związanych z wystąpieniem wypadków przy pracy
46
OIP GDAŃSK
i chorób zawodowych, poruszając jednocześnie aspekt coraz częściej występującej
odpowiedzialności cywilnej.
10. Kontrole zapewnienia bezpiecznych warunków pracy w zakładach nowo
powstałych
W ramach realizacji tego tematu przeprowadzono 29 kontroli u 29 pracodawców.
We wszystkich przypadkach kontrole dotyczyły zakładów z sektora prywatnego,
zatrudniających od 1 do 45 pracowników.
U skontrolowanych pracodawców pracę wykonywało łącznie 208 osób. Na podstawie umów
o pracę zatrudnionych było 180 pracowników, w tym 101 kobiet, 20 młodocianych, 6 osób
niepełnosprawnych. W ramach realizacji tematu inspektorzy pracy wydali 78 decyzje, w tym
18 decyzji ustnych, skierowali 16 wniosków w wystąpieniach oraz zastosowali 8 środków
oddziaływania wychowawczego.
Do głównych przyczyn, z których wynikły stwierdzone nieprawidłowości należy zaliczyć
względy finansowe oraz błędy organizacyjne. Ponadto pracodawcy, pomimo często dobrej
ogólnej wiedzy dotyczącej przepisów bhp w zakresie prowadzonej działalności, niekiedy
lekceważą obowiązek wyznaczenia pracowników do udzielania pierwszej pomocy,
przeprowadzenie oceny ryzyka zawodowego czy zapewnienia wykonywania zadań służby
bhp.
Na podstawie wyników kontroli w nowo powstałych zakładach należy stwierdzić,
że dużą liczbę nieprawidłowości wykazano w zakresie niedopełnienia obowiązku
wyznaczenia pracownika do udzielenia pierwszej pomocy, czy też obowiązku dokonania
udokumentowanej oceny ryzyka zawodowego. Pewną część decyzji wydano też w zakresie
stanu obiektów i pomieszczeń pracy, pomieszczeń higienicznosanitarnych, wentylacji,
ogrzewania i oświetlenia stanowisk pracy oraz badań lekarskich.
Porównując poszczególne grupy nieprawidłowości stwierdzone przez inspektorów pracy
w latach: 2014 i 2015 należy wskazać wyraźną tendencją malejącą. Największy spadek
nieprawidłowości można zauważyć w przygotowaniu pracowników do pracy – szkolenia
wstępne bhp – instruktaż ogólny oraz instruktaż stanowiskowy oraz przeprowadzanie
wstępnych badań lekarskich. Wydaje się, iż rozwiązania prawne, które weszły w życie
w 2015 r., dotyczące wstępnych badań lekarskich, spowodowały zmniejszenie
występowania nieprawidłowości związanych z wstępnymi badaniami lekarskimi.
Ponadto w ramach omawianego tematu przeprowadzono 5 rekontroli u 5 pracodawców.
Wszystkie kontrole dotyczyły zakładów z sektora prywatnego. U skontrolowanych
pracodawców pracę wykonywało łącznie 88 osób. Na podstawie umów o pracę
zatrudnionych było 54 pracowników, w tym 18 kobiet. W wyniku rekontroli inspektorzy pracy
zastosowali: 8 decyzji nakazowych, 2 wnioski w wystąpieniach i 1 mandat na kwotę 1400 zł.
Podczas rekontroli zakładów nowo powstałych stwierdzono wykonanie wydanych uprzednio
środków prawnych w czterech na pięć kontrolowanych zakładów. Ponadto w dwóch na pięć
kontrolowanych zakładów nie stwierdzono nowych nieprawidłowości, (co stanowi 40%
zakładów wytypowanych do kontroli).
47
OIP GDAŃSK
Podsumowanie
Na podstawie analizy wyników kontroli w nowo powstałych zakładach można stwierdzić, że
pracodawcy posiadają podstawową wiedzę w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy.
Należy też zwrócić uwagę, że w 2 na 29 objętych kontrolą zakładów pracy /6,9%/
inspektorzy pracy nie wydali żadnych decyzji nakazowych.
W 2014 r. w 25% zakładów inspektorzy pracy nie wydali żadnych decyzji nakazowych, zaś
w 2013 r. w 16,6% zakładów.
Stwierdzone nieprawidłowości wynikały często ze względów finansowych.
W czasie trwania kontroli inspektorzy pracy podejmowali działania prewencyjne, polegające
przede wszystkim na udzielaniu porad prawnych i technicznych.
Z rozmów przeprowadzonych z pracodawcami nowo powstałych zakładów wynika,
że rekontrole są dla nich istotną motywacją do podejmowania działań zmierzających do
zapewnienia przestrzegania przepisów prawa pracy.
11. Profilaktyczne badania lekarskie
W 2015 roku w ramach realizacji tematu przeprowadzono 593 kontrole u 582 pracodawców,
w tym w zakładach zatrudniających:
- do 9 pracowników zatrudnionych – 309 kontroli,
- od 10 do 49 zatrudnionych – 211 kontroli,
- od 50 do 249 zatrudnionych – 59 kontroli,
- powyżej 250 zatrudnionych – 14 kontroli.
W ww. podmiotach zatrudnionych było 15.607 pracowników, w tym 6.423 kobiet i 120
młodocianych.
Na podstawie wyników kontroli w 2015 r. należy stwierdzić, że nieprawidłowości są
podobne, jak w latach poprzednich.
Zwiększyła się ilość przypadków dopuszczania pracowników do pracy bez wstępnych,
okresowych lub kontrolnych badań lekarskich Nieco zmalała ilość prowadzonych badań
lekarskich pracowników bez podpisanej umowy o prowadzenie tych badań z lekarzem
z jednostki służby medycyny pracy. Drugim często pojawiającym się przypadkiem jest brak
informacji dla lekarza o warunkach pracy (czynnikach szkodliwych, uciążliwych
i niebezpiecznych w środowisku pracy).
Pod względem skali nieprawidłowości dominuje sektor prywatny z sekcji „Handel, usługi,
naprawy”, gdzie przeprowadzono 192 kontroli, w wyniku których wydano 29 mandatów na
kwotę 31.200 zł, w sekcji „Przetwórstwo przemysłowe” zastosowano 15 mandatów na kwotę
17.700 zł, natomiast w sekcji „Budownictwo” w 47 kontrolach - 8 mandatów na kwotę
9.200 zł.
Przyczyny nieprawidłowości
Problemy ekonomiczne wywierają wpływ na sytuację przedsiębiorców, którzy chcąc
utrzymać się na rynku obniżają koszty pracy. Niestety oszczędności poszukuje się m.in.
poprzez częstsze zatrudnianie pracowników na umowy zlecenia, a nie umowy o pracę, a co
za tym idzie zaniechanie wykonywania badań lekarskich. Sprzyja temu brak unormowań
prawnych jednoznacznie rozstrzygających kwestię obowiązku wykonywania badań
lekarskich przez osoby wykonujące prace w ramach umów cywilnoprawnych.
48
OIP GDAŃSK
Inne działania
W jednym przypadku w trakcie prowadzenia kontroli inspektor pracy stwierdził
nieprawidłowości polegające na braku umowy z lekarzem profilaktykiem. O fakcie tym został
powiadomiony Wojewódzki Ośrodek Medycyny Pracy w Gdańsku, który na podstawie tych
informacji przeprowadził kontrolę u lekarza, który wystawił orzeczenia lekarskie.
Ponadto Sprawozdanie OIP Gdańsk z działalności w 2014 r. obejmujące również opisany
temat, zostało w 2015 r. przekazane do WOMP w Gdańsku.
Podsumowanie
Analiza dokumentacji będącej podstawą tego opracowania pozwala na stwierdzenie,
że u pracodawców prowadzących długoletnią działalność gospodarczą uchybienia
w zakresie badań lekarskich są minimalne, natomiast w nowopowstałych podmiotach ten
problem narasta i jest spowodowany nie tylko niewiedzą, lecz również świadomym
działaniem niektórych pracodawców, dla unikania kosztów związanych z opłacaniem badań
profilaktycznych wstępnych i okresowych oraz zawierania umów o prowadzenie ww. opieki
profilaktycznej pracowników z lekarzem uprawnionym.
Drugim aspektem działań kontrolnych inspektorów pracy jest wzrost informacji od innych
organów nadzoru i kontroli. W 2015 r. OIP w Gdańsku otrzymał 8 informacji dotyczących
problematyki badań lekarskich od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, 4 - od Urzędu Kontroli
Skarbowej, 30 /znaczący wzrost w porównaniu do 2014 r., gdzie były tylko 2 informacje/ od
związków zawodowych, 4 - z Prokuratury i Policji, oraz 8 - od Społecznej Inspekcji Pracy. Ta
ostatnia pozycja dotyczyła przede wszystkim problemów występujących w edukacji
i kulturze, gdzie działa stosunkowo dużo społecznych inspektorów pracy.
Należy podkreślić ogromną rolę programów prewencyjnych prowadzonych przez PIP, jak
chociażby programu „Zdobądź Dyplom PIP”, „Pracodawca organizator pracy bezpiecznej”,
czy „Promocja standardów bhp”. Na takie działania należy położyć największy nacisk,
ponieważ pracodawcy nie dosyć, że otrzymują potężny zastrzyk informacji z zakresu prawa
pracy w ramach prowadzonych przez inspektorów pracy audytów, to również postrzegają
inspekcję pracy nie tylko jako organ kontrolny, lecz także jako partnera, do którego mogą się
zwrócić z problemem dotyczącym prowadzonej działalności.
12. Szkolenie w dziedzinie bhp
W okresie sprawozdawczym, w zakresie tematu szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa
i higieny pracy, przeprowadzono łącznie 255 kontroli w 252 podmiotach gospodarczych.
W kontrolowanych zakładach pracowało ogółem 8.045 osób, w tym 6.076 osób
zatrudnionych na podstawie umowy o pracę – 2.555 kobiet, 59 młodocianych i 142 osoby
niepełnosprawne.
W wyniku przeprowadzonych kontroli inspektorzy pracy wydali ogółem 252 decyzje
nakazowe dotyczące szkoleń bhp, w tym 45 decyzji ustnych zrealizowanych w czasie
trwania kontroli. Ponadto do pracodawców skierowano 133 wnioski regulujące
nieprawidłowości związane tematycznie ze szkoleniami pracowników w zakresie bhp.
W stosunku do 32 pracodawców winnych naruszenia obowiązujących przepisów w zakresie
szkolenia pracowników (łącznie 47 wykroczeń) zastosowano mandaty karne na łączną
kwotę 39.000 złotych. W przypadku 37 innych osób winnych naruszenia obowiązujących
49
OIP GDAŃSK
przepisów w ww. zakresie (łącznie 44 wykroczeń) zastosowano środki wychowawcze.
W przypadku 3 innych osób winnych naruszenia obowiązujących przepisów w ww. zakresie
(łącznie 8 wykroczeń) skierowano wnioski do sądu.
Przeprowadzone w okresie sprawozdawczym kontrole wykazały, że w dalszym ciągu istnieje
duża grupa pracodawców, która nie przestrzega przepisów w zakresie szkoleń w dziedzinie
bhp.
Podkreślić należy, że najwięcej nieprawidłowości dotyczyło: braku szkoleń okresowych
w dziedzinie bhp dla zatrudnionych pracowników, braku poddania pracowników szkoleniu
wstępnemu stanowiskowemu oraz braku poddania pracowników szkoleniu wstępnemu
ogólnemu. Ilość zakładów, w których stwierdzono brak szkoleń okresowych pracowników
uległ wzrostowi w porównaniu do roku 2014.
Brak lub niewłaściwie przeprowadzone szkolenie bhp dla pracodawców stwierdzono w 20%
zakładów objętych kontrolą. W porównaniu z rokiem 2014 zanotowano wzrost.
Następne w kolejności, jeżeli chodzi o skalę występującego problemu, są nieprawidłowości
dotyczące programów szkoleń bhp, w szczególności: brak opracowania programów szkoleń,
nie przechowywanie przez pracodawcę aktualnych programów szkoleń, brak określenia
w programach częstotliwości i czasu trwania tych szkoleń.
W kontrolach przeprowadzonych w roku 2015 wykazano, iż stwierdzono przypadki
przeszkolenia okresowego pracowników w formie e-lerningu. W zakresie szkoleń
okresowych w formie e–lerningu stwierdzono nieprawidłowości w 7 kontrolowanych
zakładach. Dotyczyły one m.in. braku konsultacji uczestnika szkolenia z wykładowcami.
Podsumowanie
Problematyka szkoleń w dziedzinie bhp, jako jednego z obszarów zarządzania
bezpieczeństwem pracy pracowników, została poddana ocenie przez inspektorów pracy
w 252 zakładach. Podstawowym celem przeprowadzonych kontroli było sprawdzenie
funkcjonowania przepisów rozporządzenia Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 27 lipca 2004
roku w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy. Ustalenia dokonane
w czasie działań kontrolnych pozwalają ocenić stan przestrzegania przepisów dotyczących
szkoleń pracowników w zakresie bhp jako odbiegający od oczekiwań w różnym zakresie.
W wyniku kontroli zakładów pracy stwierdzono nieprawidłowości zarówno o charakterze
organizacyjno – porządkowym, np.: brak szkoleń pracowników w zakresie bhp, bądź
nieprawidłowe
ich
przeprowadzenie,
niezachowanie
wymaganych
terminów
przeprowadzania szkoleń okresowych jak też inne nieprawidłowości związane ze
szkoleniami w zakresie bhp. Występują również nieprawidłowości mające istotne znaczenie
dla prawidłowego przebiegu szkolenia, takie jak: brak zapewnienia programów
szkoleniowych, nieprawidłowe opracowanie programów, w tym ich niezgodność
z programami ramowymi oraz nieprawidłowości o charakterze formalnym, takie jak: brak
udokumentowania odbytych przez pracownika szkoleń na obowiązujących formularzach,
nieprawidłowości w przechowywaniu kart szkoleń wstępnych i zaświadczeń szkolenia
okresowego w aktach osobowych oraz brak ze strony pracodawcy konsultacji
z pracownikami (przedstawicielami) działań dotyczących szkolenia pracowników.
Ww. nieprawidłowości wynikają niejednokrotnie z braku prawidłowej organizacji pracy
odpowiedzialnych służb oraz pomniejszenia znaczenia (wynikającego z nienależytego
zrozumienia znaczenia szkoleń w procesie pracy) zagadnień szkolenia pracowników
w zakresie bhp ze strony pracodawców i osób kierujących pracownikami, skupiających się
głównie na prowadzeniu podstawowej działalności. Ponadto przyczyną takiego stanu może
być również korzystanie w zbyt ograniczonym stopniu przez pracodawców z pomocy lub
50
OIP GDAŃSK
konsultacji osób oraz jednostek wyspecjalizowanych w zakresie prawa pracy, a także
rutynowe podejście do zadań, polegające na marginalizowaniu kwestii szkolenia
pracowników w procesie pracy. Nadal utrzymuje się tendencja występowania większej liczby
nieprawidłowości związanych ze szkoleniami w dziedzinie bhp w mniejszych (pod względem
zatrudnienia) zakładach pracy, w których zadania służby bhp powierzone są firmom
zewnętrznym.
Wnioski
Wielość naruszeń, które zostały ujawnione podczas przeprowadzonych kontroli, wskazuje
na potrzebę wzmożonych i dalszych działań kontrolnych w temacie szkoleń w dziedzinie
bhp.
W szczególności w dalszym ciągu podczas kontroli należy zwracać uwagę na:
 realizowanie obowiązku poddania pracowników szkoleniom wstępnym i okresowym
w dziedzinie bhp,
 realizowanie obowiązku opracowania i przechowywania w zakładzie pracy programów
odpowiednich szkoleń bhp,
 spełnianie przez osoby szkolące wymagań § 10 ust. 2 i §11 ust. 5 rozporządzenia
w sprawie szkolenia w dziedzinie bhp (dot. instruktażu ogólnego i stanowiskowego) oraz
posiadania udokumentowanej wiedzy z zakresu bhp przy prowadzeniu szkolenia
okresowego bhp (aktualne szkolenie okresowe, studia podyplomowe z zakresu bhp
itp.).
W celu poprawy przestrzegania przepisów prawa dotyczących szkoleń bhp celowym wydaje
się być kontynuowanie działań prewencyjnych i edukacyjnych przez Państwową Inspekcję
Pracy zarówno wśród pracodawców, jak i pracowników, uczniów i studentów, jak to miało
miejsce dotychczas.
13. Realizacja zadań służby bezpieczeństwa i higieny pracy
Przeprowadzono 47 kontroli w 47 zakładach, w tym w:
 1 – zatrudniającym powyżej 250 pracowników – sektor publiczny,
 3 – zatrudniających powyżej 250 pracowników – sektor prywatny,
 2 – zatrudniających od 50 do 249 pracowników – sektor publiczny,
 12 – zatrudniających od 50 do 249 pracowników – sektor prywatny,
 5 – zatrudniających od 10 do 49 pracowników – sektor publiczny,
 11 – zatrudniających od 10 do 49 pracowników – sektor prywatny,
 13 – zatrudniających do 9 pracowników – sektor prywatny.
Stwierdzono, że w kontrolowanych podmiotach służbę bezpieczeństwa i higieny pracy
utworzyło 6 pracodawców zatrudniających powyżej 100 osób, natomiast 7 powołało taką
służbę, choć nie miało obowiązku jej tworzenia (zatrudnienie poniżej 100 osób). Ponadto
w 2 podmiotach powierzono te obowiązki pracownikom zatrudnionym przy innych pracach.
Z kolei w 32 podmiotach zadania służby bhp powierzano specjaliście spoza zakładu pracy.
Nie było przypadku, w którym pracodawca sam pełniłby zadania służby bhp.
51
OIP GDAŃSK
Łączna liczba pracujących w skontrolowanych zakładach pracy wyniosła 7.144 osób,
z czego 6.408 zatrudnionych było na podstawie stosunku pracy, w tym 2.341 kobiet,
87 młodocianych oraz 150 osób niepełnosprawnych.
Najczęściej spotykane nieprawidłowości związane z realizacją zadań służby bhp
przedstawiono w tabeli:
Lp.
Zagadnienia objęte kontrolą
Liczba
skontrolowanych
zakładów, w których
stwierdzono
nieprawidłowości
1.
Przeprowadzanie okresowych analiz stanu bhp
9
2.
Przedstawianie pracodawcy propozycji rozwiązań
zmierzających do poprawy warunków pracy (na
podstawie okresowych analiz stanu bhp)
5
3.
Opiniowanie instrukcji bhp na stanowiskach pracy
3
4.
Uczestnictwo w konsultacjach w zakresie bhp,
pracach komisji bhp i innych komisji zajmujących
się problematyką bhp
6
5.
Inicjowanie i rozwijanie na terenie zakładu
różnych form popularyzacji problematyki bhp
5
Uwagi
Dotyczy 20%
zakładów
Dotyczy 15 %
zakładów
Dotyczy 7%
zakładów
Dotyczy 17%
zakładów
Dotyczy 15%
zakładów
Jednocześnie stwierdzono, że służba bhp korzysta ze swoich uprawnień w dosyć
ograniczonym zakresie.
W wyniku przeprowadzonych kontroli w 2015 roku inspektorzy pracy wydali łącznie 10
decyzji nakazowych i skierowali 19 wniosków w wystąpieniach.
Większość informacji przekazywanych jest pracodawcom lub/i samym pracownikom służby
bhp podczas kontroli w zakładach pracy. Jednocześnie Okręgowy Inspektorat Pracy
w Gdańsku organizował programy prewencyjne podnoszące wiedzę teoretyczną
i merytoryczną pracodawców, jak również okresowo odbywały się spotkania przedstawicieli
OIP Gdańsk z Ogólnopolskim Stowarzyszeniem Pracowników Służby BHP (łącznie 3 takie
spotkania).
Ponadto nawiązano współpracę z innymi organami kontroli nad warunkami pracy, takimi jak
Związki Zawodowe, Społeczna Inspekcja Pracy, Urząd Dozoru Technicznego, Policja
i Prokuratura w celach zmierzających do ograniczenia nieprawidłowości w zakładach pracy.
Podsumowanie
Służba bhp w miarę poprawnie funkcjonuje i wpływa na bezpieczeństwo i higienę pracy
w firmach zatrudniających ponad 100 pracowników, gdzie istnieje obowiązek jej utworzenia.
Natomiast w pozostałych zakładach pracy, zwłaszcza w tych najmniejszych, występują
nieprawidłowości. Przy tym w 2015 r. spadła liczba wydanych środków prawnych
w stosunku do lat poprzednich, co wskazuje na poprawę w obszarze funkcjonowania służby
bhp oraz na zmianę świadomości samych pracodawców. Jednak służba bhp cały czas
korzysta ze swoich uprawnień w ograniczonym zakresie.
52
OIP GDAŃSK
Pracownicy często mają bardzo duże braki wiedzy z zakresu bhp, co potwierdzają kontrole
wypadkowe. Natomiast przedsiębiorcy nastawieni są w głównej mierze na dochód
finansowy, przy tym niekiedy bagatelizują zagrożenia wynikające z nieprzestrzegania
przepisów i zasad bhp.
Należy podkreślić, że pracodawcy zrealizowali praktycznie wszystkie środki prawne wydane
przez inspektorów pracy, co bezpośrednio przekłada się na poprawę funkcjonowania służby
bhp.
14.
Przestrzeganie przepisów prawa pracy dotyczących zatrudniania osób
niepełnosprawnych
Ogólna liczba zakładów posiadających status zakładu pracy chronionej zlokalizowanych na
terenie działania Okręgowego Inspektoratu Pracy w Gdańsku – 81/w 2014 r. – 86/.
Liczba oddziałów lub innych jednostek organizacyjnych zakładów pracy chronionej – 102 /w
2014 r. – 104/.
Ogólna liczba zakładów posiadających status zakładu aktywności zawodowej
zlokalizowanych na terenie działania okręgowego inspektoratu pracy - 2 /w 2014 r. – 2/.
Ogólna liczba zakładów pracy chronionej zlokalizowanych na terenie działania okręgowego
inspektoratu pracy, które w roku sprawozdawczym utraciły status lub zrezygnowały ze
statusu zakładu pracy chronionej – 6.
Liczba skontrolowanych zakładów pracy chronionej ogółem - 17 /w 2014 r. – 31/,
liczba przeprowadzonych kontroli w zakładach pracy chronionej ogółem – 17 /2014 r. – 31/.
Kontrolowane zakłady zatrudniały:
ogółem 2.168 osób /w 2014 r. – 4.036/, w tym:
• kobiet 865 /w 2014 r. – 1.774/,
• osób niepełnosprawnych ogółem 2023 /w 2014 r. – 3.387/, w tym: kobiet – 825 /w 2014 r. –
1512/,
osób niepełnosprawnych w stopniu lekkim ogółem 205 /w 2014 r. – 926/.
W jednostkach zakładów pracy chronionej przeprowadzono 6 kontroli (w 2014 r. – 6
kontroli). Kontrolowane jednostki zatrudniały ogółem 430 osób /w 2014 r. – 553/, w tym:
• kobiet 261 /w 2014 r. – 384/,
• osób niepełnosprawnych ogółem 201 /w 2014 r. – 443/, w tym: kobiet 141 /w 2014 r. – 287/.
W roku 2015 do Okręgowego Inspektoratu Pracy w Gdańsku wpłynął 1 wniosek o wydanie
decyzji o spełnieniu przez zakład warunków uprawniających do nadania mu statusu zakładu
pracy chronionej /w 2014 r. – 0/.
Inspektorzy pracy OIP Gdańsk przeprowadzali również kontrole dotyczące wydania opinii
dotyczącej przystosowywanych stanowisk pracy dla osób niepełnosprawnych w zakładach
nieposiadających statusu zpch i nieubiegających się o nadanie statusu, w ramach czego
dokonano oceny 80 stanowisk /w 2014 r. – 97/ dla 83 osób niepełnosprawnych /w 2014 r. –
99/ (na podst. art. 26e ust. 5 ustawy o rehabilitacji).
53
OIP GDAŃSK
Wydano ogółem 75 opinii /w 2014 r. – 88/, w tym 1 opinię negatywną /w 2014 r. – 2/ (na
podst. art. 26e ust. 5 ustawy o rehabilitacji).
Przeprowadzono również kontrole w związku z wnioskami zgłoszonymi do Okręgowego
Inspektoratu Pracy w Gdańsku o wydanie (rozszerzenie) decyzji o spełnieniu przez nowo
utworzony oddział zpch /jednostkę organizacyjną/ warunków uprawniających do posiadania
statusu zpch. W tym zakresie wydano ogółem 10 decyzji pozytywnych /w 2014 r. – 9/.
Rozpatrywano też wnioski zgłoszone do Okręgowego Inspektoratu Pracy w Gdańsku
o wydanie (rozszerzenie) decyzji o spełnieniu przez nowo utworzony oddział zpch /jednostkę
organizacyjną/ warunków uprawniających do posiadania statusu zakładu pracy chronionej,
których siedziba zlokalizowana jest poza terenem działania OIP. W tym zakresie
rozpatrzono 2 wnioski i przygotowano 2 pozytywne propozycje decyzji /w 2014 r. – 1
wniosek i 1 pozytywna propozycja decyzji /.
Kontrole dotyczące problematyki zatrudniania osób niepełnosprawnych były związane
również z wnioskami o wydanie opinii dotyczącej tworzonych stanowisk pracy chronionej
w zakładach posiadających status zakładu pracy chronionej, których rozpatrzono 14 /w 2014
r. – 16/. Ocenie w trybie ar. 26e ust. 5 ustawy o rehabilitacji poddano 15 stanowisk, co do
których wydano 14 opinii pozytywnych.
W 2015 r. do OIP Gdańsk nie wpłynęły wnioski związane z ubieganiem się o przyznanie
statusu zakładu aktywności zawodowej.
W roku 2015 skontrolowano 1 zakład aktywności zawodowej /w 2014 r. – 1/. Liczba
zatrudnionych w tym zakładzie:
ogółem 96, w tym kobiet 55,
osób niepełnosprawnych ogółem 75, w tym kobiet – 39,
osób niepełnosprawnych w stopniu lekkim ogółem 2.
Kontrolami objęto warunki pracy pracowników niepełnosprawnych ze znacznym lub
umiarkowanym stopniem niepełnosprawności, zatrudnionych na otwartym rynku pracy.
W tym zakresie skontrolowano 28 stanowisk /w 2014 r. – 7/ (na podstawie art. 4 ust. 6
ustawy o rehabilitacji), na których zatrudnionych było 28 pracowników /w 2014 r. – 7/.
Skontrolowano warunki pracy osób niepełnosprawnych ze znacznym lub umiarkowanym
stopniem niepełnosprawności zatrudnionych w zakładach niezapewniających warunków
pracy chronionej, których stanowiska pracy nie podlegały ocenie PIP w roku kontrolnym.
Kontroli poddano 3 stanowiska (na podst. art. 26e ust. 5 ustawy o rehabilitacji) /w 2014 r. –
2/, na których zatrudnionych były 3 osoby (na podst. art. 26e ust. 5 ustawy o rehabilitacji)
/w 2014 r. – 2/.
W 2015 r. nastąpił kolejny spadek ogólnej liczby zakładów posiadających status zakładu
pracy chronionej zlokalizowanych na terenie działania Okręgowego Inspektoratu Pracy
w Gdańsku z 86 do 81. Liczba oddziałów lub innych jednostek organizacyjnych ww.
zakładów w porównaniu do 2014 r. uległa spadkowi z 104 do 102.
54
OIP GDAŃSK
W 2015 roku na terenie działania Okręgowego Inspektoratu Pracy w Gdańsku
przeprowadzono 138 kontroli w zakładach pracy lub w ich jednostkach organizacyjnych
zatrudniających osoby niepełnosprawne (w 2014 r. 153 zakłady). W kontrolowanych
zakładach pracowało ogółem 12.878 pracowników w tym 5694 osób niepełnosprawnych.
Status zakładów pracy chronionej utraciło 6 zakładów, a z wnioskiem o uzyskanie statusu
zakładu pracy chronionej wystąpił 1 zakład.
Nastąpił spadek w 2015 r. w porównaniu do 2014 r. wydanych przez inspektorów pracy
opinii i skontrolowanych stanowisk pracy w związku z kontrolami przystosowania stanowisk
pracy do potrzeb osób niepełnosprawnych:
• wydanych opinii z 104 do 89, co stanowi spadek o 14%,
• skontrolowanych stanowisk ze 113 do 95, co stanowi spadek o 16%.
Wydano 1 negatywną opinię w trybie art. 26e ust. 5 ustawy o rehabilitacji, na 89 wydanych
w trakcie kontroli przystosowania stanowisk pracy dla osób niepełnosprawnych i dotyczyła
ona zakładu nieposiadającego statusu zakładu pracy chronionej i nieubiegającego się
o nadanie statusu, co stanowiło 1% wydanych opinii /w 2014 r. były 2 negatywne opinie
i stanowiły 2% wydanych opinii/.
Najczęściej występujące nieprawidłowości z zakresu bhp w zakładach pracy chronionej
dotyczyły obiektów i pomieszczeń pracy oraz organizacji bezpiecznej pracy.
Nieprawidłowości z zakresu bhp w zakładach nieposiadających statusu zakładu pracy
chronionej i nieubiegających się o jego nadanie, a przystosowujących stanowiska pracy dla
potrzeb osób niepełnosprawnych najczęściej dotyczyły organizacji bezpiecznej pracy oraz
urządzeń i instalacji energetycznych.
Nieprawidłowości z zakresu prawnej ochrony pracy w zakładach pracy chronionej dotyczyły
głównie: stosunku pracy oraz wynagrodzenia za pracę i innych świadczeń. W zakładach
nieposiadających statusu zakładu pracy chronionej i nieubiegających się o jego nadanie,
a przystosowujących stanowiska pracy dla potrzeb osób niepełnosprawnych
nieprawidłowości dotyczyły głównie stosunku pracy i przygotowania do pracy.
Wyniki kontroli wskazują na potrzebę:
1. Opracowania i wprowadzenia jednolitych przepisów (zasad), w których precyzyjnie
i jednoznacznie określone zostałyby podstawowe wymogi z zakresu bezpieczeństwa
i higieny pracy, jakim powinny odpowiadać obiekty i pomieszczenia pracy przy zatrudnianiu
osób niepełnosprawnych oraz jakie warunki mają spełniać stanowiska pracy, na których
mają być zatrudniane osoby niepełnosprawne.
2. Wprowadzenia obowiązku uzyskiwania przez pracodawcę ponownej oceny
przystosowania stanowiska pracy dla nowo zatrudnionej osoby niepełnosprawnej,
w sytuacji, gdy na wcześniej przystosowanym stanowisku pracy do potrzeb konkretnej
osoby niepełnosprawnej – ocenianym przez inspektora pracy - zatrudnia inną osobę
niepełnosprawną. Warunki na uprzednio przystosowanym stanowisku mogą być
niewystarczające dla nowo zatrudnionego pracownika niepełnosprawnego, zwłaszcza
w przypadku schorzeń specjalnych i osób ze znacznym stopniem niepełnosprawności.
3. Kontynowania kontroli warunków pracy osób niepełnosprawnych, w szczególności
w zakresie stanu obiektów i pomieszczeń, prawidłowej organizacji i dostosowania stanowisk
pracy.
55
OIP GDAŃSK
15.
Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy podczas
usuwania wyrobów zawierających azbest z obiektów budowlanych
i przemysłowych
Przeprowadzono 6 kontroli u 5 przedsiębiorców, w których zatrudniano ogółem 48 osób,
w tym 12 pracowników. Prace z narażeniem na działanie pyłu azbestu wykonywało 29
pracujących, w tym 10 zatrudnionych na podstawie umowy o pracę.
Dane dotyczące stwierdzonych nieprawidłowości podczas przeprowadzonych kontroli
2015 r.
2014 r.
Liczba
zbadanych
zagadnień
Stwierdzonych
braków
i uchybień
Liczba
zbadanych
zagadnień
Stwierdzonych
braków
i uchybień
Zgłoszenie do Państwowej Inspekcji
Pracy
6
1
10
3
Wyposażenie i dobór środków ochrony
indywidualnej
21
4
21
2
Plan pracy usuwania wyrobów
zawierających azbest
6
2
10
3
Odgrodzenie i oznaczenie terenu prac
ostrzeżeniem „Uwaga! Zagrożenie
azbestem”
6
3
8
5
Identyfikacja w planie pracy
rodzaju azbestu
6
0
8
2
Określenie w planie pracy
warunków monitoringu powietrza
5
2
7
2
5
1
4
1
6
1
9
1
6
1
9
3
Uwzględnienie w planie pracy ryzyka
zawodowego wykonywania czynności
związanych z usuwaniem azbestu
Składowanie odpadów azbestowych
w ustalonym i chronionym
miejscu z zastosowaniem materiału
uniemożliwiającego przenikanie
włókien azbestowych do gruntu
Właściwe pakowanie i oznakowanie
odpadów azbestowych
Podsumowanie
Po dokonaniu analizy dokumentacji pokontrolnej oraz danych statystycznych można wysnuć
wniosek, że głównym problemem w zakresie przestrzegania przez pracodawców przepisów
dotyczących prowadzenia prac związanych z usuwaniem azbestu są problemy
z prawidłowym prowadzeniem wymaganej dokumentacji, ale także z prowadzeniem prac
bez zachowania wymogów bezpieczeństwa i higieny pracy, co naraża pracowników na
zagrożenie, jakim jest kontakt z azbestem.
Poważnym problemem jest niezapewnianie pracownikom szatni oraz umywalni, a także
nieprzeprowadzanie pomiarów kontrolnych stężenia pyłu azbestu w powietrzu podczas
prowadzonych prac. Przedsiębiorcy, w większości ze względu na ograniczanie kosztów
56
OIP GDAŃSK
i chęć powiększenia zysku, maksymalnie ograniczają wydatki związane z prowadzeniem
prac zgodnie z obowiązującymi przepisami, jednakże czasem związane jest to z techniczną
niemożliwością dostosowania się do obowiązujących przepisów.
Z analizy dokumentacji przeprowadzonych kontroli przestrzegania przepisów bhp podczas
usuwania wyrobów zawierających azbest z obiektów budowlanych i przemysłowych wynika,
iż ww. pracami, w większości zajmują się firmy, które specjalizują się w pracach związanych
z usuwaniem materiałów zawierających azbest i były już one niejednokrotnie kontrolowane
przez Państwową Inspekcję Pracy.
Wnioski
Proponuje się:
 Kontynuowanie działań informacyjno-prewencyjnych w stosunku do przedsiębiorców
mających na celu podniesienie standardów podczas prowadzenia prac związanych
z usuwaniem wyrobów zawierających azbest, ze szczególnym uwzględnieniem
zapewniania pomieszczeń higieniczno-sanitarnych podczas prowadzonych prac.
 Przeprowadzenie spotkań, w szczególności z rolnikami, mających na celu przekazanie
informacji o metodach i możliwościach usuwania azbestu.
 Wprowadzenie do przepisów prawa pracy wymogu posiadania przez pracodawcę lub
osobę nadzorującą prace w narażeniu na azbest, stosownego certyfikatu
potwierdzającego przygotowanie przedsiębiorcy do zagadnień związanych
z usuwaniem materiałów zawierających azbest.
 Wzmocnienie
współpracy
głównie
z
Powiatowymi
Stacjami
SanitarnoEpidemiologicznymi i Wojewódzkim Inspektoratem Ochrony Środowiska w celu
efektywniejszych kontroli w tematyce azbestu.
16. Zagrożenia związane z występowaniem hałasu w środowisku pracy
Celem kontroli przeprowadzonych przez Inspektorów Pracy w 2015 r. w ramach
omawianego tematu było ustalenie, czy i jakie działania podejmują pracodawcy w celu
ograniczenia lub eliminowania hałasu i drgań mechanicznych – zgodnie z rozporządzeniem
Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 5 sierpnia 2005 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny
pracy przy pracach związanych z narażeniem na hałas lub drgania mechaniczne oraz
rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 2 lutego 2011 r. w sprawie badań i pomiarów
czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy, a także ocena tych działań.
W ramach realizacji tematu w 2015 r. na terenie województwa pomorskiego
przeprowadzono 14 kontroli u 14 pracodawców, gdzie występował hałas na stanowiskach
pracy, w tym przekraczający próg działania lub normatyw. W kontrolowanych podmiotach
pracowało ogółem 625 osób, w tym w ramach stosunku pracy 606 pracowników, 155 kobiet,
7 młodocianych, 29 osób niepełnosprawnych.
W wyniku przeprowadzonych kontroli w ramach realizacji omawianego tematu zastosowano
ogółem następujące środki prawne:
 35 decyzji, w tym 7 decyzji dotyczących wykonania badań i pomiarów,
 8 wystąpień zawierających 13 wniosków,
57
OIP GDAŃSK

wydano 2 środki oddziaływania wychowawczego.
Informacje ogólne – liczba osób narażonych na hałas:
w tym:
Liczba osób
Narażonych na hałas
(eksponowanych bez
względu na poziom)
Ogółem
190
Zagrożonych tj.
eksponowanych na
hałas w warunkach
przekroczenia wartości
NDN
129
Kobiet
8
8
Młodocianych
0
0
Pracujących w porze nocnej
0
0
W roku 2015 r. na terenie województwa pomorskiego przeprowadzono również 12
rekontroli u 12 pracodawców u których występował hałas na stanowiskach pracy. W wyniku
przeprowadzonych rekontroli:
 wydano ogółem 2 decyzje,
 skierowano 1 wystąpienie zawierające 1 wniosek,
 sprawdzono 54 decyzje nakazowe, które zostały wykonane,
 sprawdzono 17 wniosków pokontrolnych – wszystkie zostały wykonane.
Ocena wykonanych pomiarów hałasu i działań pracodawców w celu ochrony zdrowia
pracowników
Pomiary hałasu przeprowadzono w 25 spośród 26 kontrolowanych zakładach pracy,
w których hałas występował na stanowiskach pracy.
W przypadku potwierdzonych pomiarami przekroczeń normatywu natężenia hałasu
odniesionego do 8 godzinnej pracy na stanowisku pracy pracodawcy sięgali w większości po
indywidualne środki ochrony słuchu. Środki ochrony indywidualnej w większości zakładów
pracy były dobierane bez uwzględnienia wymaganego przy danym przekroczeniu
normatywu współczynnika tłumienia oraz bez uwzględnienia indywidualnych cech
pracowników.
W środowisku pracy występuje przede wszystkim hałas w powszechnym rozumieniu, jako
nieprzyjemny dźwięk, przeszkadzający w pracy i skupieniu uwagi na wykonywanych
czynnościach o tonach słyszalnych w „normalnym” zakresie przez statystycznie zdrowego
pracownika. W badaniach i pomiarach czynników fizycznych, szczególnie w zakładach,
w których wykorzystywane są urządzenia emitujące ultradźwięki, pomiary tego czynnika są
zaniedbywane.
Zastosowane rozwiązania techniczne i organizacyjne obniżające poziom ekspozycji
pracowników na hałas (ogólne i miejscowe)
W wyniku przeprowadzonych w 2015 r. kontroli ustalono, że w zakładach kontrolowanych po
raz pierwszy oraz w zakładach rekontrolowanych, podstawowym rozwiązaniem obniżającym
poziom ekspozycji pracowników na hałas były środki ochrony indywidualnej. Pracodawcy nie
inwestowali w kosztowne zmiany w organizacji czasu pracy lub w wymianę parku
maszynowego oraz w środki ochrony zbiorowej. Trudności finansowe popychają również
pracodawców do organizowania pracy z naruszeniem przepisów o niezatrudnianiu
58
OIP GDAŃSK
w godzinach nadliczbowych pracowników świadczących pracę w środowisku, w którym
stwierdzono przekroczenia wyznaczonych normatywów higienicznych, w tym hałasu.
Ocena współpracy pracodawców z lekarzami wykonującymi profilaktyczne badania
lekarskie pracowników narażonych na hałas.
Pracodawcy kierując pracowników na profilaktyczne badania lekarskie w skierowaniach
ograniczają się do wskazania czynnika szkodliwego, na jaki pracownicy są narażeni, ale nie
podają informacji o wysokości narażenia, częstotliwości oraz czasu narażenia. W wielu
przypadkach (5 kontrolowanych i 1 rekontrolowanym) kwestie występowania hałasu na
stanowiskach pracy nie były uwzględniane w skierowaniach na badania profilaktyczne
lekarskie. W przypadku występowania w środowisku pracy oprócz czynnika fizycznego
hałasu również czynnika chemicznego istotnym jest wskazanie, jakiego rodzaju są to
czynniki chemiczne. W szczególności dużą uwagę należy zwrócić na szkodliwe działanie
hałasu w środowisku chemikaliów ototoksycznych oraz niekiedy współistniejących drgań
mechanicznych ogólnych i miejscowych.
Ocena doboru indywidualnych środków ochrony słuchu
W większości zakładów brak jest świadomości, że w przypadku wystąpienia przekroczeń
normatywu dla hałasu należy pracownikom prawidłowo dobrać ochronniki słuchu. Są one
dobierane w większości przypadków z uwzględnieniem najważniejszego dla pracodawcy
czynnika, jakim jest cena. Stąd wśród pracowników pojawiają się ochronniki słuchu
o niedostatecznym współczynniku tłumienia, mimo występującego na stanowisku pracy
hałasu wielokrotnie przekraczającego normatyw. Zdarzają się również przypadki doboru
ochronników słuchu o zbyt dużym współczynniku tłumienia, co z kolei jest również
niewłaściwe, z uwagi na odizolowanie pracownika od środowiska pracy uniemożliwiając mu
tym samym porozumiewanie się i reagowanie we właściwym momencie na sytuacje
nieprzewidziane, czasem niebezpieczne. W odróżnieniu do roku poprzedniego, w 2015 roku
stwierdzono niedostarczanie pracownikom lub niestosowanie przez pracowników środków
ochrony indywidualnej słuchu. Zdarzały się również przypadki niepoinformowania
pracowników o sposobach korzystania z ww. sprzętu ochronnego.
Wnioski, które wskazują kierunki poprawy bezpieczeństwa i ochrony zdrowia
pracowników narażonych na hałas
Na podstawie przeprowadzonych na terenie województwa pomorskiego kontroli oraz
rekontroli w ramach omawianego tematu można stwierdzić, że poprawę bezpieczeństwa
i ochrony zdrowia pracowników narażonych na hałas uzyska się poprzez:
 Zintensyfikowanie działalności informacyjnej w zakresie szkodliwości działania hałasu,
w tym szkodliwości hałasu w środowisku chemikaliów ototoksycznych oraz
współistniejących drgań mechanicznych ogólnych i miejscowych ze szczególnym
naciskiem przekazywania takich informacji mikrozakładom produkcyjnym.
 Zintensyfikowanie działalności informacyjnej w zakresie sposobów eliminowania źródeł
hałasu, ograniczania ich oddziaływania na pracowników, w tym poprzez zmianę
organizacji pracy oraz doboru zbiorowych i indywidualnych ochron słuchu ze
szczególnym uwzględnieniem mikro i małych przedsiębiorstw.
 Zintensyfikowanie działań zmierzających do przekazywania przez pracodawców pełnej
informacji w skierowaniach na badania profilaktyczne pracowników, w tym o wielkości,
czasie narażenia na działanie hałasu oraz dodatkowych informacji związanych
59
OIP GDAŃSK



z występowaniem w środowisku czynników chemicznych mogących spotęgować
szkodliwe oddziaływanie hałasu.
Zintensyfikowanie działań kontrolnych inspektorów pracy celem egzekwowania
wprowadzenia naprawczych programów (działań organizacyjno – technicznych).
Wprowadzenie sprawniejszego monitoringu w zakresie wykrywania chorób
zawodowych związanych z uszkodzeniem słuchu.
Zwrócenie większej uwagi na oddziaływanie hałasu na organizm pracowników,
z uwzględnieniem przeprowadzania badań i pomiarów hałasu ultradźwiękowego
i zwrócenie pracodawcom uwagi na ten rodzaj zagrożenia.
17. Kontrole dotyczące problematyki REACH
Kontrole w zakresie realizowanego tematu przeprowadzono ogółem 14 kontroli u 13
pracodawców, gdzie liczba pracujących ogółem wyniosła 183 osoby, w tym na podstawie
umów cywilno-prawnych 18 osób. Zatrudnionych w ramach stosunku pracy było 156
pracowników, w tym 123 kobiety i 7 osób niepełnosprawnych. Przy wykonywaniu prac
związanych bezpośrednio z procesami technologicznymi dotyczącymi czynników chemicznych,
zatrudniano łącznie 83 pracowników, w tym 80 kobiet.
Poddane kontroli podmioty prowadziły działalność w zakresie różnych usług pralniczych.
Substancje i mieszaniny chemiczne, w tym niebezpieczne stosowane są w procesie prania
oraz podczas obsługi, konserwacji i czyszczenia maszyn.
Dane dotyczące stwierdzonych nieprawidłowości
Liczba kontrolowanych
zakładów,
w których stwierdzono
nieprawidłowości
Uwagi
Stosowanie niebezpiecznych
substancji i mieszanin chemicznych
bez kart charakterystyki, lub
niezgodnych z rozporządzeniem
REACH (WE) nr 1907/2006
8
W 3 przypadkach nie posiadano kart
charakterystyki,
a w 5 adekwatnych kart charakterystyki
Wykaz prac szczególnie
niebezpiecznych
8
Brak wykazu – 7 zakładów.
Nieprawidłowy wykaz – 1 zakład.
Oznakowanie magazynów
i miejsc składowania
8
W 5 podmiotach nie oznakowano
znakiem ostrzegawczym miejsc
składowania, a w 4 - magazynów.
7
Brak instrukcji bhp dotyczących:
stosowanych procesów
technologicznych,
postępowania z materiałami
szkodliwymi dla zdrowia
i niebezpiecznymi
Instrukcje bhp
60
OIP GDAŃSK
7
W 6 podmiotach nie opracowano
przedmiotowej instrukcji, a w 1
podmiocie nie wywieszono w
magazynie sporządzonej instrukcji.
Spis substancji i mieszanin
niebezpiecznych
lub nieaktualny spis
niebezpiecznych substancji
i mieszanin chemicznych
7
W 4 przypadkach nie sporządzono
spisu niebezpiecznych substancji
i mieszanin chemicznych. Natomiast
w 3 - nie opracowano aktualnego spisu
niebezpiecznych substancji i mieszanin
chemicznych.
Stosowanie substancji
i mieszanin chemicznych innych niż
niebezpieczne.
3
Nieposiadanie wymaganych informacji
na ich temat (brak w 1 podmiocie,
uchybienia w 2 zakładach).
Instrukcje użytkowania środków
ochrony indywidualnej.
2
Pracodawcy nie przekazali
pracownikom instrukcji.
Dostępność informacji z kart
charakterystyki.
2
Dwóch pracodawców nie spełniło
przedmiotowego wymogu prawnego.
Instrukcje pierwszej pomocy
2
Instrukcje magazynowania
Pracodawcy nie posiadali
instrukcji pierwszej pomocy.
Jak wynika z powyższego, nieprawidłowości odnotowano w dosyć dużej liczbie kontrolowanych
podmiotów. Pomimo stwierdzonych nieprawidłowości podczas przeprowadzonych kontroli
w zakładach pracy nie stwierdzono rażących naruszeń prawa. Nie stwierdzono
nieprawidłowości w zakresie dostępności informacji o chemikaliach innych niż niebezpieczne.
Natomiast u jednego pracodawcy, naruszono przepisy odnośnie: działań pracodawcy
w zakresie eliminacji/ograniczeń zagrożeń, zapewnienia instrukcji bhp dotyczącej stosowanych
procesów technologicznych, doboru miejsca składowania /przechowywania/ chemikaliów oraz
oznakowania pojemników/opakowań substancji i mieszanin. Można zatem stwierdzić, że
większość podmiotów w kontrolowanych zagadnieniach wypełniało w dużym stopniu obowiązki
ciążące na nich w zakresie przestrzegania przepisów prawa pracy, w tym bezpieczeństwa
i higieny pracy.
Zastosowanych przez inspektorów środki prawne
W wyniku przeprowadzonych 14 kontroli inspektorzy pracy zastosowali nw. środki prawne: 58
decyzji, w tym 29 decyzji ustnych zrealizowanych w trakcie kontroli. Liczba pracowników,
których dotyczyły wszystkie decyzje – 191. Z 58 wydanych decyzji ogółem zostały wykonane
wszystkie decyzje.
W związku ze stwierdzeniem wykroczeń przeciwko prawom pracowników nałożono 1 mandat
karny w wysokości 1.000 zł oraz zastosowano 3 środki oddziaływania wychowawczego.
Podczas kontroli udzielono 27 porad prawnych, w tym 6 dotyczących legalności zatrudnienia
oraz 49 porad technicznych.
Inspektorzy pracy podczas przeprowadzanych kontroli sprawdzili wykonanie łącznie 4 decyzji
nakazowych, wydanych uprzednio przez inspektorów pracy. Wszystkie decyzje nakazowe
zostały wykonane.
61
OIP GDAŃSK
Zestawienie niektórych danych wymaganych przez Europejską Agencję Chemikaliów
(ECHA)
Liczba
przeprowadzonych
kontroli
Liczba kontroli,
przypadki naruszenia
przepisu
Informacje w łańcuchu dostaw (art. 35
REACH)
14
0
Dalsi użytkownicy
(art. 37 REACH)
14
0
Inne obowiązki w ramach rozporządzenia
REACH
14
7
Kontrole tematyki REACH
spowodowane przez:
Liczba
przeprowadzonych
kontroli
Liczba kontroli,
przepisu
a) zgłoszone skargi i problemy
0
0
b) incydenty i niebezpieczne zdarzenia
0
0
c) nadzór (w ramach realizacji tematu)
14
0
d) wyniki inspekcji/działania
(rekontrole)
0
0
Zakres kontrolowanej tematyki
w ramach REACH
następcze
Kontrole tematyki REACH,
które doprowadziły do:
Liczba przeprowadzonych kontroli
a) stwierdzenia braku naruszeń przepisów
1
b) wydania porady ustnej lub pisemnej
(porady i odpowiedzi pisemne)
14
c) zastosowanie formalnego egzekwowania przepisów
(środki prawne, z wyłączeniem postępowania sądowego)
13
d) wszczęcie postępowania sądowego
0
Pracodawcy, jako dalsi użytkownicy, m.in.:
 na bieżąco gromadzili informacje od producentów/dystrybutorów/dostawców surowców
stosowanych w procesach pralniczych na temat spełnienia wymogów dotyczących
rozporządzenia REACH (WE) nr 1907/2006,
 wystąpili i uzyskali od producentów/dystrybutorów stosowanych w przedmiotowej technologii
substancji i mieszanin chemicznych ustne deklaracje, że jako producent/dystrybutor,
zgodnie z oświadczeniami swoich dostawców, zaświadczają, że wszystkie materiały
technologiczne, zawierające substancje chemiczne wchodzące w skład produktów
wprowadzonych na rynek, zostały poddane procedurze rejestracji zgodnie z wymaganiami
rozporządzenia REACH.,
 siedmiu pracodawców: uzyskało od swoich producentów/dystrybutorów dla stosowanych
w procesie produkcji substancji i/lub mieszanin chemicznych karty charakterystyki, zgodne
z rozporządzeniem REACH,
62
OIP GDAŃSK
 producenci: dla niebezpiecznych 3 substancji i 21 mieszanin chemicznych oraz 12
mieszanin nie skalsyfikowanych jako niebezpieczne, nie posiadali kart charakterystyki
zgodnych z rozporządzeniem REACH,
 przekazują dostawcom (producentom i dystrybutorom) informacje o swoich zastosowaniach
i zbierają informacje o zastosowaniach odbiorców.
Podsumowanie
W procesach pracy stosowane są niebezpieczne substancje i mieszaniny chemiczne, których
całkowita eliminacja nie jest możliwa. Na stanowiskach pracy występuje ryzyko narażenia
zawodowego, wywołane stężeniem czynników szkodliwych oraz występuje narażenie złożone,
narażające pracowników przez wiele niebezpiecznych substancji i mieszanin chemicznych.
W celu zmniejszenia narażenia pracowników na nadmierne stężenie czynników szkodliwych
dla zdrowia, wielu pracodawców podjęło różnorakie działania eliminujące lub ograniczające
zagrożenia, np.:
 pomieszczenia produkcyjne pralni i magazyny budowane były z założenia pod konkretny
charakter działalności,
 zapewniono odpowiednie warunki pracy w pomieszczeniach pralni poprzez wymaganą
temperaturę i wilgotność,
 w pomieszczeniach produkcyjnych i magazynowych pralni zapewniono prawidłowo
działającą specjalistyczną wentylację naturalną i mechaniczną nawiewno-wyciągową
uwzględniającą właściwości występujących czynników chemicznych,
 zapobieganie przenikaniu czynników chemicznych do innych pomieszczeń, poszczególne
stanowiska są od siebie odizolowane, a pomieszczenia produkcyjne znajdują się
w osobnych budynkach,
 zapewnienie odpowiednich pomieszczeń higieniczno-sanitarnych w celu spożywania
posiłków tylko w wyznaczonych miejscach i utrzymywania higieny osobistej pracowników,
 unowocześniany jest na bieżąco park maszynowy o nowe urządzenia i maszyny,
 regularne serwisowanie stosowanych w procesie prania maszyn i urządzeń oraz
monitoring ich stanu technicznego,
 ciągła eliminacja najbardziej szkodliwych czynników chemicznych,
 zmniejszana jest ilość niebezpiecznych substancji i mieszanin chemicznych poprzez
ograniczanie ich użycia,
 przeprowadza się regularne szkolenia w zakresie bhp i badania profilaktyczne
pracowników, zapoznaje z oceną ryzyka zawodowego oraz z pomiarami
i wynikami badań środowiskowych,
 stosuje się w miarę możliwości rotacje (przemienność) pracy pracowników na
stanowiskach pracy (pranie i czyszczenie, prasowanie, maglowanie),
 ogranicza się do minimum zatrudnienie przy czynnikach chemicznych,
 zapewnione jest pranie oraz ewentualna konserwacja, odkażanie i niszczenie zabrudzonej
i skażonej stosowanymi środkami chemicznymi środków ochrony indywidualnej oraz
odzieży ochronnej i roboczej.
Przeprowadzone kontrole wykazały jednak, że występujące nieprawidłowości dotyczyły
zagadnień ogólnych, jak również i problemów związanych z prowadzeniem dokumentacji
zakładowej (spisy, instrukcje, wykazy), magazynowaniem niebezpiecznych substancji
i mieszanin chemicznych (oznakowanie, instrukcje magazynowania) oraz brakiem aktualnych
i właściwych kart charakterystyki niebezpiecznych substancji i mieszanin chemicznych
zgodnych z rozporządzeniem REACH. Ze względu na to, że obecnie istotne znaczenie ma
63
OIP GDAŃSK
stosowana technologia (efektywność i nieuciążliwość dla środowiska), zdarza się, że sprawy
bezpieczeństwa i higieny pracy traktowane są marginalnie. W dwóch podmiotach działalność
związana ze stosowaniem chemikaliów była prowadzona jako część ogólnej działalności
kontrolowanego podmiotu.
Sytuacje związane z zagrożeniami związanymi ze stosowaniem substancji chemicznych
wynikają wciąż z braku pełnej wiedzy dotyczącej obowiązujących przepisów bezpieczeństwa
i higieny pracy.
Nieprawidłowości związane są także z nierzetelnym traktowaniem przez pracodawców i osoby
odpowiedzialne za stan bhp, własnych obowiązków w zakresie, w którym leży również ochrona
zdrowia i życia pracowników. Istotne znaczenie ma również fakt dopuszczania do lekceważenia
i nieprzestrzegania przepisów bhp pracy przez podległych im pracowników.
Również nie można pominąć sytuacji finansowej zakładów, wpływającej na kreowanie zasad
postępowania i organizacji pracy w zakładzie – co wiąże się w konsekwencji z możliwością
podejmowania działań wpływających na poprawę warunków bezpieczeństwa i higieny pracy.
Wynika stąd stała konieczność podnoszenia świadomości pracodawców, osób ich
reprezentujących i osób kierujących pracownikami pod kątem zapewnienia bezpieczeństwa
pracy osób uczestniczących w procesach technologicznych oraz zagrożeń na stanowiskach
pracy w tego typu zakładach i spełniania wymagań wskazanych w przepisach prawnych w tym
zakresie.
Widoczna jest jednak postępująca poprawa warunków bezpieczeństwa i higieny pracy
w zakładach zajmujących się usługami pralniczymi, w tym przy użyciu niebezpiecznych
substancji i mieszanin chemicznych. Często jest to związane z zaostrzanymi wymogami
klientów oraz w zakresie ochrony środowiska oraz innymi wymogami, co wymusza na
pracodawcach stosowanie nowszych i lepszych rozwiązań technologicznych, które w rezultacie
prowadzą do polepszenia warunków pracy w tym zakresie.
Na podstawie przeprowadzonych kontroli sformułowano następujące wnioski:
1. Celem rzeczywistego sprawdzenia wykonania wydanych środków prawnych wskazane
byłoby przeprowadzenie rekontroli.
2. Wskazane jest kontynuowanie kontroli stanu bezpieczeństwa i higieny pracy w zakresie
REACH w firmach różnych branż, zwłaszcza w takich, w których występuje bezpośredni
kontakt pracowników ze stosowanymi niebezpiecznymi chemikaliami.
3. Wskazane byłyby dalsze, wspólne (inspektorów pracy, urzędników innych organów –
Inspekcji Sanitarnej, Inspekcji Ochrony Środowiska, Państwowej Straży Pożarnej oraz
pracodawców i osób nadzorujących pracę) szkolenia, sympozja, spotkania robocze
w zakresie rozporządzenia REACH, w celu jednolitej interpretacji złożonych zagadnień
związanych z tym rozporządzeniem.
4. Istnieje potrzeba wzmocnienia współpracy z Biurem Do Spraw Substancji Chemicznych
i Państwową Inspekcją Sanitarną w zakresie informowania o stwierdzonych
nieprawidłowościach związanych z zagadnieniami rozporządzenia REACH.
5. W zakresie legislacyjnym celowym byłoby wprowadzenie odpowiedzialności
wykroczeniowej również w stosunku do podmiotów gospodarczych (producenci,
importerzy, dystrybutorzy, hurtownicy, dostawcy) za udokumentowane niedostarczenie
pracodawcom kart charakterystyki niebezpiecznych substancji i mieszanin chemicznych,
zgodnych z rozporządzeniem REACH.
64
OIP GDAŃSK
6. Równie ważnym byłoby uregulowanie w aktach prawnych sytuacji, z którą niejednokrotnie
inspektorzy pracy stykali się podczas kontroli, a mianowicie sytuacji ustalenia przez
pracodawcę braku konieczności przeprowadzania badań i pomiarów czynników
szkodliwych dla zdrowia, pomimo ich faktycznego występowania w środowisku pracy. Mało
precyzyjny jest bowiem przepis, na podstawie którego pracodawca przed przystąpieniem
do przeprowadzenia badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku
pracy dokonuje rozeznania procesów technologicznych i występujących w nich czynników
szkodliwych dla zdrowia w celu ich wytypowania do oznaczenia w środowisku pracy oraz
organizacji i sposobu wykonywania prac. Ważnym byłoby więc ustalenie procedur
umożliwiających zweryfikowanie powyższej sytuacji.
18. Kontrole dotyczące problematyki CLP
W zakresie realizowanego tematu przeprowadzono ogółem 14 kontroli u 13 pracodawców,
gdzie liczba pracujących ogółem wyniosła 183 osoby, w tym na podstawie umów cywilnoprawnych 18 osób. Zatrudnionych w ramach stosunku pracy było 156 pracowników, w tym 123
kobiety i 7 osób niepełnosprawnych. Przy wykonywaniu prac związanych bezpośrednio
z procesami technologicznymi dotyczącymi czynników chemicznych, zatrudniano łącznie 83
pracowników, w tym 80 kobiet.
Kontrolowane podmioty prowadziły działalność w zakresie różnych usług pralniczych.
Substancje i mieszaniny chemiczne, w tym niebezpieczne stosowane były w procesie prania
oraz podczas obsługi, konserwacji i czyszczenia maszyn.
Liczba kontrolowanych
zakładów, w których
stwierdzono
nieprawidłowości
Uwagi
Znajomość informacji
w zakresie obowiązywania
CLP
6
6 pracodawców nie zaznajomiło
pracowników z informacjami w zakresie
obowiązywania CLP, w tym
o nowym oznakowaniu substancji
i mieszanin zgodnie z CLP
Oznakowanie pojemników
i opakowań niebezpiecznych
substancji chemicznych
zgodnie z CLP
1
W 3 przypadkach stwierdzono owe
uchybienie u 1pracodawcy
Oznakowanie pojemników
i opakowań niebezpiecznych
mieszanin chemicznych
zgodnie z CLP
1
W 3 przypadkach stwierdzono owe
uchybienie u jednego pracodawcy
Uwzględnienie w karcie
charakterystyki substancji
niebezpiecznych oznakowania
CLP
1
Nie zapewniono dla 1 substancji
właściwej karty charakterystyki
uwzględniającej oznakowanie CLP
65
OIP GDAŃSK
Uwzględnienie w karcie
charakterystyki mieszanin
niebezpiecznych oznakowania
CLP
Uwzględnienie wymagań
dotyczących oznakowania
CLP
w dokumentacji zakładowej.
Nie zapewniono dla łącznie 14
mieszanin właściwych kart
charakterystyki uwzględniających
oznakowanie CLP
2
U 8 pracodawców brak było wymagań
dotyczących oznakowania zgodnie
z CLP pojemników oraz opakowań
niebezpiecznych substancji i mieszanin
chemicznych w programach
poszczególnych rodzajów szkoleń
z zakresu bezpieczeństwa i higieny
pracy (łącznie 16 dokumentów).
9
U 4 pracodawców nie uwzględniono ww.
wymagań dotyczących CLP
w instrukcjach bhp i dotyczących
procesów technologicznych
(łącznie 4 dokumenty).
Zastosowanych przez inspektorów środki prawne
W wyniku przeprowadzonych 14 kontroli inspektorzy pracy zastosowali 19 decyzji, w tym 7
decyzji ustnych zrealizowanych w trakcie kontroli. Liczba pracowników, których dotyczyły
wszystkie decyzje – 92.
Ponadto inspektorzy pracy wystosowali 2 wnioski w wystąpieniach. Liczba pracowników,
których dotyczyły wnioski – 6.
Podczas kontroli udzielono 27 porad prawnych, w tym 6 dotyczących legalności zatrudnienia
oraz 49 porad technicznych mających na celu wyjaśnienie wątpliwości pracodawców
w dziedzinie prawa pracy, w tym technicznego bezpieczeństwa pracy.
Wszystkie decyzje ustne zostały wykonane w czasie kontroli u pracodawców. Pozostałe 12
decyzji zostały wykonane, zgodnie z wyznaczonymi terminami.
Inspektorzy pracy podczas przeprowadzanych kontroli sprawdzili wykonanie łącznie 4 decyzji
nakazowych, wydanych uprzednio przez inspektorów pracy. Wszystkie decyzje nakazowe
zostały wykonane.
Zestawienie niektórych danych wymaganych przez Europejską Agencję Chemikaliów
(ECHA)
Zakres kontrolowanej tematyki
w ramach CLP
Liczba przeprowadzonych
kontroli
Liczba kontroli,
przepisu
Informowanie o zagrożeniu przy
pomocy oznakowania (Tytuł III CLP)
14
1
Opakowania (Tytuł IV CLP)
14
1
Inne obowiązki w ramach
rozporządzenia CLP
14
9
66
OIP GDAŃSK
Kontrole tematyki CLP
spowodowane przez:
Liczba przeprowadzonych
kontroli
Liczba kontroli,
przepisu
a) zgłoszone skargi i problemy
0
0
b) incydenty i niebezpieczne
zdarzenia
0
0
c) nadzór (w ramach realizacji
tematu)
14
11
d) wyniki inspekcji/działania
następcze (rekontrole)
0
0
Kontrole tematyki CLP, które doprowadziły do:
Liczba przeprowadzonych kontroli
a) stwierdzenia braku naruszeń przepisów
3
b) wydania porady ustnej lub pisemnej
(porady i odpowiedzi pisemne)
14
c) zastosowanie formalnego egzekwowania przepisów
(środki prawne, z wyłączeniem postępowania sądowego)
11
d) wszczęcie postępowania sądowego
0
Podsumowanie
W procesach pracy stosowane są niebezpieczne substancje i mieszaniny chemiczne, których
całkowita eliminacja nie jest możliwa. Na stanowiskach pracy występuje ryzyko narażenia
zawodowego, wywołane stężeniem czynników szkodliwych oraz występuje narażenie złożone,
narażające pracowników przez wiele niebezpiecznych substancji i mieszanin chemicznych.
W celu zmniejszenia narażenia pracowników na nadmierne stężenie czynników szkodliwych
dla zdrowia, wielu pracodawców podjęło różnorakie działania eliminujące lub ograniczające
zagrożenia, np.:
 pomieszczenia produkcyjne pralni i magazyny budowane były z założenia pod konkretny
charakter działalności,
 zapewniono odpowiednie warunki pracy w pomieszczeniach produkcyjnych pralni poprzez
wymaganą temperaturę i wilgotność,
 w pomieszczeniach produkcyjnych pralni i magazynowych zapewniono prawidłowo
działającą specjalistyczną wentylację naturalną i mechaniczną nawiewno-wyciągową
uwzględniającą właściwości występujących czynników chemicznych.
Przeprowadzone kontrole wykazały, że w 3 podmiotach nie stwierdzono naruszeń przepisów
rozporządzenia CLP.
W pozostałych zakładach występujące nieprawidłowości dotyczyły zagadnień ogólnych, jak
i problemów związanych z prowadzeniem dokumentacji zakładowej (instrukcje, programy
szkoleń), magazynowaniem niebezpiecznych substancji i mieszanin chemicznych
(oznakowanie, instrukcje magazynowania) oraz brakiem aktualnych i właściwych kart
charakterystyki niebezpiecznych substancji i mieszanin chemicznych, uwzględniających
oznakowanie CLP.
67
OIP GDAŃSK
Ze względu na to, że obecnie istotne znaczenie ma stosowana technologia zdarza się, że
sprawy bezpieczeństwa i higieny pracy traktowane są marginalnie. W dwóch podmiotach
działalność związana ze stosowaniem chemikaliów była prowadzona jako część ogólnej
działalności kontrolowanego podmiotu. Z uwagi na powyższe, sprawy związane
z bezpieczeństwem i higieną pracy przy tych zagadnieniach nie stanowiły jedynego
i centralnego zainteresowania pracodawcy oraz służb wewnątrzzakładowych.
Nieprawidłowości związane są także z nierzetelnym traktowaniem przez pracodawców i osoby
odpowiedzialne za stan bhp, własnych obowiązków w zakresie, w którym leży również ochrona
zdrowia i życia pracowników. Istotne znaczenie ma również fakt nieprzestrzegania przepisów
bezpieczeństwa i higieny pracy przez podległych im pracowników.
Widoczna jest postępująca poprawa warunków bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładach
zajmujących się usługami pralniczymi, w tym przy użyciu niebezpiecznych substancji
i mieszanin chemicznych.
Na podstawie przeprowadzonych kontroli sformułowano następujące wnioski:
1. Wskazane byłoby przeprowadzenie rekontroli celem sprawdzenia wykonywania wydanych
środków prawnych.
2. Istnieje potrzeba wzmocnienia współpracy z Biurem Do Spraw Substancji Chemicznych,
Państwową Inspekcją Sanitarną oraz innymi organami w zakresie informowania
o stwierdzonych nieprawidłowościach związanych z zagadnieniami rozporządzenia CLP.
3. Należy kontynuować szkolenia nt. CLP dla inspektorów pracy, w tym młodszych
inspektorów pracy z krótkim stażem pracy, z poszczególnych Okręgowych Inspektoratów
Pracy.
4. W zakresie legislacyjnym celowym byłoby wprowadzenie odpowiedzialności
(wykroczeniowej) w stosunku do podmiotów gospodarczych (producenci, importerzy,
dystrybutorzy, hurtownicy, dostawcy) za udokumentowane niedostarczanie pracodawcom
kart
charakterystyki
niebezpiecznych
substancji
i
mieszanin
chemicznych
uwzględniających oznakowanie CLP i brak ich aktualizacji.
19. Kontrole przestrzegania przepisów ustawy o produktach biobójczych
Celem kontroli przeprowadzonych przez inspektorów pracy w 2015 r. w ramach tematu nr
20 była ocena przestrzegania przez pracodawców przepisów Ustawy z dnia 13 września
2002 r. o produktach biobójczych (Dz. U. z 2015 r. poz. 242), obecnie - Dz. U. z 2015 r. poz.
1926. Kontrole dotyczyły stosowania, magazynowania, ochrony przed zagrożeniami
podczas używania produktów biobójczych oraz oceny prawidłowości oznakowania
opakowań.
W 2015 r. skontrolowano 25 zakładów pracy stosujących produkty biobójcze, a wśród nich:
zakłady przemysłu spożywczego (przetwarzanie oraz sprzedaż mięsa, ryb, owoców
i warzyw), studia fryzjerskie, gabinety stomatologiczne, weterynaryjne, obiekty posiadające
baseny, przedszkola i szkoły.
Ogólna liczba zatrudnionych w ramach stosunku pracy u kontrolowanych pracodawców
wynosiła 1.064 osoby. Przy pracach związanych ze stosowaniem produktów biobójczych
zatrudnionych było 152 pracowników.
68
OIP GDAŃSK
Badaniem w zakresie zgodności oznakowania środków biobójczych objęto 51 sztuk
produktu w 51 opakowaniach jednostkowych. Produkty biobójcze skontrolowane
w zakładach pracy stosowane są do mycia urządzeń i sprzętów, dezynfekcji pomieszczeń,
a także do uzdatnia wody.
Nieprawidłowości związane z kontrolą przestrzegania przepisów ustawy o produktach
biobójczych wykazano w 19 skontrolowanych podmiotach.
Liczba zakładów,
w których
stwierdzono
nieprawidłowości
Uwagi
3
Pracodawca nie udostępnił pracownikom
kart charakterystyki produktów
biobójczych
4
Pracodawca nie zapoznał pracowników
stosujących produkt biobójczy z ich kartą
charakterystyki
1
Nieaktualne karty charakterystyk
produktów biobójczych
Instrukcje postępowania
z produktami biobójczymi
16
Pracodawca nie opracował i nie
udostępnił instrukcji bezpiecznego
postępowania z produktami biobójczymi
Środki ochrony indywidualnej i ich
dobór
1
Niewłaściwy dobór środków ochrony
indywidualnej
Oznakowanie opakowania
produktów biobójczych
3
Brak na etykiecie wymaganych
informacji
Karty charakterystyki substancji
i mieszanin biobójczych
W wyniku przeprowadzonych kontroli u 25 pracodawców wydano 31 decyzji i skierowano
jedno wystąpienie, zawierające jeden wniosek. W związku z wykroczeniami zastosowano
ponadto jeden mandat karny w wysokości 1100 zł i 2 środki oddziaływania wychowawczego.
W wyniku stwierdzonych nieprawidłowości dotyczących braku niezbędnych informacji
umieszczonych na opakowaniach produktów biobójczych, poinformowano Państwową
Powiatową Inspekcję Sanitarną w Warszawie.
W trakcie kontroli przekazano również materiały szkoleniowo-dydaktyczne w zakresie
bezpieczeństwa i higieny pracy, wydawane przez Państwową Inspekcję Pracy oraz
przekazano informacje w zakresie możliwości korzystania z informatorów w zakresie prawa
pracy dostępnych na stronie internetowej PIP.
Podsumowanie
Wyniki przeprowadzonych kontroli w 2015 r., w trakcie których w 19 zakładach pracy na 25
skontrolowanych, stwierdzono nieprawidłowości związane z tematem dotyczącym
przestrzegania przepisów ustawy o produktach biobójczych, nasuwają wniosek
o konieczności kontynuowania kontroli w przedmiotowym zakresie.
69
OIP GDAŃSK
Kontrole w 2015 r. wykazały, że występujące nieprawidłowości dotyczyły przede wszystkim
zagadnień ogólnych, związanych z bezpieczeństwem i higieną pracy w związku ze
stosowaniem produktów biobójczych.
W 16 zakładach pracy pracodawcy nie zapewnili pracownikom instrukcji bezpiecznego
postępowania z produktami biobójczymi, stosowanymi w procesach pracy. Pracodawcy
uważają, iż dokument ten jest zbędny i jest tylko powieleniem informacji zawartych
w kartach charakterystyki chemikaliów, bądź wiadomości umieszczonych na oznakowaniu
opakowań produktów chemicznych.
Brak stosownej wiedzy pracodawców spowodował, iż w 3 zakładach pracy nie zapewniono
pracownikom stosującym produkty biobójcze ich kart charakterystyki, natomiast 4 zakładach
pracy nie zapoznano pracowników z zagrożeniami, opisanymi w kartach charakterystyki.
Kontrole wykazały, iż pracodawcy wykazali większą dbałość o pracowników w kwestii
doboru odpowiedniej odzieży i obuwia roboczego. W żadnym zakładzie pracy nie
stwierdzono nieprawidłowości w tym zakresie. W jednym zakładzie pracy pracodawca na
skutek tego, iż nie przywiązywał wagi do informacji zawartych w kartach charakterystyki oraz
na opakowaniach biobójczych, nie wyposażył pracowników w środki ochrony indywidualnej,
niezbędne przy stosowaniu środków biobójczych.
Żadna z weryfikowanych kart charakterystyki niebezpiecznych produktów biobójczych (na
50 kontrolowanych) nie była wadliwa. Powyższa sytuacja związana jest ze wzmożonym
nadzorem nad obrotem produktami biobójczymi zarówno Państwowej Inspekcji Pracy, jak
również Państwowej Inspekcji Sanitarnej oraz Inspekcji Handlowej. Z pewnością kontrole
przestrzegania przepisów ustawy o produktach biobójczych w zakładach pracy w 2015 r.
przyczyniły się do podniesienia wiedzy pracodawców na temat bezpieczeństwa przy
stosowaniu produktów biobójczych.
W związku z powyższym, nasuwają się wnioski dotyczące:
 kontynuowania działań kontrolnych w zakładach, w których stosuje się produkty
biobójcze, zwłaszcza w zakładach pracy, które nie były kontrolowane,
 podjęcia działań mających na celu zwiększenie wiedzy pracodawców z zagadnień
ogólnych związanych z bezpieczeństwem i higieną pracy, w związku ze
stosowaniem produktów biobójczych,
 prowadzenia dalszej współpracy z Państwową Inspekcją Sanitarną.
20. Kontrole dotyczące przestrzegania przepisów ustawy o organizmach
genetycznie zmodyfikowanych – zamknięte użycie GMO
W związku z realizacją zadań wynikających z tematu „Przestrzeganie przepisów ustawy
o organizmach genetycznie zmodyfikowanych – zamknięte użycie GMO” w 2015 roku
przeprowadzono jedną kontrolę. Pracodawca posiadał decyzję Ministra Środowiska z 2010
roku, zezwalającą na zamknięte użycie organizmów genetycznie zmodyfikowanych,
zaliczonych do I kategorii zagrożenia. W powyższym temacie zakład był ostatnio
kontrolowany w 2010 r. Bezpośrednio przy pracach związanych z zamkniętym użyciem
GMO zatrudniona była 1 osoba.
70
OIP GDAŃSK
Podczas przeprowadzonej kontroli u pracodawcy nie stwierdzono nieprawidłowości
w zakresie przestrzegania prawa pracy i przepisów ustawy o organizmach genetycznie
zmodyfikowanych. W związku z brakiem naruszeń prawa nie wydano środków prawnych.
W ramach realizacji tematu skontrolowano szczegółowo zagadnienia dotyczące m.in.:
przestrzegania przepisów dotyczących profilaktycznych badań lekarskich, szkoleń bhp,
oceny ryzyka zawodowego, badań i pomiarów czynników szkodliwych, przydzielania
środków odzież roboczej i środków ochrony oraz przepisów w zakresie spełniania wymogów
bezpieczeństwa i higieny pracy przez obiekty i pomieszczenia pracy. W trakcie kontroli nie
stwierdzono naruszeń przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy. Zdaniem inspektora pracy
dobre warunki pracy i przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa higieny pracy wynikały
z rodzaju działalności pracodawcy, który posiada duże doświadczenie w zakresie dobrej
organizacji pracy, w tym w stosowaniu i wdrażaniu zasad „dobrej praktyki laboratoryjnej”,
wynikających ze specyfiki prowadzonych zadań. W kontrolowanym zakładzie wdrożono
zintegrowany system zarządzania jakością, który odgrywa istotną rolę i ma wpływ na poziom
stosowanych rozwiązań systemowych, a także na stan bezpieczeństwa i higieny pracy.
21. Kontrole w celu ograniczenia zagrożeń związanych z nanomateriałami –
rekontrole w zakładach kontrolowanych w 2014 roku
W Okręgowym Inspektoracie Pracy w Gdańsku rekontrole dotyczące ograniczenia zagrożeń
związanych z nanomateriałami, przeprowadzono w 2 podmiotach gospodarczych.
W rekontrolowanych zakładach w 2014 r. wydano jedną decyzję w formie pisemnej,
natomiast w 2015 r. skierowano jeden wniosek w wystąpieniu (spoza tematu).
Kontrole wykazały, iż środki prawne zostały wykonane.
Działania kontrolne przeprowadzane w ramach programu prewencyjno-kontrolnego
w zakładach pracy z pewnością poszerzyły wiedzę pracodawców i pracowników
o sposobach zapobiegania lub ograniczania skutków zagrożenia związanego
z nanomateriałami. Pozytywnie należy ocenić fakt, iż zakłady pracy wykorzystujące
nanomateriały, pomimo braku szczegółowych uregulowań prawnych w tej dziedzinie, podjęły
działania mające na celu poprawę bezpieczeństwa swoich pracowników i przestrzegały
zasady ostrożnego zarządzania ryzykiem, dobierając środki zapobiegawcze.
Z uwagi na fakt, że obecnie brak jest powszechnie akceptowanych metod oceny ryzyka
zawodowego związanego z narażeniem na nanomateriały, których podstawą są dane
pomiarowe oraz wartości dopuszczalne w odniesieniu do nanocząstek, a także brak jest
znajomości efektów oddziaływania „nano” na organizm człowieka, nie jest możliwe na
obecnym etapie dokonanie rzetelnej oceny ryzyka zawodowego przy stosowaniu
nanoproduktów.
W trakcie kontroli przekazano materiały szkoleniowo-dydaktyczne w zakresie
bezpieczeństwa i higieny pracy, wydawane przez Państwową Inspekcję Pracy oraz
przekazano informacje w zakresie możliwości korzystania z informatorów w zakresie prawa
pracy dostępnych na stronie internetowej PIP.
71
OIP GDAŃSK
Kontrole dotyczące ograniczenia zagrożeń związanych z nanomatariałam wykazały, iż
wiedza na temat oddziaływania nanomateriałów na organizm ludzki czy środowisko
naturalne jest nadal niewystarczająca, a ryzyko związane z brakiem kontroli nanotechnologii
jest w małym stopniu poznane. Brakuje systemów badania, oceny wpływu materiałów na
zdrowie ludzkie oraz ustalenia metodyki oceny poziomu ekspozycji na narażenie na
nanocząstki. Brak jest precyzyjnych, klarownych przepisów prawnych dotyczących
nanomateriałów. Dane dotyczące produkcji, obecności w środowisku oraz zagrożeń
związanych ze strony nanocząstek są fragmentaryczne, a ich uzupełnienie niezbędne do
oceny zagrożeń pochodzących od nanocząstek. Mimo wielu pożytecznych właściwości
nanomateriałów, nie dysponujemy dokładną wiedzą na temat zagrożeń dla zdrowia, jakie ze
sobą niosą. W opinii inspektora pracy należy również rozważyć potrzebę nadzorowania
stanu zdrowia pracowników potencjalnie narażonych na działanie nanocząstek podczas
procesów produkcyjnych. Jak również należy zwrócić uwagę na sposoby utylizacji
nanomateriałów, w zależności od ich ilości i stopnia zagrożenia dla ludzi i środowiska
naturalnego.
Wzrasta liczba firm wytwarzających lub stosujących nanoobiekty, jednakże należy mieć
świadomość, że liczba pracujących narażonych na nanocząstki jest o wiele większa, aniżeli
tylko zatrudnionych przy produkcji i użyciu nanomateriałów projektowanych. Nanocząstki
emitowane są również w odlewniach żeliwa, podczas spawania, wytapiania, zgrzewania,
wulkanizacji, lutowania oraz w trakcie innych procesów technologicznych wymagających
obróbki w wysokiej temperaturze. Do znacznej emisji nanocząstek dochodzi także podczas
niektórych operacji mechanicznych, takich jak: szlifowanie, cięcie, wiercenie, polerowanie.
Działania kontrolne w zakładach pracy w 2015 r. w celu ograniczenia zagrożeń związanych
z nanomateriałami potwierdzają, iż niezbędne jest:
- kontynuowanie kontroli w zakładach, w których wytwarza się, bada i stosuje
nanomateriały,
- rozszerzenie kontroli w zakładach pracy, w których występują nanocząstki pochodzenia
antropogenicznego, powstającego przypadkowo,
- podjęcie działań mających na celu zwiększenie wiedzy pracodawców z zagadnień
związanych z bezpieczeństwem i higieną pracy, w związku ze stosowaniem
nanocząstek, jak również występowaniem nanomateriałów pochodzących ze źródeł
przypadkowych,
- dalsza współpraca ze specjalistami w dziedzinie nanotechnologii.
22. Eliminowanie nieprawidłowości związanych z niewłaściwą organizacją
stanowisk pracy w strefach zagrożenia wybuchem
W zakresie realizowanego tematu przeprowadzono kontrole w 10 zakładach pracy,
w których pracowały ogółem 193 osoby, w ramach stosunku pracy zatrudnionych było
łącznie 159 pracowników, w tym 55 kobiet. W miejscach, w których istnieje możliwość
wystąpienia atmosfery wybuchowej zatrudnionych było łącznie 67 osób, w tym 36
pracowników. W ww. miejscach nie stwierdzono zatrudniania osób fizycznych wykonujących
pracę na innej podstawie niż stosunek pracy lub prowadzących działalność gospodarczą na
własny rachunek. W miejscach, w których istnieje możliwość wystąpienia atmosfery
72
OIP GDAŃSK
wybuchowej inspektorzy pracy nie stwierdzili zatrudnia studentów ani uczniów
odbywających zajęcia praktyczne. Jeden z dziesięciu kontrolowanych zakładów należał do
kategorii zakładów o dużym ryzyku wystąpienia poważnej awarii przemysłowej.
Kontrole przeprowadzone w ramach realizacji tematu wskazują na zróżnicowanie poziomu
przestrzegania przez kontrolowanych pracodawców przepisów bezpieczeństwa i higieny
pracy. Z dokonanych ustaleń wynika, że największe problemy z zapewnieniem
przestrzegania wymagań dla stanowisk pracy, na których może wystąpić atmosfera
wybuchowa, nadal sprawia poprawna realizacja wymagań dotyczących sporządzenia oceny
ryzyka związanego z możliwością wystąpienia w miejscach pracy atmosfery wybuchowej
oraz opracowania dokumentu zabezpieczenia przed wybuchem.
W większości zakładów stwierdzono brak lub nieodpowiednie oznakowanie miejsc wstępu
do przestrzeni, w których istnieje możliwość wystąpienia atmosfery wybuchowej w ilościach
zagrażających bezpieczeństwu i zdrowiu. W kontrolowanych zakładach inspektorzy pracy
stwierdzali również sporadycznie występowanie uchybień dotyczących: braku pisemnych
instrukcji na wykonywanie prac w przestrzeniach zagrożonych wybuchem, niewyposażenia
pracowników w odpowiednią odzież, tj. w wykonaniu z materiału, który nie powoduje
wyładowań elektrostatycznych, w wyniku których mogłoby nastąpić zainicjowanie wybuchu,
a także nieprawidłowości w zakresie poddawania pracowników wymaganym szkoleniom
okresowym w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy.
Wyniki przeprowadzonych kontroli wskazują, iż szereg stwierdzonych nieprawidłowości,
pomimo funkcjonowania od kilku już lat rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 8 lipca
2010 r. w sprawie minimalnych wymagań, dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy,
z możliwością wystąpienia w miejscu pracy atmosfery wybuchowej. (Dz.U. Nr.138, poz.
931), wynika nadal bardzo często z niedostatecznej znajomości obowiązujących przepisów
bezpieczeństwa i higieny pracy, odnośnie możliwości wystąpienia w miejscu pracy
atmosfery wybuchowej, ale też w dużej mierze z lekceważącego stosunku pracodawców lub
pracowników służby bhp do ww. zagadnień.
Należy zaznaczyć, że stale utrzymującym się pozytywnym zjawiskiem, pomimo
niedostatecznej znajomości przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, jest brak wypadków
przy pracy bezpośrednio związanych z zagadnieniami podejmowanymi podczas niniejszych
kontroli oraz że pracodawcy nie bagatelizowali stwierdzonych przez inspektorów pracy
nieprawidłowości i bezpośrednio po ich ujawnieniu podejmowali działania w celu ich
usunięcia.
Wnioski:
 Mając na uwadze stwierdzone nieprawidłowości, w szczególności nadal pojawiające się
problemy związane z opracowaniem dokumentu zabezpieczenia przed wybuchem,
oceną ryzyka związanego z możliwością wystąpienia w miejscach pracy atmosfery
wybuchowej, a także brak lub wadliwe oznakowanie stref zagrożenia wybuchem,
nasuwa się wniosek wskazujący na konieczność przeprowadzania szkoleń
doskonalących dla pracodawców i pracowników służby bhp przez Państwową Inspekcję
Pracy.
 Stwierdzone nieprawidłowości wskazują też na dalszą potrzebę upowszechniania
i pogłębiania wśród pracodawców i służb bhp, wiedzy dotyczącej stosowania materiałów
niebezpiecznych, ze szczególnym zwróceniem uwagi na ich właściwości pożarowowybuchowe.
73
OIP GDAŃSK
23. Ograniczenie zagrożeń środowiska pracy związanych z czynnikami
rakotwórczymi i mutagennymi
W 2015 r. w ramach realizacji tematu „Ograniczenie zagrożeń związanych z czynnikami
rakotwórczymi i mutagennymi” przeprowadzono 10 kontroli w 10 zakładach pracy, w których
pracowały łącznie 3.203 osoby, a zatrudnionych na podstawie umowy o pracę było 2.138
pracowników, w tym 349 kobiet i 30 pracowników młodocianych, a także 20 pracowników
niepełnosprawnych, 3 cudzoziemców oraz 77 osób zatrudnionych na podstawie umów
cywilnoprawnych.
Wszystkie 134 osoby pracujące (w tym 4 kobiety) w kontakcie z czynnikami rakotwórczymi
i mutagennym były zatrudnione na podstawie umów o pracę. Skontrolowano łącznie 11
substancji chemicznych, 5 mieszanin chemicznych, 2 procesy technologiczne związane
z narażeniem na działanie wielopierścieniowch węglowodorów aromatycznych, 1 proces
technologiczny związany z narażeniem na działanie pyłów, dymów i aerozoli tworzących się
podczas rafinacji niklu i jego związków, a także 2 prace związane z narażeniem na pył
drewna twardego.
Na podstawie analizy dokumentacji z przeprowadzonych kontroli należy stwierdzić, że
najwięcej nieprawidłowości dotyczyło prowadzenia samej dokumentacji, a nie warunków
pracy. Najwięcej nieprawidłowości w stosunku do liczby zbadanych przypadków stwierdzono
przy rejestrze prac, których wykonywanie powoduje konieczność pozostawania w kontakcie
z substancjami chemicznymi, ich mieszaninami, czynnikami lub procesami technologicznymi
o działaniu rakotwórczym i mutagennym. W dalszej kolejności nieprawidłowości dotyczyły
prowadzenia rejestru pracowników zatrudnionych przy pracach w kontakcie
z czynnikami rakotwórczymi lub mutagennymi. Następnie najwięcej nieprawidłowości
dotyczyło kart charakterystyki substancji i mieszanin niebezpiecznych.
Odnotowane wypadki w latach 2012 – 2014 nie były wypadkami związanymi z czynnikami
chemicznymi i pyłami.
Nie należy lekceważyć zagrożeń związanych z czynnikami rakotwórczymi i mutagennymi
obecnymi w środowisku pracy. Ważne jest uświadamianie pracownikom, w szczególności
podczas szkoleń bhp, jakie zagrożenia niesie ze sobą praca w kontakcie i narażeniu
z powyższymi czynnikami. Na 10 skontrolowanych pracodawców u 6 stwierdzono
nieuwzględnienie w programach szkoleń bhp zagadnień związanych z zagrożeniami
czynnikami rakotwórczymi i mutagennymi, co wskazuje, że spora część pracowników może
nie zdawać sobie sprawy ze wszystkich zagrożeń, występujących w środowisku pracy.
Mimo, że w kontrolowanych podmiotach nie pracowały osoby zatrudnione na innej
podstawie niż stosunek pracy ważnym jest, aby wprowadzić nowe regulacje w przepisach,
aby te osoby zostały również objęte ochroną prawną.
24. Ograniczenie zagrożeń zawodowych pracowników wykonujących roboty
torowe
W Okręgowym Inspektoracie Pracy w Gdańsku przeprowadzono 17 kontroli w tym temacie
w 17 podmiotach. Kontrolą objęto 155 pracujących, w tym 123 zatrudnionych w ramach
stosunku pracy.
Kontrole robót torowych prowadzone były na liniach kolejowych nr: 202,213, 226 oraz na linii
E 65/C-E Warszawa – Gdynia, obszar LCS Malbork.
74
OIP GDAŃSK
W wyniku przeprowadzonych kontroli wydano 4 decyzje, w tym 3 decyzje ustne, w tym
2 podlegające wykonaniu z art. 108 kpa. Łączna liczba pracowników, których dotyczyły
decyzje – 22 pracowników. Zastosowano również 2 wnioski w wystąpieniach, dotyczące 12
pracowników.
Przeprowadzone kontrole wykonywania robót torowych potwierdzają, że wykonawcy
posiadają odpowiednią znajomość zagrożeń oraz zasad i przepisów dotyczących
bezpieczeństwa i higieny pracy przy wykonywaniu prac na terenie kolejowym.
Podczas kontroli przeprowadzonych w 2015 r. stwierdzono, że nastąpiła znaczna poprawa
w zakresie bezpieczeństwa przy wykonywaniu prac torowych w stosunku do lat ubiegłych,
a szczególnie w stosunku do lat 2013 i 2014.
Stwierdzane nieprawidłowości wynikały z faktu realizowania prac krótkotrwałych na danym
odcinku, co przy braku ciągłych kontroli ze strony organów nadzoru nad warunkami pracy,
„umożliwiało” niezapewnienie właściwych warunków higieniczno-sanitarnych (zaplecza) dla
wykonujących pracę w terenie, a firmom wykonawczym przynosiło wymierne oszczędności
finansowe. Nieprawidłowości usuwano niezwłocznie.
Pozytywnym przykładem realizacji zadań koordynatora ds. bhp oraz respektowania przez
wykonawców przestrzegania przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy w zakresie
wykonywania robót torowych są działania podjęte na linii kolejowej nr 226 Pruszcz Gdański Gdańsk Port Północny, gdzie każdy z wykonujących prace na terenie zadania został
w sposób udokumentowany zapoznany z zagrożeniami na terenie kolejowym przy
wykonywaniu prac na wskazanym odcinku, a po tym przeszkoleniu każdy pracownik
wykonawcy otrzymywał przepustkę w formie nalepki informacyjnej umieszczanej na hełmie
ochronnym z numerem identyfikacyjnym przepustki bhp dla LK-226. Podobne oznakowanie
stosowano do maszyn i sprzętu wjeżdżającego na teren budowy - wykonywanych prac.
Współpraca z Urzędem Transportu Kolejowego
Podczas spotkania roboczego inspektora pracy koordynującego przedmiotowy temat w dniu
7 października 2015 r. w siedzibie Oddziału Terenowego Urzędu Transportu Kolejowego
w Gdańsku z Dyrektorem Oddziału UTK omówiono zasady i zakres przeprowadzenia
wspólnych kontroli wykonywania robót torowych w roku bieżącym i latach następnych.
W październiku 2015 r. przeprowadzono kontrole wykonywania robót torowych na linii
kolejowej nr 226: Pruszcz Gdański - Gdańsk Port Północny. Kontrole dotyczyły
bezpieczeństwa wykonywania prac. O ustaleniach dokonywanych w czasie kontroli
informowano się wzajemnie w czasie ich trwania. Podczas kontroli obecni byli
przedstawiciele inwestora - Centrum Realizacji Inwestycji PKP PLK SA oraz PKP PLK SA
Zakładu Linii Kolejowych w Gdyni, a także koordynator ds. bhp głównego wykonawcy prac.
W czasie tych kontroli nie stwierdzono nieprawidłowości w zakresie wykonywania prac.
Przedłożone dokumenty z kontroli wcześniej przeprowadzanych przez przedstawicieli
Zakładu Linii Kolejowych w Gdyni potwierdzały jednak, że naruszenia przepisów bhp
występowały.
Wnioski
W kolejnych latach należy w dalszym ciągu prowadzić kontrole wykonywania robót
torowych, przy czym nadal konieczne jest wykorzystanie szczegółowych, pozyskanych od
zarządcy linii kolejowych, informacji dotyczących inwestorów, wszystkich wykonawców,
podwykonawców i precyzyjnego określenia miejsca wykonywania tych prac.
Powtarzającym się wnioskiem jest potrzeba kontynuowania wspólnych ogólnopolskich
spotkań szkoleniowych w zakresie bezpiecznego wykonywania robót torowych, z udziałem
75
OIP GDAŃSK
przedstawicieli Urzędu Transportu Kolejowego oraz utrzymanie i rozwinięcie współpracy
z terenowymi oddziałami UTK i inwestora (PKP SA, zakładami Polskich Linii Kolejowych).
25. Egzekwowanie przestrzegania przepisów bhp przy wykonywaniu prac
w leśnictwie związanych z pozyskiwaniem i zrywką drewna
Charakterystyka kontrolowanych Zakładów Usług Leśnych
W ramach realizacji tematu „Egzekwowanie przestrzegania przepisów bezpieczeństwa
i higieny pracy przy wykonywaniu prac w leśnictwie związanych z pozyskiwaniem i zrywką
drewna” w OIP Gdańsk w 2015 r. przeprowadzono 20 kontroli u 20 pracodawców.
Wybór zakładów do kontroli oparto o charakter świadczonych usług. Typowano
pracodawców zajmujących się pozyskiwaniem drewna, tj. wykonywaniem prac szczególnie
niebezpiecznych, stwarzających największe zagrożenia wypadkowe. W wyborze zakładów
do kontroli brano pod uwagę statystyki wypadków, a także wyniki kontroli z poprzednich lat.
Brano pod uwagę okres i charakter prowadzenia działalności. Typowano zakłady nowo
powstałe, niekontrolowane przez PIP oraz zakłady świadczące usługi w ramach
podwykonawstwa.
Przedsiębiorcy wykonywali usługi na terenie 16 nadleśnictw. Temat realizowano
w 20 zakładach świadczących usługi na podstawie umów, zawartych (indywidualnie lub
w ramach konsorcjów) bezpośrednio z nadleśnictwami oraz przeprowadzono kontrole
sposobu wykonywania pozyskiwania drewna przez podwykonawców.
W 2015 r w ramach tematu nie kontrolowano nadleśnictw. Jednostki te, nie zajmują się
pozyskiwaniem drewna we własnym zakresie.
Zakres przedmiotowy prowadzonej działalności przez kontrolowane zakłady obejmuje prace
związane z pozyskiwaniem drewna - ścinką i zrywką oraz gospodarką leśną w zakresie
sadzenia, czyszczenia i koszenia. Poszczególne podmioty gospodarcze wykonują prace na
rzecz właściwych miejscowo nadleśnictw. Z uwagi na rozległość terenu działania, szatę
roślinną i wyposażenie sprzętowe poszczególnych podmiotów tworzone są konsorcja
zrzeszające po 2 – 3 podmioty lub prace zlecane są podwykonawcom.
Dwanaście kontroli przeprowadzono w zakładach zatrudniających do 9 pracowników, sześć
kontroli przeprowadzono w zakładach zatrudniającym od 10 do 49 pracowników. W trakcie
kontroli stwierdzono zatrudnianie 4 kobiet na stanowiskach pracowników administracyjnych.
Kontrole przeprowadzane były w obecności miejscowego leśniczego lub przedstawiciela
nadleśnictwa. W czasie kontroli wykonywano prace pielęgnacyjne, prace związane ze
ścinką drzew, okrzesywaniem, zrywką cięciem i układaniem drewna w stosy. Prace
wykonywane były przy użyciu pilarek spalinowych, ciągników zrywkowych i narzędzi
ręcznych.
Dominującą formą zatrudnienia stosowaną w kontrolowanych zakładach był stosunek pracy,
uzupełniany tylko w dwóch zakładach stosowaniem umów cywilnoprawnych zawartych
z 2 osobami, uzupełniany także zlecaniem prac podwykonawcom, tj. właścicielom
jednoosobowych podmiotów gospodarczych, wykonujących prace w ramach
„samozatrudnienia”. W 2015 r. utrzymana została tendencja, polegająca na zmniejszeniu
łącznego udziału procentowego wykonywania prac z wykorzystaniem pracowników
zatrudnionych na podstawie umów cywilnoprawnych, na rzecz wzrostu liczby osób
76
OIP GDAŃSK
zatrudnianych na podstawie umów o pracę (stosunek pracy). Zdecydowana większość
przedsiębiorców stosuje zatrudnianie pracowników na podstawie stosunku pracy.
Występujące braki kadrowe uzupełniane są umowami cywilnoprawnymi. Pracodawcy,
kierując się wynikiem ekonomicznym, unikają zatrudniania większej liczby pracowników, co
poprawia bieżącą kondycję finansową, jednak często ogranicza możliwość płynnego
wykonania zlecanych zadań. Umowy cywilnoprawne, uznawane są za tańszą formę
zatrudnienia, ułatwiającą szybkie wykonanie zwłaszcza dużych zadań, z krótkim terminem
na ich realizację.
W 20 kontrolowanych zakładach prace wykonywało 232 osób: 14 właścicieli ZUL i 218
osoby, wykonujące prace na ich rzecz, w tym:
 193 pracowników zatrudnionych na podstawie stosunku pracy,
 2 osób pracujących w ramach umów cywilnoprawnych,
 23 osób pracujących jako podwykonawcy jednoosobowi.
W 4 zakładach zatrudniano 4 kobiety w ramach stosunku pracy, które nie pracowały przy
pozyskiwania drewna, lecz przy innych pracach.
W czasie kontroli nie stwierdzono przypadków zatrudniania pracowników młodocianych,
stwierdzono zatrudnianie 1 osoby z umiarkowanym stopniem niepełnosprawności, po raz
pierwszy stwierdzono zatrudnienie 2 cudzoziemców.
Struktura organizacyjna ZUL ze względu na stosowane podstawy świadczenia pracy:
 wyłącznie umowy o pracę - 15 zakładów (75% kontrolowanych),
 umowy o pracę i umowy cywilnoprawne – 2 zakłady (10% kontrolowanych).
 umowy o pracę i zlecanie prac podwykonawcom - 3 zakłady (15% kontrolowanych).
Powyższa struktura organizacyjna kontrolowanych ZUL odzwierciedla tendencje panujące
aktualnie w zakładach, wykonujących usługi w poszczególnych nadleśnictwach, na terenie
OIP w Gdańsku. Generalnie, w większości są to zakłady małe, o niewielkim poziomie
zatrudnienia, bazujące na podstawowym sprzęcie typu: pilarki i ciągniki uniwersalne,
stosowane do zrywki wleczonej dłużyc lub zrywki surowca stosowego przyczepkami,
z ręcznym załadunkiem i rozładunkiem wałków. Ich właściciele świadczą usługi na terenie
jednego nadleśnictwa, najczęściej w jednym lub dwóch leśnictwach. Jedynie sporadycznie
właściciele ZUL podejmują decyzję o wykonywaniu usług na terenie więcej niż jednego
nadleśnictwa.
Zauważalne jest ciągłe zwiększenie zainteresowania właścicieli ZUL zakupem maszyn
i urządzeń specjalistycznych: przyczepek zrywkowych z mechanicznym załadunkiem.
Inwestycja w specjalistyczny sprzęt znacząco zwiększa wydajność pracy, zwłaszcza
w sytuacji konieczności szybkiego wykonania dużego zlecenia. Wymuszone jest to ponadto
coraz większymi trudnościami w znalezieniu odpowiedniej liczby wydajnych,
wykwalifikowanych pracowników, umożliwiających realizację zadań.
Stwierdzone nieprawidłowości
Stwierdzone nieprawidłowości dotyczyły przykładowo:
 realizacji zadań służby bhp,
 braku szkoleń okresowych z bhp i uchybień w tym zakresie,
 braku lub nieprawidłowych wstępnych profilaktycznych badań lekarskich,
 nieprawidłowych okresowych profilaktycznych badań lekarskich,
 oceny ryzyka zawodowego,
 niewydawania pracownikom środków ochrony indywidualnej,
 nieustalenia zasad przyznawania pracownikom odzieży roboczej lub nieprawidłowości
77
OIP GDAŃSK
w już opracowanych zasadach,
 niestosowania środków ochrony kończyn dolnych czy nieprawidłowego używania
środków ochrony indywidualnej,
 niekierowania pracowników na szczepienia ochronne przeciwko KZM i na badania
przesiewowe w kierunku boreliozy,
 braku instrukcji bezpiecznego wykonywania prac w lesie,
 uchybień w zakresie oznakowania obszarów prowadzenia prac wymaganymi tablicami
ostrzegawczymi,
 uchybień w zakresie przygotowania surowca drzewnego do wywozu.
 braku wykazu prac szczególnie niebezpiecznych.
 braku okresowych kontroli eksploatowanych maszyn i instrukcji bhp,
 braku prawidłowo funkcjonującego systemu pierwszej pomocy przedlekarskiej.
Można powiedzieć, że powyższe uchybienia są typowymi problemami, jakie nadal występują
w tej działalności i wymagają dalszych, intensywnych i konsekwentnych działań kontrolnych
ze strony inspektorów pracy. Tym bardziej, że w znacznym stopniu nieprawidłowości te
wynikają ze złych nawyków pracowników, a brak skutecznego nadzoru pracodawców może
zaowocować zwiększeniem liczby groźnych wypadków przy pracy. Nadal istotnym
zagadnieniem wymagającym zainteresowania inspektorów pracy, jest coraz większe
wykorzystywanie urządzeń mechanicznych, wymagających kwalifikacji UDT i decyzji
zezwalających na ich użytkowanie. Zagadnienie to powinno być, więc nadal ujmowane, jako
priorytet, w planowanych działaniach inspektorów nadzorujących branżę leśną. Brak
koordynacji prac oraz uzgodnień dotyczących zasad współdziałania może nieść
za sobą nowe zagrożenia wynikające w organizacji tych prac. Powyższe tendencje wskazują
na potrzebę kontynuowania specjalistycznych kontroli przedsiębiorców zajmujących się
pozyskiwaniem drewna w lesie. Rozmiar, zakres oraz ciężar gatunkowy stwierdzonych
nieprawidłowości wymaga planowania dalszych działań w ramach nadzoru nad branżą,
zwłaszcza w związku z likwidacją w wyniku kontroli wielu bezpośrednich zagrożeń dla życia
lub zdrowia pracowników.
Po raz pierwszy nie stwierdzono przypadków braku wymaganych uprawnień
kwalifikacyjnych do obsługi pilarek, uprawnień do transportu drogowego, braku wymaganych
uprawnień kwalifikacyjnych poddozorowych.
W kontrolowanych podmiotach w latach 2013-2015 nie wydarzyły się ciężkie lub śmiertelne
wypadki przy pracy oraz nie zarejestrowano chorób zawodowych.
Zastosowane środki prawne
W przeprowadzonych kontrolach wydano ogółem 39 decyzji, w tym:
- 26 decyzji ustnych, które dotyczyły bezpiecznego wykonywania prac na powierzchni
roboczej.,
- 10 nakazów na piśmie, które zawierały 13 decyzji (z czego 7 podlegających wykonaniu
z art. 108 kpa).
Decyzje dotyczyły ogółem 99 pracowników.
Skierowano 10 wystąpień zawierających 19 wniosków dotyczących ogółem 90 pracowników
oraz zastosowano jeden środek oddziaływania wychowawczego w postaci pouczenia.
Udzielono 34 porad prawnych i 74 porad technicznych.
Wszystkie wydane decyzje ustne zostały wykonane. Decyzje nakazowe pisemne, których
wydano 13 są wykonane w terminach określonych w decyzjach – wykonano 8 decyzji. Na
podstawie art. 108 kpa wydano 7 decyzji, które zostały wykonane.
78
OIP GDAŃSK
Efekty przeprowadzonych działań kontrolnych
W wyniku przeprowadzonych kontroli inspektorzy pracy uregulowali wszystkie stwierdzone
nieprawidłowości środkami prawnymi. Zrealizowane nakazy i wystąpienia znacząco
przyczyniły się do poprawy stanu bezpieczeństwa prac przy pozyskiwaniu i zrywce drewna
oraz innych czynności związanych z pracami leśnymi. W trakcie kontroli inspektorzy pracy
przeprowadzali rozmowy uświadamiające pracodawcom potrzebę przestrzegania przepisów
bhp, zapewnienia bezpiecznych i higienicznych warunków pracy, prowadzenia szkoleń bhp,
badań lekarskich, konieczności stosowania środków ochrony indywidualnej oraz wydawania
pracownikom odzieży i obuwia roboczego. Kontrole znacząco przyczyniły się do
podniesienia poziomu dbałości o eksploatowany sprzęt (ciągniki zrywkowe, pilarki),
uświadomiły pracodawcom konieczność bezpiecznego mygłowania dłużyc, przygotowania
do transportu i zabezpieczenia (oznakowania) terenu robót w lesie. W trakcie kontroli
pracodawcy zakupili nową odzież roboczą i obuwie ze wzmacnianymi noskami, nowe hełmy
wyposażone w ochronniki słuchu i siatki ochronne.
Trzy kontrolowane firmy z Wierzchucina i Wejherowa spełniły wymagania umożliwiające
uczestniczenie w programie promocyjnym Państwowej Inspekcji Pracy „Zdobądź dyplom
PIP”.
Podsumowanie i wnioski pokontrolne
W trakcie kontroli zwracano także uwagę na działania podejmowane przez Administrację
Lasów Państwowych. Nadleśnictwa szczególny nacisk kładły na problem właściwego
szkolenia osób świadczących pracę. Realizowane są zajęcia szkoleniowe w zakresie
bezpiecznego prowadzenia prac w lesie, wykraczające poza ramy określone w m.in.
rozporządzeniu o szkoleniach bhp. Wynika to z przekonania ALP o konieczności
współuczestniczenia pracowników nadleśnictw w procesie minimalizacji zagrożeń
wypadkowych związanych z pracami przy pozyskaniu i zrywce drewna. Szkolenia takie
odbywają się w siedzibie nadleśnictwa zarówno dla służby leśnej jak i zaproszonych
usługobiorców wykonujących prace na rzecz nadleśnictwa.
Z przeprowadzonych kontroli w ramach realizowanego tematu, w porównaniu do lat
ubiegłych, wynika że zaznaczają się obszary, w których nastąpiła poprawa, dotyczy to m.in.:
- wyposażania pracowników w zgodną z wymogami odzież i obuwie robocze, zakup
środków ochrony indywidualnej z atestami, używanie narzędzi ręcznych do cięcia,
obalania i transportu drewna zgodnie z obowiązującymi przepisami,
- lepsze przygotowanie pracowników do pracy poprzez posiadanie odpowiednich
kwalifikacji i uprawnień, oraz prowadzenie profilaktycznej opieki lekarskiej,
- zaangażowanie pracowników nadleśnictw w poprawę bezpieczeństwa i higieny pracy
w lesie.
Przyjąć jednak należy, że poprawa w ww. zakresie wynika bardziej z czynników
zewnętrznych związanych z warunkami określanymi w przetargach na usługi niż
z ukierunkowanego i planowego zaangażowania pracodawców w proces poprawy warunków
pracy. Nadal stwierdzane są nieprawidłowości, bezpośrednio związane z zagrożeniem
zdrowia lub życia pracowników, występujące przy pracach leśnych. Część wykazanych
w kontrolach nieprawidłowości, zwłaszcza dotyczących zagadnień prawnej ochrony pracy,
nie wymaga znacznych nakładów finansowych, lecz niezbędnej wiedzy i świadomości
obowiązków, które dotyczą każdego pracodawcy, w tym prowadzącego działalność leśną.
Wskazanym jest kontynuowanie czynności kontrolno-nadzorczych przez inspektorów pracy,
ze względu na swoje znaczenie w dyscyplinowaniu pracodawców i powodowaniu przez to
podejmowania przez niech systematycznych działań przyczyniających się do wzrostu
79
OIP GDAŃSK
poziomu bezpieczeństwa pracy. Istotnym zagadnieniem wynikającym z przeprowadzonych
kontroli jest fakt, że nie wszyscy pracownicy przeszli badania przesiewowe w kierunku
boreliozy oraz nie zostali zaszczepieni przeciwko kleszczowemu zapaleniu opon
mózgowych. Pracownicy pracujący w lesie są grupą zawodową realnie narażoną na
choroby. Z danych statystycznych wynika, że w ich przypadku ryzyko zapadnięcia na
chorobę zawodową jest wyższe niż średnia dla wszystkich pracowników. W związku
z powyższym wskazane byłyby działania legislacyjne regulujące powyższy problem.
Jeśli chodzi o kompleksową ocenę stanu przestrzegania przepisów bhp to należy stwierdzić,
z następuje systematyczna poprawa w tym zakresie. Dotyczy to w szczególności zakładów
które były kontrolowane po raz kolejny.
Wyniki kontroli wskazują potrzebę konsekwentnego stosowania przewidzianych prawem
środków prawnych, w przypadku stwierdzania istotnych naruszeń przepisów bhp.
Na obecnym etapie organizacji większości pracodawców w ocenie inspektorów pracy
nie można mówić o niewiedzy. Systematyczne, przeprowadzane od kilku lat kontrole PIP
oraz organizowane w nadleśnictwach narady szkoleniowe powodują, że właściciele ZUL
świadomi są ciążących na nich obowiązków. Dotyczy to zwłaszcza powtarzających się
w kolejnych latach nieprawidłowości w zakresie egzekwowania wykonywania pracy
w wymaganych środkach ochrony indywidualnej. Niezbędne jest nasilenie działań
kontrolnych w zakresie zagadnień związanych z mechanizacją prac w leśnictwie, zwłaszcza
urządzeń podlegających dozorowi technicznemu. Wyniki kontroli oraz uzyskane efekty
wskazują na potrzebę kontynuowania kontroli specjalistycznych.
26.
Ograniczenie zagrożeń wypadkowych
jezdniowych z napędem silnikowym
przy
eksploatacji
wózków
A. W magazynach wielkopowierzchniowych
Na terenie województwa pomorskiego w ramach omawianego podtematu przeprowadzono
13 kontroli w 13 podmiotach. W kontrolowanych zakładach zatrudnionych było 1.285 osób,
w tym 1.265 pracowników, w tym 425 kobiet.
W wyniku przeprowadzonych kontroli wydano 34 decyzje, w tym 20 decyzji ustnych.
Wydane decyzje dotyczyły 469 pracowników.
W następstwie stwierdzonych nieprawidłowości zastosowano 2 środki wychowawcze.
Najwięcej stwierdzonych w wyniku kontroli nieprawidłowości, dotyczyło: kwalifikacji
do obsługi wózka (na 101 zbadanych stwierdzono w 9 przypadkach brak kwalifikacji oraz
3 uchybienia w tym zakresie), szkoleń w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy
(na 89 zbadanych stwierdzono w 5 przypadkach brak szkolenia wstępnego oraz
13 uchybień, a w zakresie okresowego szkolenia na 86 zbadanych w 5 przypadkach
stwierdzono brak szkolenia). Kontrole w zakresie szkoleń w dziedzinie bezpieczeństwa
i higieny pracy wykazały ponadto nieprawidłowości polegające na niedostosowaniu
programów szkolenia wstępnego stanowiskowego oraz okresowego do rodzaju i warunków
pracy wykonywanej na stanowisku związanym w obsługą wózka jezdniowego z napędem
silnikowym. Wśród najczęściej występujących odnotowano również nieprawidłowości
80
OIP GDAŃSK
w zakresie: profilaktycznych badań lekarskich, oznakowania wózka podnośnikowego
wartością maksymalnego udźwigu, zabezpieczenia wózka przed możliwością uruchomienia
przez osoby nieupoważnione, instrukcji obsługi wózka, braku wstępnej kontroli wózka, braku
rejestru kontroli wózka.
Występowały też sporadycznie nieprawidłowości dotyczące nieustalenia zasad ruchu na
drogach wewnątrzzakładowych, braku instrukcji bezpiecznego wykonywania prac
w magazynie oraz zabezpieczenia regałów przed ich przewróceniem przez wózek.
Największa liczba nieprawidłowości dotycząca profilaktycznych badań lekarskich
występowała w 46,2% kontrolowanych podmiotach, w 38,5% podmiotach nieprawidłowości
dotyczyły szkoleń w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy, a w 30,8% podmiotach
uchybienia dotyczyły kwalifikacji do obsługi wózka.
Przeprowadzane kontrole nie wykazały istotnych nieprawidłowości skutkujących
wstrzymaniem prac lub skierowaniem pracowników do innych prac.
Przyczyną występujących nieprawidłowości był brak odpowiedniego bieżącego
i systematycznego nadzoru ze strony wewnątrzzakładowych służb, w tym służby bhp.
Podsumowanie
Objęcie zakładów pracy kontrolą w zakresie realizowanego tematu „Ograniczenie zagrożeń
wypadkowych przy eksploatacji wózków jezdniowych z napędem silnikowym w magazynach
wielkopowierzchniowych” przyniosło wymierne i rzeczywiste efekty. W wyniku wydanych
środków prawnych oraz ich realizacji przez kontrolowane podmioty w zakładach objętych
kontrolą stwierdzono znaczną poprawę stanu bezpieczeństwa i higieny pracy.
W kontrolowanych zakładach w latach 2013-2015 nie odnotowano ciężkich i śmiertelnych
wypadków przy pracy związanych z pracą przy użyciu wózka jezdniowego z napędem
silnikowym. Odnotowano jedynie 2 indywidualne wypadki powodujące czasową niezdolność
do pracy.
B. W pozostałych miejscach pracy
Na terenie województwa pomorskiego w ramach omawianego podtematu przeprowadzono
45 kontroli w 45 podmiotach. Liczba pracujących w kontrolowanych zakładach wynosiła
5.336, w tym 5.115 zatrudnionych w ramach stosunku pracy, w tym 1001 kobiet.
W wyniku przeprowadzonych kontroli wydano ogółem 104 decyzje, w tym 20 decyzji ustnych
i 84 decyzji na piśmie. Wydane decyzje dotyczyły – 1.544 pracowników.
W następstwie stwierdzonych nieprawidłowości nałożono 2 mandaty karne na kwotę łączną
2.500 zł i zastosowano 4 środki wychowawcze.
W wyniku przeprowadzonych kontroli największą liczbę nieprawidłowości odnotowano
w zakresie dotyczącym przygotowania do pracy, tj. profilaktycznych badań lekarskich,
wyposażenia pracowników w środki ochrony indywidualnej oraz odzież i obuwie robocze,
a także szkoleń w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy. W zakresie dotyczącym
użytkowanych w zakładzie wózków stwierdzono nieprawidłowości dotyczące: braku
oznakowania wózka zakazem przemieszczania osób, braku oznakowania wózka wartością
maksymalnego udźwigu, braku rejestru kontroli wózków. Stwierdzono także uchybienia
dotyczące nieustalenia w zakładzie zasad ruchu na drogach wewnątrzzakładowych, w tym
dopuszczalnych prędkości wózków oraz braku instrukcji bezpiecznego wykonywania prac
w magazynie.
81
OIP GDAŃSK
Przeprowadzane kontrole nie wykazały nieprawidłowości wymagających wstrzymania prac
lub skierowania pracowników do innych prac.
Przyczyną najczęściej stwierdzonych naruszeń prawa był brak odpowiedniego nadzoru
ze strony pracodawcy oraz wewnątrzzakładowej służby bhp.
Wypadki przy pracy - z udziałem wózka jezdniowego
W kontrolowanych zakładach w 2013 r. i 2014 r. nie było ciężkich i śmiertelnych wypadków
przy pracy związanych z pracą przy użyciu wózka jezdniowego z napędem silnikowym.
W roku 2015 odnotowano 2 wypadki zakwalifikowane jako lekkie oraz 1 wypadek ciężki.
W jednym z przedsiębiorstw uległ wypadkowi pracownik innego zakładu. Wypadek został
uznany za wypadek ciężki. Poszkodowany przechodząc środkiem hali został od tyłu
uderzony przez cofający wózek widłowy. Uderzenie spowodowało u poszkodowanego
zranienie lewej nogi i upadek na posadzkę. Wózek widłowy był w chwili wypadku
obsługiwany przez pracownika (operatora wózka) podmiotu kontrolowanego. Jak ustalono operator wózka podczas manewru cofania nie widział żadnej osoby z tyłu wózka na drodze
manewru, w wyniku czego uderzył tyłem wózka w poszkodowanego. Operator wózka nie
używał sygnału dźwiękowego podczas cofania. Manewr cofania wykonywał sam i nie
współpracował z inną osobą dla bezpiecznego wykonania tego manewru. Na terenie hali,
w której doszło do wypadku, droga transportowa oznakowana była w sposób niewidoczny.
Wyznaczona w bezpośrednim sąsiedztwie droga transportowa była w części zastawiona
płytami MDF. Ponadto wózek nie posiadał ważnej decyzji UDT.
Inne podjęte działania
 W wyniku kontroli stwierdzono, że użytkowane przez kontrolowanego wózki nie posiadają
decyzji UDT zezwalającej na ich eksploatację. W związku z powyższym inspektor pracy
poinformował Urząd Dozoru Technicznego.
 W wyniku innej kontroli stwierdzono, że użytkowany wózek jezdniowy z napędem
silnikowym nie posiada ważnej decyzji UDT zezwalającej na jego eksploatację.
W związku z powyższym inspektor pracy zawiadomił Prokuraturę o uzasadnionym
podejrzeniu popełnienia przestępstwa z art. 63 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 21 grudnia
2000 r. o dozorze technicznym.
Podsumowanie
Należy uznać, że podjęte przez inspektorów pracy działania, w postaci kierowanych
do kontrolowanych podmiotów środków prawnych nakazujących usunięcie stwierdzonych
nieprawidłowości, w dużej mierze doprowadziły do znacznej poprawy warunków pracy oraz
stanu bezpieczeństwa i higieny pracy w kontrolowanych zakładach.
Przeprowadzone kontrole w zakresie realizowanego tematu „Ograniczenie zagrożeń
wypadkowych przy eksploatacji wózków jezdniowych z napędem silnikowym –
w pozostałych miejscach pracy” przyniosły zadowalające efekty. Dokonana analiza
wykazała, że około 75% stwierdzonych przez inspektorów pracy nieprawidłowości zostało
wyeliminowanych w wyniku wydanych środków prawnych. Podjęte przez kontrolowane
podmioty działania w zakresie realizacji środków prawnych przyczyniły się do znacznej
poprawy stanu bezpieczeństwa i higieny pracy, a tym samym zmniejszono ryzyko
wystąpienia wypadku przy pracy związane z eksploatacją wózka jezdniowego z napędem
silnikowym.
82
OIP GDAŃSK
Wnioski
Obowiązujący stan prawny dla większości kontrolowanych pracodawców nadal pozostaje
niejasny w kwestii dotyczącej wymaganych od pracowników kwalifikacji do obsługi wózków
jezdniowych z napędem silnikowym.
Uprawnienia wydawane na podstawie § 4 ust. 2 rozporządzenia Ministra Gospodarki
z dnia 10 maja 2002 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy użytkowaniu wózków
jezdniowych z napędem silnikowym budzą szereg wątpliwości. W wielu przypadkach
pracodawcy przyjmują, że ukończenie szkolenia (kursu) na podstawie programu
opracowanego przez Ośrodek Szkolenia w Mysłowicach, jest równoznaczne z nabyciem
kwalifikacji operatora. Sugerują to nawet zaświadczenia wydawane przez ośrodki
szkoleniowe, które wpisują na zaświadczeniu „nabył kwalifikacje operatora wózka
z napędem silnikowym”.
Pracodawcy, zatrudniając osoby legitymujące się takim zaświadczeniami sądzą, że
pracownik posiada wymagane kwalifikacje operatora, tj. zgodnie z § 4 ust. 1 pkt 1 wyżej
wymienionego rozporządzenia. Natomiast część pracodawców orientując się, że ukończenie
kursu (szkolenia) nie jest równoznaczne z nabyciem kwalifikacji operatora wózka – wydaje
nowozatrudnionym zezwolenie na postawie § 4 ust. 1 pkt 2 wyżej wymienionego
rozporządzenia, pomijając przy tym zapis § 4 ust. 2 wyżej wymienionego rozporządzenia, że
„Zezwolenie, o którym mowa w ust. 1 pkt 2, może być wydane pracownikowi po ukończeniu,
z wynikiem pozytywnym, szkolenia dla kierowców wózków zorganizowanego przez
pracodawcę, według programu opracowanego lub zatwierdzonego przez jednostkę
organizacyjną wyznaczoną przez ministra właściwego do spraw gospodarki.” Interpretacja
powyższego przepisu jednoznacznie wskazuje, że wydanie imiennego zezwolenia możliwe
jest wtedy, gdy organizatorem szkolenia (kursu) jest pracodawca. Tym samym nie można
wydać zezwolenia w przypadku, gdy szkolenie to pracownik ukończył przed zatrudnieniem
w u danego pracodawcy, np. u poprzedniego pracodawcy. W takim przypadku pracownik
powinien ukończyć ponownie szkolenie u danego pracodawcy w wyniku, którego
pracodawca ten wyda mu imienne zezwolenie na kierowaniem wózkiem lub też pracownik
może złożyć egzamin w UDT w celu uzyskania kwalifikacji operatora wózka
podnośnikowego (bez konieczności przechodzenia kolejnego szkolenia).
Podsumowując, należy wskazać, że istnieje potrzeba usystematyzowania przepisów
dotyczących eksploatacji wózków jezdniowych z napędem silnikowym.
27. Ocena przestrzegania przepisów prawa pracy, w tym bezpieczeństwa
i higieny pracy, w jednostkach organizacyjnych pomocy społecznej
W 2015 roku inspektorzy pracy dokonali oceny przestrzegania przepisów prawa pracy,
w tym bezpieczeństwa i higieny pracy, w jednostkach organizacyjnych pomocy społecznej
na terenie województwa pomorskiego. Ocenę przeprowadzono na podstawie 11 kontroli,
przeprowadzonych u pracodawców, z których 8 należało do samorządowych jednostek
organizacyjnych. Kontrolowani pracodawcy zatrudniali ogółem 548 osób, w tym 51 osób
wykonywało pracę na podstawie umów cywilnoprawnych, 4 osoby posiadały zarejestrowaną
własną działalność gospodarczą, zaś 493 osoby były zatrudnione na podstawie stosunku
pracy. W grupie pracowników występowało 420 kobiet oraz 41 osób niepełnosprawnych.
83
OIP GDAŃSK
Pracodawcy, posiadający status samorządowych jednostek organizacyjnych zatrudniali
łącznie 391 osób, w tym 350 pracowników, zatrudnionych w ramach stosunku pracy.
W kontrolowanej grupie pracodawców wystąpiły 4 ośrodki pomocy społecznej oraz 7 domów
pomocy społecznej.
W trakcie czynności kontrolnych badaniem objęto 2 bloki zagadnień, mianowicie prawną
ochronę pracy oraz bezpieczeństwo i higienę pracy.
W części dotyczącej prawnej ochrony pracy ujęto takie zagadnienia, jak: stosunek pracy,
w tym nawiązywanie i rozwiązywanie umów o pracę, czas pracy, urlopy wypoczynkowe,
a także przestrzeganie przepisów o zatrudnianiu pracowników socjalnych. W tym zakresie
stwierdzone nieprawidłowości dotyczyły między innymi: sposobu prowadzenia akt
osobowych zatrudnionych pracowników, treści świadectw pracy, treści obowiązującego
u pracodawcy regulaminu pracy, sposobu ewidencjonowania czasu pracy, przekroczenia
dopuszczalnego dobowego wymiaru czasu pracy, zapewniania pracownikom 11 godzinnego
nieprzerwanego odpoczynku dobowego, udzielania pracownikom urlopów wypoczynkowych.
Nieprawidłowości dotyczące przestrzegania przepisów prawa pracy stwierdzono
u 10 kontrolowanych pracodawców. W celu ich wyeliminowania inspektorzy pracy skierowali
łącznie 18 wniosków w wystąpieniach, dotyczących łącznie 349 pracowników oraz
1 polecenie dotyczące 2 zatrudnionych pracowników. W 1 przypadku kontrolujący
zastosował środek oddziaływania wychowawczego w związku z popełnieniem wykroczenia.
Drugim blokiem kontrolowanych zagadnień była tematyka bezpieczeństwa i higieny pracy,
obejmująca swoim zakresem między innymi: przygotowanie pracowników do pracy (w tym
ocenę ryzyka zawodowego, wyposażenie pracowników w środki ochrony indywidualnej,
odzież i obuwie robocze, badania lekarskie profilaktyczne, szkolenia w dziedzinie
bezpieczeństwa i higieny pracy), obiekty budowlane, pomieszczenia pracy i higienicznosanitarne, urządzenia i instalacje elektroenergetyczne, stanowiska i procesy pracy, służba
bezpieczeństwa i higieny pracy. Na podkreślenie zasługuje ujęcie w zakresie kontroli
zagadnień szczególnych, dotyczących ograniczenia obciążenia układu mięśniowoszkieletowego osób, obsługujących pacjentów, np. w zakresie organizacji prac związanych
z transportem podopiecznych. Zbadano również występowanie w kontrolowanych
podmiotach wypadków przy pracy i chorób zawodowych, związanych z obciążeniem układu
mięśniowo-szkieletowego.
Wśród nieprawidłowości w zakresie przestrzegania przepisów bezpieczeństwa i higieny
pracy stwierdzono między innymi: brak wymaganych szkoleń w dziedzinie bezpieczeństwa
i higieny pracy w odniesieniu do 5 pracowników, dopuszczanie do pracy 2 pracowników,
którzy nie odbyli wstępnych badań lekarskich, brak udokumentowanej oceny ryzyka
zawodowego w odniesieniu do 1 stanowiska pracy, uszkodzony i nieoznakowany próg na
drodze komunikacyjnej, brak instrukcji dotyczącej prac związanych z podnoszeniem
i przenoszeniem chorych.
W kontrolowanych zakładach w latach 2012 – 2014 miał miejsce 1 wypadek przy pracy
(lekki), związany z obciążeniem układu mięśniowo-szkieletowego, nie odnotowano
natomiast zachorowań na wynikające z ww. przyczyn choroby zawodowe.
W związku z nieprawidłowościami, dotyczącymi bezpieczeństwa i higieny pracy, inspektorzy
pracy wydali łącznie 23 decyzje, dotyczące 160 pracowników. Ponadto skierowano
5 wniosków w wystąpieniach, dotyczących 60 pracowników. W odniesieniu do
stwierdzonego wykroczenia zastosowano środek oddziaływania wychowawczego.
84
OIP GDAŃSK
Przedstawione powyżej przykłady stwierdzonych nieprawidłowości oraz liczba wydanych
w związku z nimi środków prawnych, pozwalają na stwierdzenie, iż w skontrolowanych
jednostkach organizacyjnych pomocy społecznej nie występują rażące naruszenia
przepisów prawa pracy. Jako przyczyny zaistniałych nieprawidłowości wskazano: słabą
znajomość przepisów prawa pracy wśród osób kierujących pracownikami, niedostateczny
nadzór ze strony pracodawców nad podległych działami, sytuację ekonomiczną zmuszającą
do redukcji kosztów i dokonywania trudnych wyborów pomiędzy nakładami, poprawiającymi
warunki dla pacjentów, a tymi, które służą poprawie warunków pracy.
Wyniki kontroli wskazują na potrzebę działań prewencyjnych w jednostkach pomocy
społecznej, na przykład w zakresie szkoleń, skierowanych w szczególności do kierownictwa
średniego szczebla, dla wyeliminowania nieprawidłowości wynikających ze słabej
znajomości przepisów, np. o czasie pracy czy też o obowiązku pracodawcy dotyczącym
zapewnienia pracownikom odpowiednich instrukcji, w tym np. dotyczących prac związanych
z transportem podopiecznych, które niewątpliwie z racji obciążenia układu mięśniowoszkieletowego stanowią zagrożenie dla zdrowia pracowników. O konieczności uzupełniania
wiedzy w zakresie przepisów prawa pracy, w tym bezpieczeństwa i higieny pracy, świadczy
liczba udzielonych w trakcie kontroli porad. Podczas 11 kontroli inspektorzy pracy udzielili 27
porad z zakresu prawa pracy, w tym 3 porady z zakresu problemów dotyczących legalności
zatrudnienia oraz 25 porad z zakresu technicznego bezpieczeństwa pracy.
28. Ocena stanu bezpieczeństwa w zakresie organizacji pracy oraz
eksploatacji urządzeń elektroenergetycznych w zakładach przemysłu
maszynowego
Na terenie działania OIP Gdańsk wytypowano do kontroli zakłady przemysłu maszynowego
o następujących profilach produkcji: produkcja maszyn rolniczych, produkcja urządzeń dla
przemysłu okrętowego i wydobycia ropy naftowej, produkcja konstrukcji metalowych,
produkcja wytwornic pary, produkcja pojazdów samochodowych przeznaczonych do
przewozu towarów, produkcja szyb dla pojazdów samochodowych.
W kontrolowanych 6 zakładach zatrudnionych było ogółem 1.187 pracowników, w tym
w ramach stosunku pracy 1.184 (na podstawie umów cywilnoprawnych 3 osoby).
W wyniku kontroli inspektorzy pracy łącznie wydali 63 decyzje nakazowe, w tym
1 skierowania pracowników do innych prac, oraz skierowali 14 wniosków w wystąpieniach.
w stosunku do osób odpowiedzialnych za przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa
i higieny pracy nałożyli mandat karny w wysokości 1.000 zł oraz zastosowali 2 środki
Wydanymi decyzjami uregulowano nieprawidłowości np. z zakresu:
 oceny ryzyka zawodowego – 2 decyzje,
 instrukcji organizacji bezpiecznej pracy – 4 decyzje,
85
OIP GDAŃSK







instrukcji eksploatacyjno-ruchowych – 4 decyzje,
wykazu osób upoważnionych do koordynacji prac – 5 decyzji,
wykazu poleceniodawców – 5 decyzji,
wykazu osób upoważnionych do dopuszczeń do pracy – 5 decyzji,
wykazu prac szczególnie niebezpiecznych – 6 decyzji,
wystawiania i sporządzania pisemnych poleceń na pracę – 2 decyzje,
dopuszczenia do pracy bez wymaganych uprawnień kwalifikacyjnych w zakresie
pracy przy instalacjach elektroenergetycznych – 2 decyzje,
 dokumentacji związanej z prowadzeniem eksploatacji stacji (potwierdzanie zabiegów
eksploatacyjnych) – 2 decyzje,
 zapewnienia sprzętu ochronnego w stacji transformatorowej – 5 decyzji,
 braku oznakowania barwami lub znakami bezpieczeństwa miejsc, w których
występują zagrożenia dla pracowników – 2 decyzje,
 wykonywania pomiarów ochrony przeciwporażeniowej dla sieci i urządzeń
elektroenergetycznych pracujących na poziomie średnich napięć – 5 decyzji.
Wydanymi wnioskami regulowano nieprawidłowości z zakresu:
 uzupełnienia instrukcji organizacji bezpiecznej pracy oraz instrukcji ruchowej – 4
wnioski,
 prowadzenia dokumentacji z przeglądów stacji – 1 wniosek,
 gospodarki kluczami od stacji transformatorowych – 1 wniosek
 sporządzania i wydawania pisemnych poleceń na pracę – 3 wnioski,
 wykonywania prac szczególnie niebezpiecznych – 1 wniosek.
Przyczyny stwierdzonych naruszeń prawa
Stwierdzone nieprawidłowości związane są głównie z brakiem w zakładach osób
z wykształceniem elektrycznym, które miałyby w zakresie obowiązków zajmowanie się
eksploatacją stacji elektroenergetycznych. Zdarza się, że eksploatacją urządzeń i instalacji
elektroenergetycznych zajmują się osoby z uprawnieniami kwalifikacyjnymi, ale bez
wykształcenia o profilu elektroenergetycznym.
Natomiast, jeżeli w firmie zatrudnione są do eksploatacji osoby z zewnątrz „jako podmioty
gospodarze”, to osoby te mają za cel tylko utrzymać w ruchu stację, a mniej dbają
o przestrzeganie wszystkich wymagań dotyczących bezpiecznej eksploatacji.
Pracownicy nadzoru technicznego nie zapoznają się ze zmianami w przepisach.
Kierownictwo toleruje odstępstwa od stanów zgodnych z przepisami prawa. Związane to jest
głównie z nieznajomością przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy oraz lekceważeniem
zagrożeń. Należy dodać, iż w firmach główny nacisk położony jest na uzyskanie jak
najlepszego wyniku finansowego związanego z produkcją i sprzedażą.
Do dnia sporządzenia sprawozdania, według informacji, przekazanych na piśmie przez
pracodawców, wykonano wszystkie wydane decyzje.
Podsumowując wyniki ustaleń dokonanych w trakcie kontroli, należy stwierdzić, że
w kontrolowanych podmiotach występowały naruszenia przepisów bezpieczeństwa i higieny
pracy. Inspektorzy pracy w toku kontroli stwierdzili, iż zaniedbania pracodawców
występowały w sferze dokumentacji technicznych, nie było instrukcji organizacji bezpiecznej
pracy, nie opracowano wykazów poleceniodawców, osób upoważnionych do koordynowania
prac i dopuszczeń do pracy, nie opracowano wykazów prac szczególnie niebezpiecznych
86
OIP GDAŃSK
przy urządzeniach i instalacjach elektroenergetycznych, nie przeprowadzono pomiarów
skuteczności działania ochrony przeciwporażeniowej dla urządzeń i instalacji
elektroenergetycznych, nie było instrukcji ruchu i eksploatacji urządzeń energetycznych lub
nie były one aktualizowane, nie przeprowadzano przeglądów stacji transformatorowych.
W zakresie przygotowania pracowników do pracy stwierdzono, iż przy pracach
eksploatacyjnych przy urządzeniach i instalacjach elektroenergetycznych zatrudniane były
osoby bez wymaganych uprawnień kwalifikacyjnych dla stanowisk „eksploatacji”, a także
„dozoru”. W stacjach transformatorowo rozdzielczych nie zapewniono sprzętu ochronnego.
W zakresie bezpiecznej eksploatacji stwierdzono szereg nieprawidłowości z zakresu
niewłaściwej eksploatacji urządzeń i instalacji elektroenergetycznych rozdzielni
i instalacji. Między innymi w rozdzielniach składowano różne materiały produkcyjne
i pomocnicze, wydziałowe rozdzielnie niskiego napięcia nie były szczelnie osłonięte,
przełączniki i wyłączniki w rozdzielniach niskiego napięcia były uszkodzone i nie były
opisane, w rozdzielniach średniego i niskiego napięcia kanały kablowe nie były osłonięte,
niesprawne były instalacje oświetleniowe, gniazda elektryczne były uszkodzone.
Nie stosowano barw bezpieczeństwa do oznaczenia stref zagrożenia w stacjach
transformatorowych. W jednym zakładzie stwierdzono stosowanie bezpieczników
„naprawianych drutem”.
Czynnikiem utrudniającym pracodawcom działalność jest brak szczegółowych przepisów
w zakresie eksploatacji urządzeń i instalacji elektroenergetycznych.
Na podstawie ilości stwierdzonych nieprawidłowości i ich struktury należy ocenić, że
w kontrolowanych zakładach stan przestrzegania przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy
jest na podobnym poziomie. Właściwie we wszystkich zakładach były nieprawidłowości
dotyczące dokumentacji technicznej z zakresu organizacji bezpiecznej pracy, brak instrukcji,
pomiarów. W części zakładów stwierdzono zatrudnianie pracowników bez wymaganych
kwalifikacji. Były także przypadki braku wyposażenia w środki ochrony, jakie są wymagane
podczas pracy przy instalacjach i urządzeniach zasilanych napięciem powyżej 1 kV.
Można powiedzieć, iż w stosunku do liczby zatrudnionych pracowników, zakresu
i skali produkcji kontrolowanych podmiotów, stosunkowo mało stwierdzono nieprawidłowości
z zakresu eksploatacji urządzeń i instalacji elektroenergetycznych zasilanych napięciem do
1kV.
Z dużej liczby stwierdzonych nieprawidłowości wynika wniosek, iż w szczególności
pracodawcy oraz pracownicy nadzoru technicznego nie przywiązują właściwej uwagi do
przestrzegania przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Wpływ na występujące zaniedbania ma fakt, iż pracodawcy dążąc do osiągnięcia
maksymalnych zysków nie przywiązują należytej wagi do zagadnień związanych
z bezpieczeństwem przy eksploatacji urządzeń i instalacji elektroenergetycznych ponieważ
na pierwszym planie staje wysokość i wartość produkcji.
Należy podkreślić także bezsporny fakt, iż coraz mniej jest wykształconej i przygotowanej do
pracy kadry technicznej o profilu elektroenergetycznym. Związane to jest między innymi
z ograniczeniem szkolnictwa zawodowego.
Brak wiedzy pracodawców w zakresie eksploatacji urządzeń i instalacji średniego napięcia
wypływa także z tego, iż w przeszłości zakłady z sektora prywatnego nie miały swoich stacji
transformatorowo rozdzielczych, a dopiero od kilkunastu lat, co jest związane między innymi
z szybkim rozwojem firm, posiadają takie stacje.
Mając na uwadze wyniki dokonanych ocen, przyczyny stwierdzonych nieprawidłowości,
zastosowane środki prawne przez inspektorów pracy, celowym jest prowadzenie
87
OIP GDAŃSK
okresowych kontroli specjalistycznych w zakładach przemysłowych w zakresie eksploatacji
urządzeń i instalacji elektroenergetycznych.
Dynamiczny rozwój firm, nieznajomość przepisów oraz brak szczegółowych przepisów
prawa z zakresu eksploatacji urządzeń i instalacji elektroenergetycznych, wpływa na
pogorszenie poziomu przestrzegania przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy.
Pozytywne znaczenie ma fakt, iż w kontrolowanych zakładach nie było wypadków
śmiertelnych, ciężkich i zbiorowych związanych z eksploatacją urządzeń i instalacji
średniego napięcia.
Wydaje się celowym wprowadzenie zmian w przepisach prawa między innymi w zakresie
dokładnego określenia zakresu i czasookresów przeprowadzania badań i pomiarów
skuteczności działania ochrony przeciwporażeniowej oraz w zakresie szczegółowej
eksploatacji urządzeń i instalacji energetycznych.
Z analizy zatrudnienia na stanowiskach przy eksploatacji urządzeń i instalacji
elektroenergetycznych wynika jednoznacznie, iż brak jest wykształconej kadry pracowników
zaczynając od pracowników z wykształceniem elektrycznym zawodowym, średnim czy
wyższym.
Na podstawie analizy nieprawidłowości nasuwa się wniosek, iż w zakładach działających
wiele lat należy zdecydowanie więcej uwagi podczas kontroli poświęcić na sprawdzenie
stanu technicznego urządzeń i instalacji niż w zakładach nowopowstałych. Natomiast
analiza dokumentacji technicznych urządzeń i instalacji (pomiarów, przeglądów) oraz
sprawdzenie kwalifikacji personelu, powinna być w równym stopniu prowadzona
w zakładach nowopowstałych, jak i tych działających dłużej.
Ponadto należy zmienić trendy w kształceniu młodzieży i postawić większy nacisk na
kształcenie zawodowe.
29. Ocena przestrzegania przepisów prawa pracy, w tym bezpieczeństwa
i higieny pracy, w gospodarstwach ogrodniczych
W 2015 roku inspektorzy pracy dokonali oceny przestrzegania przepisów prawa pracy,
w tym bezpieczeństwa i higieny pracy w gospodarstwach
województwa pomorskiego. Ocenę przeprowadzono na
przeprowadzonych u pracodawców, którzy zatrudniali ogółem
wykonywało pracę na podstawie umów cywilnoprawnych.
w ramach stosunku pracy.
ogrodniczych na terenie
podstawie 10 kontroli,
35 osób, w tym 7 osób
Przeważało zatrudnienie
W zakresie prawnej ochrony pracy kontroli poddano takie zagadnienia, jak: stosunek
pracy, w tym nawiązywanie i rozwiązywanie umów o pracę, czas pracy, urlopy
wypoczynkowe.
W tym zakresie stwierdzone nieprawidłowości dotyczyły między innymi:
 sposobu prowadzenia akt osobowych zatrudnionych pracowników,
 zawierania umów o pracę,
 przestrzeganie zakazu zawierania umów cywilnoprawnych w warunkach właściwych dla
umowy o pracę,
 ewidencji czasu pracy,
88
OIP GDAŃSK
 udzielania pracownikom urlopów wypoczynkowych.
W zakresie prawnej ochrony pracy skontrolowano następujące rodzaje gospodarstw
ogrodniczych:
Gospodarstwo
produkujące warzywa, owoce, kwiaty w tym:
Liczba gospodarstw
skontrolowanych
6
- polowe
1
- szklarniowe
4
- mieszane
1
szkółki drzew i krzewów
3
Inne
1
Nieprawidłowości dotyczące przestrzegania przepisów prawa pracy stwierdzono
w gospodarstwach ogrodniczych szklarniowych, mieszanych oraz w szkółkach drzew
i krzewów.
W celu ich wyeliminowania inspektorzy pracy skierowali łącznie 17 wniosków w 5
wystąpieniach, dotyczących łącznie 24 pracowników. W 1 przypadku kontrolujący
zastosował mandat karny w kwocie 1.000 zł w związku z popełnieniem wykroczenia.
Inspektorzy pracy w trakcie kontroli z zakresu prawa pracy udzielili 46 porad prawnych.
Kontrole w ramach tematu 206A przeprowadzone w OIP Gdańsk w roku 2015 wykazały
nieprawidłowości, które rozpoznawane są przez inspektorów od wielu lat.
Na pewno zmalała ilość sytuacji, w których inspektorzy stwierdzili nieznajomość przepisów
prawa pracy. Niestety bardzo często nadal przestrzeganie przepisów prawa pracy
uzależniane jest od bieżącej sytuacji pracodawcy. Niski poziom zatrudnienia
w kontrolowanych gospodarstwach ogrodniczych, jak wynikało z wypowiedzi właścicieli
gospodarstw, spowodowany jest między innymi sezonowością produkcji i wysokimi kosztami
zatrudnienia pracowników, ponadto pracę w gospodarstwach wykonują członkowie rodzin
pracodawców będący współwłaścicielami lub osobami we wspólnych gospodarstwach
domowych.
Drugim blokiem kontrolowanych zagadnień była tematyka bezpieczeństwa i higieny pracy,
obejmująca swoim zakresem między innymi: przygotowanie pracowników do pracy (w tym
ocenę ryzyka zawodowego, wyposażenie pracowników w środki ochrony indywidualnej,
odzież i obuwie robocze, badania lekarskie profilaktyczne, szkolenia w dziedzinie
bezpieczeństwa i higieny pracy), obiekty budowlane, pomieszczenia pracy i higienicznosanitarne, urządzenia i instalacje elektroenergetyczne, stanowiska i procesy pracy, służba
bezpieczeństwa i higieny pracy. Na podkreślenie zasługuje ujęcie w zakresie kontroli
zagadnień szczególnych, dotyczących ograniczenia obciążenia układu mięśniowoszkieletowego osób, obsługujących pacjentów, np. w zakresie organizacji prac związanych
z transportem podopiecznych. Zbadano również występowanie w kontrolowanych
podmiotach wypadków przy pracy i chorób zawodowych, związanych z obciążeniem układu
mięśniowo-szkieletowego.
89
OIP GDAŃSK
W ramach tematyki bhp skontrolowano następujące rodzaje gospodarstw:
Gospodarstwo
produkujące warzywa, owoce,
kwiaty w tym:
- polowe
Liczba gospodarstw
skontrolowanych
9
4
- szklarniowe
5
- mieszane
0
szkółki drzew i krzewów
1
W zakresie przestrzegania przepisów bezpieczeństwa i higieny stwierdzone
nieprawidłowości dotyczyły między innymi:
 braku wymaganych szkoleń w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy,
 profilaktycznych badań lekarskich,
 braku udokumentowanej oceny ryzyka zawodowego,
 niezapoznania pracownika z oceną ryzyka zawodowego,
 nieuwzględnienia w ocenie ryzyka zawodowego występujących czynników środowiska
pracy,
 instrukcji bhp, w ty obejmujących prace magazynowe,
 organizacji pracy przy stosowaniu środków ochrony roślin,
 stanu technicznego środków transportu zmechanizowanego,
 stanu technicznego obiektów osłoniętej produkcji ogrodniczej,
 zabezpieczenia i oznakowania miejsc niebezpiecznych,
 eksploatacji urządzeń i instalacji elektrycznych.
Z informacji o wypadkach przy pracy za lata 2012 - 2014 wynika, że w kontrolowanych
podmiotach nie było wypadków przy pracy.
W związku z nieprawidłowościami, dotyczącymi bezpieczeństwa i higieny pracy, inspektorzy
pracy wydali łącznie 40 decyzji nakazowych, dotyczące 99 pracowników. Ponadto
skierowano 5 wniosków w wystąpieniach, dotyczących 15 pracowników. W odniesieniu do
stwierdzonych wykroczeń zastosowano 2 mandaty i 2 środki oddziaływania
wychowawczego.
Inspektorzy pracy w trakcie kontroli z zakresu bhp udzielili 72 porad technicznych.
Stan techniczny obiektów i urządzeń wykorzystywanych do produkcji rolno-ogrodniczej
wskazywał na brak inwestycji w modernizację gospodarstw.
Gospodarstwa ogrodnicze przeważnie są firmami rodzinnymi, a stan wyposażenia,
usprzętowienia zwłaszcza małych gospodarstw ogrodniczych jest znikomy.
Właściciele gospodarstw podczas kontroli akcentowali sezonowość produkcji i wynikające
z tego potrzeby zatrudnienia pracowników. Podkreślali również brak czasu i chęci
na uzyskanie aktualnej wiedzy dotyczącej przepisów prawa pracy.
Wskazane wydaje się objęcie tej grupy zakładów działaniami prewencyjno-promocyjnymi
w następnych latach.
90
OIP GDAŃSK
30. Ograniczenie zagrożeń zawodowych w zakładach produkcji prefabrykatów
budowlanych, w tym betonowych i stolarki budowlanej
W ramach realizacji tematu przeprowadzono 13 kontroli u 13 pracodawców. Kontrolowane
zakłady przedstawiają strukturę:
- produkcja wyrobów budowlanych z betonu – 10 zakładów,
- produkcja stolarki budowlanej – 3 zakłady.
We wszystkich 13 przypadkach kontrole dotyczyły zakładów z sektora prywatnego.
U skontrolowanych pracodawców pracę wykonywały łącznie 683 osoby, w tym 644
pracowników zatrudnionych na podstawie umów o pracę (97 kobiet, 97 osób
niepełnosprawnych).
Inspektorzy pracy łącznie wydali 81 decyzji, w tym 10 decyzji ustnych. Ponadto skierowano
14 wniosków w wystąpieniach. Zastosowano 1 środek oddziaływania wychowawczego oraz
nałożono 2 mandaty kredytowane na kwotę 2.200 zł.
Najczęściej występujące nieprawidłowości przedstawiono w tabeli.
Zabezpieczenie i oznakowanie miejsc niebezpiecznych
Elementy sterownicze mające wpływ na bezpieczeństwo obsługi maszyn
i urządzeń
Oznakowanie dróg i przejść
Opracowanie instrukcji dotyczących magazynowania i składowania
materiału
Osłony i zabezpieczenia elementów niebezpiecznych maszyn i urządzeń
Ilość zakładów/
ilość pracowników
5 / 112
4 / 57
3 / 171
3 / 33
3 / 44
Przyczyny naruszeń prawa w grupie produkcji wyrobów betonowych i w grupie produkcji
stolarki budowlanej wynikają najczęściej ze specyfiki prowadzonej działalności i trudności
powstających podczas bieżącej pracy.
W kontrolowanych zakładach 12,3% wydanych decyzji nakazowych została wykonana
w czasie trwania kontroli, tj. 10 decyzji nakazowych wykonanych na 81 decyzji wydanych.
Ponadto dotychczas na 71 decyzji nakazowych wydanych na piśmie wykonano 53 decyzje,
co stanowi 82,8%. Wykonane decyzje dotyczyły 749 pracowników.
Podsumowując, na podstawie analizy wyników kontroli w zakładach produkcji prefabrykatów
budowlanych można stwierdzić, że warunki pracy w zakładach produkcji betonów znacznie
się różnią od zakładów produkcji stolarki budowlanej. Produkcja stolarki odbywa się
najczęściej w zamkniętych ocieplanych halach, zaś produkcja betonowa w halach
półotwartych, nieocieplanych.
Należy też zwrócić uwagę, że tylko w 1 na 13 objętych kontrolą zakładów pracy inspektorzy
pracy nie wydali żadnych decyzji nakazowych.
Kontrole w zakładach produkcji prefabrykatów budowlanych betonowych należałoby
docelowo przeprowadzić w okresie zimowym i zwrócić uwagę na temperaturę
w pomieszczeniach pracy i zabezpieczenie pracowników przed niską temperaturą
i warunkami atmosferycznymi na terenach otwartych.
91
OIP GDAŃSK
31. Kontrole przestrzegania wymagań minimalnych w odniesieniu do maszyn
i urządzeń technicznych
W ramach realizacji tematu przeprowadzono 26 kontroli.
Stwierdzono, ze pracodawcy poddali ocenie pod względem wymagań minimalnych 131
maszyn do obróbki skrawaniem metali.
Natomiast inspektorzy pracy szczegółowo zbadali pod względem spełniania wymagań
minimalnych 124 maszyny do obróbki skrawaniem metali. Negatywnie inspektorzy pracy
ocenili łącznie 49 maszyn.
U pracodawców, szczególnie o mniejszej liczbie zatrudnianych pracowników, nadal
użytkowana jest duża część „starych” maszyn, niepodlegających wymaganiom
zasadniczym. Znacznej części tych maszyn pracodawcy nie poddali jeszcze ocenie
w zakresie spełniania minimalnych wymagań dotyczących BHP – nieprzeprowadzenie lub
przeprowadzenie w sposób nieprawidłowy oceny spełniania przez maszyny wymagań
minimalnych stwierdzono u 10 (38,5%) spośród 26 kontrolowanych podmiotów.
W ramach prowadzonych kontroli, inspektorzy pracy stwierdzali występowanie takich
nieprawidłowości, jak: brak poddania wszystkich maszyn tej ocenie, dokonanie niewłaściwej
oceny (część ocen sporządzona została w sposób bardzo ogólnikowy, pomijający część
zagadnień wynikających z tzw. dyrektywy narzędziowej, jak, np. zagadnień związanych
z układami sterowania, zatrzymania awaryjnego) lub brak właściwego udokumentowania
dokonanych w jej wyniku działań naprawczych w zakresie dostosowania maszyny do
wymagań minimalnych.
Odnośnie maszyn kontrolowanych przez inspektorów pracy - w 24 przypadkach stwierdzano
brak lub nieprawidłowe dokonywanie przez pracodawców ich kontroli, zarówno wstępnych,
okresowych, jak i wymaganych po zainstalowaniu maszyny w innym miejscu (20% maszyn).
Najwięcej nieprawidłowości wśród badanych przez inspektorów pracy maszyn stwierdzano
w następujących obszarach:
 Układy sterowania (dobór, zatrzymanie awaryjne, pierwszeństwo zatrzymania przed
uruchomieniem) – gdzie nieprawidłowości dotyczyły 32 maszyn spośród 124 badanych.
Nieprawidłowości tego rodzaju wystąpiły w 14 spośród 26 kontrolowanych podmiotów.
 Osłony i inne urządzenia ochronne (konstrukcja, dobór, usytuowanie) – gdzie
nieprawidłowości dotyczyły 22 maszyn spośród 123 badanych. Nieprawidłowości tego
rodzaju wystąpiły u 12 spośród 26 kontrolowanych podmiotów.
 Elementy sterownicze (oznakowanie, widoczność, usytuowanie) – gdzie
nieprawidłowości dotyczyły 22 maszyn spośród 124 badanych. Nieprawidłowości tego
rodzaju wystąpiły u 11 spośród 26 kontrolowanych podmiotów.
 Oświetlenie stanowisk i stref pracy – gdzie nieprawidłowości dotyczyły 17 maszyn
spośród 119 badanych. Nieprawidłowości tego rodzaju wystąpiły u 9 spośród 26
kontrolowanych podmiotów.
Z informacji uzyskanych od inspektorów pracy wynikało, że dbałość o utrzymanie
właściwego stanu technicznego maszyn u kontrolowanych pracodawców wynikała
w większości z racji zapewnienia potrzeb produkcji i zachowania wydajności maszyny, co
wskazywało na przedkładanie przez pracodawców spraw związanych z ekonomią
i wydajnością pracy maszyny nad sprawy związane z zapewnieniem bezpieczeństwa jej
użytkowania.
92
OIP GDAŃSK
Powyższe podejście pracodawców i osób odpowiedzialnych za stan BHP w zakładzie
świadczyło o: braku wiedzy i nieznajomości zagrożeń oraz zagadnień ochrony zdrowia
i życia, a tym samym lekceważeniu obowiązków określonych w przepisów oraz zasadach
bhp, przedkładaniu spraw produkcji i zwiększania wydajności nad sprawy bezpieczeństwa
pracy, nieznajomości ekonomicznych związków zachodzących pomiędzy warunkami
i stanem bhp a efektywnością i jakością pracy, a tym samym braku świadomości, iż poprawa
i ponoszenie nakładów w zakresie warunków obsługi i utrzymania właściwego poziomu
bezpieczeństwa eksploatacji maszyny to nie wyłącznie „niechciane” wydatki i ponoszenie
nieefektywnych nakładów finansowych, lecz także działanie inwestycyjne, przynoszące
widoczne efekty ekonomiczne w określonej perspektywie czasu.
Niejednokrotnie kontrola inspektora pracy, jest jedynym bodźcem, który niejako „wymusza”
na pracodawcy ponoszenie kosztów związanych z dostosowywaniem maszyn do
obowiązujących wymogów. Nierzadko też dopiero inspektor pracy, w trakcie prowadzenia
kontroli, wyjaśniał niezrozumiałe dla licznej rzeszy pracodawców, takie zagadnienia
i pojęcia, jak: urządzenia i układy zatrzymywania awaryjnego, urządzenia uniemożliwiające
samoczynne uruchomienie się maszyny, obowiązki w związku z montażem i demontażem
maszyn, właściwe oznakowanie i opisywanie w języku polskim przycisków i pokręteł
sterowniczych, wymogi związane z właściwym umiejscowieniem maszyny i oświetleniem jej
stref pracy.
Równolegle do wykonywanych kontroli inspektorzy pracy podejmowali i realizowali działania
prewencyjne, rozdając pracodawcom publikacje i ulotki prewencyjne.
Prowadzone były szkolenia i spotkania, na których przedstawiano pracodawcom i ich
odpowiednim służbom metody oraz sposoby dokonywania oceny i dostosowywania
„starych” maszyn do wymagań minimalnych w zakresie BHP. W 2015 roku przeprowadzono
2 takie szkolenia, skierowane do 22 pracodawców, w którym uczestniczyły 22 osoby,
reprezentujące 13 podmiotów. Do programu przystąpiło 10 podmiotów, w tym 6 podmiotów
pozytywnie ukończyło program.
Uzyskane efekty
Na 26 kontrolowanych pracodawców, 16 dokonało prawidłowej oceny pod względem
spełniania wymagań minimalnych przez użytkowane maszyny do obróbki skrawaniem
metalu. 10 pracodawców nie dokonało w ogóle lub dokonało w sposób nieprawidłowy takiej
oceny i nie dostosowało maszyn do wymagań minimalnych (38,5% liczby kontrolowanych
podmiotów).
Spośród 221 użytkowanych przez pracodawców maszyn do obróbki skrawaniem metalu,
inspektorzy pracy szczegółowo zbadali, pod względem spełniania wymagań minimalnych,
124 maszyny. Negatywnie inspektorzy pracy ocenili 28 maszyn, a „drobniejsze” uchybienia
stwierdzili przy 21 maszynach - razem w stosunku do 49 maszyn stwierdzono
nieprawidłowości w zakresie spełniania wymagań minimalnych. Inspektorzy pracy
pozytywnie ocenili 75 maszyn.
W wyniku wykonania wydanych przez inspektorów pracy środków prawnych, tak ustnych jak
i pisemnych – pracodawcy dotychczas dostosowali do minimalnych wymagań 45 maszyn
(obrabiarek do obróbki skrawaniem metalu).
93
OIP GDAŃSK
Dla pozostałych 97 maszyn, z ogólnej liczby użytkowanych (a nieocenianych szczegółowo
przez inspektora pracy) - pracodawcy, zgodnie z wynikającymi z przepisów prawa
obowiązkami, dokonali oceny pod względem spełniania wymagań minimalnych.
Przykłady procedur stosowanych przez pracodawców w ramach dostosowania
maszyn do minimalnych wymagań
W większości przypadków pracodawcy wykorzystywali listy kontrolne, dostępne na stronach
internetowych, w tym listy sporządzone przez GIP. Listy te, w formie ankiet oraz ujęte
w poradnikach i broszurach opracowanych przez PIP, przekazywane były także
pracodawcom w ramach realizacji programu prewencyjnego w zakresie spełniania
minimalnych wymagań bhp przez maszyny i urządzenia użytkowane w przetwórstwie
przemysłowym. Listy kontrolne wypełniane najczęściej były u pracodawców przez osoby
prowadzące zagadnienia służby BHP w zakładzie – zarazem jednak, pracodawcy coraz
częściej tworzą i powołują już specjalistyczne zespoły, które oceniają i następnie
dostosowują maszyny do wymogów minimalnych w zakresie bhp - w takich przypadkach
listy te wypełniane były przez kilkuosobowe zespoły.
Środki prawne, wydane w związku z kontrolami
Inspektorzy pracy wydali łącznie: 86 decyzji ogółem, w tym 63 pisemnych (zawartych w 18
nakazach) i 23 decyzji ustnych; 3 wnioski zawarte w 3 wystąpieniach. Za stwierdzone
nieprawidłowości noszące znamiona wykroczeń inspektorzy pracy zastosowali wobec osób
odpowiedzialnych: 3 mandaty karne na łączną kwotę grzywny: 4.100 zł oraz 3 środki
Wypadki przy eksploatacji maszyn do obróbki skrawaniem metali
U 26 pracodawców, u których przeprowadzano kontrole w ramach realizacji tematu, w latach
2012-2014 wydarzyło się ogółem 178 wypadków przy pracy, z czego 2 związane były
z eksploatacją maszyn do obróbki skrawaniem metalu, tj.: w 2013 r. – 1 wypadek (lekki)
i w 2014 r. – 1 wypadek (lekki). Nie zarejestrowano wypadków śmiertelnych i zbiorowych.
Do najczęściej występujących przyczyn wypadków związanych z eksploatacją maszyn do
obróbki skrawaniem metalu, ustalanych przez zespoły powypadkowe, zaliczyć należy: brak
koncentracji na wykonywanej czynności, pośpiech pracownika, niestosowanie lub
niewłaściwe stosowanie (np. nastawienie) osłon zabezpieczających przed dostępem do
strefy niebezpiecznej/ obracających się elementów roboczych, przy obsługiwanych
obrabiarkach, nieprzestrzeganie przez pracownika wymagań zawartych w instrukcji obsługi
maszyny oraz stanowiskowej instrukcji bhp.
W trakcie prowadzonych w 2015 r. kontroli inspektorzy pracy nie stwierdzili przykładów
drastycznych wypadków przy pracy, spowodowanych naruszeniem przepisów prawa,
związanych z eksploatacją maszyn do obróbki skrawaniem metalu.
Podsumowanie
Przeprowadzone kontrole potwierdzają, że w dalszym ciągu wśród pracodawców
użytkowane są maszyny niespełniające minimalnych wymagań w zakresie bhp i dopiero
prowadzone przez inspektorów pracy w tym obszarze kontrole skutkują rozpoczęciem się
u nich procesu dostosowywania maszyn do minimalnych wymagań.
Kontrole wykazały między innymi, że stare maszyny należy głównie dostosowywać
w zakresie:
94
OIP GDAŃSK
wyposażenia we właściwe osłony i urządzenia ochronne, w tym zatrzymania
awaryjnego,
- właściwej identyfikacji (w postaci nazwy, opisu lub piktogramu) wszystkich elementów
sterujących,
- zapewnienia właściwych układów sterujących, w tym zapewniających pierwszeństwo
zatrzymania przed uruchomieniem i odpowiedzialnych za całkowite odłączenie maszyn
od wszystkich źródeł energii,
- zapewnienia właściwie opracowanych instrukcji bezpiecznej obsługi maszyn.
Powyższe wymogi pracodawcy spełnią poprzez m.in.:
- przestrzeganie właściwych procedur i terminów przy dokonywaniu kontroli maszyn, tj.:
dokonywanie oceny maszyn przez wykwalifikowane osoby, przeprowadzanie kontroli
bezpośrednio przed uruchomieniem (po raz pierwszy i po przestawieniu) maszyny oraz
wykonywanie kontroli okresowych (w terminach wynikających z instrukcji użytkowania)
i kontroli specjalnych, np.: po zaistniałym wypadku, wydłużonym postoju maszyny, itp.,
- właściwe udokumentowanie przeprowadzanych kontroli maszyn i oceny w zakresie
spełniania wymagań minimalnych.
Prowadzone kontrole potwierdzały również fakt, że pracodawcy często nie wykonują
zalecanych przez producentów przeglądów okresowych maszyn.
-
Wnioski
Wyniki kontroli i oczekiwania pracodawców uzasadniają określenie następujących potrzeb
i wniosków:
1. należy kontynuować kontrole w zakresie przestrzegania spełniania wymagań
minimalnych w stosunku do różnych rodzajów użytkowanych maszyn,
2. należy kontynuować cykliczne wydawanie i rozpowszechnianie przewodników
omawiających zagadnienia dostosowywania starych maszyn do wymagań minimalnych
i dokumentowania prowadzonych kontroli maszyn,
3. należy kontynuować publikowanie kompletnych, dla danej grupy maszyn, list
kontrolnych ułatwiających ocenę i określających sposoby przystosowania maszyny do
wymagań minimalnych,
4. wskazane jest prowadzenie w dalszym ciągu działań prewencyjno-informacyjnych
w tym zakresie, dla pracodawców i służb BHP.
32. Nadzór rynku
W 2015 r. nadzór rynku realizowany był w Okręgowym Inspektoracie Pracy w Gdańsku
w ramach następujących tematów:
Kontrole nowych maszyn, urządzeń, środków ochrony indywidualnej oraz
wyrobów pirotechnicznych w zakresie oceny ich zgodności z wymaganiami
zasadniczymi – działania realizowane w ramach nadzoru rynku w trakcie:
A. kontroli związanych z wydawaniem opinii na wniosek organów celnych,
B. kontroli sprawdzających w związku z otrzymanymi informacjami o wadach wyrobów,
C. w innych przypadkach
95
OIP GDAŃSK
W ramach realizacji omawianego tematu przeprowadzono ogółem 84 kontrole, w tym:
- 47 kontroli (u 21 przedsiębiorców) na wniosek organów celnych, w podtemacie A,
- 26 kontroli (u 18 przedsiębiorców) na podstawie otrzymanych informacji,
w podtemacie B,
- 11 kontroli (u 11 przedsiębiorców) kontroli pozostałych, w podtemacie C.
W 47 przypadkach (kontrolach) inspektor pracy wydawał opinie na wniosek Urzędu Celnego
o niespełnieniu (lub spełnieniu) wymagań zasadniczych dla 71 różnych wyrobów.
W związku z przeprowadzonymi kontrolami spełniania wymagań zasadniczych, inspektorzy
pracy wydali łącznie dla tematu B: 26 decyzji ustnych, 1 decyzję pisemną. Natomiast dla
tematu C wydano 1 decyzję pisemną. Nie skierowano wniosków w wystąpieniach.
Inspektorzy pracy przyjęli zasadę przeprowadzania kontroli, w czasie której starano się
doprowadzić do spełnienia wymagań zasadniczych wyrobów. Następnie Okręgowy
Inspektor Pracy wydawał decyzję umarzającą postępowanie.
W sytuacjach skomplikowanych, gdzie pracodawca nie był w krótkim czasie doprowadzić
wyrobu do zgodności z wymaganiami zasadniczymi – wydawane były postanowienia
dotyczące usunięcia niezgodności w wymaganym terminie. Miało to miejsce w kilku
przypadkach.
W wyniku prowadzonych kontroli, w stosunku do badanych wyrobów inspektorzy pracy
stwierdzili niezgodności z wymaganiami zasadniczymi.
W roku 2015 w czasie przeprowadzania rutynowych kontroli nie stwierdzono stosowania
wyrobów pirotechnicznych podlegających dyrektywie 2007/23 (wyroby pirotechniczne klasy
T1 i P1) i dlatego nie przeprowadzono żadnej kontroli w tym temacie.
Nieprawidłowości dotyczyły głównie urządzeń-maszyn, a więc dyrektywy 2006/42/WE,
tj. nowej oraz starej dyrektywy maszynowej 98/37/WE, dyrektywy ciśnieniowej 97/23 itd.
Dotyczyło to przede wszystkim:
a) braku lub nieprawidłowej deklaracji zgodności,
b) nieprawidłowości dotyczące instrukcji użytkowania, lub jej braku, czy dostarczenia jej
w języku innym niż języku polskim,
c) braku znakowania znakiem lub nieprawidłowego oznakowania CE,
d) braku wyposażania maszyn w tabliczkę znamionową posiadającą wszystkie wymagane
podstawowe informacje o maszynie,
e) nieprawidłowego oznakowania w tym: elementów sterowniczych, głównych wyłączników
prądu, grzybkowych wyłączników zatrzymywania awaryjnego, w postaci piktogramów
określających zagrożenia lub napisów ostrzegawczych itp.,
f) braku oznakowania maszyn eksploatowanych na zewnątrz, piktogramem określającym
dopuszczalne natężenie emitowanego przez maszynę dźwięku,
g) w nielicznych przypadkach – braku zamontowania na ruchome elementy obrotowe np.
osłon stałych lub otwieranych (w co najmniej 11 przypadkach) wyposażonych
w wyłączniki krańcowe, montaż dodatkowych wyłączników krańcowych oraz
zamontowania barier ochronnych (w co najmniej 2 wypadkach),
h) braku oznakowania występującej strefy niebezpiecznej (w co najmniej 5 przypadkach),
zamontowania dodatkowych wyłączników zatrzymania awaryjnego w postaci
wyłączników grzybkowych i ich prawidłowego oznakowania (w co najmniej
9 przypadkach) itp.
96
OIP GDAŃSK
Pomimo upływu ponad 10 lat od wejścia Polski do Unii Europejskiej stwierdzone
nieprawidłowości wskazują na jeszcze dużą nieznajomość tematu w środowisku
użytkowników i szeroko pojętym środowisku wytwórców. Wskazuje na to szczególnie
charakter stwierdzonych nieprawidłowości, tj.: brak lub niewłaściwe tłumaczenia instrukcji
użytkowania na język polski, brak lub sporządzanie wadliwych (bez przywoływania
właściwych przepisów i norm zharmonizowanych oraz nie podawania nazwy i adresu
producenta lub jednostki notyfikowanej) deklaracji zgodności, brak znakowania maszyn
urządzeń znakami CE, a także innymi cechami – na tabliczkach znamionowych, tj. roku
produkcji, masy całkowitej, parametrów zasilania itp. Jednocześnie stwierdzono – w kilku
przypadkach wady konstrukcyjne powiązane bezpośrednio z zagrożeniami zdrowia i życia.
Dotyczyło to braku montażu wyłączników krańcowych, grzybkowych wyłączników
zatrzymania awaryjnego, jak również oznaczania w widoczny sposób występującej strefy
niebezpiecznej itp.
Uzyskane efekty
W kontrolowanych wyrobach usunięto niezgodności z zasadniczymi lub innymi
wymaganiami wskutek postępowań wszczętych w 2015 roku przez Okręgowego Inspektora
Pracy – 4 postanowienia OIP w Gdańsku.
Dla tych przypadków Okręgowy Inspektor Pracy wydał dla 2 postanowień decyzje
umarzające postępowanie.
Ogółem w 17 przypadkach Okręgowy Inspektor Pracy wydał decyzje umarzające
postępowanie, z tego 15 decyzji umarzających postępowanie zostało wydanych w ramach
tematu B oraz 2 decyzje umarzające postępowanie zostały wydane w ramach tematu C.
Dla 24 wyrobów użytkownicy, importerzy lub dystrybutorzy w ramach dobrowolnych działań
naprawczych usunęli nieprawidłowości związane z wymaganiami zasadniczymi w czasie 21
kontroli przeprowadzonych przez inspektorów pracy.
Poniżej przedstawiono ocenę skuteczności efektów uzyskanych w związku z działaniami
naprawczymi podjętymi dobrowolnie na etapie kontroli wyrobów przez
– producentów:
7 kontroli (7 wyrobów),
– ich upoważnionych przedstawicieli:
5 kontroli (8 wyrobów),
– importerów lub dystrybutorów:
6 kontroli (6 wyrobów).
Głównym przedmiotem działań dobrowolnych było:
– uzupełnienie treści deklaracji zgodności poprzez uzyskanie od producentów
poprawionych dokumentów oraz
– uzupełnienie treści instrukcji użytkowania,
– dokonania oznaczenia przycisków i pokręteł sterujących maszyn – piktogramami
w języku polskim,
– montaż osłon, wyłączników grzybkowych, wyłączników krańcowych itp.
Na szczeblu Okręgowego Inspektoratu Pracy, podjęte zostały działania informacyjno –
prewencyjne adresowane zarówno do producentów wyrobów, pracodawców je
użytkujących oraz służb bezpieczeństwa i higieny pracy. Polegały one na:
 udzieleniu porad telefonicznych, w szczególności dla użytkowników maszyn, urządzeń,
(około 70 porad),
97
OIP GDAŃSK
 udzielaniu zainteresowanym osobom, odpowiedzi na pojedyncze zapytania prawnotechniczne, dotyczące tematyki „nadzoru rynku” (około 30 porad),
 w dniu 11 maja 2015 r. oraz 31 lipca 2015 zostało zorganizowano 2 spotkanie
z pracownikami 13 pracodawców, w którym brały udział 24 osoby. Szkolenie
przeprowadził inspektor pracy, który specjalizuje się w przeprowadzaniu kontroli
w zakresie „nadzoru rynku”, na spotkaniu omawiano wymagania minimalne i wymagania
zasadnicze maszyn i urządzeń eksploatowanych w zakładach pracy; ostatecznie
6 pracodawców pozytywnie zaliczyło program prewencyjny zorganizowany przez OIP,
 rozdawaniu ulotek prewencyjnych z zakresu maszyn między innymi na targach rolno
spożywczych w Lubaniu (spotkanie wiosenne i jesienne) oraz w Starym Polu; powyższe
działania propagujące bezpieczną pracę w rolnictwie były przeprowadzane przy udziale
KRUS,
 prewencji w trakcie prowadzonych przez inspektorów pracy kontroli rutynowych (łącznie
278 porad prawnych i 315 porad technicznych, 148 dotyczących legalności
zatrudnienia).
W ramach współpracy z organami celnymi w 2015 roku przeprowadzono łącznie
47 kontroli, zaś w 2014 roku 44 kontrole na wniosek organów celnych. Ilość kontroli jest
wprost proporcjonalna od liczby zatrzymań wyrobów przez organa służby celnej. Jest to
spowodowane między innymi wykonaniem coraz większej ilości specjalistycznych szkoleń
wewnętrznych wśród inspektorów celnych.
Analiza wyników kontroli i wnioski
Generalnie w OIP Gdańsk inspektorzy pracy w omawianym temacie wykonali 84 kontrole,
podczas których skontrolowali 111 różnych wyrobów. Na tę ilość kontrolowanych wyrobów
stwierdzono, że większość z nich nie spełniała wymagań zasadniczych.
Najczęstszymi nieprawidłowościami były sprawy dotyczące: oznakowania, nieprawidłowych
deklaracji zgodności, nieprawidłowości dotyczących instrukcji użytkowania (głównie
niesporządzanie ich w języku polskim).
W ramach dobrowolnych działań importerów wydano 21 pozytywnych opinii
dopuszczających 24 wyroby do wewnątrzwspólnotowego obrotu.
Najwięcej nieprawidłowości stwierdzono w stosunku do wyrobów wprowadzanych na rynek
Wspólnoty Europejskiej spoza jej granic, a w szczególności sprowadzeń jednostkowych
przez małe firmy lub samych użytkowników.
Wskazane jest:
1) Bieżące wzmożenie działań informująco-prewencyjnych w zakresie nadzoru rynku
i spełniania przez wyroby wymagań zasadniczych wobec podmiotów użytkujących
wyroby, poprzez m.in.: udzielanie informacji na stronach internetowych PIP;
wydawanie broszur, inicjowanie i udział w spotkaniach z przedsiębiorcami,
stowarzyszeniami i organizacjami pracodawców, związków zawodowych itp.
2) Upowszechnienie wśród pracodawców treści wyroków sądu oraz publikacji dotyczących
maszyn objętych nową dyrektywą maszynową 2006/42/WE, ciśnieniową 97/23/WE,
niskonapięciową 2006/95/WE itp., w szczególności też starych maszyn wprowadzonych
do obrotu i użytkowanych na terenie Polski.
3) Objęcie realizacją tematu i prowadzenie kontroli tych wyrobów, które stanowiły
statystycznie największą liczbę źródeł w zaistniałych wypadkach przy pracy.
98
OIP GDAŃSK
Egzekwowanie
spełniania
wymagań
zasadniczych
wyrobów
przez
producentów i dostawców maszyn oraz dla środków ochrony indywidualnej
A. Kontrole spełniania wymagań zasadniczych dla maszyn do obróbki
skrawaniem metali
W ramach realizacji tematu przeprowadzono 13 kontroli u 13 pracodawców użytkujących
wyroby wprowadzone do obrotu po 1 maja 2004 r. W wyniku kontroli wydano 5 decyzji,
w tym 3 ustne. Decyzje dotyczyły łącznie 30 pracowników.
W ramach realizacji tematu kontrolą objęto 16 maszyn do obróbki skrawaniem metali u 13
użytkowników wyrobów.
Odnośnie 16 kontrolowanych wyrobów w 3 przypadkach inspektor pracy stwierdził
niezgodności.
Środki prawne, wydane w związku z prowadzonymi kontrolami wyrobów, zostały wykonane
w całości. Stwierdzone w trakcie kontroli nieprawidłowości /nadzór rynku/ inspektorzy pracy
egzekwowali od wprowadzających do obrotu. W dwóch przypadkach zgodnie z właściwością
miejscową z uwagi na stronę postępowania w Polsce dokonano przekazania spraw do
właściwych Okręgów PIP celem przeprowadzenia postępowania i zakończenia czynności
związanych z kontrolowanym wyrobem w ramach nadzoru rynku.
W stosunku do jednego wyrobu inspektor pracy regulował usunięcie nieprawidłowości
w ramach dobrowolnie podjętych działań producenta. W tym przypadku nieprawidłowości
zostały usunięte jeszcze przed zakończeniem kontroli u użytkownika, co ostało odnotowane
w protokole kontroli.
W czasie kontroli z omawianego tematu nie stwierdzono żadnego wypadku przy eksploatacji
obrabiarek skrawających do metali.
Na szczeblu Okręgowego Inspektoratu Pracy, w ramach omawianego tematu podjęte
zostały działania informacyjno – prewencyjne adresowane zarówno do producentów
wyrobów, pracodawców je użytkujących oraz służb bezpieczeństwa i higieny pracy.
Działania powyższe polegały na:
 udzielaniu porad telefonicznych, w szczególności dla użytkowników maszyn, urządzeń,
 udzielaniu odpowiedzi na pojedyncze zapytania prawno-techniczne, dotyczące tematyki
„nadzoru rynku”,
 zrealizowano szkolenie w tematyce „nadzoru rynku” dla pracodawców, technicznej kadry
kierowniczej, pracowników służb bhp,
 inspektorzy pracy rozpowszechniali publikacje i materiały wydane i udostępnione przez
PIP: rozdawano broszury, ulotki czy ankiety.
Podsumowanie
Ogółem w OIP Gdańsk inspektorzy pracy w ramach omawianego tematu wykonali 13
kontroli, podczas których skontrolowali 16 wyrobów. Na tę ilość skontrolowanych wyrobów
stwierdzono trzy przypadki wyrobów nie spełniających wymagań zasadniczych. Stwierdzone
nieprawidłowościami dotyczyły przede wszystkim braku lub nieprawidłowego oznakowania,
w szczególności braku opisów w języku polskim; braku lub nieprawidłowości dotyczących
deklaracji zgodności, czy uwag dotyczących instrukcji użytkownika, np. nie w języku
99
OIP GDAŃSK
polskim.
W żadnym przypadku inspektorzy pracy nie stwierdzili nieprawidłowości dotyczących wad
konstrukcyjnych, wykonania samego wyrobu, które mogłyby bezpośrednio wpływać na
zagrożenie życia lub zdrowia.
Wnioski
1) W dalszym ciągu należy prowadzić działania informująco-prewencyjne w zakresie
nadzoru rynku i spełniania przez wyroby wymagań zasadniczych wobec podmiotów
użytkujących wyroby.
2) Należy objąć realizacją tematu i prowadzić kontroli tych wyrobów, które stanowiły
statystycznie największą liczbę źródeł w zaistniałych wypadkach przy pracy.
B. Egzekwowanie spełniania wymagań zasadniczych dla środków ochrony
oczu i twarzy
W ramach realizacji tematu w roku 2015 przeprowadzono 11 kontroli pracodawców
użytkujących środki ochrony oczu i twarzy. Kontrolami objęto 13 wyrobów, odnośnie których
inspektorzy pracy nie stwierdzili nieprawidłowości.
Kontrole wykazały, że wszystkie kontrolowane wyrobu spełniają wymagania zasadnicze.
Producenci, posiadają coraz rzetelniejszą wiedzę w zakresie wymagań zasadniczych jakie
muszą spełniać środki ochrony indywidualnej co przekłada się na dostarczanie
użytkownikom środków ochrony zapewniających skuteczną i bezpieczną ochronę przed
występującymi zagrożeniami w środowisku pracy.
W czasie kontroli udzielono 26 porad technicznych, m.in. z zakresu wymagań zasadniczych
dla środków ochrony oczu i twarzy.
33. Poprawa warunków bezpieczeństwa i higieny pracy przy budowie,
przebudowie i remoncie jednostek pływających
Kontrolami objęto stocznie realizujące pełny zakres budowy, przebudowy lub remontu
jednostek pływających oraz podmioty kooperujące ze stoczniami na ich terenie, to jest
pracodawców i przedsiębiorców niebędących pracodawcami, realizujących budowę sekcji,
bloków kadłuba, nadbudówek, jak również całych kadłubów na różnych nabrzeżach
portowych i placach montażowych.
W ramach realizacji tematu przeprowadzono 107 kontroli, którymi objęto 99
przedsiębiorców, na rzecz których świadczyło pracę ogółem 8.701 osób, w tym
zatrudnionych w ramach stosunku pracy 5.576 pracowników.
Najczęściej występujące nieprawidłowości
- w zakresie ogólnych zasad bhp – brak aktualnych badań lekarskich pracowników i osób
wykonujących pracę na innej podstawie niż stosunek pracy, szkolenia wstępnego
w dziedzinie bhp (26 przypadków) i szkolenia okresowego oraz innych nieprawidłowości
100
OIP GDAŃSK
dotyczących szkoleń w dziedzinie bhp, a także dostarczania pracownikom odpowiednich
środków ochrony indywidualnej, odzieży i obuwia roboczego oraz nieużywanie tych
środków przez pracowników; stwierdzono również brak dokumentacji oceny ryzyka
zawodowego oraz nieprawidłowości w zakresie jej sporządzania.
- w zakresie wymagań ogólnych dotyczących produkcji i remontów statków –
nieprawidłowości dotyczące stosowania substancji chemicznych i ich mieszanin,
nieprzestrzegania przepisów bhp i ergonomii przy organizacji stanowisk pracy oraz
nieprawidłowości dotyczące obiektów i pomieszczeń pracy na lądzie i budowanych
konstrukcjach,
- w zakresie organizacji prac szczególnie niebezpiecznych – nieprawidłowości dotyczące
ogólnej organizacji prac szczególnie niebezpiecznych, brak lub nieprawidłowe
zabezpieczenie przed upadkiem z wysokości stanowisk pracy powyżej 1 m nad
poziomem otoczenia oraz w zbiornikach,
- w zakresie dotyczącym maszyn i urządzeń – nieprawidłowe urządzenia sterownicze,
w tym do awaryjnego zatrzymania maszyny (19), brak urządzeń ochronnych maszyn do
obróbki skrawaniem metali, nieutrzymanie maszyn do obróbki metali w stanie ogólnej
sprawności technicznej, niewłaściwe urządzenia ochronne narzędzi ręcznych z napędem
mechanicznym, nieutrzymanie rusztowań w sprawności technicznej oraz nieutrzymanie
w
stanie
sprawności
technicznej
ręcznych
urządzeń
zmechanizowanych
i elektronarzędzi,
- w zakresie transportu wewnętrznego – nieprawidłowe oznakowanie dróg transportowych
w pomieszczeniach pracy w budynkach i na statkach oraz nieprawidłowości dotyczące
dróg, przejść komunikacyjnych,
- w zakresie eksploatacji urządzeń energetycznych – nieprawidłowa eksploatacja urządzeń
i instalacji elektrycznych, w tym tymczasowych instalacji na jednostkach pływających,
nieprawidłowe zabezpieczenie urządzeń elektrycznych przed dostępem osób
nieuprawnionych i uszkodzeniami mechanicznymi oraz nieprawidłowości dotyczące
eksploatacji sieci gazowych przesyłowych,
- w zakresie składowania materiałów – sposób składowania materiałów zagrażający
bezpieczeństwu pracowników, niewłaściwy dobór miejsca składowania materiałów oraz
nieprawidłowości przy składowaniu materiałów chemicznych i innych niebezpiecznych,
- w zakresie pomieszczeń i urządzeń higienicznosanitarnych – ogólny brak ładu
i porządku, niewłaściwy stan tych pomieszczeń, niewłaściwe lub niedostateczne
wyposażenie pomieszczeń higienicznosanitarnych.
Omówienie i wnioski
Kontrolami w ramach tematu objęto większą niż w roku 2014 ilość podmiotów biorących
udział w procesach budowy, przebudowy i remontów jednostek pływających w ramach
zadań realizowanych przez duże firmy. W kontrolowanych podmiotach udział pracowników
w stosunku do ogólnej liczby zatrudnionych kształtował się następująco: 60,1% w roku 2012,
67,5% w roku 2013, 47,6% w roku 2014, natomiast w 2015 roku udział pracowników
w stosunku do ogólnej liczby zatrudnionych wyniósł 64,1%, co wskazuje na wzrost o 16,5%
w stosunku do 2014 roku. W stosunku do roku 2014, zwiększyła się ilość wykrytych
nieprawidłowości w zakresie przygotowania do pracy osób zatrudnionych i dopuszczonych
do pracy w stoczniach - w zakresie szkolenia wstępnego w dziedzinie bezpieczeństwa
i higieny pracy oraz odnotowano znaczący wzrost nieprawidłowości w zakresie nadzoru
i kontroli stanu bhp, a także dotyczących badań lekarskich. Zanotowano również znaczący
wzrost w zakresie braku odpowiednich środków ochrony indywidualnej oraz wyposażenia
101
OIP GDAŃSK
pracowników w odzież i obuwie robocze. Stwierdzono również znacznie większą niż w roku
2014 liczbę nieprawidłowości dotyczących dokumentacji oceny ryzyka zawodowego oraz
stosowania niebezpiecznych substancji chemicznych i ich mieszanin oraz innych czynników
niebezpiecznych. Zwiększyła się również ilość stwierdzonych zagrożeń związanych
z wykonywaniem prac szczególnie niebezpiecznych wykonywanych na wysokości powyżej
1 metra oraz w zbiornikach budowanych jednostek pływających. Odnotowano również
znacznie więcej nieprawidłowości związanych z utrzymaniem rusztowań w odpowiednim
stanie technicznym.
W pozostałym zakresie ilość wykrywanych nieprawidłowości, w stosunku do roku 2014,
różniła się tylko nieznacznie.
Wysoki stopień zagrożeń oraz brak znaczącej poprawy w zakresie występujących przy
produkcji i remontach statków naruszeń przepisów prawa pracy, wskazuje na potrzebę
dalszego nadzoru Państwowej Inspekcji Pracy w tej gałęzi przemysłu, w tym w formie
planowej realizacji tematu kontrolnego.
Wzrost udziału pracowników w stosunku do ilości ogólnie zatrudnionych w skontrolowanych
zakładach produkcji okrętowej może być związany z tendencją wzrostową w zakresie
budowy nowych specjalistycznych jednostek pływających i powolną stabilizacją branży
okrętowej po okresie recesji.
Wraz ze wzrostem tempa produkcji spodziewać się można wzrostu zagrożeń w 2016 roku,
co potwierdza potrzebę dalszych kontroli stanu bezpieczeństwa i higieny pracy przy budowie
i remontach statków. Może to dotyczyć także budowy i remontów innych konstrukcji
stalowych, montowanych przy wykorzystaniu urządzeń i obiektów dotychczas stosowanych
tylko do produkcji statków (hali, placów montażowych, doków, suwnic itp.) na terenie
stoczni.
34. Kontrola pracy na statkach w celu osiągnięcia poprawy warunków życia
i pracy załóg pływających
W roku 2015 inspektorzy pracy Sekcji Krajowej Gospodarki Morskiej Okręgowego
Inspektoratu Pracy w Gdańsku dokonali kontroli warunków pracy na jednostkach
pływających.
Kontrolą objęto 23 jednostki pływające wchodzące w skład taboru pływającego
przedsiębiorstw armatorskich, których siedziby znajdują się w miejscowościach portowych
województwa pomorskiego.
Przedmiotem kontroli było przestrzeganie wymagań bezpieczeństwa i higieny pracy na
statkach oraz warunków bezpiecznego uprawiania żeglugi.
Do najczęściej spotykanych nieprawidłowości na skontrolowanych jednostkach należą:
- niespełnienie minimalnych wymagań dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy
w zakresie użytkowania maszyn przez pracowników podczas pracy – dotyczy
w szczególności obrabiarek do metalu i innych części ruchomych, w tym brak lub
niewłaściwe urządzenia ochronne,
- błędy dotyczące stosowania substancji chemicznych i ich mieszanin, zakwalifikowanych
do niebezpiecznych – niewłaściwy sposób magazynowania materiałów niebezpiecznych
102
OIP GDAŃSK
-
w zakresie braku oznakowania i nieprawidłowości w doborze miejsca magazynowania –
dotyczy farb i rozpuszczalników organicznych oraz braku instrukcji magazynowania,
brak lub niewłaściwe urządzenia ochronne w szczególności osłony ruchomych części
maszyn oraz gorących instalacji w siłowniach jednostek,
prowadzenie eksploatacji urządzeń i instalacji energetycznych w sposób zagrażający
bezpieczeństwu obsługi.
Wypadki przy pracy
Analizą objęto okres od 2013 do 2015 roku.
Z analizy dokumentacji pokontrolnej wynika, że w skontrolowanych przedsiębiorstwach,
wśród pracowników zatrudnionych na jednostkach pływających i osób świadczących pracę
zarobkową na jednostkach pływających na innej podstawie niż stosunek pracy,
w analizowanym okresie wydarzyła się niewielka ilość wypadków przy pracy z tendencją
malejącą w odniesieniu do lat ubiegłych. Najczęstszymi przyczynami wypadków było
niezachowanie należytej ostrożności przez pracowników, wynikające z braku doświadczenia
oraz lekceważenia zagrożenia i zasad bezpiecznych zachowań, jak też przestrzegania
przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy.
Charakterystycznym i najpoważniejszym w skutkach wypadkiem przy pracy,
w analizowanym okresie, był wypadek śmiertelny członka załogi statku, w duńskim porcie
Hanstholm. W dniu 28.04.2015 r. w porcie tym w dziobowym pomieszczeniu technicznym
statku bandery polskiej odnaleziono nieprzytomnego członka załogi. W czasie akcji
ratowniczej prowadzonej przez załogę statku, a następnie przez miejscowe służby
ratownicze poszkodowany zmarł, a innych trzech członków załogi zasłabło (chwilowo
straciło
przytomność)
prawdopodobnie
w
wyniku
oddziaływania
atmosfery
gazowej, istniejącej w tym pomieszczeniu. Takiej samej dysfunkcji organizmu w czasie akcji
ratowniczej uległa również ratowniczka profesjonalnych Służb Ratowniczych Portu
Hanstholm, które po przybyciu na miejsce zdarzenia przeprowadziły akcją ratowniczą
i wydobyły na pokład statku poszkodowanych. Bezpośrednią przyczyną wypadków było
zatrucie tlenkiem węgla, w różnym stopniu, poszczególnych członków załogi statku.
Wśród pośrednich przyczyn wypadków należy wymienić m.in.: prowadzenie poszukiwania
poszkodowanego oraz akcji ratowniczej bez zachowania wymogów procedury Systemu
Zarządzania Bezpieczeństwem tj. nierozpoznanie składu atmosfery w pomieszczeniach
bezpośrednio sąsiadujących z ładownią statku, w tym w pomieszczeniu sztauerskim,
niestosowanie środków ochrony indywidualnej podczas pobytu w pomieszczeniu
o nadmiernym stężeniu tlenku węgla w atmosferze.
Ocena stanu warunków pracy na statkach
Z analizy dokumentacji pokontrolnej wynika, że normy bezpieczeństwa żeglugi, na
skontrolowanych jednostkach, spełnione są w ok. 95 %. Aktualny stan warunków pracy na
statkach jest wynikiem, między innymi, obowiązku poddawania jednostek pływających,
systematycznym inspekcjom przez wyznaczonych w tym celu, inspektorów Urzędu
Morskiego i Urzędu Żeglugi Śródlądowej.
Inspekcje przeprowadza się w celu stwierdzenia, czy:
- statek odpowiada wymaganiom w zakresie bezpieczeństwa żeglugi i życia na morzu,
w tym w zakresie bezpieczeństwa eksploatacji statku,
- armator spełnia wymagania bezpiecznej eksploatacji statku.
103
OIP GDAŃSK
Spełnienie przez statek powyższych wymagań stwierdza dyrektor urzędu morskiego,
wystawiając kartę bezpieczeństwa lub certyfikat bezpieczeństwa (w przypadku uprawiania
żeglugi międzynarodowej), uprawniający do żeglugi.
W obcych portach statki te są poddawane kontrolom międzynarodowych instytucji
nadzorczych (PSC), czuwających na bezpieczeństwem załóg statków.
Jednostki pływające, ich stałe urządzenia i wyposażenie podlegają również nadzorowi
technicznemu Polskiego Rejestru Statków oraz innych uznanych instytucji kwalifikacyjnych,
które po dokonaniu przeglądu, wystawiają stosowne świadectwa. W wyniku
przeprowadzonych kontroli nie stwierdzono braku powyższych dokumentów, jak również
rażących odstępstw od obowiązujących przepisów, które stwarzałyby bezpośrednie
zagrożenia dla zdrowia lub życia zatrudnionych pracowników.
Większość nieprawidłowości była usuwana przez załogi statków w czasie trwania kontroli
z właściwym zrozumieniem problemów bezpieczeństwa.
Większość wyżej wymienionych, jak i pozostałe uchybienia, w czasie prowadzenia kontroli,
nie stwarzały bezpośredniego zagrożenia zdrowia lub życia pracowników zatrudnionych na
jednostkach. Kontrole były prowadzone w czasie postoju jednostek w portach. Jednak
stwierdzone uchybienia w trakcie normalnej eksploatacji jednostek tj. w czasie pobytu
w morzu lub na wodach śródlądowych w oddaleniu od lądu, mogą być przyczyną groźnych
w skutkach, wypadków.
Stwierdzone nieprawidłowości w stanie przestrzegania przepisów i zasad bezpieczeństwa
i higieny pracy na kontrolowanych jednostkach pływających powstały na skutek:
 nie zawsze rzetelnego podejścia przez armatorów do niektórych zagrożeń
występujących na zarządzanych przez nich jednostkach,
 lekceważenia przez pracowników i osoby bezpośredniego nadzoru przepisów i zasad
bezpieczeństwa i higieny pracy,
 braku unormowań prawnych w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy dla statków
niekonwencyjnych (nieobjętych rygorami Konwencji MLC), statków przeznaczonych do
holowania i ratownictwa morskiego oraz innych o pojemności brutto poniżej 200
jednostek.
W wyniku realizacji nakazów i wystąpień wydanych przez inspektorów pracy poprawiono
warunki pracy ok. 480 pracownikom.
Wnioski
 Aktualny stan warunków pracy na skontrolowanych jednostkach pływających oraz stały
nadzór wielu instytucji nad utrzymaniem bezpiecznych i higienicznych warunków pracy
pozwala sądzić, że dotychczasowa ilość kontroli powinna zapewnić utrzymanie tego
stanu.
 W celu dalszej poprawy bezpieczeństwa i higieny pracy na jednostkach pływających
należy kontynuować kontrole ze szczególnym uwzględnieniem organizacji pracy na
jednostkach pływających oraz właściwego przygotowania jednostek pływających do
wyjścia w morze, w tym planowanie podróży morskiej. Celowym również będzie
rozszerzenie kontroli o zagadnienia dotyczące czasu pracy i odpoczynku po pracy załóg
jednostek pływających.
 W związku z wejściem w życie nowej ustawy o pracy na morzu, regulującej stosunki
pracy na statkach morskich i objęciem jej oddziaływaniem załóg statków
„niekonwencyjnych”, niezbędnym staje się skierowanie wniosku do właściwych instytucji
w celu unormowania prawnego zagadnień w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy
104
OIP GDAŃSK
dla statków żeglugi przybrzeżnej, statków przeznaczonych do holowania i ratownictwa
morskiego oraz innych o pojemności brutto GT poniżej 200 jednostek, według ww.
ustawy o pracy na morzu - odnośnie statków niekonwencyjnych.
35. Odbiory statków
Kontrole statków śródlądowych.
Kontrole statków śródlądowych pod względem bezpieczeństwa i higieny pracy przed ich
dopuszczeniem do żeglugi prowadzone były na mocy art. 32 ust. 1 pkt 4a (statków, którym
wydawane było wspólnotowe świadectwo zdolności żeglugowej) oraz art. 34k ust. 1 pkt 4a
(dla pozostałych statków śródlądowych) ustawy z dnia 21 grudnia 2000 r. o żegludze
śródlądowej (Dz. U. z 2013 r. poz. 1458), w oparciu o postanowienia zarządzenia Głównego
Inspektora Pracy nr 32/14 w sprawie trybu wydawania przez Państwową Inspekcję Pracy
orzeczeń o dopuszczeniu statku do eksploatacji pod względem bezpieczeństwa i higieny
pracy.
W roku 2015 dokonano 17 kontroli u 17 armatorów w zakresie spełniania przez statki
śródlądowe wymogów przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy na 36 śródlądowych
jednostkach pływających. Kontroli podlegały:
 2 statki pasażerskie,
 1 statek badawczy,
 22 pontony pływające tworzące pomosty,
 11 łodzi motorowych.
Wydano 36 pozytywnych orzeczeń o zdolności statku śródlądowego do żeglugi pod
względem bezpieczeństwa i higieny pracy.
Kontrole statków morskich
Kontrole statków morskich przed ich dopuszczeniem do żeglugi prowadzone były na mocy
art. 25 ust. 4 ustawy z dnia 18 sierpnia 2011r. o bezpieczeństwie morskim (Dz. U. z 2015 r.
poz. 611 ze zm.) w oparciu o projekt zarządzenia Głównego Inspektora Pracy z 2005 r.
w sprawie ustalenia trybu przeprowadzania kontroli statku używanego w żegludze morskiej
pod względem spełniania wymagań międzynarodowych w zakresie bezpieczeństwa i higieny
pracy, w związku z art. 20 ust. 1 pkt 1 oraz art. 24 cyt. wyżej ustawy. Zgodnie z tym
postanowieniem, statki morskie na których zaszły istotne zmiany w kadłubie, urządzeniach
lub wyposażeniu statku, kolejna inspekcja administracji morskiej powinna być poprzedzona
kontrolą Państwowej Inspekcji Pracy (i Państwowej Inspekcji Sanitarnej) pod względem
spełnienia wymagań międzynarodowych w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy oraz
warunków sanitarnych i zdrowotnych, zgodnie z przepisami prawa pracy.
W roku 2015, w związku z oceną spełniania przez statki morskie wymagań
z zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy przed ich dopuszczeniem do żeglugi
przeprowadzono 1 kontrolę, podczas której ocenie poddano trzy nowo zbudowane jednostki
pływające, wpisane do rejestru statków morskich prowadzonego przez Dyrektora Urzędu
Morskiego w Gdyni. W czasie kontroli nie stwierdzono nieprawidłowości, które mogłyby
stanowić bezpośrednie zagrożenie dla życia i zdrowia pracowników. Wydano łącznie
2 decyzje ustne, które zostały wykonane w czasie kontroli.
105
OIP GDAŃSK
Wnioski
- Ilość zgłoszeń statków przez armatorów do kontroli przed inspekcją wstępną wskazuje na
nieprzestrzeganie cytowanych wyżej przepisów ustawy o bezpieczeństwie morskim przez
urzędy morskie.
- Pomimo wejścia w życie w roku 2015 ustawy o pracy na morzu minister właściwy ds.
gospodarki morskiej nie wydał przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy na małych
i specjalistycznych statkach morskich (tj. na jednostkach niekonwencyjnych), a także na
statkach śródlądowych. Powyższe, przy formułowaniu decyzji nakazowych skutkuje
ograniczeniem zakresu działania inspektora pracy i opieraniem się o zasady bhp.
36. Przestrzeganie przepisów bhp w trakcie przeładunków w portach morskich
W ramach realizacji tematu w Okręgowym Inspektoracie Pracy w Gdańsku inspektorzy
pracy przeprowadzili 9 kontroli u pracodawców na terenie portu w Gdyni i w Gdańsku
zajmujących się przeładunkami morskimi. Kontrole przeprowadzono u 9 pracodawców,
w stosunku do których stwierdzono naruszenie przepisów i zasad bhp w zakresie
przeładunków.
Najczęściej stwierdzone nieprawidłowości dotyczyły:
 maszyn i urządzeń technicznych – 19,
 obiektów budowlanych i pomieszczeń pracy, pomieszczeń higienicznosanitarnych – 15,
 stanowisk, procesów pracy i procesów technologicznych, w tym najczęściej
nieprawidłowych dojść do stanowisk pracy na statkach (brak prawidłowo rozpiętej siatki
pod trapem), magazynowania i składowania – 10.
Inne częściej występujące nieprawidłowości dotyczyły: oceny ryzyka zawodowego,
organizacji punktów pierwszej pomocy, badań i pomiarów czynników szkodliwych,
stosowania przez pracowników środków ochrony indywidualnej, a także przygotowania do
pracy.
W efekcie przeprowadzonych kontroli wydano następujące środki prawne dotyczące tematu:
 decyzji ogółem 77, w tym 30 decyzji ustnych, 15 - wstrzymujących eksploatację maszyn,
 wystąpień: 3, zawierających 7 wniosków,
 nałożonych mandatów: 2 na łączną kwotę 2.400 zł.
 zastosowanych środków wychowawczych: 7,
 liczba udzielonych porad prawnych: 36, w tym 10 porad dotyczących legalności
zatrudnienia,
 liczba udzielonych porad technicznych: 118.
Podsumowanie
W wyniku wydanych decyzji nakazowych w ramach realizacji tematu uzyskano poprawę
warunków pracy 1.118 pracowników. W szeregu przypadkach doprowadzono do
modernizacji, dostosowania do wymagań, a nawet wymiany przestarzałego sprzętu na
nowy.
106
OIP GDAŃSK
Na szczególną uwagę zasługuje fakt, że w 2015 r. w morskich przedsiębiorstwach
portowych morskich Gdańska i Gdyni nie odnotowano śmiertelnego i zbiorowego wypadku
przy pracy. Miał miejsce natomiast wypadek ciężki.
Aktualny stan warunków pracy w skontrolowanych terminalach oraz stały nadzór wielu
instytucji nad utrzymaniem bezpiecznych i higienicznych warunków pracy pozwala sądzić,
że dotychczasowa ilość kontroli powinna zapewnić utrzymanie tego stanu.
W celu dalszej poprawy bezpieczeństwa i higieny pracy w 2016 roku kontrolę w ramach
omawianego tematu przewiduje się w zakładach dotychczas niekontrolowanych przez
inspektora pracy, a także w tych podmiotach, w których podczas kontroli w 2015 roku
stwierdzono najwięcej nieprawidłowości.
107
OIP GDAŃSK
VI. OCENA PRZESTRZEGANIA PRAWA PRACY NA PODSTAWIE
PRZEPROWADZONYCH KONTROLI
1. Egzekwowanie praw pracowniczych w zakresie wypłaty wynagrodzeń
i innych świadczeń ze stosunku pracy
W 2015 r. w ramach realizacji tematu dotyczącego egzekwowania praw pracowniczych
w zakresie wypłaty wynagrodzeń i innych świadczeń ze stosunku pracy – pozostałe kontrole
– w zakładach różnych branż przeprowadzono 216 kontroli u 211 przedsiębiorców, z czego
3 stanowiły kontrole zbiorowe.
W 216 skontrolowanych zakładach pracowało ogółem 7.175 osób, zatrudnionych na
podstawie umowy o pracę było łącznie 6.228 pracowników, w tym 2.847 kobiet, 105
młodocianych, 575 niepełnosprawnych.
W wyniku 193 kontroli przeprowadzonych u pracodawców sektora prywatnego stwierdzono
niewypłacenie 58 pracownikom wynagrodzeń za pracę oraz innych świadczeń należnych ze
stosunku pracy na kwotę 92.964 zł. Wskazane kwoty dotyczą świadczeń bezspornych,
w stosunku, do których inspektorzy pracy wydali nakazy płatnicze.
W wyniku 23 kontroli przeprowadzonych u pracodawców sektora publicznego nie
stwierdzono niewypłacenia wynagrodzeń oraz innych świadczeń ze stosunku pracy
obligujących do wydania decyzji płatniczych.
Do najczęściej występujących nieprawidłowości stwierdzonych w czasie kontroli możemy
zaliczyć niewypłacenie:
 wynagrodzenia lub dodatku za pracę w godzinach nadliczbowych,
 dodatkowego wynagrodzenia za pracę w porze nocnej,
 ekwiwalentu za urlop,
 ekwiwalentu za pranie i naprawę odzieży,
 dodatku za pracę w niedziele i święta,
 niewypłacenie lub nieterminowe wypłacenie wynagrodzeń za pracę,
 ekwiwalentu za używanie własnej odzieży,
 wynagrodzenia za czas niezdolności wskutek choroby,
 należności z tytułu podróży służbowej,
 odpraw z tytułu rozwiązania stosunku pracy z przyczyn niedotyczących pracownika,
 ryczałtu za pracę w godzinach nadliczbowych.
 ryczałtu za pracę w porze nocnej,
 wynagrodzenia za czas niewykonywania pracy, za który pracownik zachowuje prawo do
wynagrodzenia,
 wynagrodzenia za urlop.
W wyniku przeprowadzonych kontroli inspektorzy pracy skierowali do pracodawców
8 nakazów zawierających 13 decyzji nakazujących wypłatę wynagrodzeń i innych świadczeń
ze stosunku pracy wobec 58 pracowników na łączną kwotę 92.964 zł.
Ponadto skierowano do pracodawców 73 wystąpienia, w których zawarto 170 wniosków
dotyczących 2.328 pracowników oraz 16 poleceń dotyczących 41 pracowników.
108
OIP GDAŃSK
Wobec stwierdzonych wykroczeń przeciwko prawom pracownika, dotyczącym naruszeń
w zakresie wynagrodzeń inspektorzy pracy nałożyli łącznie 29 mandatów na łączną kwotę
33.800 zł, które dotyczyły 57 wykroczeń przeciwko prawom pracownika. Mandatami ukarano
17 pracodawców, 12 osób działających w imieniu pracodawcy.
W postępowaniu mandatowym inspektorzy pracy najczęściej nakładali mandaty karne za
niewypłacenie dodatkowego wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych,
nieterminowe wypłacenie bądź niewypłacenie wynagrodzeń za pracę, a także niewypłacenie
ekwiwalentu pieniężnego za niewykorzystany urlop wypoczynkowy i niewypłacenie
dodatkowego wynagrodzenia za pracę w porze nocnej.
Wobec stwierdzonych wykroczeń przeciwko prawom pracownika inspektorzy pracy
skierowali 3 wnioski o ukaranie do sądów karnych, które dotyczyły łącznie 10 wykroczeń
w zakresie wypłaty wynagrodzeń i innych świadczeń ze stosunku pracy. Postępowanie
zakończyło się w 2 sprawach, w przypadku których nałożone zostały grzywny w wysokości
1.500 zł i 1.000 zł. Ostatni z wniosków został skierowany do sądu pod koniec okresu
sprawozdawczego i w związku z powyższym sprawa jest w toku rozpoznawania.
Inspektorzy pracy zastosowali w trybie art. 41 Kodeksu wykroczeń 12 środków
oddziaływania wychowawczego, które dotyczyły 15 wykroczeń. Nałożone przez inspektorów
pracy środki odziaływania wychowawczego to zarówno pouczenia (7), jak i ostrzeżenia (5).
Należy zauważyć, że w związku ze stwierdzonymi łącznie 83 wykroczeniami przeciwko
prawom pracownika dotyczącymi naruszeń przepisów prawa w zakresie wypłaty
wynagrodzeń i innych świadczeń ze stosunku pracy, inspektorzy pracy na 216
przeprowadzonych kontroli wszczęli postępowanie wykroczeniowe wobec 44 osób.
Podczas przeprowadzania czynności kontrolnych w okresie sprawozdawczym inspektorzy
pracy podjęli współpracę ze związkami zawodowymi, co dotyczyło 12 przeprowadzonych
kontroli.
Ponadto w ramach promocji prawa pracy w zakresie obowiązujących przepisów
dotyczących w szczególności świadczeń ze stosunku pracy oraz czasu pracy w trakcie
kontroli pracodawcom, pracownikom służb kadrowo – finansowych oraz związkom
zawodowym udzielono 989 porad prawnych. Powyższe służy przede wszystkim wyjaśnieniu
wątpliwości w interpretacji przepisów prawa pracy. W szczególności dotyczy to przepisów
z zakresu czasu pracy. Bowiem ich prawidłowe rozumienie przekłada się w sposób
bezpośredni na prawidłowe naliczenie zarówno wynagrodzeń za pracę, jak również innych
świadczeń należnych ze stosunku pracy.
Zaznaczyć należy, że inspektorzy pracy w czasie trwania czynności kontrolnych, bardzo
często w ramach promocji prawa przekazują zarówno podmiotom kontrolowanym, jak
również pracownikom w nich zatrudnionym informatory i publikacje wydawane przez
Państwową Inspekcję Pracy. Ponadto przekazują informację o możliwości skorzystania
z porad prawnych i informacji zamieszczonych na stronie internetowej: www.pip.gov.pl
W wyniku przeprowadzonych kontroli w ramach realizacji omawianego tematu stwierdzono
niewypłacenie wynagrodzeń i innych świadczeń należnych ze stosunku pracy na łączną
kwotę 270.321,97 zł dla 2.538 pracowników. W wyniku przeprowadzonych kontroli
wyegzekwowano kwotę 182.347,37 zł dla 836 pracowników. Wskazana kwota obejmuje
wynagrodzenia wyegzekwowane w ramach wydanych decyzji płatniczych, wniosków
w wystąpieniach, poleceń oraz kwoty wypłacone w trakcie kontroli, niewymagające
wydawania środków prawnych. Kwoty wyegzekwowane na rzecz pracowników w ramach
realizacji kontroli wykazane są wg stanu na dzień 19.01.2016 r.
109
OIP GDAŃSK
W związku ze stwierdzonymi podczas kontroli nieprawidłowościami do pracodawców
skierowano 13 decyzji płatniczych, dotyczących 58 pracowników na łączną kwotę 92.964 zł.
Stwierdzono, że zrealizowano 6 decyzji płatniczych zawartych w ww. nakazach, co stanowi
46,15% ogółem wydanych decyzji płatniczych. W związku z ich realizacją wyegzekwowano
dla 8 pracowników kwotę 4.989 zł.
W następstwie kontroli skierowano do pracodawców 73 wystąpienia zawierające łącznie 170
wniosków dotyczących 2.328 pracowników. Pracodawcy zrealizowali 131 zaleceń
pokontrolnych zawartych w 59 wystąpieniach, tj. 77% ogółu wniosków w wystąpieniach.
W wyniku realizacji wniosków wypłacono kwotę 96.441,69 zł dla 676 pracowników.
Ponadto do pracodawców skierowano 16 poleceń, które zostały zrealizowane
w całości. W wyniku ich realizacji wyegzekwowano kwotę 6.233,28 zł dla 41 pracowników.
Zaznaczyć należy, że podobnie jak miało to miejsce w latach ubiegłych wskazana kwota
wyegzekwowanych świadczeń należnych ze stosunku pracy nie jest w pełni miarodajna.
Wynika to przede wszystkim z faktu nieprecyzyjnego informowania lub zwyczajnie
nieinformowania inspektorów pracy przez pracodawców o wysokości wypłaconych
świadczeń na rzecz pracowników. Bardzo często informacja o wypłaconych kwotach
uzyskiwana jest przez inspektorów pracy podczas przeprowadzania rekontroli.
Ponadto w przypadkach zaprzestania wykonywana działalności gospodarczej lub utraty
statusu pracodawcy niemożliwe staje się przeprowadzenie czynności kontrolnych celem
ustalenia realizacji wydanych po kontroli środków prawnych i tym samym ustalenia
wysokości wypłaconych świadczeń należnych ze stosunku pracy.
W związku z brakiem informacji o sposobie realizacji decyzji nakazowych inspektorzy pracy
monitorują wydane decyzje. Skutkiem powyższego są rekontrole. W wyniku podjętych przez
inspektorów pracy działań dotyczących decyzji płatniczych w okresie od 01.01.2015 r. do
31.12.2015 r. skierowano do pracodawców 2 upomnienia, które dotyczyły łącznie 4 decyzji
płatniczych na łączną kwotę 53.881,06 zł. Realizacja wydanych upomnień jest również
monitorowana przez inspektorów pracy.
Efekty uzyskane w trakcie kontroli niewymagające wydawania środków prawnych
Skuteczne działania inspektorów pracy podczas przeprowadzania czynności kontrolnych
wpłynęły na wypłatę zarówno wynagrodzeń, jak i innych świadczeń należnych ze stosunku
pracy bez konieczności wydawania w tym zakresie wniosków i poleceń. W konsekwencji
powyższego inspektorzy pracy wyegzekwowali dla 111 pracowników kwotę 74.683 zł, na
którą złożyły się następujące świadczenia:
 wynagrodzenie za pracę dla 76 pracowników na łączną kwotę 67.349 zł,
 wynagrodzenie za pracę w godzinach nadliczbowych dla 10 pracowników na łączną
kwotę 4.243 zł,
 wynagrodzenie za pracę w porze nocnej dla 14 pracowników w wysokości 164 zł,
 wynagrodzenie za urlop wypoczynkowy dla 4 pracowników na łączną kwotę 500 zł,
 ekwiwalent pieniężny za urlop wypoczynkowy dla 5 pracowników na łączną kwotę
1.309 zł,
 pozostałe świadczenia wynikające ze stosunku pracy dla 2 pracowników na łączną
kwotę 1.118 zł.
Podsumowanie
Zgodnie z wytycznymi do realizacji kontroli tematycznych dotyczących egzekwowania praw
pracowniczych w zakresie wypłaty wynagrodzeń i innych świadczeń ze stosunku pracy –
kontrole w zakładach różnych branż, inspektorzy pracy dokonując doboru zakładów do
110
OIP GDAŃSK
kontroli prowadzących działalność na terenie działania Okręgowego Inspektoratu Pracy
w Gdańsku brali pod uwagę przede wszystkim takie parametry jak wielkość zatrudnienia,
forma własności czy branża. Powyższe miało na celu głównie umożliwienie wykazania
realnej skali nieprawidłowości.
Zaznaczyć należy, że część przeprowadzonych kontroli związana była ze skargami
pracowników, w dużej mierze dotyczącymi nieprzestrzegania przepisów o czasie pracy lub
niekiedy dotyczącymi legalności zatrudnienia. Stwierdzenie nieprawidłowości w ww.
obszarach wiążą się bardzo często z nieprawidłowo naliczonym wynagrodzeniem.
Podobnie jak w latach ubiegłych kwoty należnych świadczeń wykazane w sprawozdaniu nie
są w pełni miarodajne. W niektórych przypadkach na podstawie istniejącej dokumentacji,
którą okazano do kontroli, inspektorzy pracy nie byli w stanie ustalić, jaką część
wynagrodzeń należnych pracownikom stanowi np.: wynagrodzenie za pracę w porze nocnej,
czy wynagrodzenie za godziny nadliczbowe. Powyższa sytuacja wynika przede wszystkim
z faktu operowania przez pracodawców kwotami netto, a nie brutto oraz wypłacania
należnych świadczeń często w ratach. Ponadto należy zaznaczyć, że kolejność spełniania
przez pracodawcę zaległych zobowiązań nie pokrywa się często z kolejnością ich
powstawania.
Analiza wyników kontroli przeprowadzonych w ramach tematu wykazuje, że najczęściej
kontrolowaną grupą przedsiębiorców były podmioty zajmujące się handlem i naprawami,
gdzie przeprowadzono 74 kontrole. Następną grupą kontrolowanych pracodawców, gdzie
przeprowadzono 53 kontrole, byli prowadzący działalność w zakresie przetwórstwa
przemysłowego. Po 12 kontroli zostało przeprowadzonych u przedsiębiorców zajmujących
się zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi oraz edukacją. U pracodawców
zajmujących się pozostałą działalnością usługową oraz budownictwem przeprowadzono po
10 kontroli. Na kolejnym miejscu, gdzie przeprowadzono 9 kontroli należy wskazać podmioty
prowadzące działalność w zakresie opieki zdrowotnej i pomocy społecznej, 7 kontroli zostało
przeprowadzonych u podmiotów zajmujących się działalnością profesjonalną. Po 5 kontroli
przeprowadzonych zostało u pracodawców prowadzących działalność dotyczącą dostawy
wody, informacji i komunikacji, kultury, rozrywki i rekreacji. Na kolejnym miejscu, gdzie
przeprowadzono po 3 kontrole znalazły się podmioty zajmujące się transportem
i gospodarką magazynową, finansami i ubezpieczeniami, usługami administrowania. Po
2 kontrole inspektorzy pracy przeprowadzili u przedsiębiorców zajmujących się rolnictwem
i leśnictwem oraz administracją publiczną i obroną narodową. Jedną kontrolę
przeprowadzono w podmiocie prowadzącym działalność w zakresie wytwarzania energii.
Przynależność podmiotów kontrolowanych do branż była bardzo różnorodna.
Biorąc pod uwagę ogólną kwotę niewypłaconych świadczeń ze stosunku pracy, zawartych
w wydanych przez inspektorów pracy decyzjach płatniczych, w kolejności od najwyższej
kwoty
niewypłaconych
świadczeń,
najwięcej
nieprawidłowości
stwierdzono
u przedsiębiorców prowadzących działalność w branży budownictwo, gdzie na 10
przeprowadzonych kontroli wydano decyzje płatnicze na łączną kwotę 53.710,64 zł. Na
drugim miejscu znajdują się pracodawcy zajmujący się przetwórstwem przemysłowym,
gdzie na 53 przeprowadzone kontrole inspektorzy pracy wydali decyzje płatnicze na kwotę
36.890,31 zł. Na trzecim miejscu są podmioty prowadzące działalność w zakresie handlu
i napraw, w stosunku do których wydano 1 decyzję płatniczą na kwotę 962,25 zł na 74
przeprowadzone kontrole. Na 12 przeprowadzonych kontroli przedsiębiorców zajmujących
się zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi wydano 1 decyzję płatniczą na kwotę
952,12 zł. Na ostatnim miejscu w zakresie niewypłaconych świadczeń znajduje się podmiot
111
OIP GDAŃSK
specjalizujący się w opiece zdrowotnej i pomocy społecznej, gdzie na przeprowadzonych
9 kontroli wydano 1 decyzję płatniczą na kwotę 448,67 zł.
Biorąc pod uwagę liczbę wydanych decyzji płatniczych przypadających na poszczególne
branże wynikające z zestawienia według sekcji PKD, najwięcej decyzji płatniczych, bo aż 7
wydano w stosunku do podmiotów zajmujących się przetwórstwem przemysłowym. Na
drugim miejscu wskazać należy przedsiębiorców prowadzących działalność w branży
budownictwo, gdzie zostały wydane 3 decyzje. Po jednej decyzji płatniczej inspektorzy pracy
wydali wobec pracodawców zajmujących się handlem i naprawami, zakwaterowaniem
i usługami gastronomicznymi oraz opieką zdrowotną i pomocą społeczną.
Innym wskaźnikiem zastosowanym do oceny przestrzegania przepisów w zakresie wypłaty
wynagrodzeń i innych świadczeń należnych ze stosunku pracy oraz wskazania zakładów
i branż o największej skali naruszeń jest liczba osób zatrudnionych w danym zakładzie,
w którym stwierdzono niewypłacenie świadczeń i wydano decyzje płatnicze.
Przeprowadzone przez inspektorów pracy kontrole wykazała, że aż 10 decyzji płatniczych
wydano wobec pracodawców zatrudniających w przedziale od 10 do 49 osób. Na drugim
miejscu należy wskazać podmioty zatrudniające od 50 do 249 osób, gdzie wydano 2 decyzje
płatnicze. Natomiast w stosunku do pracodawców zatrudniających do 9 osób wydana
została tylko 1 decyzja płatnicza.
Największą liczbę kontroli, tj. 114 przeprowadzono w podmiotach zatrudniających
w przedziale od 10 do 49 osób zatrudnionych. Na drugim miejscu należy wskazać
pracodawców zatrudniających do 9 osób, gdzie przeprowadzonych zostało 66 kontroli.
Liczba kontroli, którą przeprowadzili inspektorzy pracy w podmiotach zatrudniających od 50
do 249 osób wyniosła 33. Najmniej kontroli, bo tylko 3 zostało przeprowadzonych
u pracodawców zatrudniających 250 i więcej osób zatrudnionych.
Biorąc pod uwagę formę własności jako wskaźnik służący do oceny przestrzegania
przepisów dotyczących wynagrodzeń oraz innych świadczeń ze stosunku pracy należy
zauważyć, że najwięcej skontrolowanych podmiotów, bo aż 193 reprezentowało sektor
prywatny. Pozostałe 23 skontrolowane podmioty reprezentowały sektor publiczny. Wskazać
należy, że inspektorzy pracy decyzje płatnicze wydali jedynie w stosunku do
przedsiębiorców należących do sektora prywatnego.
Dokonując analizy przeprowadzonych kontroli w zakresie wynagrodzeń ze względu na
formę własności należy wskazać, że najwięcej bo 175 kontroli zostało przeprowadzonych
w podmiotach własności prywatnej. 21 kontroli zostało przeprowadzonych w podmiotach
stanowiących własność komunalną. Na kolejnym miejscu należy wskazać podmioty
stanowiące własność prywatną mieszaną, gdzie przeprowadzono 13 kontroli. 5 kontroli
zostało przeprowadzonych u pracodawców z zagraniczną formą własności, natomiast
2 kontrole u podmiotów stanowiących własność państwową.
Głównymi przyczynami stwierdzonych nieprawidłowości są:
 nieznajomość przepisów,
 brak środków finansowych,
 niewłaściwa metoda obliczania,
 pomyłki w obliczeniach.
Wskazać należy, że podobnie jak w 2014 roku główną przyczynę stwierdzonych podczas
kontroli nieprawidłowości w zakresie świadczeń należnych ze stosunku pracy stanowi
nieznajomość przepisów. Taką przyczynę wskazywali najczęściej inspektorzy pracy
w przypadkach stwierdzenia niewypłacenia dodatkowego wynagrodzenia za pracę
w godzinach nadliczbowych oraz ekwiwalentu za niewykorzystany urlop wypoczynkowy.
112
OIP GDAŃSK
W obu przypadkach przyczynę niewypłacenia należnych świadczeń ze stosunku pracy lub
ich zaniżenia należy upatrywać przede wszystkim w nieprawidłowej interpretacji przepisów
prawa. Bardzo często pracownicy służb kadrowo – finansowych, którzy w imieniu
pracodawców dokonują rozliczenia czasu pracy oraz naliczenia wynagrodzeń nie do końca
rozumieją obowiązujące przepisy i w związku z tym dokonują niewłaściwych naliczeń.
W przypadku dodatkowego wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych głównym
problemem jest ustalenie wysokości należnego dodatku. Zdarzają się przypadki, że
świadczenia wypłacane są w wysokości niższej niż należna. Ponadto w dalszym ciągu
pojęciem niezrozumiałym jest doba pracownicza i rozliczanie czasu pracy w przypadku jej
naruszenia. W kwestii ekwiwalentu za niewykorzystany urlop wypoczynkowy istotnym
problemem jest ustalenie należnego pracownikowi urlopu wypoczynkowego w przypadku
ustania zatrudnienia, z dniem innym niż koniec miesiąca. W takich przypadkach bardzo
często nie następuje zaokrąglenie do pełnego miesiąca. Powyższe powoduje zaniżenie
liczby dni należnego pracownikowi urlopu, co w konsekwencji przekłada się na zaniżenie
ekwiwalentu za urlop.
Zaznaczyć należy, że z przeprowadzonych kontroli w ramach realizacji tematu dotyczącego
egzekwowania praw pracowniczych w zakresie wypłaty wynagrodzeń i innych świadczeń ze
stosunku pracy w dalszym ciągu wynika, że istotną przyczyną niewykonywania przez
pracodawców obowiązku w zakresie wypłaty wynagrodzeń jest brak środków finansowych.
Kontrole wskazują, że pracodawcy w różny sposób radzą sobie z problemami finansowymi.
Jedni wypłacają wynagrodzenie na raty i ze znacznym opóźnieniem. Inni nie dokonują
wypłat, a posiadane środki pieniężne przeznaczają na bieżące koszty wynikające
z prowadzonej działalności oraz na zakup materiałów niezbędnych do tego aby firma
funkcjonowała. W takich przypadkach pracodawcy bardzo często borykają się pomiędzy
terminowym wypłaceniem wynagrodzeń i zamknięciem firmy, a nieterminową wypłatą
i przeznaczeniem środków pieniężnych na inne wydatki.
W dalszym ciągu istnieje przyzwolenie pracowników na nieterminową wypłatę należności
wynikających ze stosunku pracy jak również tolerowanie wypłaty na raty. Wynika to przede
wszystkim z trudnej sytuacji na rynku pracy i obawą przed utratą pracy.
W czasie czynności kontrolnych pracodawcy wskazują inspektorom pracy przyczyny,
z powodu których nie dokonują pracownikom należnych wypłat świadczeń ze stosunku
pracy. Możemy tutaj wymienić m.in.:
 wysokie koszty pracy;
 długie terminy płatności za zrealizowane zamówienia,
 opóźnienia w płatnościach przez kontrahentów, a czasem ich brak;
 długie oczekiwanie na rozpatrzenie przez banki wniosków złożonych o kredyt;
Podobnie jak w latach ubiegłych, w dalszym ciągu większe problemy natury finansowej
dotykają małych przedsiębiorców. Pojawienie się u nich problemów finansowych bardzo
często oznacza zaprzestanie prowadzenia działalności. Duże podmioty w takich
przypadkach ratują się poprzez korzystanie z wcześniej wypracowanego zysku.
W ocenie inspektorów pracy, w niektórych przypadkach niewypacanie świadczeń należnych
ze stosunku pracy nie wynikało bezpośrednio z niedających się usunąć trudności
finansowych, lecz było spowodowane z chęci przeznaczenia tych kwot na realizację innych
zobowiązań firmy. Pozwalało to pracodawcy na przetrwanie przejściowych trudności
finansowych bez konieczności zaciągania wysokooprocentowanych i trudno dostępnych
kredytów bankowych czy pozyskiwania środków ze sprzedaży majątku trwałego firmy.
113
OIP GDAŃSK
Wnioski
Reasumując, należy stwierdzić, że istnieje potrzeba dokonywania dalszych kontroli
zagadnień w zakresie wypłaty wynagrodzeń i innych świadczeń ze stosunku pracy,
w związku z negatywną oceną przestrzegania tych przepisów i szczególnie istotnym
społecznym wymiarem stwierdzanych nieprawidłowości.
Analiza kontroli zrealizowanych w ramach tematu wskazuje na konieczność zwrócenia
szczególnej uwagi na zagadnienia związane z czasem pracy. Ponadto monitorować
w dalszym ciągu należy kwestię naliczania świadczeń należnych z tytułu pracy w godzinach
nadliczbowych, w tym wynikających z przekroczenia dobowej i średniotygodniowej normy
czasu pracy, z tytułu pracy w niedziele i święta (niebędące dla pracownika dniami pracy),
w porze nocnej.
Niezbędne jest również dążenie do zmian legislacyjnych, m.in. w zakresie obowiązku
dokumentowania wypłaty wynagrodzenia czy doprecyzowania terminu wypłaty ekwiwalentu
za urlop wypoczynkowy i odpraw pieniężnych należnych z tytułu rozwiązania umów o pracę
z przyczyn niedotyczących pracowników. Na przyszłość pozwoli to uniknąć kwestii spornych
oraz sprawi, że pracownicy szybciej będą mogli egzekwować swoje prawa.
Ponadto w dalszym ciągu doprecyzowania wymaga pojęcie „stałego miejsca pracy” w celu
prawidłowego rozliczania podróży służbowych i tym samym naliczania i wypłacania
świadczeń należnych z tytułu jej odbycia. Warto wskazać, że dokonanie zmian
legislacyjnych w powyższym zakresie może mieć duży wpływ na prawidłowe naliczanie
i wypłacanie świadczeń należnych ze stosunku pracy chociażby przez pracodawców, którzy
nie dokonują wypłat lub zaniżają wysokość świadczeń z powodu nieznajomości przepisów.
W związku ze społecznym wymiarem stwierdzonych nieprawidłowości niezwykle istotne,
obok działalności kontrolnej, wydaje się upowszechnianie wiedzy na temat zagadnień
związanych z czasem pracy oraz prawidłowością naliczania świadczeń należnych z tytułu
faktycznie wypracowanej liczby godzin.
W dalszym ciągu problemem jest wypłacanie wynagrodzenia w wyższej wysokości, niż
wynika to z okazywanych w toku czynności kontrolnych dokumentów. Kwestia ta jest
niezwykle trudna do udowodnienia, szczególnie w sytuacji braku współpracy ze strony
pracowników. Często inspektorzy pracy mają świadomość, że wysokość oficjalnie
wykazywanych świadczeń znacznie różni się od tych faktycznie wypłacanych. Wobec braku
skutecznych środków prawnych umożliwiających kontrolę tego typu praktyk, inspektorzy
pracy mają niewielkie możliwości ujawnienia tego zjawiska. Dodatkowym problemem w tej
kwestii jest brak współpracy z pracownikami, którzy z obawy przed utratą pracy akceptują
taki stan rzeczy i godzą się warunki zaproponowane przez pracodawców. Niezbędna jest,
więc zmiana ustawodawstwa w tym zakresie, która uniemożliwi podejmowanie takich
działań lub sprawi, że nie będą one ekonomicznie uzasadnione.
Ponadto nadal trudna jest sytuacja pracowników w przypadku, gdy przedsiębiorcy, u których
byli zatrudnieni zaprzestają prowadzenia działalności lub utracą status pracodawcy bez
uregulowania zobowiązań względem pracowników. W takich przypadkach brak jest również
możliwości przeprowadzenia kontroli celem wyegzekwowania należnych świadczeń dla
pracowników. Jedyną drogą dochodzenia roszczeń ze stosunku pracy jest w takich
przypadkach postępowanie sądowe. Jednakże zaznaczyć należy, że uzyskanie przez
pracowników wyroków zasądzających im świadczenia należne ze stosunku pracy nie
zawsze jest tożsame z ich odzyskaniem.
W związku z negatywną oceną przestrzegania przepisów należałoby jednocześnie
zwiększyć częstotliwość kontroli poprzez przeprowadzanie rekontroli. Szczególną uwagę
należałoby zwrócić na zagadnienia dotyczące czasu pracy, a w głównej mierze na
114
OIP GDAŃSK
prawidłowe i rzetelne prowadzenie ewidencji czasu pracy. Stwierdzenie nieprawidłowości
w tych obszarach bardzo często w konsekwencji powoduje niewypłacenie lub zniżenie
wynagrodzenia za pracę.
W 2015 roku w skali województwa pomorskiego ogółem we wszystkich rodzajach
kontroli inspektorzy pracy stwierdzili nieprawidłowości w zakresie wypłat świadczeń
pracowniczych na kwotę ponad 8 mln zł (uregulowane nakazami płatniczymi,
wystąpieniami i poleceniami).
Według naszych danych na dzień 26.02.2016 r. pracodawcy zrealizowali w tym
zakresie:
- 292 decyzje płatnicze, wypłacając kwotę 1,26 mln zł dla 646 pracowników,
- wnioski z wystąpień i polecenia, wypłacając pracownikom kwotę 1,77 mln zł.
Natomiast w 2014 roku w skali województwa pomorskiego ogółem we wszystkich rodzajach
kontroli inspektorzy pracy stwierdzili nieprawidłowości w zakresie wypłat świadczeń
pracowniczych na kwotę ponad 8,86 mln zł. Uchybienia te uregulowali nakazami płatniczymi
oraz poprzez wystąpienia skierowane do pracodawców.
2. Przestrzeganie przepisów o czasie pracy
A. Kontrola przepisów w zakresie czasu jazdy i czasu postoju oraz
obowiązkowych przerw i czasu odpoczynku kierowców oraz czasu pracy
kierowców
W okresie 2015 r. w ramach realizacji tematu, dotyczącego kontroli przestrzegania
przepisów w zakresie czasu jazdy, postoju, obowiązkowych przerw i odpoczynków
kierowców
oraz
czasu
pracy
kierowców,
przeprowadzono
24
kontrole
w przedsiębiorstwach, spośród których:
- 20 pracodawców wg PKD należało do branży zajmującej się transportem lądowym
i transportem rurociągowym,
- 2 pracodawców wg PKD prowadziło działalność związaną z magazynowaniem
i usługami wspomagających transport,
- 1 pracodawca wg PKD prowadził działalność w zakresie produkcji artykułów
spożywczych,
- 1 pracodawca wg PKD prowadził działalność związaną z administracyjną obsługą biura
i wspomagającym prowadzeniem działalności gospodarczej.
W kontrolowanych przedsiębiorstwach w prawnej dyspozycji pracodawców pozostawały
łącznie 392 pojazdy wyposażone w urządzenia rejestrujące stosowane w transporcie
drogowym, z czego 25 pojazdów wyposażonych było w tachografy analogowe, co stanowi
6,4% floty pojazdów z tachografami, zaś 367 pojazdów wyposażonych było w tachografy
cyfrowe, co stanowi 93,6% floty pojazdów z tachografami.
115
OIP GDAŃSK
W wyniku kontroli przeprowadzonych w 2015 r. dokonano sprawdzenia 24.000 dni pracy
106 kierowców, w zakresie czasu prowadzenia pojazdu, obowiązkowych przerw
i odpoczynków.
Struktura skontrolowanych zakładów według obszaru wykonywanej działalności przedstawia
się następująco:
- 17 % podmiotów prowadziło przewóz rzeczy w transporcie krajowym,
- 83 % podmiotów prowadziło przewóz rzeczy w transporcie międzynarodowym.
Struktura skontrolowanych zakładów według rodzaju wykonywanej działalności przedstawia
się następująco:
- 96 % podmiotów prowadziło przewóz zarobkowy,
4 % podmiotów prowadziło przewóz na potrzeby własne.
Dane dotyczące stwierdzonych nieprawidłowości w zakresie dokumentowania
poszczególnych rodzajów aktywności kierowców, czasu jazdy, obowiązkowych przerw
w prowadzeniu pojazdów oraz odpoczynku kierowców, w stosunku do ogółu
skontrolowanych pracodawców przedstawia poniższy wykres.
Wykres nr 1. Ilość pracodawców u których ujawniono występowanie poszczególnych
nieprawidłowości
ilość pracodawców u których
wykryto naruszenia
25
21
20
15
15
11
10
6
5
3
1
0
MV01
MV02
MV03
MV04
MV05
MV06
rodzaje naruszeń
MU02BU – nieokazanie lub okazanie nieprawidłowych wykresówek lub dokumentu
potwierdzającego fakt nieprowadzenia pojazdu,
MU03BU – nieudostępnienie lub udostępnienie niepełnych danych wczytanych
z tachografu cyfrowego i karty kierowcy,
MV01 – przekroczenie dziennego limitu czasu prowadzenia pojazdu,
MV02 – przekroczenie tygodniowego limitu czasu prowadzenia pojazdu,
MV03 – przekroczenie dwutygodniowego limitu czasu prowadzenia pojazdu,
MV04 – prowadzenie pojazdu przez okres dłuższy niż 4,5 godziny bez wymaganej
przerwy,
MV05 – skrócenie dopuszczalnego minimalnego czasu dziennego odpoczynku kierowcy,
MV07 – skrócenie dopuszczalnego minimalnego czasu tygodniowego odpoczynku
kierowcy.
116
OIP GDAŃSK
Wykres nr 2. Ilościowy wykaz ogółu wykrytych naruszeń
120
112
liczba naruszeń
100
80
60
40
38
27
17
20
7
1
0
MV01
MV02
MV03
MV04
MV05
MV06
rodzaje naruszeń
Wykres nr 3. Stosunek liczby kierowców, u których stwierdzono naruszenia z zakresu
czasu prowadzenia pojazdu wymaganych przerw i odpoczynków, do ogólnej liczby
sprawdzanych kierowców
ilość sprawdzonych kierowców
120
100
80
ilość kierowców u których nie
wykryto naruszeń
60
ilość kierowców u których
wykryto naruszenia
40
58
20
27
23
0
MV01
1
MV02
12
5
MV03
MV04
MV05
MV06
rodzaje naruszeń
Analiza badanych zagadnień
Przekroczenie dziennego limitu czasu prowadzenia pojazdu (MV01)
Przypadki przekroczenia dziennego limitu czasu prowadzenia pojazdu, stwierdzono
w 11 przedsiębiorstwach (tj. 64 % kontrolowanych zakładów pracy), a dotyczyły one
23 pracowników, spośród 106 sprawdzanych kierowców. Łącznie ujawniono w tym zakresie
27 naruszeń, za które nałożona została na pracodawców kara pieniężna w drodze decyzji
administracyjnej, na łączną kwotę (wg taryfikatora) – 3.150 zł.
117
OIP GDAŃSK
Przekroczenie tygodniowego limitu czasu prowadzenia pojazdu (MV02)
Przypadek przekroczenia tygodniowego limitu czasu prowadzenia pojazdu, stwierdzono
w 1 przedsiębiorstwie i dotyczył on 1 pracownika, spośród 106 sprawdzanych kierowców.
Ujawniono 1 naruszenie w tym zakresie, za które nałożona została na pracodawcę kara
pieniężna w drodze decyzji administracyjnej, na kwotę (wg taryfikatora) – 250 zł.
Przekroczenie dwutygodniowego limitu czasu prowadzenia pojazdu (MV03)
Nieprawidłowości w zakresie przekroczenia dwutygodniowego limitu czasu prowadzenia
pojazdu, stwierdzono w 3 przedsiębiorstwach (tj. 13% kontrolowanych zakładów pracy),
i dotyczyły one 5 pracowników, spośród 106 sprawdzanych kierowców. Łącznie ujawniono
w tym zakresie 7 naruszeń, za które została nałożona na pracodawców kara pieniężna
w drodze decyzji administracyjnej, na łączną kwotę (wg taryfikatora) – 700 zł.
Prowadzenie pojazdu przez okres dłuższy niż 4,5 godziny bez wymaganej przerwy
(MV04)
Przypadki prowadzenia pojazdu przez okres dłuższy niż 4,5 godziny bez wymaganej
przerwy wystąpiły w 15 przedsiębiorstwach (tj. 63 % kontrolowanych zakładów pracy),
w tym zakresie 38 naruszeń. Za naruszenia nałożona została na pracodawców kara
pieniężna w drodze decyzji administracyjnej, na łączną kwotę (wg taryfikatora) – 12.400 zł.
Skrócenie dopuszczalnego minimalnego czasu dziennego odpoczynku kierowcy
(MV05)
Przypadki skrócenia dziennego czasu odpoczynku, w sposób niezgodny z obowiązującym
przepisami stwierdzono u 21 pracodawców (tj. 88 % kontrolowanych zakładów pracy),
w tym zakresie 112 naruszeń, za które nałożona została na pracodawców kara pieniężna
w drodze decyzji administracyjnej, na łączną kwotę (wg taryfikatora) – 22.400 zł.
Skrócenie dopuszczalnego minimalnego czasu tygodniowego odpoczynku kierowcy
(MV06)
Przypadki skrócenia tygodniowego czasu odpoczynku, w sposób niezgodny
z obowiązującym przepisami stwierdzono u 6 pracodawców (tj. 25% kontrolowanych
zakładów pracy), a dotyczyły one 12 pracowników, spośród 106 sprawdzanych kierowców.
Ujawniono 17 naruszeń w tym zakresie, za które nałożona została na pracodawców kara
pieniężna
w drodze decyzji administracyjnej, na łączną kwotę (wg taryfikatora) – 9.450 zł.
Nieprzestrzeganie obowiązku ewidencjonowania godzin pracy kierowców /art. 25 ust.
1a ustawy o czasie pracy kierowców/ – informacja statystyczna bez kodu
W powyższym zakresie objęto kontrolą 8 kierowców, jednakże przedsiębiorcy dysponowali
i udostępnili inspektorom pracy do kontroli wykresówki lub pliki pobrane z kart kierowców
i tachografów cyfrowych.
Nieprzestrzeganie obowiązku odbierania od kierowcy oświadczenia o wymiarze
zatrudnienia albo o niepozostawaniu w zatrudnieniu u innego pracodawcy oraz
przeciętnej tygodniowej liczbie godzin wykonywanych przewozów drogowych lub
innych czynności na innej podstawie niż stosunek pracy lub odebranie oświadczenia
w niepełnym zakresie /art. 24 pkt. 2 ustawy o czasie pracy kierowców/ (MU05BU).
Kontrole wykazały, że 4 pracodawców (tj. 17 % kontrolowanych zakładów pracy), pomimo
ciążącego na nich obowiązku, nie odebrało od 35 kierowców oświadczenia o wymiarze
zatrudnienia albo o niepozostawaniu w zatrudnieniu u innego pracodawcy oraz o przeciętnej
118
OIP GDAŃSK
tygodniowej liczbie godzin wykonywanych przewozów drogowych lub innych czynności na
innej podstawie niż stosunek pracy. Powyższe niedopełnienie obowiązków potraktowane
zostało przez inspektorów pracy PIP jako jeden z przejawów braku zapewnienia właściwej
organizacji pracy ogólnie wymaganej w stosunku do prowadzenia przewozów drogowych,
w kontekście art. 92b ust. 1 ustawy o transporcie drogowym. W stosunku do 4 pracodawców
(tj. 17% kontrolowanych zakładów pracy) stwierdzono nieprawidłowe bądź niekompletne
oświadczenia u 10 kierowców.
Nieprzestrzeganie dopuszczalnego limitu tygodniowego czasu pracy kierowcy,
tj. przeciętnie 48 godzin łącznie z nadgodzinami w przyjętym okresie rozliczeniowym
/art. 12 ustawy o czasie pracy kierowców/ (MO02)
Przypadki nieprzestrzegania dopuszczalnego przeciętnego limitu godzin nadliczbowych
pracowników w tygodniu, stwierdzono u 5 pracodawców (tj. 21% kontrolowanych zakładów
pracy).Dotyczyły one 10 pracowników, spośród 105 losowo sprawdzanych kierowców,
którzy przekroczyli przeciętny limit godzin nadliczbowych w tygodniu łącznie o 41 godzin.
Nieprzestrzeganie przepisów dotyczących maksymalnego dobowego czasu pracy,
jeśli praca wykonywana jest w porze nocnej /art. 21 ustawy o czasie pracy kierowców/
(MV53)
Przypadki nieprzestrzegania dopuszczalnego limitu 10 godzin pracy na dobę, w sytuacji gdy
praca była wykonywana w porze nocnej, stwierdzono u 13 pracodawców (tj. 54%
kontrolowanych zakładów pracy). Dotyczyły one 39 pracowników, spośród 103 losowo
sprawdzanych w tym zakresie kierowców, którzy przekroczyli dopuszczalny dobowy limit
czasu pracy łącznie w 164 dniach.
W ocenie przewoźników kluczową przyczyną naruszeń przepisów o czasie prowadzenia
pojazdu i wymaganych odpoczynkach oraz nieprawidłowości w zakresie przestrzegania
ustawy o czasie pracy kierowców w dalszym ciągu pozostaje nieuczciwa konkurencja
w branży przewozów drogowych. Pracodawcy, skracają czas i zmniejszają koszty
wykonywanych przewozów, a tym samym wymuszają podobne postępowanie u innych
pracodawców chcących utrzymać się na rynku transportowym.
Na powstające naruszenia z czasu pracy kierowców mają wpływ również stosowane przez
niektórych pracodawców praktyki ustalania z pracownikami innych warunków
wynagradzania – niż te, które wynikają z umowy o pracę – uzależniając wysokość płacy
kierowcy od liczby przejechanych kilometrów. W konsekwencji prowadzi to do tego, że
kierowcy dążą do osiągnięcia jak najwyższego wynagrodzenia zmuszając się do bardziej
intensywnej pracy, nie zważając na swoje zmęczenie, stan zdrowia czy warunki drogowe
i pogodowe. Wszystko to bez wątpienia skutkuje naruszaniem przez kierowców
obowiązujących norm prowadzenia pojazdów i wymaganych odpoczynków, co może
zagrażać bezpieczeństwu drogowemu.
Przewoźnicy w dalszym ciągu zmagają się z problemem spadku ceny usług transportowych
wobec rosnącej konkurencji i globalizacji. Wielu kontrolowanych pracodawców w 2015 roku
borykało się z problemami finansowymi, w związku z niewypłacalnością firm zlecających
usługi transportowe.
Z wyjaśnień składanych przez pracodawców w trakcie kontroli prowadzonych
w przedsiębiorstwach transportowych w 2015 r. wynika, że przyczyną naruszeń są również
wysokie wymagania klientów i zawieranie z przewoźnikami niekorzystnych umów w zakresie
119
OIP GDAŃSK
stosowania kar umownych za opóźnienia w przewozie towaru, które skutkują naruszaniem
przez pracowników przepisów o czasie prowadzenia pojazdu.
Istotnym problemem, który ma wpływa na naruszenie przepisów jest także zatrudnianie
kierowców w niepełnym wymiarze czasu pracy. Zainteresowani taką praktyką są zarówno
kierowcy, którym oferuje się wyższe wynagrodzenie - poza umową o pracę - oraz
przewoźnicy, którzy szukają tańszych rozwiązań finansowych. Opisane wyżej praktyki
odbywają się więc za zgodą obu stron stosunku pracy i mają na celu z jednej strony
zagwarantowanie kierowcy satysfakcjonującego wynagrodzenia bez ujawniania
rzeczywistych dochodów, a z drugiej strony odprowadzenie jak najniższych podatków
i składek na ubezpieczenie społeczne. Szczególną grupą osób zainteresowanych są przede
wszystkim ci kierowcy, których wynagrodzenia objęte zostały postępowaniem
egzekucyjnym. Dlatego też niejednokrotnie funkcję wynagrodzenia za wykonaną pracę
pełnią należności z tytułu podróży służbowej, które nie podlegają egzekucji.
Występowaniu nieprawidłowości sprzyjają także obowiązujące regulacje prawne, które
pozwalają pracodawcom z jednej strony poszukiwać tańszych rozwiązań kosztem
pracowników (powierzając pracę na podstawie umów cywilnoprawnych), z drugiej w sposób skuteczny unikać odpowiedzialności za wykroczenia przeciwko prawom
pracownika.
Przewoźnicy upatrują przyczyn naruszeń w zakresie norm prowadzenia pojazdu,
wymaganych przerw i odpoczynków również w niestabilnej sytuacji w branży transportowej.
W przypadku słabszej koniunktury następuje ograniczenie stałego zatrudnienia kierowców
w
przedsiębiorstwach
transportowych,
natomiast
w
okresach
zwiększonego
zapotrzebowania na usługi transportowe, niedobór pracowników prowadzi do
nieprzestrzegania obowiązujących przepisów.
W dalszym ciągu wielu pracodawców nie ma środków finansowych na zatrudnienie
specjalistów zajmujących się rozliczaniem czasu pracy kierowców oraz nadzorowaniem
i eliminowaniem występujących naruszeń. Przedsiębiorców nie stać również na zakup
programów komputerowych do analizy czasu prowadzenia pojazdu, wymaganych przerw
i odpoczynków.
Natomiast w ocenie kierowców, podobnie jak w latach ubiegłych przyczynami popełniania
naruszeń obowiązujących przepisów są zakłócenia w ruchu drogowym (korki, remonty dróg)
oraz zbyt mała ilość miejsc parkingowych w stosunku do taboru występującego na drogach
publicznych.
W wyniku kontroli przeprowadzonych w 2015 roku inspektorzy pracy w dalszym ciągu
twierdzą, że najczęstszą przyczyną naruszeń, pozostaje nadal poszukiwanie przez
przedsiębiorstwa transportowe oszczędności w kosztach i chęć osiągnięcia wysokiej
efektywności pracy przy niskich nakładach środków finansowych. Ponadto w branży
transportowej w dalszym ciągu niewystarczająca jest świadomość zagrożeń związanych
z naruszeniem przepisów o czasie prowadzenia pojazdu zarówno wśród przewoźników, jak
i kierowców.
Omówienie wyników kontroli
W 2015 roku, w ramach realizacji tematu dotyczącego kontroli przestrzegania przepisów
o czasie jazdy i czasie postoju oraz obowiązkowych przerw i czasu odpoczynków kierowców
oraz czasu pracy kierowców, przeprowadzono łącznie 24 kontrole, z czego 19 kontroli
w zakładach pracy, które stanowiły własność prywatną, a 5 kontroli w zakładach
stanowiących własność prywatną (mieszaną). Spośród 24 skontrolowanych przedsiębiorstw,
7 pracodawców należało do mikro przedsiębiorstw (zatrudniających do 9 pracowników),co
120
OIP GDAŃSK
stanowi 29% ogółu skontrolowanych przedsiębiorstw, 15 zakładów pracy należało do
małych przedsiębiorstw (zatrudniających od 10 do 49 pracowników), co stanowi 62,5%
ogółu skontrolowanych przedsiębiorstw oraz 2 pracodawców należało do średnich
przedsiębiorstw (zatrudniających od 50 do 249 pracowników), co stanowi 8,5% ogółu
kontrolowanych zakładów pracy.
Największą skalę naruszeń przepisów w zakresie przestrzegania przepisów o czasie jazdy,
wymaganych przerwach i odpoczynkach w 2015 r. ujawniono w firmie w Gdańsku
Przedsiębiorca świadczył usługi w zakresie międzynarodowego transportu rzeczy,
z wykorzystaniem nowoczesnej floty. Ogółem kontrolą objęto 2.296 dni pracy kierowców
i ujawniono łącznie 40 naruszeń.
W wyniku przeprowadzonych w 2015 r. kontroli w zakresie przestrzegania przepisów
o czasie jazdy, wymaganych przerwach i odpoczynkach najwięcej naruszeń dotyczyło
niezapewnienia kierowcy wymaganego odpoczynku dziennego. Łącznie ujawnionych
zostało 112 naruszeń w 21 kontrolowanych zakładach pracy, za które nałożone zostały na
pracodawców kary pieniężne na łączną kwotę 22.400 zł. W zakresie przestrzegania
przepisów ustawy o czasie pracy kierowców, najwięcej nieprawidłowości dotyczyło
naruszenia przepisów dotyczących maksymalnego dobowego czasu pracy kierowcy, gdy
praca wykonywana była w porze nocnej. Powyższe uchybienia stwierdzono w 13
kontrolowanych zakładach pracy w stosunku do 39 pracowników.
Ze zbiorczych wyników kontroli z tematu wynika, że podobnie jak w roku 2014 również
w 2015 roku najwięcej naruszeń obowiązujących przepisów o czasie prowadzenia pojazdu,
wymaganych przerwach i odpoczynkach kierowców wykryto przy przewozach w transporcie
międzynarodowym.
W 2015 roku przeprowadzono 24 kontrole w porównaniu do roku poprzedniego, w którym
przeprowadzono 33 kontrole.
W kontrolowanych zakładach pracy w 2015 roku zweryfikowano 24.000 dni pracy
kierowców. W 2015 r. nie wykryto tak rażących naruszeń przepisów o czasie prowadzenia
pojazdu, wymaganych przerwach i odpoczynkach kierowców, jak to miało miejsce w latach
wcześniejszych.
W wyniku przeprowadzonych kontroli u 24 pracodawców zatrudniających kierowców
w krajowym i międzynarodowym transporcie drogowym, a także przy realizowaniu
przewozów na potrzeby własne przedsiębiorstwa, inspektorzy pracy ogółem nałożyli kary
decyzjami administracyjnymi na 22 pracodawców, na łączną kwotę 48.350 zł.
Z posiadanych przez Okręgowy Inspektorat pracy w Gdańsku danych wynika, że:
 20 kar pieniężnych na łączną kwotę 46.700 zł. – zobowiązani pracodawcy uiścili
w całości,
 2 kary pieniężne na łączną kwotę 1.550 zł. – zostały przekazane do egzekucji do
Urzędu Skarbowego. Na rachunek OIP Gdańsk wpłynęła kwota 1.472,50 zł. z uwagi na
pobraną przez Urząd Skarbowy opłatę komorniczą.
Na rachunek bankowy OIP Gdańsku wg stanu na dzień 31.12.2015 roku z tytułu nałożonych
kar wpłynęła łączna kwota 48.172,50 zł. Suma ta uwzględnia należności wpłacone
dobrowolnie przez zobowiązanych, jak również ściągnięte w drodze przymusu
egzekucyjnego.
W dniu 4.12.2015 roku Okręgowy Inspektor Pracy w Gdańsku, jako organ II instancji,
w wyniku rozpatrzenia odwołania od decyzji o nr rej. 03203-6001-K034-Tk22/15 z dnia
30.10.2015 roku wydał decyzję o uchyleniu w całości zaskarżonej decyzji o nałożeniu kary
121
OIP GDAŃSK
pieniężnej w kwocie 1.100 zł. i przekazał sprawę do ponownego rozpatrzenia organowi
I instancji. W dniu 8.12.2015 roku po ponownym rozpatrzeniu sprawy organ I instancji
w drodze nowej decyzji administracyjnej nałożył na pracodawcę karę pieniężną w wysokości
1.000 zł. Kara pieniężna została uiszczona w całości w dniu 28.12.2015 roku.
W 2015 roku żaden z pracodawców nie występował z wnioskiem o rozłożenie nałożonej
kary pieniężnej na raty.
Inspektorzy pracy w wyniku przeprowadzonych kontroli w omawianym temacie,
w części dotyczącej czasu pracy kierowców, zastosowali następujące środki prawne:
 14 wystąpień zawierających 25 wniosków pokontrolnych dotyczących usunięcia
stwierdzonych nieprawidłowości w zakresie czasu pracy kierowców (wnioski
dotyczyły 220 pracowników),
 1 polecenie dotyczące usunięcia stwierdzonych nieprawidłowości w zakresie czasu
pracy kierowców, które dotyczyło 1 pracownika,
 wobec stwierdzonych wykroczeń przeciwko prawom pracownika, inspektorzy pracy
nałożyli na pracodawców oraz osoby działające w ich imieniu, ogółem 7 mandatów,
dotyczących 7 wykroczeń przeciwko prawom pracownika, na łączną kwotę 7.500 zł,
 wobec stwierdzonych wykroczeń przeciwko prawom pracownika, inspektorzy pracy
nałożyli na pracodawców ogółem 2 środki wychowawcze w formie ostrzeżenia.
Na dzień 18.02.2016 r. 11 pracodawców poinformowało na piśmie właściwego inspektora
pracy o wykonaniu 21 wniosków pokontrolnych dotyczących wyeliminowania naruszeń
prawa pracy z zakresu czasu pracy kierowców, które zostały zrealizowane w stosunku do
207 pracowników.
Współpraca z innymi organami, działania prewencyjne
Analiza dokumentacji z kontroli wykazała, że w 2015 roku w związku z realizacją tematu na
wniosek Urzędu Skarbowego w Gdańsku w kwietniu 2015 roku została przeprowadzona
kontrola w firmie w Gdańsku. Inspektor pracy pismem z dnia 6.05.2015 r. powiadomił Urząd
Skarbowy w Gdańsku, że wyniku czynności kontrolnych u w/w pracodawcy nie stwierdzono
nieprawidłowości mających wpływ na powstawanie zobowiązania podatkowego.
W ramach realizacji tematu w 2015 roku, inspektorzy pracy udzielili łącznie 64 porady
prawne pracodawcom oraz pracownikom w zakresie interpretacji przepisów oraz rozliczania
czasu pracy kierowców, podróży służbowych, a także zasad stosowania norm prowadzenia
pojazdu, przerw i odpoczynku kierowców, w tym 1 poradę dotyczącą legalności zatrudnienia
oraz 16 porad dotyczących bezpieczeństwa pracy w sektorze transportu drogowego.
Wnioski
Kontrole prowadzone w 2015 roku w ramach omawianego tematu obejmowały zarówno
zagadnienia wynikające z założeń Krajowej Strategii Kontroli Pojazdów, tj. w zakresie czasu
jazdy, postoju, obowiązkowych przerw i odpoczynków kierowców, jak i wybrane zagadnienia
z czasu pracy. Pozytywnie należy ocenić fakt, że inspektorzy pracy w wyniku
przeprowadzonych kontroli potwierdzili zasadność licznych skarg kierowców, które wpłynęły
w 2015 roku do Okręgowego Inspektoratu Pracy w Gdańsku. Napływające skargi są zawsze
pierwszym sygnałem nieprawidłowości w określonych dziedzinach, bardzo pomocnym
w działaniach kontrolnych podejmowanych przez inspektora pracy. Ich tematyka, podobnie
122
OIP GDAŃSK
jak w latach poprzednich, dotyczyła przede wszystkim naruszenia przepisów
Rozporządzenia (WE) nr 561/2006, przekroczenia czasu pracy kierowców i wypłaty
świadczeń ze stosunku pracy. Kompleksowe kontrole nie tylko norm prowadzenia pojazdu,
przerw i odpoczynku, ale również stanu przestrzegania przepisów o czasie pracy kierowcy
przyczyniły się do ujawnienia wielu nieprawidłowości w przedsiębiorstwach transportowych.
W trakcie kontroli inspektorzy pracy badali również zagadnienia prawidłowości naliczenia
świadczeń wynikających ze stosunku pracy, m.in. wynagrodzenia za dyżur, godziny nocne
i nadliczbowe oraz należności z tytułu odbywanych podróży służbowych. W konsekwencji
inspektorzy pracy skierowali do pracodawców środki prawne dotyczące wypłaty
uprawnionym kierowcom należnego wynagrodzenia.
Z kontroli przeprowadzonych w 2015 r. wynika, że największą skalę naruszeń przepisów
o czasie jazdy, wymaganych przerwach i odpoczynkach ujawniono w zakresie skracania,
dopuszczalnego minimalnego czasu dziennego odpoczynku, prowadzenia pojazdu przez
okres dłuższy niż 4,5 godziny bez wymaganej przerwy oraz przekraczania dziennego limitu
czasu prowadzenia pojazdu. Najwięcej nieprawidłowości w zakresie przestrzegania
przepisów ustawy o czasie pracy kierowców, polegało na naruszeniu przepisów dotyczących
maksymalnego dobowego czasu pracy kierowcy, gdy praca wykonywana była w porze
nocnej, niezapewnieniu pracownikom wymaganej liczby dni wolnych od pracy dla
zachowania zasady przeciętnie pięciodniowego tygodnia pracy, przekraczania przeciętnego
limitu godzin nadliczbowych w tygodniu oraz nieprawidłowego ujmowania przyjętej doby
pracowniczej dla celów rozliczenia czasu pracy kierowców. Kontrole wykazały również, że
pracodawcy nie przestrzegali art. 24 pkt. 2 ustawy o czasie pracy kierowców w zakresie
obowiązku odbierania od kierowców oświadczenia o wymiarze zatrudnienia albo
o niepozostawaniu w zatrudnieniu u innego pracodawcy oraz przeciętnej tygodniowej liczbie
godzin wykonywanych przewozów drogowych lub innych czynności na innej podstawie niż
stosunek pracy lub odebrali od kierowcy oświadczenie w niepełnym zakresie.
W dalszym ciągu w trakcie kontroli inspektorzy pracy obserwują opisaną praktykę
polegającą na wliczaniu wynagrodzenia za czas dyżuru do minimalnego wynagrodzenia.
Powoduje to, że w wielu kontrolowanych firmach transportowych pracownikom zapewnia się
wynagrodzenie zasadnicze w wysokości niższej niż minimalne wynagrodzenie, tak aby
doliczając wynagrodzenie za czas dyżuru oraz za pracę w porze nocnej łącznie osiągnąć
poziom minimalnego wynagrodzenia. Nawet te podmioty, które pierwotnie wypłacały
wynagrodzenie za czas dyżuru obok wynagrodzenia minimalnego, w chwili obecnej włączają
dodatek za pracę w porze nocnej oraz za czas dyżuru do minimalnego wynagrodzenia,
pomniejszając tym samym wynagrodzenia pracowników. W powyższym zakresie istnieje
konieczność znowelizowania ustawy o minimalnym wynagrodzeniu za pracę poprzez
wyłączenie wynagrodzenia za czas dyżuru i wynagrodzenia za prace w porze nocnej ze
świadczeń wliczanych do minimalnego wynagrodzenia za pracę.
W związku z prowadzeniem kontroli, w aspekcie ujawnianych naruszeń przepisów o czasie
prowadzenia pojazdu, problematyczny pozostaje nadal brak określenia procedur
postępowania, w przypadku stwierdzenia przez inspektora pracy, naruszeń popełnianych
przez kierowców, w przedsiębiorstwach, które zapewniły w swoich firmach właściwą
organizację i dyscyplinę pracy ogólnie wymaganą w stosunku do prowadzenia przewozów
drogowych, umożliwiającą przestrzeganie przez kierowców przepisów.
Pozytywnym elementem, który można zauważyć podczas przeprowadzonych kontroli jest
fakt, że w zdecydowanej większości przedsiębiorcy posiadający dużą flotę samochodową
posiadają oprogramowanie do analizy czasu prowadzenia pojazdu, wymaganych przerw
i odpoczynków kierowców oraz dodatkowe moduły do rozliczania czasu pracy kierowców.
123
OIP GDAŃSK
Ponadto zatrudniają specjalistów do rozliczania czasu pracy lub kierują na szkolenia swoich
pracowników. W ocenie przewoźników tylko bieżąca i systematyczna weryfikacja naruszeń
pozwala na unikniecie kar pieniężnych nakładanych przez organy kontrolne w kraju i poza
jego granicami oraz wpływa na bezpieczeństwo w ruchu drogowym Zauważyć należy
jednak, że dla mikroprzedsiębiorców zakup oprogramowania do analizy czasu pracy to
nadal duży wydatek finansowy.
W branży transportowej utrzymuje się nadal wysoka skala działań bezprawnych w zakresie
ukrywania rzeczywistego wynagrodzenia wypłacanego kierowcom, celem uniknięcia
opłacania podatków i składek na ubezpieczenie społeczne, co znacznej mierze uszczupla
dochody budżetu państwa.
Należy podkreślić, że obowiązujące przepisy o czasie pracy stwarzają duże możliwości
dostosowywania systemów, rozkładów czasu pracy i okresów rozliczeniowych do
indywidualnych potrzeb poszczególnych pracodawców. Pomimo funkcjonowania tych
rozwiązań, w dalszym ciągu odnotowywane są nieprawidłowości z zakresu czasu pracy
kierowców.
W związku z prowadzeniem kontroli w 2015 roku można zauważyć również, że niektórzy
z kontrolowanych pracodawców byli świadomi o ciążących na nich obowiązkach, a fakt
naruszenia prawa nie wynikał z niewiedzy, lecz niestety bywał skutkiem świadomego
działania.
Reasumując należy zaznaczyć, że kontrole przeprowadzone przez inspektorów pracy
w 2015 roku w przedsiębiorstwach transportowych skutkowały wymiernymi efektami
w postaci uzyskania poprawy stanu przestrzegania przepisów o czasie pracy
u pracodawców oraz wyegzekwowania należnych pracownikom świadczeń. Kontrole
wykazały, że stopień przestrzegania przepisów o czasie jazdy i odpoczynku, jak również
dotyczących czasu pracy kierowców, mimo pewnej poprawy w stosunku do lat ubiegłych,
jest nadal niezadowalający. Stwierdzone nieprawidłowości wskazują na konieczność
kontynuowania kontroli, szczególnie w małych zakładach pracy zajmujących się transportem
międzynarodowym.
B. Przestrzeganie przepisów o czasie pracy – inne podmioty
W ramach realizacji tematu przeprowadzono 130 kontroli, u 126 pracodawców. Największa
ilość skontrolowanych pracodawców była z grupy pracodawców małych zatrudniających do
9 pracowników i tam też stwierdzono stosunkowo najwyższą ilość nieprawidłowości.
W trakcie kontroli wykazano nieprawidłowości odnoszące się do nw. zagadnień:
 ewidencja czasu pracy,
 określenie w układzie zbiorowym, regulaminie pracy lub obwieszczeniu systemów czasu
pracy, rozkładów czasu pracy, okresów rozliczeniowych czasu pracy,
 ustalenie rozkładu czasu pracy pracownika (art. 129 § 3 k.p.),
 poinformowanie pracownika o obowiązującym go rozkładzie czasu pracy,
 stosowanie okresu rozliczeniowego, o którym mowa w art. 135 § 2 lub § 3, po uprzednim
zawiadomieniu właściwego okręgowego inspektora pracy (art. 150 § 2 kp),
 przedłużenie okresu rozliczeniowego na okres nieprzekraczający 12 miesięcy,
 tryb wprowadzenia przedłużonego okresu rozliczeniowego (art. 150 § 3 kp),
124
OIP GDAŃSK
 przekazanie kopii porozumienia w sprawie przedłużenia okresu rozliczeniowego czasu
pracy, o którym mowa w art. 150 § 3 k.p. właściwemu okręgowemu inspektorowi pracy
(art. 150 § 4 kp),
 tryb wprowadzenia rozkładu czasu pracy, o którym mowa w art. 1401 k.p. (art. 150 § 3
kp),
 rekompensata z tytułu przekroczenia normy dobowej,
 rekompensata z tytułu przekroczenia przeciętnie tygodniowej normy czasu pracy,
 jednokrotne zatrudnienie w dobie roboczej (nie dotyczy przerywanego systemu czasu
pracy oraz rozkładu czasu pracy, o którym mowa w art. 140¹ kp),
 zatrudnianie pracowników w granicach dopuszczalnej liczby godzin nadliczbowych
przeciętnie w tygodniu,
 zatrudnianie pracowników w granicach dopuszczalnej liczby godzin nadliczbowych
w roku kalendarzowym,
 zapewnienie odpoczynku dobowego,
 zapewnienie odpoczynku dobowego przy wykonywaniu pracy zgodnie z rozkładem pracy,
o którym mowa w art. 140¹ § 1 i 2 kp,
 zapewnienie odpoczynku tygodniowego,
 zapewnienie odpoczynku tygodniowego przy wykonywaniu pracy zgodnie z rozkładem
pracy, o którym mowa w art. 140¹ § 1 i 2 kp,
 zapewnienie dnia wolnego za pracę w dniu wolnym wynikającym z przeciętnie
pięciodniowego tygodnia pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym,
 zapewnienie przynajmniej raz na cztery tygodnie niedzieli wolnej od pracy,
 rekompensata pracy w niedzielę, święto innym dniem wolnym lub dodatkowym
wynagrodzeniem.
W wyniku przeprowadzonych kontroli w ramach tematu „Czas pracy – kontrole różnych
branż” inspektorzy pracy zastosowali następujące środki prawne:
- 107 wystąpień zawierających 408 wniosków pokontrolnych dotyczących usunięcia
stwierdzonych nieprawidłowości w zakresie czasu pracy oraz wydano 5 poleceń
ustnych, które zostały zrealizowane,
- w związku ze stwierdzonymi wykroczeniami dotyczącymi naruszeń w zakresie czasu
pracy nałożyli łącznie 38 mandatów na łączną kwotę 46.900 zł (średnia wysokość
mandatu to 1.234 zł),
- w 4 przypadkach przeciwko pracodawcom inspektorzy pracy skierowali wnioski
o ukaranie do sądu karnego,
- w 18 przypadkach zastosowano wobec pracodawców środek oddziaływania
wychowawczego w związku z naruszeniem przepisów o czasie pracy,
- w 1 przypadku zawiadomiono właściwą terytorialnie prokuraturę o podejrzeniu
popełnienia przestępstwa dotyczącego naruszania przepisów o czasie pracy, w tym
dotyczącego fałszowania dokumentacji dotyczącej czasu pracy.
Na podstawie przeprowadzonych kontroli można stwierdzić, iż częstą przyczyną
powstawania nieprawidłowości, oprócz przypadków świadomego działania pracodawców
była nieznajomość przepisów prawa pracy. Najczęściej naruszenia przepisów o czasie pracy
wynikały z błędnej interpretacji przez pracodawców obowiązujących przepisów prawa, m.in.
w zakresie rozumienia doby pracowniczej, co powodowało bardzo często pracę w tej samej
125
OIP GDAŃSK
dobie roboczej, jak również naruszenie odpoczynku dobowego. W związku ze
stwierdzonymi nieprawidłowościami pracodawcy na wniosek inspektorów pracy podejmowali
szereg działań zmierzających do ich usunięcia m.in. poprzez analizowanie czasu pracy
i niezwłoczne wypłacanie pracownikom wynagrodzenia za godziny nadliczbowe, zmianę
nieprawidłowo ustalonych w zakładzie rozkładów czasu pracy.
Naruszenie przepisów w zakresie czasu pracy są bardzo często konsekwencją
niewystarczającej liczby zatrudnionych pracowników. Pracodawcy aktualnie raczej dokonują
redukcji zatrudnienia na skutek rosnących kosztów „utrzymania” pracowników, co w
rezultacie powoduje, iż stan zatrudnienia nie pozwala na realizację wszystkich zadań przez
pracowników bez konieczności pracy w godzinach nadliczbowych.
Istotną przyczyną, która może powodować powstawanie niektórych nieprawidłowości jest
również świadome obchodzenie przez pracodawców przepisów prawa pracy. W celu
ograniczenia wysokości wypłacanych pracownikom świadczeń wynikających ze stosunku
pracy, pracodawcy w sposób świadomy naruszają
przepisy o czasie pracy, co
w konsekwencji powoduje zmniejszanie kosztów związanych z zatrudnianiem pracowników.
Typowym tego przykładem jest nieprawidłowe bądź nierzetelne prowadzenie ewidencji
czasu pracy poprzez niewykazywanie faktycznych godzin pracy w poszczególnych dobach
oraz pracy wykonywanej w dni wolne wynikające z przeciętnie pięciodniowego tygodnia
pracy lub niedziele i święta.
Następną przyczyną, która może powodować powstanie niektórych nieprawidłowości jest
akceptowanie przez pracowników nieprzestrzegania przepisów prawa pracy i naruszania
ich uprawnień. Pracownicy często w trakcie trwania stosunku pracy tolerują naruszanie ich
uprawnień z obawy o utratę pracy. Wiele nieprawidłowości w zakresie czasu pracy zostaje
ujawnionych dopiero po zakończonym okresie zatrudnienia. Pracownicy ponadto z uwagi na
niskie wynagrodzenie są zainteresowani dodatkową pracą w godzinach nadliczbowych.
3. Przestrzeganie przepisów o urlopach wypoczynkowych
W 2015 roku w ramach realizacji tematu dotyczącego przestrzegania przepisów
o urlopach wypoczynkowych przeprowadzono 78 kontroli u 78 pracodawców.
W 78 skontrolowanych zakładach pracowało łącznie 5966 osób, a zatrudnionych na
podstawie umów o pracę było łącznie 5555 pracowników, w tym 1871 kobiet i 37
pracowników
młodocianych,
a
także
189
pracowników
niepełnosprawnych,
9 cudzoziemców, oraz 292 osoby zatrudnione na podstawie umów cywilnoprawnych i 86
osób w ramach tzw. samozatrudnienia.
Najczęściej występujące nieprawidłowości wystąpiły w zakresie:
- dzielenia urlopów wypoczynkowych,
- udzielania urlopów w roku, w którym pracownik nabył do niego prawo,
- udzielania urlopów w roku, w którym pracownik nabył do niego prawo, nie później niż do
końca III kwartału roku następnego,
- ustalania wymiaru kolejnego urlopu wypoczynkowego,
- ustalania planów urlopów.
126
OIP GDAŃSK
W wyniku kontroli inspektorzy pracy skierowali do pracodawców 56 wystąpień zawierających
w sumie 103 wnioski pokontrolne regulujące kwestie związane z przestrzeganiem norm
prawnych w zakresie urlopów wypoczynkowych. Wnioski pokontrolne dotyczyły ogółem
5.605 pracowników.
Wobec stwierdzonych wykroczeń przeciwko prawom pracownika dotyczących naruszeń
w zakresie przestrzegania przepisów o urlopach wypoczynkowych inspektorzy pracy:
 skierowali do sądu 1 wniosek o ukaranie za wykroczenia przeciwko prawom pracownika,
zawierający
m.in.
zarzut
dotyczący
nieudzielenia
pracownikom
urlopów
wypoczynkowych,
 nałożyli na pracodawców lub osoby ich reprezentujące, 9 mandatów, na łączną kwotę
12.800 zł,
 zastosowali 6 środków oddziaływania wychowawczego wobec pracodawców lub osób
ich reprezentujących.
Ponadto w jednym przypadku inspektor pracy skierował do pracodawcy wystąpienie
z wnioskiem o wyciągniecie konsekwencji służbowych w stosunku do osób winnych
naruszenia przepisów o urlopach wypoczynkowych, w szczególności art. 161 i 168 Kodeksu
pracy.
Na podstawie analizy dokumentacji z przeprowadzonych kontroli oraz porównania z 2014 r.,
w którym temat dotyczący kontroli przestrzegania przepisów o urlopach wypoczynkowych
był również realizowany, należy stwierdzić, że w dalszym ciągu najczęściej występującymi
nieprawidłowościami w zakładach pracy są:
 dzielenie urlopu wypoczynkowego w sposób niezgodny z przepisami prawa pracy,
 nieudzielanie pracownikom urlopów wypoczynkowym w roku, w którym nabyli do nich
prawo, a w przypadku wystąpienia urlopów zaległych – najpóźniej do końca III kwartału
roku następnego.
Najczęściej występującą nieprawidłowością, podobnie jak w latach 2013-2014,
a w odróżnieniu od lat 2011-2012, było dzielenie urlopów wypoczynkowych w taki sposób,
że żadna z jego części nie obejmowała 14 kolejnych dni kalendarzowych.
Nieprawidłowości polegające na nieudzielaniu pracownikom urlopów wypoczynkowych
w roku kalendarzowym, w którym pracownik nabył prawo do urlopu, stanowiły kolejną grupę
nieprawidłowości dotyczących urlopów wypoczynkowych.
Stosunkowo dużą grupę wśród stwierdzonych uchybień stanowiło też nieudzielanie
pracownikom urlopów wypoczynkowych, nie później niż do końca 30 września następnego
roku kalendarzowego.
Stwierdzone w trakcie przeprowadzanych kontroli nieprawidłowości w zakresie
przestrzegania przepisów o urlopach wypoczynkowych prowadzą do podobnych wniosków
jak w latach ubiegłych. Konieczne jest w dalszym ciągu:
 przeprowadzanie kontroli sprawdzających realizację środków prawnych skierowanych
przez inspektorów pracy do pracodawców i poprawność zastosowanych przez nich
działań celem skutecznego wyeliminowania nieprawidłowości,
 konsekwentne stosowanie sankcji w związku z nieudzielaniem przez pracodawcę
urlopów wypoczynkowych, mimo zmiany stanu prawnego w tym zakresie, zwłaszcza
wobec osób, które wcześniej dopuściły się podobnych wykroczeń,
 zwrócenie podczas kontroli szczególnej uwagi i akcentowanie konieczności
respektowania przez pracodawców przepisów dotyczących udzielania w określonych
127
OIP GDAŃSK

prawem terminach urlopów wypoczynkowych, ich wymiaru oraz dzielenia, w celu
zapewniania prawa pracowników do wypoczynku,
prowadzenie popularyzacji zagadnień związanych z problematyką urlopów
wypoczynkowych, w tym udzielanie porad w trakcie prowadzonych kontroli, co w dużej
mierze może przyczynić się do zwiększenia znajomości przepisów prawa w tym
zakresie.
4. Przestrzeganie przepisów prawa przy zatrudnianiu
A. Przestrzeganie przepisów prawa przy zatrudnianiu – zawieranie umów
cywilnoprawnych w warunkach wskazujących na istnienie stosunku pracy
W 2015 roku na terenie OIP w Gdańsku przeprowadzono 132 kontrole u 131
przedsiębiorców osób zatrudniających ogółem 6.754 osoby, w tym 2.337 zatrudnionych na
podstawie umów cywilnoprawnych. Wydano 31 poleceń dotyczących 53 osób, skierowano
39 wystąpień zawierających 41 wniosków dotyczących 292 osób. Skierowano 3 wnioski do
sądu o ukaranie, nałożono 15 mandatów i zastosowano 23 środki wychowawcze.
W 2015 r. nie stwierdzono innego rodzaju umów (poza umowami zlecenia, o dzieło lub
umowami z osobami prowadzącymi jednoosobową działalność gospodarczą), które
zawierano w warunkach naruszenia art. 22 kodeksu pracy. Nieprawidłowych umów zleceń
stwierdzono 253, umów o dzieło – 87, a umów z osobami prowadzącymi jednoosobowo
działalność gospodarczą – 2.
Wytoczone powództwo o przekształcenie umów cywilnoprawnych w stosunek pracy zostało
poprzedzone skierowanym w 2014 r. wystąpieniem, dotyczącym 31 osób. Wobec
niezrealizowania przez pracodawcę wniosku, wniesiono powództwo do sądu pracy.
Powództwo wniesiono w stosunku do 4 osób, które na dzień kolejnej kontroli w styczniu
2015 r. już u kontrolowanego nie pracowały. Inspektor pracy wskazał, że „pozostałe osoby
wymienione w wystąpieniu nadal są zatrudnione na podstawie umowy zlecenia.
Kontrolowany podmiot deklaruje, że sukcesywnie będzie dążył do zawierania kolejnych
umów o pracę w miejsce umów cywilnoprawnych”.
Najczęstszą przyczyną naruszeń prawa jest chęć uniknięcia przez zatrudniających
pozapłacowych kosztów pracy (zwłaszcza składek ZUS – w przypadku umów o dzieło) oraz
konieczności sporządzania i przechowywania dokumentacji niezbędnej przy zawieraniu
umowy o pracę i realizacji obowiązków wynikających ze stosunku pracy (szkolenia BHP,
badania lekarskie, ewidencja czasu pracy, akta osobowe itp.). Ponadto należy zauważyć, że
część pracujących nie jest zainteresowana umowami o pracę ze względu na zobowiązania
komornicze lub alimentacyjne, a także fakt, że pracując na podstawie umów
cywilnoprawnych mogą często zarobić więcej (ze względu na koszty leżące po stronie
zatrudniającego) niż pracując w oparciu o stosunek pracy. Poza tym widoczna jest słaba
znajomość przepisów prawa (zarówno przez pracujących, jak i zatrudniających)
i świadomość różnic między stosunkiem pracy a umowami cywilnoprawnymi. Często obie
strony dążą do maksymalnego odformalizowania kwestii podejmowania i świadczenia pracy
lub też ze względu na sytuację życiową ludzie godzą się na warunki stawiane przez
128
OIP GDAŃSK
zatrudniającego. Pracobiorcy występują o pomoc do PIP dopiero po zakończeniu danej
pracy lub konflikcie z zatrudniającym (najczęściej dot. zasadności wynagrodzenia albo jego
wysokości). W niektórych branżach (budownictwo, gastronomia, drobny handel)
powszechne jest zawieranie ustnych lub pisemnych umów cywilnoprawnych na tzw. próbę
z ewentualnym nawiązaniem stosunku pracy po zakończeniu „okresu próbnego”.
Omówienie wyników kontroli
Problematyka zatrudniania na podstawie umów cywilnoprawnych jest bardzo szeroka
i złożona oraz często wymaga od inspektora pracy dokonania analizy i oceny łączącej strony
umowy. Biorąc pod uwagę obowiązujące przepisy prawne, w tym przepisu kodeksu pracy,
jednoznaczne rozstrzygnięcie, iż stosunek łączący obie strony jest umową o pracę, nie jest
proste. Kiedy jednak inspektor pracy nawet uzna, że zawarta umowa cywilnoprawna jest de
facto umową o pracę, to możliwości prawne, które posiada, aby przekształcić umowę
cywilnoprawną w umowę o pracę są bardzo ograniczone. Inspektor pracy może skierować
w wystąpieniu wniosek dotyczący przekształcenia umowy cywilnoprawnej w umowę
o pracę. Niestety wniosek w wystąpieniu nie jest decyzją administracyjną, a co za tym idzie
w sytuacji niezrealizowania go, nie podlega postępowaniu egzekucyjnemu. Wprawdzie
zawarcie umowy cywilnoprawnej w sytuacji, gdy powinna być zawarta umowa o pracę, jest
wykroczeniem, zagrożonym karą mandatu lub skierowaniem wniosku o ukaranie do sądu,
jednak oddziaływani ww. środków karnych jest zbyt małe, w stosunku do potencjalnych
korzyści, jakie widzą pracodawcy przy zawieraniu umów cywilnoprawnych w miejsce umów
o pracę.
Inspektorom pracy pozostaje jeszcze możliwość występowania z powództwem do Sądu
Pracy o ustalenie istnienia stosunku pracy. Powództwo takie można składać w sytuacji, gdy
pracobiorca nie kwestionuje łączącej go z przedsiębiorcą umowy cywilnoprawnej. Jednak od
strony dowodowej takie sprawy są trudne do wygrania, tym bardziej, że firmy zawierające
umowy cywilnoprawne często próbują zabezpieczyć się przed ewentualnym podważeniem
zapisów takich umów, uzyskując od pracobiorców oświadczenia i deklaracje co do ich pełnej
wiedzy, świadomości i akceptacji zawartych umów.
Wnioski
Wydaje się celowym dalsze prowadzenie kontroli w zakresie umów cywilnoprawnych, należy
jednak mieć świadomość, że bez zmian legislacyjnych efekty działania inspektorów pracy
w tym zakresie nie będą znaczące. Zasadnym jest dokonanie nowelizacji przepisów
w zakresie zawierania umów cywilnoprawnych np. poprzez ograniczenie czasu ich trwania
lub określenie konkretnych branż czy sytuacji, w których zawieranie takich umów byłoby
dopuszczalne. Ponadto brak obowiązku zawierania umów cywilnoprawnych w formie
pisemnej powoduje duże trudności w ustalaniu kto, w jakim okresie, na jakich warunkach
i na rzecz jakiego podmiotu świadczył pracę. Należy także zauważyć, iż część osób
świadczących pracę na podstawie umów cywilnoprawnych nie jest zainteresowana
(z różnych powodów) zmianą ich formy zatrudnienia. W takiej sytuacji pojawiają się
wątpliwości, co do celowości kierowania wniosku o przekształcenie umowy cywilnoprawnej
w umowę o pracę, a tym bardziej powództwa o ustalenie istnienia stosunku pracy.
W 2015 r. w zakresie omawianego zagadnienia wpłynęły 83 skargi, dotyczących zawarcia
umowy zlecenia i innych umów cywilnoprawnych w warunkach, w których powinna być
zawarta umowa o pracę.
129
OIP GDAŃSK
Wskutek kontroli w sprawie zawarcia ww. umów w warunkach, w których powinna być
zawarta umowę o pracę, za zasadne uznano 39 skarg.
Inne kontrole dotyczące zawierania umów cywilnoprawnych w warunkach
wskazujących na istnienie stosunku pracy
W zakresie zawierania umów cywilnoprawnych w warunkach wskazujących na istnienie
stosunku pracy w 2015 r. przeprowadzono także szereg innych kontroli:
 14 kontroli w agencjach ochrony osób i mienia, gdzie stwierdzono u 4 pracodawców
zawarcie 39 umów zleceń w warunkach właściwych dla stosunku pracy,
 11 kontroli w 10 placówkach handlowych wielkopowierzchniowych, gdzie stwierdzono
u 2 pracodawców zawarcie 2 umów zleceń w warunkach właściwych dla stosunku
pracy,
 16 kontroli w 15 placówkach handlowych pozostałych, gdzie stwierdzono u 15
pracodawców zawarcie 15 umów zleceń, 2 umów o dzieło i 1 umowy
z jednoosobowym podmiotem gospodarczym świadczącym pracę w warunkach
właściwych dla stosunku pracy.
Ponadto w czasie 150 kontroli w innych podmiotach stwierdzono w 34 podmiotach brak
zgodności 72 (na badanych 569) umów cywilnoprawnych z charakterem świadczonej pracy.
B. Zawieranie umów terminowych
W ramach realizacji tematu inspektorzy pracy skontrolowali 143 podmioty zatrudniające
ogółem 7.865 pracowników, w tym 3.361 kobiet oraz 45 młodocianych.
W zakresie 1.450 zbadanych stosunków pracy w przedmiocie potwierdzenia na piśmie
zawarcia z pracownikami umów o pracę - w toku przeprowadzonych kontroli nie ujawniono
niepotwierdzenia zawarcia z pracownikiem umowy o pracę zawartej na czas określony.
W powyższym zakresie sprawdzono 272 umowy zawarte na okres próbny, 1.150 umów
zawartych na czas określony, 28 przypadków umów na czas zastępstwa nieobecnego
pracownika.
W odniesieniu do badanej przez inspektorów pracy prawidłowości sporządzania umów
o pracę na 1.719 zbadanych przypadków stwierdzono 111 uchybień, w tym na 273
przypadki dotyczące umów o pracę zawieranych na okres próbny stwierdzono 16
przypadków zwierających uchybienia. Co do umów na czas określony uchybienia te
wystąpiły w 93 umowach o pracę na 1.099 badanych oraz w 2 umowach na czas
zastępstwa pracownika na 28 badanych.
Odnośnie prawidłowości zawierania kolejnych umów o pracę na czas określony zgodnie
z wymogami wynikającymi z treści art. 251 § 1 Kodeksu pracy na 308 zbadanych umów
stwierdzono uchybiania dotyczące 9 przypadków.
W zakresie zbadanych 399 przypadków zmiany treści poszczególnych rodzajów umów
o pracę stwierdzono 5 uchybień, w tym na 348 zbadanych przypadków – 5 nieprawidłowości
dotyczących umów na czas określony.
W zakresie badania jednostronnej zmiany warunków pracy i płacy w drodze wypowiedzenia
na 60 przypadków dotyczących umów o pracę zawartych na czas określony nie stwierdzono
uchybień.
Odnośnie prawidłowości rozwiązywania umów o pracę za wypowiedzeniem na 80
przypadków - zbadano 6 przypadków rozwiązania umowy o pracę za wypowiedzeniem
dotyczących umowy zawartej na okres próbny i 74 przypadki rozwiązania umowy o prace
130
OIP GDAŃSK
zawartej na czas określony. W tym stwierdzono 6 przypadków uchybień (5 uchybień
wynikających z wypowiedzenia umów na czas określony i jedno dotyczące wypowiedzenia
umowy na okres próbny).
W trybie rozwiązania umowy o pracę na drodze bez wypowiedzenia z winy pracownika
zbadano 25 przypadków: 21 dotyczących umów na czas określony, gdzie ujawniono
5 nieprawidłowości w zakresie ich rozwiązywania oraz 4 przypadki dotyczące umów
zawieranych na okres próbny. Zbadano 5 przypadków rozwiązania umowy o pracę zawartej
na czas określony bez wypowiedzenia z uwagi na długotrwałą, usprawiedliwioną
nieobecność pracownika w pracy. Uchybień nie odnotowano.
W związku z ustaleniami z kontroli skierowano do pracodawców 41 wystąpień zawierających
72 wnioski oraz 3 polecenia.
W toku kontroli inspektorzy pracy udzielili 357 porad prawnych dotyczących zagadnień
prawidłowego zawierania umów o pracę, w tym zawierania i rozwiązywania umów o pracę na
czas określony.
Efekty uzyskane w wyniku realizacji środków prawnych
W stosunku do pracodawców skierowano 72 wnioski w wystąpieniach. Stanowi to podobną
ilość wniosków wydanych w tym obszarze w porównaniu do roku 2014. Wykonano 54
wnioski. Wydano szereg wniosków dotyczących uchybień stwierdzonych w toku kontroli.
Utrwalona została praktyka, gdzie inspektorzy pracy kierowali wnioski do pracodawcy
w odniesieniu do regulowania sytuacji zatrudniana pracowników na długotrwałe umowy na
czas określony, gdzie powinna być zawarta umowa na czas określony.
Ponadto w zakresie badanego tematu przeprowadzono 5 kontroli w związku ze skargami,
z których 2 uznano za zasadne. Stwierdzono 4 naruszenia przepisów.
Zawieranie długoterminowych umów o pracę na czas określony, w obrocie gospodarczym
jest, co miało również miejsce w latach poprzednich, zjawiskiem powszechnym. Na szczęście
wnioski te jak się wydaje zostały już uwzględnione przez ustawodawcę poprzez odpowiednią
nowelizację Kodeksu Pracy w zakresie zawierania umów na czas określony.
Przykładem lat ubiegłych należy wskazać na rekomendacje polegające na podjęciu działań
w obszarze edukacyjnym, których skutek przyniesie zmianę podejścia pracodawców do
zatrudnia pracowników na tej podstawie, gdzie podstawową formą zatrudnienia będzie
umowa na czas nieokreślony.
131
OIP GDAŃSK
5.
Przestrzeganie
młodocianych
przepisów
prawa
pracy
dotyczących
zatrudniania
Ocenę stanu przestrzegania przepisów o ochronie pracy młodocianych przeprowadzono
w oparciu o 75 kontroli, przeprowadzonych u 74 pracodawców różnych branż. Najliczniejszą
grupę pracodawców stanowili zakwalifikowani jako PKD 96 – pozostała indywidualna
działalność usługowa, u których przeprowadzono 16 kontroli. W tej grupie pracodawców
występują głównie zakłady fryzjerskie i kosmetyczne.
Do najczęściej stwierdzanych nieprawidłowości w zakresie ochrony pracy młodocianych
należały:
 brak wstępnych i okresowych badań lekarskich profilaktycznych,
 brak opracowania bądź nieprawidłowe wykazy stanowisk i prac wzbronionych oraz
dozwolonych w celu przygotowania zawodowego,
 brak szkoleń w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy,
 brak zaświadczeń lekarskich, że praca danego rodzaju nie zagraża zdrowiu
młodocianego,
 nieprowadzenie ewidencji pracowników młodocianych,
 brak programów praktycznej nauki zawodu bądź nieprawidłowości w tym zakresie.
W związku ze stwierdzonymi nieprawidłowościami Inspektorzy Pracy zastosowali środki
prawne, przewidziane w ustawie o Państwowej Inspekcji Pracy oraz w Kodeksie wykroczeń,
w tym:
- 41 decyzji, dotyczących młodocianych, w tym 15 podlegających natychmiastowemu
wykonaniu,
- 170 wniosków, zawartych w 48 wystąpieniach dotyczących młodocianych,
- 5 poleceń, wykonanych w czasie trwania kontroli,
Ponadto w kontrolach dotyczących ochrony pracy młodocianych zastosowano:
- 7 mandatów karnych w odniesieniu do 19 wykroczeń, na łączną kwotę 7.600 zł,
- 1 wniosek o ukaranie do sądu karnego w odniesieniu do 6 wykroczeń,
- 9 środków oddziaływania wychowawczego w odniesieniu do 15 wykroczeń.
Wśród wykroczeń, dotyczących naruszenia przepisów o ochronie pracy młodocianych
najliczniejsze dotyczyły:
 naruszeń przepisów o czasie pracy,
 braku okresowych badań lekarskich profilaktycznych,
 braku wstępnych badań lekarskich,
 braku szkoleń w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy,
 niewypłacenia wynagrodzenia i innych świadczeń ze stosunku pracy.
W czasie przeprowadzanych kontroli inspektorzy udzielili również 289 porad prawnych.
Kontrole przeprowadzone w 2015 r. wykazały również istnienie obszarów, w których
kontrolowani pracodawcy nie dopuścili się naruszenia przepisów. Dotyczyły one istotnych
zagadnień, takich jak rozwiązywanie umów o pracę z młodocianymi, zatrudnianie
młodocianych w porze nocnej, zatrudnianie przy pracach wzbronionych.
Analiza przyczyn występujących nieprawidłowości wskazuje na niedostateczną znajomość
przepisów wśród pracodawców i brak ich świadomości o zagrożeniach, związanych
z zatrudnianiem młodocianych, nieposiadających wiedzy i doświadczenia zawodowego.
Wskazuje to na konieczność bieżącego kontrolowania zagadnień, dotyczących
młodocianych w każdym przypadku stwierdzenia ich zatrudniania.
132
OIP GDAŃSK
Znaczna liczba uchybień dotyczących wykazu stanowisk i prac wzbronionych młodocianym
oraz wykazów prac dozwolonych w celu przygotowania zawodowego wskazuje na brak
świadomości pracodawców co do zagrożeń, z jakimi mają do czynienia zatrudnieni u nich
młodociani oraz jakich prac wykonywać nie powinni. Zagadnienie to powinno być
obligatoryjnie poruszane w kontrolach u wszystkich pracodawców, zatrudniających
młodocianych.
Okręgowy Inspektorat Pracy w Gdańsku prowadzi również działania prewencyjne
i promocyjne, zmierzające do rozpowszechnianie wiedzy z zakresu ochrony pracy
młodocianych, zarówno wśród młodzieży, jak i pracodawców ich zatrudniających oraz
nauczycieli szkół zawodowych.
6. Przestrzeganie uprawnień pracowniczych związanych z rodzicielstwem
W 2015 r. inspektorzy pracy OIP w Gdańsku przeprowadzili 22 kontrole w zakresie
przestrzegania uprawnień pracowniczych związanych z rodzicielstwem. Skontrolowani
pracodawcy zatrudniali w sumie 1.507 pracowników, w tym 859 kobiet. Podczas 7 kontroli
stwierdzono 8 nieprawidłowości dotyczących omawianego tematu.
Stwierdzone nieprawidłowości polegały na:
 Rozwiązaniu za wypowiedzeniem umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony
z pracownicą będącą w ciąży. Pracodawca (będący osobą fizyczną) wypowiedział
pracownicy umowę o pracę z zachowaniem 3 miesięcznego okresu wypowiedzenia
w związku z likwidacją stanowiska pracy. Pracownica poinformowała pracodawcę, że
w czasie trwania ostatniego miesiąca okresu wypowiedzenia stwierdzono u niej
6 tydzień ciąży. Pracodawca poinformował pracownicę, że z ostatnim dniem okresu
wypowiedzenia zawartej z nią umowy o pracę, kończy prowadzenie działalności
gospodarczej.
 Niewypłaceniu pracownicy w okresie ciąży wynagrodzenia za czas choroby.
 Nieustaleniu w regulaminie pracy wykazu prac wzbronionych kobietom.
 Nieprawidłowym ustaleniu w regulaminie pracy wykazu prac wzbronionych kobietom.
 Nieodebraniu od pracowników oświadczeń o zamiarze korzystania z uprawnień
związanych z rodzicielstwem.
Ponadto w czasie kontroli stwierdzono, że jeden pracodawca odmówił pracownicy udzielenia
urlopu wypoczynkowego, na pisemny wniosek pracownicy, bezpośrednio po urlopie
rodzicielskim. Pracodawca powołując się na szczególne potrzeby pracodawcy określone
w art. 164 § 2 Kodeksu pracy, poinformował ją o przesunięciu terminu urlopu
wypoczynkowego o 2 miesiące. W czasie prowadzonej kontroli nieprawidłowość została
usunięta.
Wskutek ustaleń z kontroli inspektorzy pracy skierowali do pracodawców 1 nakaz
zawierający 1 decyzję oraz 7 wystąpień zawierających 7 wniosków. Wydana decyzja oraz
wnioski zostały wykonane.
133
OIP GDAŃSK
Wymiernym efektem kontroli inspektora pracy było wypłacenie pracownicy wynagrodzenia
za pracę oraz za czas choroby w wysokości 1.533,34 zł brutto.
Pracodawcy, którzy w sposób rażący naruszyli przepisy w zakresie uprawnień
pracowniczych związanych z rodzicielstwem, to przedsiębiorcy prowadzący działalność
gospodarczą w zakresie pozostałej działalności wspomagającej usługi finansowe,
z wyłączeniem ubezpieczeń i funduszów emerytalnych. Pozostałe naruszenia stwierdzono
u pracodawców prowadzących działalność w zakresie sprzedaży hurtowej paliw i produktów
pochodnych, restauracji i pozostałych placówek gastronomicznych, sprzedaży hurtowej
niewyspecjalizowanej, specjalistycznego projektowania oraz działalność w zakresie szkół
podstawowych.
Rutynowe kontrole przeprowadzone w ramach omawianych zagadnień wykazują niewielką
liczbę naruszeń przepisów prawa pracy.
Liczba skarg pracowniczych dotyczących ochrony rodzicielstwa w 2015 r. w stosunku
do 2014 r. wzrosła. W 2015 r. odnotowano 22 skargi z powyższego zakresu, tj. o 3 skargi
więcej niż w 2014 r. Kontrole przeprowadzone w związku ze skargami potwierdziły
zasadność 3 zarzutów, 15 zarzutów uznano za bezzasadne, a 4 zarzuty - za niemożliwe do
ustalenia.
Zagadnienia ochrony pracy kobiet należy na bieżąco monitorować, z uwagi na coraz
większą liczbę kobiet w ciąży wśród zatrudnionych.
Zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa pracy, rozwiązanie przez pracodawcę umowy
o pracę za wypowiedzeniem w okresie ciąży lub urlopu macierzyńskiego może nastąpić
tylko w razie ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy.
Przepisy Kodeksu pracy nie regulują pojęcia „likwidacji pracodawcy”. Pojęcie to regulowane
jest przez różne przepisy prawa w zależności od formy prawnej pracodawcy. Zgodnie
z literalnym brzmieniem przepisu zawartego w art. 177 § 4 brak jest możliwości stosowania
przepisu w przypadku wykreślenia osoby fizycznej z ewidencji działalności gospodarczej.
7. Przestrzegania przepisów prawa pracy, w tym bezpieczeństwa i higieny
pracy, w podmiotach leczniczych
Stan przestrzegania przepisów prawa pracy, w tym bezpieczeństwa i higieny pracy,
w podmiotach leczniczych na terenie województwa pomorskiego w 2015 roku oceniono na
podstawie wyników 12 kontroli, przeprowadzonych w 3 grupach podmiotów leczniczych,
a mianowicie:
 w podmiotach publicznych ambulatoryjnych – 2 kontrole,
 w podmiotach niepublicznych całodobowych – 3 kontrole,
 w podmiotach niepublicznych ambulatoryjnych – 7 kontroli.
W kontrolowanych podmiotach leczniczych liczba osób pracujących wyniosła łącznie 2.616
osób, w tym:
 pracowników, zatrudnionych w ramach stosunku pracy – 1.800 osób, w tym 1.550
kobiet, 160 pracowników niepełnosprawnych,
134
OIP GDAŃSK


pracujących na podstawie umów cywilnoprawnych - 335 osób,
podmiotów gospodarczych świadczących usługi medyczne na rzecz podmiotu
leczniczego - osób prowadzących jednoosobową działalność gospodarczą - 481
(głównie indywidualne praktyki lekarskie, pielęgniarskie).
W każdej grupie podmiotów dokonano kontroli w zakresie przestrzegania przepisów,
dotyczących prawnej ochrony pracy, jak też bezpieczeństwa i higieny pracy.
W skontrolowanych podmiotach publicznych ambulatoryjnych pracę świadczyło łącznie
27 osób.
W podmiotach tych, w analizowanym okresie, nie miały miejsca wypadki przy pracy. Nie
odnotowano również zdarzeń związanych z zakłuciem lub skaleczeniem.
W zakresie prawnej ochrony pracy w ww. grupie zakładów stwierdzono między innymi
nieprawidłowości związane z treścią obwieszczenia pracodawcy odnośnie czasu pracy,
z treścią pisemnych informacji o warunkach zatrudnienia, np. nieaktualizowanie informacji
w związku ze zmianą obowiązujących warunków pracy, nieprowadzenie odrębnie dla
każdego pracownika kart ewidencji czasu pracy.
W zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy stwierdzono między innymi:
 niewłaściwe przeprowadzanie i dokumentowanie szkoleń w dziedzinie bezpieczeństwa
i higieny pracy,
 brak bądź niepełną ocena ryzyka zawodowego, w tym brak oceny dotyczącej stanowiska,
na którym mogą występować chemiczne czynniki szkodliwe,
 stosowanie materiałów i procesów technologicznych bez ustalenia stopnia ich
szkodliwości dla zdrowia,
 niezapewnienie wykonywania zadań służby bezpieczeństwa i higieny pracy,
 brak wykazu prac szczególnie niebezpiecznych,
 niewłaściwą eksploatacja urządzeń, instalacji i sieci energetycznych i inne.
W 2015 roku kontrolami objęto 3 podmioty lecznicze, należące do grupy podmiotów
niepublicznych całodobowych. Zatrudniały one łącznie 2.287 osób.
W kontrolowanych podmiotach miały miejsce wypadki przy pracy, przy czym w 2013 r.
odnotowano 36 wypadków lekkich, zaś w 2014 r. 39 wypadków lekkich oraz 2 zdarzenia,
związane z ekspozycją na czynniki biologiczne, niezakwalifikowane jako wypadki przy pracy.
Nie stwierdzono wypadków śmiertelnych, ciężkich ani zbiorowych.
W zakresie przestrzegania przepisów, dotyczącej prawnej ochrony pracy, stwierdzono liczne
nieprawidłowości, w tym między innymi:
 nieprawidłowe zapisy dotyczące czasu pracy w obowiązujących w podmiotach
regulaminach pracy,
 nieprawidłowości w treści umów o pracę, np. nieokreślenie wszystkich składników
należnego wynagrodzenia, nieprawidłowe ustalenie wymiaru czasu pracy, nieterminowe
potwierdzanie na piśmie rodzaju i warunków umowy,
 zawieranie umów cywilnoprawnych w warunkach, wskazujących na istnienie stosunku
pracy,
 wykonywanie pracy ponad wydłużony dobowy wymiar czasu pracy, wynikające między
innymi z niewliczania do czasu pracy okresu przeznaczonego na przekazanie raportów
pielęgniarskich,
135
OIP GDAŃSK
 niezapewnianie pracownikom nieprzerwanego 11-godzinnego odpoczynku dobowego, co
w szczególności dotyczy pracowników oddziału ratunkowego, gdzie stwierdzono
wykonywanie pracy przez lekarza i ratownika medycznego przez okres dłuższy, niż 24
godziny,
 niezapewnienie pracownikom wymaganego odpoczynku tygodniowego,
 nieprawidłowe rekompensowanie czasem wolnym pracy w godzinach nadliczbowych
(bez wniosku pracownika, godzina za godzinę),
 nierespektowanie przyjętego w zakładzie okresu rozliczeniowego czasu pracy,
 zatrudnianie pracowników powyżej przeciętnej dopuszczalnej liczby godzin
nadliczbowych przeciętnie w tygodniu, przykładowo stwierdzono przypadek pielęgniarki,
która w każdym tygodniu okresu rozliczeniowego przepracowała przeciętnie 54 godziny
i 32 minuty,
 nieterminową wypłatę zmiennych składników wynagrodzenia,
 niewypłacenie wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych, w tym wynikających
z przekroczenia średniotygodniowej normy czasu pracy,
 zaniżenie wynagrodzenia za urlop wypoczynkowy, na skutek przyjęcia nieprawidłowej
podstawy do obliczeń zmiennych składników wynagrodzenia,
 zaniżenie wynagrodzenia za czas dyżuru medycznego,
 niewypłacanie ekwiwalentu za używanie własnej odzieży i obuwia roboczego.
W zakresie przestrzegania przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy stwierdzono między
innymi:
 brak lub nieprawidłowo udokumentowane szkolenia wstępne i okresowe w dziedzinie
bezpieczeństwa i higieny pracy,
 niedokonanie oceny ryzyka zawodowego dla stanowisk pracy realizujących zadania
z użytkowaniem substancji i preparatów chemicznych, dla stanowisk zagrożonych
ekspozycję na potencjalnie zakaźny materiał biologiczny oraz dla stanowisk, na których
wykonywane są prace związane z narażeniem na zranienie ostrymi narzędziami,
używanymi podczas udzielania świadczeń zdrowotnych,
 nieprawidłowości, dotyczące wyposażenia pracowników w środki ochrony indywidualnej,
odzież i obuwie robocze,
 brak spisu użytkowanych w podmiocie niebezpiecznych substancji i mieszanin
chemicznych,
 brak aktualnych pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy,
 brak właściwego wykazu prac szczególnie niebezpiecznych, brak lub niewłaściwie
opracowane instrukcje bhp,
 niewłaściwy stan techniczny elementów obiektów i pomieszczeń pracy,
 nieprawidłowości przy wykonywaniu prac w warunkach szczególnego zagrożenia dla
zdrowia i życia ludzkiego.
Trzecią grupę skontrolowanych podmiotów medycznych stanowiły podmioty niepubliczne
ambulatoryjne, w których przeprowadzono 7 kontroli. W tej grupie świadczyły pracę 302
osoby.
W kontrolowanych zakładach pracy w analizowanym okresie miały miejsce 2 wypadki przy
pracy, zakwalifikowane jako lekkie.
W zakresie prawnej ochrony pracy w tej grupie podmiotów stwierdzono między innymi:
136
OIP GDAŃSK
 brak ustalenia, w drodze obwieszczenia systemów, rozkładów i okresu rozliczeniowego
czasu pracy,
 nieprawidłowości w treści zawieranych umów o pracę,
 zatrudnianie pracowników po raz drugi w tej samej dobie pracowniczej i niewypłacenie
dodatku za wynikające z powyższego godziny nadliczbowe,
 zatrudnianie pracowników powyżej dopuszczalnej liczby godzin nadliczbowych
przeciętnie w tygodniu,
 nieprawidłowości w zakresie wypłacania wynagrodzeń, np. niewypłacanie pracownikowi
dodatku do wynagrodzenia, przewidzianego w umowie o pracę, dokonanie potrącenia z
wynagrodzenia bez wymaganej pisemnej zgody pracownika,
 nieudzielenie pracownikom do dnia 30 września urlopu wypoczynkowego za rok
poprzedni, udzielanie urlopów w taki sposób, aby co najmniej jedna jego część liczyła 14
kolejnych dni kalendarzowych,
 niewypłacanie pracownikom ekwiwalentu za używanie własnej odzieży i obuwia
roboczego.
W zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy u pracodawców, będących niepublicznymi
podmiotami ambulatoryjnymi stwierdzono między innymi:
 brak szkoleń wstępnych i okresowych w dziedzinie bhp, niewłaściwie przeprowadzone
szkolenia okresowe, brak prawidłowej dokumentacji szkoleń,
 brak bądź niewłaściwie przeprowadzone badania lekarskie profilaktyczne,
 niedokonanie bądź nieuwzględnienie wszystkich wymaganych elementów w ocenie
ryzyka zawodowego na stanowiskach pracy,
 brak badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy,
 brak kart charakterystyki użytkowanych substancji i mieszanin chemicznych, brak spisu
niebezpiecznych substancji i mieszanin chemicznych,
 brak odpowiednich środków ochrony indywidualnej twarzy i oczu,
 niezapewnienie wykonywania zadań służby bezpieczeństwa i higieny pracy,
 naruszenie obowiązku konsultowania z pracownikami lub ich przedstawicielami
wszystkich działań związanych z bezpieczeństwem i higieną pracy
 nieprawidłowości dotyczące organizacji stanowisk pracy, pomieszczeń higienicznosanitarnych, magazynowania i składowania.
W związku nieprawidłowościami, stwierdzonymi u kontrolowanych 12 pracodawców,
inspektorzy pracy zastosowali łącznie:
 184 decyzje nakazowe, w tym 9 decyzji płatniczych,
 212 wniosków w wystąpieniach,
 36 poleceń,
 7 mandatów karnych na łączną kwotę 9.800 zł,
 2 środki oddziaływania wychowawczego.
Analiza nieprawidłowości, ujawnionych w trakcie kontroli w podmiotach leczniczych,
wskazuje na fakt, iż przyczyny ich zaistnienia nie odbiegają od stwierdzanych w innych
branżach. Wśród nich najczęściej powtarzają się brak znajomości przepisów prawa pracy,
niewłaściwa organizacja pracy, przyczyny ekonomiczne. Przyczyną specyficzną dla
podmiotów leczniczych jest skupianie się pracodawców na trosce o pacjentów i ich leczeniu,
kosztem pewnego lekceważenia przepisów prawa pracy w tym bhp. Konieczność
zapewnienia stałej opieki, szczególnie w podmiotach całodobowych, przy występującej
137
OIP GDAŃSK
konieczności minimalizacji kosztów, powoduje naruszanie bądź omijanie przepisów,
szczególnie o czasie pracy.
Systematyczne prowadzenie kontroli w podmiotach leczniczych niewątpliwie wpływa na
poprawę stanu przestrzegania przepisów prawa pracy, w tym bezpieczeństwa i higieny
pracy. Potwierdzeniem tej tezy jest wykonanie większości wydanych przez inspektorów
środków prawnych, o czym pracodawcy poinformowali na piśmie. Z pewnością korzystny
wpływ na przestrzeganie przepisów prawa pracy w podmiotach leczniczych ma również
możliwość konsultacji poszczególnych zagadnień z inspektorem pracy w trakcie kontroli.
O skali tej działalności świadczy liczba udzielonych porad. W ciągu 12 kontroli inspektorzy
pracy udzielili 122 porad prawnych oraz 127 porad technicznych.
8. Przestrzeganie przepisów dotyczących zatrudniania, czasu pracy oraz
bezpieczeństwa i higieny pracy w placówkach handlu detalicznego
A. Placówki wielkopowierzchniowe
Prawna ochrona pracy
Zbiorcze wyniki 8 kontroli w placówkach wielkopowierzchniowych wykazują, że naruszanie
przepisów prawa pracy od lat utrzymuje się na podobnym poziomie i nie dotyczy dużej liczby
pracowników. W porównaniu do 2014 roku odnotowano większą liczbę skarg, przy czym
wszystkie one były bezzasadne.
Nie stwierdzono naruszeń prawa dotyczących wewnątrzzakładowych źródeł prawa,
nawiązywania i rozwiązywania stosunku pracy, akt osobowych. Nie stwierdzono wielu
naruszeń w zakresie czasu pracy. We wszystkich sklepach wprowadzono system
komputerowy, który nie pozwala na sporządzanie grafików pracy w taki sposób, aby łamane
były przepisy o czasie pracy. Stwierdzono 1 przypadek niezapewnienia pracownikowi 11
godzinnego odpoczynku dobowego. Sporadycznie zdarzają się przypadki zatrudniania
pracowników po raz drugi w tej samej dobie, nie stwierdzono niezapewnienia przeciętnie
pięciodniowego tygodnia pracy, nieudzielenia co 4 niedzieli wolnej od pracy.
W 5 przypadkach odnotowano niewypłacenie pracownikom dodatku za pracę w godzinach
nadliczbowych, wynikających z rozpoczynania pracy po raz drugi w tej samej dobie.
Jako przyczynę stwierdzonych naruszeń pracodawcy podają jeszcze nieznajomość
przepisów lub problemy z ich interpretacją. Powstałe nieprawidłowości często wynikają nie
z braku wiedzy pracowników, ale z niedostatecznej koncentracji uwagi na wykonywanych
czynnościach, np. przy pisaniu pism z zakresu dotyczącego stosunków pracy.
Wyniki kontroli wykazują, że naruszanie przepisów prawa pracy w hipermarketach od lat
utrzymuje się na podobnym poziomie i nie dotyczy dużej liczby pracowników. W porównaniu
do poprzedniego roku odnotowano większą liczbę skarg, głównie od byłych pracowników
i które okazały się bezzasadne. Kontrole przeprowadzone w dużych sieciach handlowych
wskazują na poprawę w zakresie przestrzegania przez pracodawców przepisów prawnej
ochrony pracy.
Kontrole i nadzór ze strony Państwowej Inspekcji Pracy odniosły pozytywny skutek i stan
praworządności w stosunkach pracy w placówkach wielkopowierzchniowych uległ pewnej
poprawie
.
138
OIP GDAŃSK
Bezpieczeństwo i higiena pracy
W 2015 roku inspektorzy pracy stwierdzili, że nieprawidłowości w kontrolowanych marketach
w głównej mierze wynikają z zużycia obiektów czy zniszczeń wynikających z normalnej ich
eksploatacji. Stwierdzono pojedyncze nieprawidłowości w zakresie takich zagadnień, jak:
szkolenia bhp, badania lekarskie, ryzyko zawodowe, pomieszczenia higieniczno-sanitarne,
zabezpieczenie miejsc niebezpiecznych w obiektach, drogi transportowe, ład i porządek
w ciągach komunikacyjnych, instrukcje bhp dotyczące wykonywanych prac, stan wózków
jezdniowych z napędem silnikowym, magazynowanie i składowanie.
W jednym z marketów, który był wcześniej kontrolowany w ramach omawianego tematu,
stwierdzono brak szkolenia okresowego w dziedzinie bhp dyrektora oraz 16 pracowników,
tego rodzaju naruszeń od lat nie notowano.
Na ogół stwierdzone podczas kontroli naruszenia prawa nie dotyczyły dużej liczby
pracowników.
W ramach działań prewencyjnych w dniu 27.01.2015 r. w ramach kampanii
„Bezpieczeństwo pracy zależy od Ciebie” zorganizowano i przeprowadzono szkolenie dla
kadry menadżerskiej sieci sklepów „TESCO” na terenie Gdańska. Na szkoleniu
prezentowane były treści dydaktyczno – naukowe, związane z przeciwdziałaniem wypadkom
w miejscu pracy wynikających z poślizgnięć i potknięć oraz zasady bezpiecznego transportu.
Udział w szkoleniu wzięło 39 osób. Podczas szkolenia zorganizowano stoisko PIP
z publikacjami i materiałami wydawniczymi promującymi kampanię na temat
„Bezpieczeństwo pracy zależy od Ciebie„ oraz punkt informacyjny dla uczestników.
Inspektorzy pracy odnotowali w poszczególnych marketach wymierne efekty po wykonaniu
wydanych podczas kontroli decyzji nakazowych:
- zapewniono odbycie szkolenia okresowego w dziedzinie bhp 19 pracownikom
i 1 pracodawcy,
- doprecyzowano ocenę ryzyka zawodowego,
- udrożniono drogi transportowe, usunięto palety z towarem znajdujące się na drogach
transportowych,
- dokonano naprawy wózka jezdniowego z napędem silnikowym,
- oznakowano miejsca niebezpieczne,
- zapewniono ład i porządek oraz bezpieczne składowanie towarów,
- naprawiono uszkodzoną bramę segmentową w wjeździe do magazynu i zapewniono
instrukcję bezpiecznej jej obsługi.
Podsumowując, stan przestrzegania prawa pracy, w tym bezpieczeństwa i higieny pracy
w placówkach wielkopowierzchniowych w 2015 roku utrzymuje się na poziomie
z lat ubiegłych. W porównaniu do 2014 roku, mimo że liczba skontrolowanych placówek jest
porównywalna (7 w 2014, 8 w 2015) większa jest zarówno liczba wydanych przez
inspektorów decyzji, wystąpień jak i wykroczeń. Liczby te w 2015 r. przedstawiały się
następująco: 33 decyzje, 27 wniosków w wystąpieniach, 5 wykroczeń - skutkujących
1 mandatem i 3 środkami oddziaływania wychowawczego.
Kontrole prowadzone od wielu lat przez inspektorów pracy w hipermarketach skutkują
poprawą warunków pracy. W żadnym markecie nie odnotowano ciężkich i śmiertelnych
wypadków przy pracy. Nie stwierdzono rażącego naruszania prawa, pracodawcy i pracujące
u nich służby starają się stworzyć i utrzymać bezpieczne warunki pracy.
Należy nadal prowadzić akcje promocyjne i kontrole, aby stan bezpieczeństwa pracy nadal
się poprawiał.
139
OIP GDAŃSK
B. Inne placówki handlowe
W 2015 r. skontrolowano 22 inne placówki handlowe, zatrudniające 344 osób, tym 322
pracowników, w tym 225 kobiet, 9 młodocianych, 8 osób niepełnosprawnych.
Prawna ochrona pracy
Liczba kontroli przeprowadzonych w innych placówkach handlowych w 2015 roku była
niższa niż w latach poprzednich, ale podobnie jak w poprzednich latach nie były to kontrole
spowodowane skargami pracowników. Tylko 2 spośród 22 kontroli przeprowadzonych było
wskutek skarg (8,7%), były to skargi osób postronnych. W 2013 i 2014 roku kontroli
skargowych zrealizowanych w ramach tematu było 5 na 36 i 37 kontroli, co stanowiło ok.
14% wszystkich kontroli.
W 2015 r. podczas kontroli ujawniono nieprowadzenie akt osobowych przez pracodawcę dla
17 pracowników, co zdarza się już bardzo rzadko.
Nadal zdarzają się przypadki nieprowadzenia ewidencji czasu pracy (5 na 129
kontrolowanych) oraz nierzetelnego jej prowadzenia. Stwierdzono, że dla 47 na 111
badanych pracowników, nie tworzy się harmonogramów pracy. Część pracodawców
oświadczyła, że pracownicy sami ustalają sobie rozkład czasu pracy, tak żeby im było
wygodnie, część z kolei twierdzi, że rozkład jest zawsze taki sam i nie ma potrzeby
sporządzania go na kolejne miesiące. Ujawniono tylko 1 przypadek łamania przepisu
o przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy. W 3 przypadkach stwierdzono niezapewnienie
pracownikom co 4 niedzieli wolnej od pracy, również w 3 niezapewnienia 11 godzinnej
przerwy dobowej. W 2015 roku nie stwierdzono braku wypłaty wynagrodzenia w terminie,
stwierdzono niewypłacenie lub nieterminowe wypłacenie wynagrodzenia wraz z dodatkiem
za godziny nadliczbowe 18 pracowników na 33, gdzie w ogóle stwierdzono pracę
w godzinach nadliczbowych.
Wydaje się, że liczba stwierdzonych podczas kontroli nieprawidłowości jest zaniżona i nie
odzwierciedla problemu, gdyż pracownicy często skarżą się, że otrzymują wynagrodzenie za
pracę w ratach, natomiast nie jest to nigdzie ewidencjonowane, na listach płac nie podaje
się daty odbioru wynagrodzenia, a w małych placówkach praktyką jest raczej wypłacanie „do
ręki” nie na konta bankowe. Oddzielnym problemem, stanowiącym znaną powszechnie
„tajemnicę”, jest fakt sporządzania list płac, na których figuruje kwota minimalnego
wynagrodzenia za pracę, od którego naliczane są i przekazywane składki ZUS oraz podatki,
natomiast wypłacania wyższej kwoty wynagrodzenia.
Pracodawcy prowadzą ewidencję czasu pracy często w sposób oderwany od
rzeczywistości, ani listy obecności ani tym bardziej karta ewidencji czasu pracy nie stanowi
faktycznego odbicia godzin pracy. Pracownicy podpisują listę w miejscach zaznaczonych
przez pracodawcę, nie wpisując faktycznych godzin pracy. Potwierdzeniem tego jest mała
liczba pracowników, u których stwierdzono rozpoczynanie pracy po raz drugi w tej samej
dobie, a z doświadczenia inspektorskiego wynika, że jest to powszechna praktyka,
pracownicy sami zamieniają się godzinami pracy, wpisując jednak w listy takie godziny, jakie
były zaplanowane, z kolei pracownicy tłumaczą to prośbami pracowników.
Podczas kontroli inspektorzy nie byli w stanie ocenić skali zjawiska fikcyjnego zatrudniania
w niepełnym wymiarze czasu pracy. Pracownicy podpisują takie umowy w dobrej wierze,
otrzymują wynagrodzenie za pracę, którą faktycznie wykonują, nie widzą więc problemu.
Problem pojawia się w momencie, gdy pracownik tak zatrudniony zaczyna chorować.
Pracodawcy tłumaczyli swoje błędy nieznajomością przepisów oraz koniecznością skupienia
się na działalności podstawowej. Zyski z prowadzonej działalności są nieduże, więc
140
OIP GDAŃSK
pracodawcy szukają wszędzie oszczędności. Koszty pracy są znaczące i wcale nie
zmniejszają się, więc pracodawcy oszczędzają, nie zawsze zgodnie z prawem. Zdaniem
inspektorów pracodawcy zdają sobie sprawę, że łamią obowiązujące przepisy, jednak
nieprowadzenie ewidencji czasu pracy jest dla nich mniej „kosztowne” niż rzetelne jej
prowadzenie, ujawnianie faktycznych godzin pracy i wypłacanie pracownikom wszelkich
należności przewidzianych prawem.
Po przeprowadzeniu kontroli w placówkach handlowych i stwierdzeniu naruszeń przepisów,
inspektorzy pracy wydali środki prawne, w wyniku których:
 zobowiązano pracodawców do tworzenia rozkładów czasu pracy i rzetelnego
prowadzenia ewidencji czasu pracy,
 pracodawca, który tak prowadził ewidencję czasu pracy, że nie wynikała z niej praca
w godzinach nadliczbowych, przeanalizował ponownie pracę swoich pracowników
i wypłacił 12 pracownikom kwotę 7.722,57 zł zaległego dodatku za pracę w godzinach
nadliczbowych,
 dostosowano regulamin pracy i regulamin wynagradzania do obowiązujących
przepisów,
 zaprowadzono akta osobowe dla 17 pracowników,
 zawarto 2 umowy o pracę w miejsce istniejących umów zlecenia.
Podsumowując, niezbędne jest kontynuowanie kontroli w małych placówkach handlu
detalicznego, z uwagi na fakt, że poziom przestrzegania przepisów prawa pracy jest w nich
niezadowalający.
Wprowadzone zmiany legislacyjne w zakresie opracowania rozkładów czasu pracy
i podawania ich do wiadomości pracowników uregulowały częściowo problem
dokumentowania czasu pracy przez pracodawców. Wskazane byłoby jeszcze zobowiązanie
pracodawców do przechowywania harmonogramów pracy, gdyż nadal zdarza się, że nie
udostępniają oni rozkładów czasu z minionych okresów rozliczeniowych do kontroli,
tłumacząc, że nie mają obowiązku przechowywania harmonogramów i innych dokumentów
służących pomocniczo do sporządzania kart ewidencji czasu pracy. Obowiązkowym
dokumentem jest karta ewidencji czasu pracy, a jest to zbyt mało, gdyż z samej karty nie
wynikają konkretne godziny pracy i sprawdzenie przestrzegania przepisów o odpoczynku
czy o jednokrotnym zatrudnianiu w tej samej dobie, jest niemożliwe.
W większości przypadków inspektorzy pracy podczas kontroli nie stwierdzają wykonywania
przez pracowników pracy w godzinach nadliczbowych, w niedziele i święta oraz nie
stwierdzają nieterminowej czy nieprawidłowo naliczonej wypłaty wynagrodzenia za pracę,
a wynika to z faktu, że dokumentacja w tym zakresie sprowadza się do kart ewidencji czasu
pracy i list płac.
Bezpieczeństwo i higiena pracy
Wyniki przeprowadzonych kontroli wskazują, iż stan praworządności w małych placówkach
handlu detalicznego od kliku lat utrzymuje się na podobnym poziomie.
W 2015 roku w związku ze stwierdzonymi naruszeniami skierowano do pracodawców 88
decyzji i 67 wniosków w wystąpieniach. Jest to znacznie mniej niż w 2014 r. kiedy liczby te
wynosiły odpowiednio 233 i 104, przy czym należy uwzględnić, że liczba kontroli
tematycznych w 2014 roku wynosiła 37 wobec 22 w roku 2015. W 2015 roku podczas
kontroli stwierdzono popełnienie 24 wykroczeń, zastosowano sankcje w postaci:
4 mandatów na kwotę ogółem 4.200 zł i 7 środków wychowawczych. W 2014 roku
141
OIP GDAŃSK
stwierdzono 28 wykroczeń, zastosowano tylko 2 mandaty i 12 środków oddziaływania
wychowawczego.
Na 138 zbadanych pracowników stwierdzono 3 przypadki braku wstępnych szkoleń bhp,
11 braku szkoleń okresowych bhp, również 11 braku badań lekarskich, 1 pracodawca nie
odbył okresowego szkolenia bhp. Kontrolowane sklepy były w większości małymi
placówkami zatrudniającymi od 1 do 9 pracowników, nieprawidłowości dotyczyły zwykle
kilku osób.
Zaniedbania w dziedzinie bhp pracodawcy nieodmiennie tłumaczą trudną sytuacją
finansową, brakiem dochodów z prowadzonej działalności, koniecznością skupienia się na
działalności handlowej. Zdaniem inspektorów pracy pracodawcy mniejszą wagą przywiązują
do przestrzegania prawa, mając nadzieję na uniknięcie kontroli.
Efekty zanotowane w wyniku realizacji środków prawnych wydanych przez inspektorów
pracy po przeprowadzonych kontrolach:
 zapewniono pracownikom odbycie szkoleń bhp,
 zapewniono odbycie przez pracowników badań lekarskich
 zapewniono instrukcje bezpiecznego wykonywania ręcznych prac transportowych,
 wykonano pomiary skuteczności zastosowanych ochron przeciwporażeniowych przed
dotykiem bezpośrednim i pośrednim,
 zapewniono drożne drogi transportowe
 opisano dopuszczalną nośność regałów magazynowych
 zapewniono czyste, stabilne regały magazynowe
 zapewniono instrukcję składowania i magazynowania.
Podsumowując, należy stwierdzić, że mimo prowadzenia od wielu lat kontroli placówek
handlowych, nadal stwierdza się wiele naruszeń prawa. Pracodawcy mając nadzieję na
uniknięcie kontroli lekceważą nawet obowiązek zapewnienia badań lekarskich, szkoleń bhp
czy dostarczenia pracownikom odzieży roboczej. Kontrole powinny być kontynuowane, aby
pracodawcy zdawali sobie sprawę z faktu, że nie można wszystkich zaniedbań tłumaczyć
brakiem dochodów. Kontynuowanie kontroli placówek handlu detalicznego, zwłaszcza
małych sklepów, prowadzić powinno do zwiększenia świadomości pracodawców w kwestii
poprawy warunków pracy i mobilizować ich do zwiększenia nakładów na działania
prewencyjne, a w konsekwencji niepopełniania wykroczeń związanych z nieprzestrzeganiem
przepisów i zasad bhp.
C. Kontrole przestrzegania zakazu pracy w święta
W tym podtemacie w OIP Gdańsk wykonano 2 kontrole. Pomimo wieloletnich doświadczeń,
z których wynikało, że placówki wielkopowierzchniowe nie łamią zakazu pracy w święto,
w 2015 r. w 1 przypadku stwierdzono nieprawidłowość. Po kontroli inspektor pracy wystąpił
do pracodawcy z wnioskiem o przestrzeganie zakazu pracy w święta w placówkach
handlowych. Pracodawca w odpowiedzi na wniosek poinformował, że sklepy nie były czynne
i pracownicy nie wykonywali pracy polegającej na sprzedaży towarów.
W pozostałych placówkach handlowych przeprowadzono 7 kontroli u 6 pracodawców.
Sprawdzono przestrzeganie przepisu o zakazie pracy w święta w placówkach handlowych
w odniesieniu do 28 pracowników. U 3 pracodawców stwierdzono wykonywanie pracy
142
OIP GDAŃSK
w święto, ustaleń tych dokonano na podstawie dokumentacji dotyczącej czasu pracy.
Naruszenie dotyczyło 6 pracowników zatrudnionych na stanowiskach sprzedawców,
wykonywali oni pracę polegającą na obsłudze klientów.
Żaden z kontrolowanych w 2015 roku sklep nie był kontrolowany w ubiegłych latach
w zakresie zakazu pracy w święto.
Wskutek ustaleń z kontroli inspektorzy pracy wydali 3 wnioski w wystąpieniach. W związku
z wykroczeniami zastosowano mandat, 1 wniosek o ukaranie do sądu oraz jeden środek
Pracodawcy tłumaczą łamanie zakazu pracy w święto tym, że pracownicy chcą pracować
w święto, gdyż zależy im na wynagrodzeniu. Wypłata wyższego wynagrodzenia za tę pracę
nie była jednak uwzględniona na liście płac.
Z informacji uzyskanych od osób udzielających porad prawnych w OIP Gdańsk wynika, że
w okresach „okołoświątecznych” zwiększa się liczba pytań dotyczących pracy w święta
w placówkach handlowych. Z porad korzystają głównie pracownicy.
9. Kontrole przestrzegania uprawnień pracowniczych w jednostkach
organizacyjnych objętych ponadzakładowymi układami zbiorowymi pracy,
których postanowienia przez ponad 5 lat nie były objęte protokołami
dodatkowymi
Przedmiotem kontroli było dokonanie oceny przestrzegania uprawnień pracowniczych
w jednostkach organizacyjnych objętych ponadzakładowymi układami zbiorowymi pracy,
ustalenie czy dokonano przekształceń podmiotowych po stronie pracodawców objętych
układami, dokonanie oceny zgodności postanowień zawartych w ponadzakładowych
układach zbiorowych pracy z przepisami prawa oraz ustalenie zgodności przepisów
wewnątrzzakładowych z postanowieniami PUZP. W OIP w Gdańsku do kontroli wytypowano
pracodawców objętych 4 układami ponadzakładowymi:
1. Ponadzakładowym Układem Zbiorowym Pracy dla Pracowników Nie Będących
Nauczycielami Zatrudnionymi w Szkołach i Placówkach Oświatowo – Wychowawczych,
Prowadzonych przez Miasto Gdynia - zawarty 23.12.1997 r. nr U-LXXII
Nauczycielami Zatrudnionymi w Szkołach i Placówkach Oświatowo –Wychowawczych,
Prowadzonych przez Miasto Malbork - zawarty 18.03.1997 r. nr U- LXXXIX
Nauczycielami Zatrudnionymi w Szkołach i Placówkach Oświatowo –Wychowawczych,
Prowadzonych przez Gminę Miejską Tczew - zawarty 11.10.2001r. nr U-CXLII
4. Ponadzakładowym Układem Zbiorowym Pracy dla Pracowników Zatrudnionych w
Jednostkach Gospodarki Wodnej Państwowej Sfery Budżetowej - zawarty w dniu
11.01.2001 r. – nr U-CLXIX.
Z uwagi na znaczną liczbę podmiotów objętych ww. układami ponadzakładowymi kontrole
związane z realizacją tematu przeprowadzono łącznie u 13 pracodawców zatrudniających
ogółem 997 pracowników. Kontrolą objęte zostały samorządowe placówki oświatowo –
wychowawcze, przy czym do kontroli wybrano placówki o różnym statusie i różnych
143
OIP GDAŃSK
schematach organizacyjnych. Tylko jeden z kontrolowanych przedsiębiorców należał do
sfery administracji rządowej.
Podział placówek według PKD przedstawia się następująco:
Wychowanie przedszkolne
- 1
Szkoły podstawowe
-6
Gimnazja, Licea Profilowane
-3
Działalność wspomagająca edukację
-2
Kierowanie w zakresie działalności związanej z ochroną zdrowia, edukacją, kulturą,
pozostałymi usługami społecznym
-1
W toku przeprowadzonych kontroli ustalono, że nie miały miejsca przekształcenia
organizacyjne stron PUZP mające wpływ na obowiązywanie układu.
Nie stwierdzono również przekształceń podmiotowych po stronie pracodawców, których
pracownicy objęci są treścią układu ponadzakładowego.
W dwóch przypadkach - samorządowych placówek oświatowo-wychowawczych - nastąpiły
przekształcenia podmiotowe po stronie pracodawców, pozostające jednakże bez wpływu na
obowiązywanie układu ponadzakładowego.
W pierwszym przypadku, od czasu zawarcia układu w dniu 23.12.1997 r. dokonano
przekształcenia podmiotowego po stronie pracodawcy jedynie w postaci przekształcenia
polegającego na rozwiązaniu zespołu szkół, w skład którego wchodziła szkoła podstawowa
oraz gimnazjum i funkcjonowania od dnia 01.09.2004 r. wyłącznie gimnazjum, które zostało
następnie ujęte w wykazie szkół i placówek oświatowo-wychowawczych będących
jednostkami budżetowymi w załączniku do protokołu dodatkowego do PUZP.
W drugim wypadku, od czasu zawarcia układu w dniu 23.12.1997 r. dokonano
przekształcenia podmiotowego po stronie pracodawcy w postaci przekształcenia szkoły
podstawowej o strukturze organizacyjnej klas I-VIII w sześcioletnią szkołę podstawową
o strukturze organizacyjnej klas I-VI.
U kontrolowanych pracodawców, obok regulacji wynikających z PUZP, funkcjonują
dodatkowo regulaminy pracy, regulaminy wynagradzania, regulaminy premiowania
pracowników administracji i obsługi oraz regulaminy gospodarowania odzieżą, obuwiem
roboczym, środkami ochrony indywidualnej i środkami higieny osobistej.
Tylko w jednym przypadku - przedszkola samorządowego - nie obowiązują żadne akty
wewnątrzzakładowe, wszelkie świadczenia pracownicze opierają się bezpośrednio na
zapisach układu ponadzakładowego.
Analiza postanowień wewnątrzzakładowych źródeł prawa wykazała, że nie zawierają one
przepisów korzystniejszych od zawartych w PUZP, doprecyzowują natomiast ogólne
postanowienia układów ponadzakładowych.
W związku ze stwierdzonymi w przepisach wewnątrzzakładowych nieprawidłowymi zapisami
skierowano do pracodawców: 10 wystąpień, zawierających 22 wnioski dotyczące
dostosowania ich do aktualnie obowiązujących przepisów prawa pracy oraz do zapisów
PUZP.
W związku z niezrealizowaniem postanowień PUZP wydano 3 nakazy dotyczące
wyposażenia pracowników w obuwie robocze i fartuchy ochronne zgodnie z PUZP, w tym
1 nakaz ustny (dot. wyposażenia w buty robocze) - zrealizowany został w trakcie kontroli.
W związku ze stwierdzonymi w trakcie kontroli wykroczeniami inspektorzy pracy zastosowali
2 środki oddziaływania wychowawczego.
144
OIP GDAŃSK
Podsumowanie
Przeprowadzone kontrole mające na celu dokonanie oceny przestrzegania uprawnień
pracowniczych w jednostkach organizacyjnych objętych ponadzakładowymi układami
zbiorowymi pracy, których postanowienia przez ponad 5 lat nie były protokołami
dodatkowymi dostosowane do zmian w przepisach prawa nie wykazały, aby układy w swojej
treści zawierały postanowienia niezgodne z obowiązującymi przepisami prawa. Tylko
w jednym układzie pozostał nieaktualny zapis dotyczący wskazania podstawy określającej
wysokość dodatku za pracę w porze nocnej.
Taki stan rzeczy wynika przede wszystkim z istoty układu ponadzakładowego, który jest
aktem o stosunkowo dużym stopniu ogólności, odsyłającym w swojej treści do
szczegółowych regulacji wewnątrzzakładowych. Ponadto, będące przedmiotem analizy
układy ponadzakładowe zasadniczo regulują prawie wyłącznie kwestie związane
z wynagrodzeniami oraz świadczeniami związanymi z pracą i to w sposób dość ogólny,
wskazując, iż opracowanie szczegółowych zasad przyznawania niektórych świadczeń
należy do pracodawcy i działających u niego organizacji związkowych.
Skoro zatem, nie normują zagadnień, w których w ostatnich latach zachodziły najistotniejsze
zmiany, tym samym zachowują aktualność i nie zawierają postanowień niezgodnych
z aktualnie obowiązującym prawem.
Ocenie zgodności z prawem poddane zostały zatem w większym zakresie zapisy aktów
wewnętrznych pracodawców objętych PUZP i to w tych regulacjach stwierdzone zostały
nieprawidłowości, przede wszystkim w regulaminach pracy. Przeprowadzone kontrole
wykazały również zapisy niezgodne z postanowieniami PUZP, przy czym w niektórych
przypadkach pomimo nieprawidłowych zapisów aktów wewnątrzzakładowych pracodawcy
stosowali właściwe zasady, np. pomimo zapisania w regulaminie wynagradzania że: „za
czas niezdolności do pracy wskutek choroby lub odosobnienia w związku z chorobą
zakaźną trwającą łącznie do 33 dni w ciągu roku kalendarzowego pracownik zachowuje
prawo do 80% wynagrodzenia” pracodawcy stosowali zasadę określoną w PUZP i wypłacali
za ten okres nie mniej niż 95% wynagrodzenia.
W innym przypadku, zgodnie z PUZP pracownikowi przysługuje nieodpłatne zaopatrzenie
w środki do mycia oraz ręczniki w określonych ściśle w układzie ilościach. Kontrola
wykazała, że pracownicy nie otrzymują mydła i ręczników. Ustalono natomiast w trakcie
kontroli, że pracodawcy zapewniają podległym pracownikom środki czystości (mydło
toaletowe, pastę ścierną i inne niezbędne środki) w codziennym miejscu użytkowania przez
pracownika w czasie jego pracy - mydło toaletowe stale w dozownikach w toaletach, ręczniki
papierowe stale w pojemnikach w toaletach.
W kilku przypadkach stwierdzono niespójność samych regulacji wewnętrznych
obowiązujących u pracodawcy, np. w regulaminie pracy zapisano, że wynagrodzenie za
pracę dla pracowników administracji i obsługi wypłaca się z dołu w ostatnim dniu miesiąca,
natomiast w regulaminie wynagradzania zapisano, że wynagrodzenie za pracę dla
pracowników administracji i obsługi wypłaca się z dołu w dniu 28 każdego miesiąca. Brak
było także zapisu regulującego sytuację, gdy wypłata przypada na dzień wolny od pracy.
Wynagrodzenie faktycznie wypłacano 28 dnia każdego miesiąca.
W innym przypadku, zgodnie z okazanym w czasie kontroli regulaminem pracy,
u pracodawcy obowiązuje trzymiesięczny okres rozliczeniowy czasu pracy, natomiast
faktycznie czas pracy pracowników jest rozliczany z zachowaniem miesięcznego okresu
rozliczeniowego.
Odnośnie natomiast ustalania tabel miesięcznych stawek wynagrodzenia zasadniczego,
kategorii zaszeregowania oraz miesięcznych stawek wynagrodzenia zasadniczego to
145
OIP GDAŃSK
niektóre analizowane układy ponadzakładowe regulują to w ten sposób, że wynagrodzenie
ustalone zgodnie z ich zapisami może być niższe niż minimalne wynagrodzenie za pracę
(pomimo wypłaty dodatków do wynagrodzenia przewidzianych w układzie zbiorowym pracy,
np. dodatku za wieloletnią pracę) pracodawcy nie wprowadzają w tym zakresie
wewnętrznych regulacji korzystniejszych od rozwiązań przewidzianych w PUZP.
Przykładowo, pracownik zatrudniony w wymiarze 3/4 etatu, w miesiącu sierpniu 2015 r.
otrzymał dodatek wyrównawczy celem wyrównania jego wynagrodzenia do kwoty
minimalnego wynagrodzenia za pracę. Wynagrodzenie zasadnicze, ustalone wg zapisów
zawartych w układzie, wyniosło 1070,00 zł, dodatek za wieloletnią pracę 53,50 zł. Dopiero
wypłata premii w kwocie 160,50 zł i dodatku do minimalnego wynagrodzenia za pracę 28,50
zł pozwoliły, aby wynagrodzenie za ¾ etatu w miesiącu sierpniu 2015 r. osiągnęło wysokość
minimalnego wynagrodzenia za pracę w kwocie 1312,50 zł brutto.
Pracownik zatrudniony wg 4, 5, 6 i 7 kategorii zaszeregowania, w pełnym wymiarze czasu
pracy, którego wynagrodzenie zasadnicze zostałoby ustalone w maksymalnej kwocie
przewidzianej dla ww. kategorii tj. 4 – 1323 zł, 5 – 1386 zł, 6 – 1449 zł, 7 – 1512 zł, który
otrzymałby premię i dodatek za wieloletnią pracę może nie osiągnąć kwoty minimalnego
wynagrodzenia za pracę. Pracownicy zatrudniani są w najwyższej kategorii zaszeregowania
w swojej grupie, ponieważ zatrudnianie ich w niższej powoduje konieczność wypłaty
dodatku wyrównawczego do wynagrodzenia celem osiągnięcia minimalnego wynagrodzenia
za pracę. W takiej sytuacji decyzja pracodawcy o zmniejszeniu lub odmowie wypłaty premii,
np. w związku z nierzetelnym wykonaniem obowiązku, skutkuje obowiązkiem wypłaty
dodatku wyrównawczego do minimalnego wynagrodzenia za pracę.
W toku kontroli ustalono, że postanowienia PUZP dotyczące wypłaty ekwiwalentu za pranie
odzieży roboczej były realizowane, wątpliwości kontrolujących wzbudziła natomiast
wysokość ustalonych kwot, jako nieodpowiadających wysokości poniesionych przez
pracownika kosztów.
W jednym przypadku, pomimo zapisu PUZP przyznającym możliwość ustalenia kierowcy
samochodu osobowego (za jego zgodą) wynagrodzenia ryczałtowego zakwestionowano
sposób ustalenia tego wynagrodzenia - bez wyodrębnienia ryczałtu za pracę w godzinach
nadliczbowych oraz ryczałtu za pracę w porze nocnej.
146
OIP GDAŃSK
VII. PRZESTRZEGANIE PRZEPISÓW DOTYCZĄCYCH LEGALNOŚCI
ZATRUDNIENIA
1. Kontrole w zakresie legalności zatrudnienia i innej pracy zarobkowej
obywateli polskich
Inspektorzy pracy z Okręgowego Inspektoratu Pracy w Gdańsku w roku 2015 przeprowadzili
1.302 kontrole legalności zatrudnienia (w tym 83 kontrole przestrzegania przepisów prawa
pracy i legalności zatrudnienia w podmiotach powierzających pracę w sezonowych
placówkach handlowych, punktach gastronomicznych i przedsiębiorstwach świadczących
usługi hotelarskie, oraz 12 kontroli w podmiotach zajmujących się ogrodnictwem.
Ze względu na wielkość zatrudnienia, kontrole były prowadzone głównie
w mikroprzedsiębiorstwach (do 9 zatrudnionych) – 876 kontroli, następnie w małych
zakładach od 10 do 49 zatrudnionych – 337 kontroli, w dalszej kolejności w zakładach
zatrudniających od 50 do 249 pracowników – 69 kontroli i w zakładach powyżej 250
zatrudnionych – 20 kontroli.
Liczba osób objętych kontrolą legalności zatrudnienia – 9.425 osób. Liczba osób, których
dotyczyła kontrola opłacania składek na Fundusz Pracy – 12.202 osób.
Wyniki kontroli wskazują generalnie na wyraźny spadek stwierdzonych naruszeń prawa
w stosunku do lat 2013 i 2014. Powyższe odnosi się zarówno do liczby kontroli, w których
zostały stwierdzone nieprawidłowości, jak i liczby osób, których nieprawidłowości dotyczyły.
Kontrolujący najczęściej stwierdzali następujące nieprawidłowości:
a) Brak potwierdzenia na piśmie warunków zawartej umowy o pracę – nieprawidłowość
stwierdzona w 69 kontrolach – dotyczyła 202 pracowników, z którymi nie zawarto umowy
do dnia rozpoczęcia kontroli. W 67 kontrolach stwierdzono potwierdzanie na piśmie
warunków zawartej umowy o pracę po upływie pierwszego dnia pracy, nieprawidłowość
ta dotyczyła 147 pracowników.
b) Brak lub nieterminowe zgłaszanie pracowników (zleceniobiorców) do ubezpieczenia
społecznego – brak zgłoszenia został stwierdzony w 62 kontrolach, nieterminowe
zgłoszenie ujawniono w 284 kontrolach. Nieprawidłowości dotyczyły łącznie 749 osób
wykonujących pracę (pracowników i zleceniobiorców), w tym: 93 osób nie zostało
zgłoszonych do ubezpieczenia społecznego do dnia kontroli, 656 osób zostało
zgłoszonych przed rozpoczęciem kontroli, ale po upływie 7 dni od podjęcia pracy.
c) Brak lub nieterminowe zawiadomienie PUP przez bezrobotnego o podjęciu zatrudnienia,
innej pracy zarobkowej lub rozpoczęcia działalności – brak stosownego zawiadomienia
został wykazany w 25 kontrolach i dotyczył 34 osób w tym 10 pobierających zasiłek.
Nieterminowe zawiadomienie dotyczyło 8 bezrobotnych, co zostało stwierdzone
w 6 kontrolach.
d) Nieopłacanie składek na Fundusz Pracy – nieprawidłowość stwierdzona w 59 kontrolach
i dotyczyła 1023 osób wykonujących pracę. Łączna kwota stwierdzonych zaległości
w opłacaniu składek na Fundusz Pracy wynosiła 1.229.540 zł (z tym, że blisko połowa tej
kwoty dotyczy zaległości w opłacaniu składek przez jeden duży zakład pracy, przez
dłuższy okres czasu). Nieterminowe opłacanie składek na Fundusz Pracy dotyczyło
2.447 osób i zostało stwierdzone w 199 kontrolach.
147
OIP GDAŃSK
Nieprawidłowości związane z legalnością zatrudnienia i powierzenia innej pracy
zarobkowej osobom niepełnoletnim. W 2015 roku inspektorzy w 1 kontroli stwierdzili
brak potwierdzenia na piśmie umowy o pracę z osobą niepełnoletnią. Natomiast
w 5 kontrolach inspektorzy pracy stwierdzili nieterminowe zgłoszenie do
ubezpieczenia społecznego 8 niepełnoletnich.
Ponadto w 2015 roku inspektorzy pracy stwierdzili 1 przypadek dyskryminacji
w zatrudnieniu. Dyskryminacja dotyczyła ogłoszenia zamieszczonego na stronie
internetowej podmiotu. Treść ogłoszenia wskazywała na dyskryminację ze względu na wiek
osoby poszukującej pracy na stanowisko pełnomocnik ds. obsługi klienta.
e)
Przyczyny nieprawidłowości
Stwierdzane przez inspektorów pracy nieprawidłowości mają jedną główną przyczynę, która
wynika z obecnej sytuacji ekonomicznej, w której fluktuacja koniunktury gospodarczej,
wywołuje zmienne zapotrzebowanie na osoby wykonujące pracę oraz powoduje chęć
maksymalnego obniżenia kosztów pracy. Zjawisko zatrudniania osób „na czarno” czy też
nieopłacania składek na obowiązkowe ubezpieczenia społeczne ma w pewnych obszarach
działalności związek z konkurencyjnością firm poprzez maksymalne obniżanie kosztów, przy
jednoczesnym zachowaniu dochodów samego przedsiębiorcy. W ocenie inspektorów wśród
przyczyn naruszeń przepisów kodeksu pracy w zakresie nawiązania stosunku pracy
(pisemne zawieranie umów o pracę), zastępowania umów o pracę umowami
cywilnoprawnymi oraz naruszeń przepisów ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach
rynku pracy w roku 2015 można wyróżnić:
 Działania pracodawców i przedsiębiorców w kierunku obniżenia kosztów zatrudnienia
pracowników w prowadzonej działalności, ma to na celu zapewnić konkurencyjność
przedsiębiorcy na rynku,
 Część zatrudnionych świadomie wyraża zgodę wykonywania pracy „na czarno”. Osoby
o stosunkowo niskich kwalifikacjach zawodowych godzą się na pracę bez zawarcia
pisemnej umowy o pracę, gdyż uważają, że to jedyny sposób na uzyskanie dochodów.
Również osoby zadłużone, czy płacące alimenty często poszukują zatrudnienia „na
czarno” w celu uniknięcia płacenia obciążeń związanych ze spłatą zobowiązań.
 Zawieranie umów o pracę z osobami nowozatrudnionymi „na czarno” lub w oparciu
o umowy cywilnoprawne przez tzw. okres próby, stanowi rodzaj zabezpieczenia się
pracodawców przed ponoszeniem kosztów zatrudnienia w razie np. porzucenia pracy
przez nowozatrudnionego, lub gdy jego praca nie zadowala przedsiębiorcy.
 Nieopłacenie lub nieterminowe opłacanie składek na Fundusz Pracy wiążą się głównie
z problemami finansowymi pracodawców, którzy nie przekazywali wszystkich składek,
lub składek w prawidłowej wysokości wynikających z ubezpieczenia społecznego.
Nierzadko stwierdzane są również opóźnienia w dokonywaniu przelewów na konto
Funduszu Pracy.
 Mniej spotykaną przyczyną powstawania nieprawidłowości to nieznajomość przepisów
prawnych czy też kwestia niedopatrzenia w realizacji ciążących na pracodawcach
obowiązków.
Z kolei pracodawcy, jako przyczynę naruszeń przepisów prawa najczęściej wskazują na:
 Zbyt duże koszty finansowe wiążące się z zatrudnieniem pracownika na podstawie
umowy o pracę: koszty badań i szkoleń, urlopy, płatne zwolnienia lekarskie itp.
148
OIP GDAŃSK


Chęć zabezpieczenia się pracodawców przed ewentualnym ponoszeniem kosztów
zatrudnienia w razie, gdyby nowozatrudniony porzucił pracę, lub gdyby stwierdzono
nieprzydatność do pracy na danym stanowisku.
Skomplikowane i mało precyzyjne przepisy prawa dotyczące pracowników, łatwość
zawierania umów cywilnoprawnych, stosunkowo niskie kary za zatrudnianie osób na
czarno.
Wśród osób nielegalnie wykonujących pracę powody stwierdzonych nieprawidłowości
kształtują się następująco:
 Brak stabilnej, pewnej sytuacji osób pracujących „na czarno” to główne przyczyny
powstrzymujące je przed zgłoszeniem do Powiatowego Urzędu Pracy o podjęcia
zatrudnienia,
 Część z osób świadczących pracę na podstawie umów cywilnoprawnych nie ma
świadomości o istnieniu obowiązku polegającego na zgłoszeniu do PUP podjęcia
zatrudnienia - wiele osób uważa, że taki obowiązek spoczywa na podmiocie
zatrudniającym,
 Niektóre z osób chce celowo wykonywać pracę „na czarno”, aby ukryć swoje dochody
z powodu ciążących na nich tytułów egzekucyjnych, np. związane się z obowiązkiem
alimentacyjnym lub niespłacaniem zaciągniętych kredytów.
 Otrzymanie podwójnego zysku finansowego (czasem w porozumieniu z przedsiębiorcą)
w postaci wynagrodzenia za świadczoną pracę „na czarno” jak i zasiłku dla osób
bezrobotnych w sytuacji, gdy osoba świadcząca pracę była zarejestrowana w PUP, jako
bezrobotna z prawem do zasiłku.
Efekty działań kontrolnych
Dane o efektach uzyskanych w trakcie kontroli z zakresu legalności zatrudnienia oraz na
podstawie odpowiedzi ZUS na powiadomienia inspektorów pracy oraz danych o realizacji
wystąpień i poleceń pokontrolnych zawiera poniższa tabela.
Wyszczególnienie
Liczba
osób
Kwota (zł)
1 Potwierdzenie na piśmie rodzaju i warunków zawartej z
pracownikiem umowy o pracę
176
x
2 Zgłoszenie do ubezpieczenia społecznego
213
x
3 Opłacone zaległe składki na Fundusz Pracy
1651
356238,00
Zawiadomienia Prokuratury o podejrzeniu popełnienia przestępstwa
W roku 2015 do prokuratury skierowano ogółem 8 zawiadomień o podejrzeniu popełnienia
przestępstw określonych w art. 218 § 1a i art. 219 kodeksu karnego mających związek
z uporczywym naruszaniem praw pracowniczych wynikających ze stosunku pracy lub
ubezpieczenia społecznego oraz naruszania przepisów prawa o ubezpieczeniach
społecznych poprzez niezgłoszenie wymaganych danych albo zgłoszenie nieprawdziwych
danych mających wpływ na prawo do świadczeń albo ich wysokość.
149
OIP GDAŃSK
Współpraca z innymi organami
W roku 2015 szereg kontroli w zakresie legalności zatrudnienia było prowadzonych
w asyście funkcjonariuszy służb mundurowych w tym: Policji - 30 kontroli, w której
uczestniczyli funkcjonariusze policji, Straży Granicznej – 12 wspólnych kontroli (1 z tych
kontroli obejmowała legalność pracy cudzoziemców) i Straży Miejskiej – 15 kontroli
przeprowadzonych z funkcjonariuszami Straży Miejskiej. Współpracę z tymi organami, ich
zaangażowanie oraz gotowość do współpracy należy ocenić bardzo wysoko. Inspektorzy
pracy nie zgłosili żadnego przypadku odmowy współpracy ze strony funkcjonariuszy. Część
z tych kontroli odbywało się na wniosek inspektorów pracy, a część na wniosek
funkcjonariuszy. Inspektorzy pracy przeprowadzili łącznie 12 kontroli na wniosek Policji
i Straży Granicznej oraz poinformowali, ww. organy o wynikach kontroli w 44 przypadkach
i tak: Policja – 17, SG – 17 i Straż Miejska – 10.
O wynikach kontroli realizowanych w zakresie legalności zatrudnienia obywateli polskich
inspektorzy pracy w 75 przypadkach powiadomili placówki Zakładu Ubezpieczeń
Społecznych. Inspektorzy pracy jedynie w 21 przypadkach otrzymali informację zwrotną
o podjętych przez ZUS działaniach. Z informacji nadesłanych przez Inspektoraty ZUS
wynika, że ich służby kontrolne, w wyniku zawiadomień kierowanych przez inspektorów,
podejmują czynności sprawdzające, niemniej jednak liczba informacji zwrotnej spadła
w porównaniu 2014 roku.
W roku 2015 inspektorzy pracy nie sygnalizowali jakichkolwiek problemów, jeśli chodzi
o współpracę z Powiatowymi Urzędami Pracy województwa pomorskiego w zakresie
uzyskiwania informacji o osobach figurujących w rejestrze bezrobotnych i poszukujących
pracy.
W zakresie współpracy z organami skarbowymi (urzędami skarbowymi, urzędami kontroli
skarbowej). Należy wskazać, na częsty brak informacji zwrotnej o wykorzystaniu ustaleń
kontroli realizowanych przez inspektorów pracy. Powyższe może wskazywać na brak
zainteresowania organów skarbowych danymi przekazywanymi przez inspektorów pracy
w zakresie naruszeń przepisów prawa podatkowego.
W 2015 roku współpraca ze służbą celną polegała głównie na przekazywaniu do
Okręgowego Inspektoratu Pracy w Gdańsku informacji o podejrzeniach występowania
nieprawidłowości w zakresie legalności zatrudnienia, przekazane przez funkcjonariuszy
Urzędu Celnego w wyniku kontroli punktów gier z automatami o małych wygranych.
W wyniku tych informacji inspektorzy podejmowali czynności kontrolne we wskazanych
lokalach.
Szkolenia, seminaria, warsztaty, inne formy podnoszenia kwalifikacji zawodowych
z udziałem inspektorów pracy i pracowników OIP
W dniu 22.06.2015 r. na terenie OIP Gdańsk odbyło się szkolenie ze znowelizowanej
procedury karnej. Szkolenie prowadził Sędzia Sądu Okręgowego w Gdańsku. W szkoleniu
tym uczestniczyli między innymi inspektorzy sekcji legalności zatrudnienia.
W dniu 29.07.2015 r. w siedzibie Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Gdańsku, zostało
zorganizowane spotkanie dla pracowników powiatowych urzędów pracy województwa
pomorskiego, Państwowej Inspekcji Pracy w Gdańsku, Wojewódzkiego Urzędu Pracy,
Morskiego Oddziału Straży Granicznej oraz przedstawicieli ZUS w zakresie współpracy
pomiędzy ww. organami. W spotkaniu wzięli udział, między innymi: Dyrektor WUP
w Gdańsku oraz Wicedyrektor Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Gdańsku ds. Rynku Pracy,
przedstawiciele ZUS Oddziału w Gdańsku i w Gdyni oraz pracownicy PUP z Gdyni,
150
OIP GDAŃSK
Kościerzyny i Gdańska. Z ramienia inspekcji pracy w spotkaniu uczestniczyli m.in.:
Okręgowy Inspektor Pracy w Gdańsku oraz nadinspektor pracy z Sekcji legalności
zatrudnienia. Głównym
tematem
spotkania
była odpowiedzialność
bezrobotnych
za wykroczenia przeciwko przepisom art. 119 ust. 2 ustawy o promocji zatrudnienia
i instytucjom rynku pracy. Analizie poddano przesłanki odpowiedzialności z tego tytułu oraz
możliwości weryfikacji danych i kontroli dokonanych przez poszczególne organy. Dodatkowo
omówiono wprowadzenie zmiany w art. 50 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie
ubezpieczeń społecznych. Ponadto omówiono również zagadnienia z dziedziny legalności
zatrudnienia obywateli polskich i cudzoziemców,
W dniach 12 – 14 października 2015 r. w Warszawie, odbyło się spotkanie zorganizowane
dla członków Wojewódzkiego Zespołu ds Przeciwdziałania Handlowi Ludźmi. W spotkaniu
między innymi wzięli udział: reprezentanci Ministerstwa Spraw Wewnętrznych, Fundacji
przeciwko Handlowi Ludźmi i Niewolnictwu La Strada, Nadwiślańskiego Oddziału Straży
Granicznej. Okręgowy Inspektorat Pracy w Gdańsku reprezentował nadinspektor pracy
z Sekcji legalności zatrudnienia. Uczestnicy spotkania zapoznali się z aktualnymi trendami
dotyczącymi zjawiska handlu ludźmi, najważniejszymi regulacjami prawnymi oraz uzyskali
informacje w zakresie identyfikacji i wsparcia ofiar handlu ludźmi.
W przeciągu 2015 roku w szkoleniach prowadzonych w OS PIP we Wrocławiu w ramach
szkoleń w zakresie legalności zatrudnienia uczestniczyło 5 inspektorów pracy Okręgowego
Inspektoratu Pracy w Gdańsku.
Podsumowując temat można, stwierdzić, że zakres negatywnych zjawisk dotyczących
nielegalnego zatrudnienia jest znany i niezmienny, od co najmniej kilku ostatnich lat.
Ujawniona w 2015 liczba podmiotów zatrudniających pracowników bez potwierdzenia
umowy o pracę w formie pisemnej jest, co prawda niższa niż w latach ubiegłych niemniej
obecnie nie jest możliwe stwierdzenie, że będzie to tendencja stała. Z obserwacji
inspektorów wynika, że można wskazać pewne stałe mechanizmy, które prowadzą do
zatrudniania „na czarno”. Zatrudniający często wykorzystują sytuacje materialną i chęć
podjęcia pracy kandydatów do pracy, oferując słownie w miarę dobre warunki pracy
i jednocześnie zwlekając (pod różnymi pretekstami) z potwierdzeniem warunków na piśmie.
Osoby podejmujące pracę po pewnym okresie, są zmuszone do podjęcia decyzji, czy dalej
pracować na niepewnych warunkach i pogodzić się z utratą całości lub części
wynagrodzenia, czy też próbować zawrzeć jakąkolwiek umowę, w celu legalizacji
zatrudnienia. Wyżej opisana sytuacja dla zatrudnianych jest tym trudniejsza im dłużej trwało
takie zatrudnienie. Innym mechanizmem jest wzajemna współpraca zatrudniającego
i zatrudnianego (np. osoby z zasądzonymi alimentami) mająca na celu ukrycie faktu
świadczenia pracy i pobierania wynagrodzenia przed egzekucją komorniczą czy też doraźne
zwiększenie dochodów kosztem składek na ubezpieczenie społeczne, czy innych danin na
rzecz państwa. Wiadomym jest, że pracownik w takiej sytuacji otrzymuje umówioną kwotę
netto, kosztem rezygnacji z opłacania składek na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne.
W trakcie kontroli realizowanych w ramach omawianego tematu, występowały również
przypadki, gdzie w trakcie przesłuchania osoby, od których inspektorzy pracy wcześniej
odebrali oświadczenia, zmieniały diametralnie stan faktyczny wskazany wcześniej
w złożonym oświadczeniu. Generalnie osoby, które w trakcie kontroli świadczyły pracę,
niechętnie udzielają informacji kontrolującym, w przeciwieństwie do osób, które zakończyły
świadczenie pracy i w związku z tym chętniej przekazywały informację kontrolującym.
151
OIP GDAŃSK
W 2015 wystąpiła pewna liczba przypadków niemożności przeprowadzenia lub zakończenia
kontroli w zakresie legalności zatrudnienia. Jednym z problemów powodującym niemożność
przeprowadzenia kontroli, związany był ze skargami osób zatrudnionych bez jakiejkolwiek
formy pisemnej umowy i świadczących pracę na rzecz nieznanych im z nazwy i adresu
podmiotów (dotyczy głównie zatrudnienia w budownictwie i przemyśle stoczniowym). Skargi
te były w sporej części przypadków kierowane do Okręgowego Inspektoratu Pracy
w Gdańsku kilka dni lub nawet tygodni po ustaniu świadczenia pracy, co praktycznie
uniemożliwiało przeprowadzenie kontroli.
Prowadzone przez inspektorów pracy z OIP w Gdańsku kontrole w podmiotach
prowadzących sezonową działalność gospodarczą (w szczególności w pasie
nadmorskim) wykazały poprawę przestrzegania przepisów prawa w zakresie legalności
zatrudnienia. Sytuacja taka może wynikać z faktu, że kontrole w podmiotach prowadzących
działalność gospodarczą w pasie nadmorskim województwa pomorskiego były prowadzone
już po raz siódmy. Działania te, poprzez swoją powtarzalność i medialność (kontrole
wspólne ze służbami mundurowymi, zainteresowanie mediów lokalnych), są znane
przedsiębiorcom działającym sezonowo, którzy chcąc uniknąć lub skrócić perturbacje
związane z kontrolą znacząco poprawili przestrzeganie przepisów w zakresie legalności
zatrudnienia. Z doświadczeń kontrolnych wynika, że podmioty dysponujące majątkiem
własnym lub wynajętym w mniejszej skali naruszają prawo w zakresie legalności
zatrudnienia.
Kontrole te były prowadzone w placówkach handlowych, punktach gastronomicznych
i przedsiębiorstwach świadczących usługi hotelarskie i w tych przedsiębiorcach stwierdzone
zostały nieprawidłowości. W szczególności: 45 kontroli zostało przeprowadzonych
u przedsiębiorców prowadzących działalność w zakresie zakwaterowania i usług
gastronomicznych (w 8 kontrolach stwierdzono nieprawidłowości), 26 kontroli dotyczyło
przedsiębiorstw handlowych (w 7 kontrolach ujawniono nieprawidłowości). Pozostałe 12
kontroli inspektorzy przeprowadzili w przedsiębiorstwach innych branż.
Główną grupą pracobiorców były osoby wykonujące pracę sezonową w ramach umowy
zlecenia, wśród nich przeważali studenci.
Struktura zatrudnienia w u przedsiębiorców działających sezonowo, w branżach związanych
z szeroko pojętym wypoczynkiem letnim, jest odmienna od pozostałych dziedzin.
Podstawową różnicą jest stosunkowo duża liczba studentów lub uczniów szkół średnich.
Młodzież ta jest z reguły atrakcyjnym, pod względem ekonomicznym i formalnym
pracobiorcą. Z racji tego, że osoby te przy zatrudnianiu ich w ramach umów zleceń nie
podlegają ubezpieczeniu społecznemu, a umowa cywilnoprawna nie musi mieć formy
pisemnej to praktycznie nie ma możliwości zatrudnienia ucznia czy studenta w sposób
nielegalny. Biorąc pod uwagę powyższą poprawkę można stwierdzić, że w zatrudnieniu
sezonowym występują nieporównywanie mniejsze nadużycia w zakresie legalności
zatrudnienia niż w całości zakładów objętych kontrolą legalności zatrudnienia obywateli
polskich.
Kontrole legalności zatrudnienia w gospodarstwach ogrodniczych wykazały
nieprawidłowości, takie jak: nieterminowe potwierdzenie na piśmie warunków zawartej
umowy o pracę, nieterminowe opłacanie składek na Fundusz Pracy. Przyczyny naruszeń
przepisów były podobne, jak opisane wyżej.
152
OIP GDAŃSK
Wnioski
Inspektorzy pracy niejednokrotnie wskazywali, że do zwiększenia skuteczności działań
kontrolnych w zakresie legalności zatrudnienia konieczne jest wprowadzenie zmian
legislacyjnych, tak w przepisach kodeksu pracy, jak i ustawy o promocji zatrudnienia
i instytucjach rynku pracy:
 Wskazane jest ujednolicenie zasad zatrudniania osób, przez stworzenie jednego
systemu rodzaju umów (kontraktów) o pracę, które z jednej strony będą zapewniały
pracownikowi stabilność zatrudnienia, a z drugiej strony przy, pewnej liberalizacji zasad
rozwiązywania i wypowiadania stosunku pracy, co zapewni elastyczność niezbędną do
kształtowania zatrudnienia w zakładzie. Zlikwiduje to również istniejącą nierówność na
rynku pracy, tzn. podział na tych, którzy mają umowy o pracę i tych, którzy mają tylko
umowy cywilnoprawne. Jednolity sposób kształtowania zasad naliczania składek na
ubezpieczenie społeczne spowoduje, że konkurencyjność oferowanych usług
i produktów będzie kształtowana jedynie wynagrodzeniem pracownika i jego
kwalifikacjami, a przede wszystkim, jakością oferowanych usług czy produktów.
Działanie takie doprowadziłyby do zmniejszenia czasu trwania kontroli w zakresie
legalności zatrudnienia przez PIP, ZUS i związanego z tym dyskomfortu pracodawcy.
Działania legislacyjne powinny wprowadzić takie rozwiązania, aby pracodawcom po
prostu opłacało się zatrudniać pracowników legalnie w ramach umowy o pracę.
 W związku z nieprawidłowościami wykazywanymi w toku dotychczasowych kontroli
podmiotów działających na terenach byłych stoczni dotyczących powierzenia pracy
nowym osobom i byłym pracownikom stoczni, jako zleceniobiorcom lub podmiotom
samozatrudniającym się, inspektorzy pracy Sekcji Legalności Zatrudnienia oraz Sekcji
Krajowej Gospodarki Morskiej będą w dalszym ciągu prowadzić kontrole
przedsiębiorstw działających na terenach postoczniowych.
2. Kontrole legalności zatrudnienia, innej pracy zarobkowej oraz wykonywania
pracy przez cudzoziemców
W 2015 r. na terenie województwa pomorskiego przeważająca część kontrolowanych
cudzoziemców wykonywała pracę głównie w przemyśle, handlu i w budownictwie. Podobnie
jak w latach ubiegłych (2013, 2014) najwięcej spośród skontrolowanych podmiotów
prowadziło działalność w takich branżach jak: przetwórstwo przemysłowe – 51 kontroli
(26%), handel hurtowy i detaliczny - 32 kontrole (17%), budownictwo - 30 kontroli (16 %),
transport
i gospodarka
magazynowa
oraz
działalność
usługowa
związana
z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi - po 18 kontroli (po 9% na każdą z branż).
Ogółem w omawianym zakresie wykonano 211 kontroli w 194 podmiotach.
Najczęściej spotykanym uchybieniem było nieprzestrzeganie przepisów dotyczących
technicznego bezpieczeństwa pracy – wykazano go w 44 kontrolach w stosunku do 151
cudzoziemców.
153
OIP GDAŃSK
Inne wykryte przez inspektorów pracy naruszenia przepisów to:
Nieprzestrzeganie przepisów z zakresu prawnej ochrony pracy - wykazano w 35
kontrolach w stosunku do 129 cudzoziemców.
- Nieterminowe opłacanie comiesięcznych składek na Fundusz Pracy – wykazano
w 28 kontrolach w stosunku do 73 cudzoziemców.
- Nieterminowe zgłoszenie do ubezpieczenia społecznego - wykazano w 25 kontrolach
w stosunku do 83 cudzoziemców.
- Brak wymaganego zezwolenia na pracę cudzoziemca – wykazano w 18 kontrolach
- Nieopłacanie comiesięcznych składek na Fundusz Pracy – wykazano w 7 kontrolach
- Nieuwzględnienie w umowie z cudzoziemcem warunków zawartych w zezwoleniu na
pracę, w tym dotyczących wysokości wynagrodzenia za pracę (nie może być niższe niż
określone w zezwoleniu) - wykazano w 3 kontrolach w stosunku o 42 cudzoziemców.
- Niezawarcie umowy cywilnoprawnej w formie pisemnej z cudzoziemcem, od którego
wymagane jest zezwolenie na pracę - wykazano w 3 kontrolach w stosunku
do 36 cudzoziemców.
- Wykonywanie przez cudzoziemca pracy na rzecz innego podmiotu niż ten, który
wystawił i zarejestrował oświadczenie - wykazano w 2 kontrolach w stosunku
do 5 cudzoziemców.
- Wykonywanie przez cudzoziemca pracy na innym stanowisku i na innych warunkach
określonych w zezwoleniu na pracę lub w zezwoleniu na pobyt czasowy i pracę wykazano w 3 kontrolach w stosunku do 3 cudzoziemców.
- Niedopełnienie obowiązku pisemnego powiadomienia wojewody w terminie 7 dni
o niepodjęciu pracy przez cudzoziemca w okresie 3 miesięcy od początkowej daty
ważności zezwolenia na pracę, przerwaniu przez niego pracy na okres przekraczający
3 miesiące lub zakończenia pracy wcześniej niż 3 miesiące przed upływem ważności
zezwolenia na pracę - wykazano w 2 kontrolach w stosunku do 8 cudzoziemców.
Ponadto w 1 kontroli stwierdzono uchybienia w powyższym zakresie w stosunku do 11
cudzoziemców.
Ogółem stwierdzono nielegalną pracę 84 cudzoziemców z 2 krajów: Ukrainy i Uzbekistanu.
Najliczniejszą grupę, tj. 82 cudzoziemców nielegalnie wykonujących pracę na terenie
województwa pomorskiego stanowili obywatele Ukrainy.
-
W 2015 roku ujawniono przypadki nielegalnego pobytu 3 obywateli Ukrainy na terytorium
RP.
Przyczynami występujących ww. naruszeń, w ocenie inspektorów pracy są:
 Skomplikowane, niejednoznaczne i zbyt złożone aktualnie obowiązujące regulacje
prawne.
 Niedostateczna znajomość lub brak znajomości obowiązujących w tym zakresie
regulacji prawnych.
 Dążenie przedsiębiorców do maksymalizacji zysków, która prowadzi z kolei
do korzystania z nielegalnej i przez to o wiele tańszej siły roboczej cudzoziemców.
 Celowe uchylanie się pracodawców od ciążących na nich obowiązków.
Kontrolowani pracodawcy, jako najczęstsze przyczyny występujących naruszeń podają:
 Brak zainteresowania cudzoziemców podjęciem legalnego zatrudnienia, w związku z ich
nastawieniem na osiąganie doraźnych dochodów.
154
OIP GDAŃSK



Znaczną liczbę przepisów oraz zmiany w obowiązujących przepisach o zatrudnianiu
cudzoziemców na terytorium RP, które są niespójne oraz trudne do właściwego
zinterpretowania.
Korzystanie ze znacznie tańszej siły roboczej cudzoziemców w celu zminimalizowania
kosztów prowadzonej działalności gospodarczej.
Brak znajomości obowiązujących w tym zakresie przepisów.
Działania podjęte przez inspektorów pracy (poza środkami prawnymi)
W Okręgowym Inspektoracie Pracy w Gdańsku działania prewencyjne realizowano w trakcie
spotkań z innymi organami naszego województwa oraz w trakcie szkoleń prowadzonych
dla pomiotów zatrudniających cudzoziemców. Dystrybucja materiałów informacyjnych
odbywała się w trakcie spotkań i szkoleń.
W Okręgowym Inspektoracie Pracy w Gdańsku dystrybucja materiałów informacyjnych
odbywa się na bieżąco w stałych miejscach do tego przeznaczonych. Dużą popularnością
wśród przedsiębiorców oraz cudzoziemców cieszą się broszury wydawane w różnych
językach. Dystrybucja tych materiałów informacyjnych daje możliwość zapoznania się
cudzoziemców z obowiązującymi przepisami dotyczącymi legalności zatrudnienia
na terytorium RP.
W dniu 27 listopada 2015 r. Wojewódzki Urząd Pracy w Gdańsku zorganizował bezpłatne
szkolenie dla pracowników agencji zatrudnienia działających na terenie województwa
pomorskiego. Prelegentami byli eksperci z Okręgowego Inspektoratu Pracy w Gdańsku,
Powiatowego Urzędu Pracy w Gdańsku, Pomorskiego Urzędu Wojewódzkiego oraz Zakładu
Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku. Licznie zgromadzonych uczestników szkolenia (103
osoby), powitała Dyrektor Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Gdańsku oraz Zastępca
Okręgowego Inspektora Pracy w Gdańsku. W trakcie szkolenia uczestnikom zostały
przybliżone zagadnienia podlegające kontroli Państwowej Inspekcji Pracy w agencjach
zatrudnienia pod kątem ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, jak
również innych ustaw. Prelekcję prowadziła inspektor pracy z Sekcji legalności zatrudnienia.
W dalszej części szkolenia przedstawiono między innymi procedurę wydawania zezwoleń
na pracę dla cudzoziemców na terenie Rzeczypospolitej Polskiej oraz informacje na temat
zalegalizowania pobytu osoby, jako cudzoziemca spoza krajów Unii Europejskiej.
Uczestnikom szkolenia przedstawiono również informację o aplikacji dla pracodawców „Jak
zatrudnić cudzoziemca w Polsce?” Jest to interaktywna aplikacja skierowana do
pracodawców zatrudniających lub zamierzających zatrudnić cudzoziemca w Polsce.
Z pomocą aplikacji można dokonać praktycznej analizy sytuacji danego cudzoziemca pod
względem możliwości jego zatrudnienia. Na zakończenie szkolenia zostały omówione
zasady rejestracji oświadczeń o zamiarze powierzenia wykonywania pracy obywatelom
Republiki Armenii, Republiki Białorusi, Republiki Gruzji, Republiki Mołdowy, Federacji
Rosyjskiej i Ukrainy.
W dniu 03.12.2015 r. inspektor pracy z Sekcji legalności zatrudnienia, wzięła udział
w szkoleniu zorganizowanym przez Powiatowy Urząd Pracy w Gdańsku, którego celem było
przedstawienie niezbędnych informacji w zakresie stosowania przepisów dotyczących
legalności zatrudniania cudzoziemców. W spotkaniu uczestniczyło 10 pracodawców.
Uczestnikom spotkania przekazano materiały informacyjne, między innymi dotyczące
legalności zatrudnienia cudzoziemców.
155
OIP GDAŃSK
W Okręgowym Inspektoracie Pracy w Gdańsku współdziałanie z wybranymi organami,
np. z urzędami wojewódzkimi, Strażą Graniczną i Policją w 2015 r. przebiegało bez
zakłóceń.
Podobnie jak w roku ubiegłym nie odnotowano przypadków odmowy udziału w kontroli
lub zapewnienia asysty przez Policję czy Straż Graniczną.
Przeprowadzono 5 kontroli w asyście funkcjonariuszy Policji oraz 1 kontrolę
przy współudziale Straży Granicznej. Z uwagi na podejrzenie wykonywania pracy przez
cudzoziemców, funkcjonariusze Straży Granicznej uczestniczyli jeszcze w 11 kontrolach.
Nie stwierdzono zatrudnienia cudzoziemców w tych pomiotach.
Na wniosek Wojewody Pomorskiego podjęto 12 kontroli.
Należy zauważyć, że w stosunku do roku 2014 zmniejszyła się liczba cudzoziemców, którzy
nielegalnie wykonywali pracę na terenie województwa pomorskiego. Znaczna część kontroli
legalności zatrudnienia, innej pracy zarobkowej oraz wykonywania pracy przez
cudzoziemców została przeprowadzona w wyniku ujawnienia faktu zatrudnienia
cudzoziemców w kontrolowanych podmiotach, podczas rutynowych kontroli. Kontrole
legalności zatrudnienia cudzoziemców, prowadzono również na wniosek wojewody oraz
w wyniku skarg cudzoziemców.
W stosunku do roku 2014 znacznie wzrosła liczba cudzoziemców pracujących na podstawie
oświadczenia o zamiarze powierzenia pracy cudzoziemcowi. Podobnie jak w ubiegłym roku
cudzoziemcy podejmowali pracę głównie na stanowiskach mało atrakcyjnych dla Polaków,
ze względu na zbyt niskie stawki wynagrodzenia lub mały prestiż społeczny danego
stanowiska. Cudzoziemcy nadal nie są zainteresowani zatrudnieniem w ramach umowy
o pracę i wolą pracować na umowę o dzieło, w celu unikania dodatkowego obciążenia
z tytułu składek do ZUS. Pracodawcy, którzy zatrudniają cudzoziemców, jako osoby
do wykonania terminowych zadań również nie są zainteresowani stabilnością ich
zatrudnienia oraz ponoszeniem kosztów związanych z tytułu ubezpieczenia społecznego.
Proceder wydawania oświadczeń nadal umożliwia swobodne przekraczanie granic Unii
Europejskiej, gdyż przedsiębiorcy wystawiający oświadczenie umożliwiają cudzoziemcom
uzyskanie wizy, bez obowiązku ich zatrudnienia. W wyniku takich możliwości obcokrajowiec
wjeżdża na teren naszego kraju lub państwa UE, nie mając zagwarantowanego
zatrudnienia. Wskutek powyższego cudzoziemcy, którym nie udało się opuścić naszego
kraju z powodu braku środków finansowych szukają pracy, niekoniecznie legalnej, u innych
pracodawców. Wprowadzone nowe procedury rejestrowania oświadczeń zdaniem
sporządzającego niniejszą informację nie przyniosły rezultatu. Pomimo, iż przeprowadzone
kontrole wykazały wzrost zatrudnienia na podstawie oświadczeń o zamiarze powierzenia
wykonywania pracy cudzoziemcowi, to prawie 50% cudzoziemców, dla których
przedsiębiorcy zarejestrowali oświadczenia nie podjęło zatrudnienia na rzecz tych
przedsiębiorców.
Celem wyeliminowania nadużyć w rejestrowaniu dużych ilości oświadczeń wskazane byłoby
wprowadzenie jednolitych procedur rejestrowania oświadczeń w Powiatowych Urzędach
Pracy w całym kraju, powodujących ograniczenia w rejestracji znacznych ilości tych
oświadczeń w stosunku do podmiotu, który np. nie zatrudnia pracowników albo, którego
działalność polega wyłącznie na wykonywaniu usług na rzecz innych podmiotów
gospodarczych.
156
OIP GDAŃSK
W toku prowadzonych kontroli stwierdzano powierzanie pracy cudzoziemcom na podstawie
umów o dzieło. Celem wyeliminowania umów cywilnoprawnych, zwłaszcza umów o dzieło
niezbędne jest wprowadzenie zmian w przepisach dotyczących ubezpieczeń społecznych,
zmierzających do obowiązkowego ubezpieczenia wszystkich cudzoziemców wykonujących
pracę na podstawie umów cywilnoprawnych.
Problemem związanym z podejmowaniem pracy przez cudzoziemców jest brak regulacji
prawnych lub jednoznacznego stanowiska w sprawie sposobu naliczania wysokości
wynagrodzenia cudzoziemcom wykonującym pracę na postawie umów cywilnoprawnych.
Powyższe dotyczy sytuacji, gdy cudzoziemiec rozpoczął pracę w terminie późniejszym,
niż wskazany na oświadczeniu, przerwał wykonywanie pracy na pewien okres lub zakończył
pracę w terminie wcześniejszym, niż to wynika z umowy lub oświadczenia.
Należy zauważyć, że aktualnie obowiązujące przepisy nie dają inspektorom pracy
możliwości wydawania środków prawnych w zakresie zaniżania bądź niewypłacenia
wynagrodzenia cudzoziemcom pracującym na podstawie umów cywilnoprawnych.
Powyższy problem jest niezwykle istotny, z uwagi na wnoszone przez cudzoziemców skargi
w tym zakresie.
Wątpliwości budzą też sytuacje, w których przedsiębiorcy wypłacają cudzoziemcom
zatrudnionym w ramach umów cywilnoprawnych wynagrodzenie w ratach lub nie wypłacają
wynagrodzenia, co miesiąc, gdyż np. z zawartej umowy o dzieło na okres powyżej jednego
miesiąca wynika, że wynagrodzenie (w przeliczeniu na okres 1 miesiąc jest zgodne
z wysokością wskazaną w oświadczeniu) zostanie wypłacone dopiero po zakończeniu
dzieła. Z uwagi na brak obowiązku ewidencjonowania czasu pracy cudzoziemców
zatrudnionych w ramach umów cywilnoprawnych, ustalenie faktycznego czasookresu
wykonywania pracy przez cudzoziemca, gdy on już nie pracuje zazwyczaj jest utrudnione
lub wręcz niemożliwe do ustalenia. Ponadto brak regulacji prawnych lub jednoznacznego
stanowiska, czy taką pracę należałoby uznać za nielegalną. Nie można też ominąć sytuacji,
w której cudzoziemiec wykonuje pracę na podstawie umowy cywilnoprawnej przez część
miesiąca a brak uregulowań prawnych do obliczenia wynagrodzenia za taki czasookres.
Należy dodać, iż kontrole z zakresu zatrudniania cudzoziemców są czasochłonne z uwagi
na konieczność badania wszystkich cudzoziemców, którzy świadczą pracę na terenie
podmiotu. Dużym utrudnieniem dla inspektorów pracy jest podejmowanie kontroli na
wniosek Powiatowych Urzędów Pracy w sprawie rejestrowania przez przedsiębiorców
znacznych (ponad 200) ilości oświadczeń. Z uwagi na trudności w uzyskaniu takich
oświadczeń od przedsiębiorców niezbędnym jest występowanie do Powiatowych Urzędów
Pracy o uzyskanie informacji w zakresie uzyskanych oświadczeń oraz do Urzędów
Wojewódzkich o informacje w zakresie aktywnych zezwoleń na pracę, gdyż dopiero w ten
sposób uzyskane dane pozwalają na pełne zweryfikowanie stanu faktycznego ujawnionego
w zakładzie.
Celem usprawnienia pracy wskazane byłoby udostępnienie wybranym inspektorom pracy,
kontrolującym przestrzeganie przepisów związanych z legalnością zatrudnienia
cudzoziemców możliwości dostępu do danych w zakresie oświadczeń zarejestrowanych
przez Powiatowe Urzędy Pracy oraz informacji o aktywnych zezwoleniach na pracę
cudzoziemców podejmujących pracę na terenie działania Okręgowych Inspektoratów Pracy.
Procedura dotycząca przesłuchiwania cudzoziemców jest skomplikowana a zwłaszcza tych,
którzy już nie pracują na rzecz kontrolowanego podmiotu. Ponadto występują trudności
w wzywaniu tych cudzoziemców, celem przesłuchania ich w charakterze świadka.
157
OIP GDAŃSK
W związku ze stwierdzonymi nieprawidłowościami w zakresie pracowników delegowanych
zasadny jest dalszy monitoring dotyczący wydawanych zezwoleń w tym zakresie.
Współpraca z Wojewodą Pomorskim ze Strażą Graniczną oraz Powiatowymi Urzędami
Pracy i Wojewódzkim Urzędem Pracy w Gdańsku polega nie tylko na wymianie informacji,
lecz skutkuje również prowadzeniem wspólnej polityki przeciwko nielegalnemu zatrudnieniu
cudzoziemców oraz promowaniem legalnych praktyk. Ponadto współdziałanie ze Strażą
Graniczną umożliwia uzyskanie niezbędnych informacji, np. w zakresie przekraczania przez
cudzoziemców granic Polski, czy prowadzeniu wspólnych kontroli.
Dzięki spotkaniom organizowanym w Wojewódzkim Urzędzie Pracy w Gdańsku nawiązano
ścisłą współpracę z osobami rejestrującymi w Powiatowych Urzędach Pracy oświadczenia
o zamiarze powierzenia pracy cudzoziemcom, w celu wyeliminowania nadużyć.
Z uwagi na konieczność rozpowszechniania znajomości zasad legalnego wykonywania
pracy przez cudzoziemców oraz zapoznawanie pracodawców z ciążącymi na nich
obowiązkami, zasadne jest dalsze prowadzenie prewencji w powyższym zakresie.
3. Przestrzeganie przez agencje zatrudnienia przepisów ustawy o promocji
zatrudnienia i instytucjach rynku pracy
Dane statystyczne dotyczące kontroli przeprowadzonych w 2015 r. w ramach tematu
„Przestrzeganie przez agencje zatrudnienia przepisów ustawy o promocji zatrudnienia
i instytucjach rynku pracy”:
Liczba kontroli
Lp.
Wyszczególnienie
1.
Kontrole przeprowadzone w celu realizacji tematu, w tym:
39
2.
wynikające z rozpatrzenia skargi
20
3.
związane z interwencją własną urzędu:
a) realizacja planu kontroli agencji wytypowanych pod
względem nieprawidłowości lub rodzaju świadczonych
usług w oparciu o wytyczne do kontroli T015
b) monitoring ogłoszeń, ofert itp., zamieszczanych przez
agencje zatrudnienia w mediach
wynikające z powiadomienia otrzymanego z innego organu;
4.
12
5
2
(WUP w Gdańsku ·oraz
PUP w Gdańsku)
5.
inne przypadki
0
W Okręgowym Inspektoracie Pracy w Gdańsku, ujawniono 7 przypadków działania
podmiotów gospodarczych jako agencje zatrudnienia bez wymaganego certyfikatu,
wszystkie w zakresie pracy tymczasowej, przy czym w 2 przypadkach dotyczyło to
wykonywania pracy przez cudzoziemców.
158
OIP GDAŃSK
W trakcie kontroli, przeprowadzonych w 2015 r. wystąpiły nieprawidłowości w zakresie:
 nieterminowego opłacania składek na Fundusz Pracy,
 prowadzenia działalności bez wymaganego certyfikatu,
 niedopełnienia obowiązku podawania w dokumentach, ogłoszeniach i ofertach numeru
wpisu do rejestru agencji zatrudnienia bądź podawanie nierzetelnej,
 przedstawienia corocznej informacji o działalności agencji zatrudnienia nierzetelnej lub
po upływie wymaganego terminu,
 nieprawidłowości dotyczących zawierania przez agencję zatrudnienia umowy
z pracodawcą zagranicznym, do którego zamierza kierować osoby do pracy za granicą,
 nieprawidłowości dotyczących zawieranej przez agencję zatrudnienia umowy
z osobami kierowanymi do pracy za granicą u pracodawców zagranicznych,
 niedopełnienia obowiązku opłacenia składek na Fundusz Pracy,
 niedopełnienia przez agencję zatrudnienia obowiązku oznaczania ofert pracy
do wykonywania pracy tymczasowej jako „oferty pracy tymczasowej”,
 nierzetelne wykazy osób,
 nierzetelne wykazy podmiotów,
 inne nieprawidłowości dotyczące agencji zatrudnienia,
 niedopełnienia przez agencję zatrudnienia obowiązku poinformowania na piśmie osób
kierowanych do pracy za granicą o zaliczaniu udokumentowanych okresów zatrudnienia
za granicą u pracodawców zagranicznych do okresów pracy w Rzeczypospolitej
Polskiej w zakresie uprawnień pracowniczych,
 niezgłoszenie wymaganych danych mających wpływ na wymiar składek na Fundusz
Pracy,
 niedopełnienia obowiązku poinformowania o każdej zmianie danych objętych wnioskiem
o wpis do rejestru, w zakresie nazwy lub adresu siedziby podmiotu lub adresów,
pod którymi jest prowadzona działalność,
 niedopełnienia przez zagraniczną agencje zatrudnienia działającą na terenie Polski,
wymogu zawiadomienia właściwego marszałka województwa.
Niepokojącym zjawiskiem w 2015 r. jest ujawnienie znacznej ilości prowadzenia działalności
regulowanej bez wymaganego certyfikatu, w zakresie pracy tymczasowej oraz wystąpienie
nieprawidłowości dotyczących nieterminowego opłacania składek.
W odniesieniu do prowadzenia działalności regulowanej bez wymaganego certyfikatu,
szczególnie w zakresie pracy tymczasowej, jedynym rozwiązaniem uniknięcia
nieprawidłowości jest prowadzenie wzmożonej prewencji w tym zakresie. Ponadto
nadużyciom można zapobiegać poprzez dokonanie zmian w ustawodawstwie, eliminując
możliwość szeroko rozumianego „outsourcingu” i precyzując zapisy dotyczące pracy
tymczasowej, np. poprzez szczegółowe wskazanie kryteriów tej pracy, jej przesłanek.
Jednym z warunków prowadzenia agencji zatrudnienia jest konieczność nieposiadania
zaległości z tytułu podatków, składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie
zdrowotne oraz na Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych,
o ile przedsiębiorca był obowiązany do ich opłacania.
Zdarza się, że agencja zatrudnienia może okazać w trakcie kontroli bieżące opłaty,
a faktycznie mieć zaległości w składkach, za okresy poprzednie, dłuższe niż kontrolowany,
które można ujawnić dopiero wystawione zaświadczenie o zaleganiu. W związku
z powyższym w celu uniknięcia nieprawidłowości oraz ułatwienia procedury kontrolnej,
159
OIP GDAŃSK
wskazane jest, aby w ustawie wprost określono obowiązek przedkładania takiego
zaświadczenia inspektorowi pracy.
Ważnym aspektem, w przypadku nieprawidłowości, które miały charakter formalny
i porządkowy w relacjach agencja zatrudnienia – Wojewódzki Urząd Pracy, wynikających
z reguły z nieznajomości przepisów bądź wręcz z ich przeoczenia, jest prewencja
prowadzona w każdej formie: szkoleń czy rozpowszechniania broszur, itp. Należy zauważyć,
iż agencje zatrudnienia wykazują dużą aktywność w tym zakresie, czego ewidentnym
przykładem jest ilość osób uczestniczących w szkoleniu zorganizowanym przez WUP
w Gdańsku.
W 2015 r. w związku z ustaleniami z kontroli skierowano 6 powiadomień do marszałka
województwa o naruszeniu warunków prowadzenia agencji, tj. o okolicznościach,
w przypadku których marszałek województwa ma prawo wykreślić podmiot wpisany do
rejestru (liczba nie uwzględnia powiadomień związanych z brakiem certyfikatu).
Przyczyny stwierdzonych nieprawidłowości
Najczęstszym tłumaczeniem przedsiębiorców, w zakresie nieopłacania składek na Fundusz
Pracy jest brak środków finansowych, wynikający z opóźnień w opłacaniu przez
kontrahentów należności wynikających z wykonanych usług.
Zdaniem osób prowadzących agencje zatrudnienia, ich stowarzyszeń i inspektorów pracy,
obecnie przedsiębiorcy świadomie próbują wykorzystać luki prawne w zakresie
nieprecyzyjnych zapisów dotyczących szczególnie pracy tymczasowej i lawirują
postanowieniami umów o współpracy w celu ominięcia obowiązków wynikających
z obowiązujących w tym zakresie przepisów prawa. Niestety zjawiskiem, które
rozprzestrzenia się niepokojąco jest szeroko rozumiany „outsourcing”.
Należy zauważyć, iż nieprawidłowości w zakresie braku certyfikatu wystąpiły ponownie, jak
w 2014 roku tylko w zakresie wykonywania pracy tymczasowej. Powyższe jest wynikiem
nierozumienia istoty pracy tymczasowej, polegającej na udostępnianiu pracowników, a nie
na wykonaniu usługi. Inspektorom pracy, prowadzącym postępowania w tym zakresie, coraz
trudniej udowodnić, że podmiot prowadzi działalność agencji zatrudnienia – pracy
tymczasowej, gdyż niezbędne jest prowadzenie postępowania wyjaśniającego na terenie
pracodawcy użytkownika, a to wydłuża postępowania kontrolne i budzi wątpliwości
w zakresie wykorzystywania danych uzyskanych w ten sposób z jednej kontroli, w trakcie
kontroli drugiego podmiotu, np. przesłuchań w charakterze świadka.
Analiza dokumentacji pokontrolnej pozwala na stwierdzenie, że przyczyny stwierdzonych
nieprawidłowości to nadal w głównej mierze niefrasobliwość osób prowadzących agencje
zatrudnienia, gdyż przede wszystkim przestrzegają przepisów materialnych, które mają
odzwierciedlenie w katalogu wykroczeń, a pozostałe traktują jako konieczne tylko
w przypadku kontroli Państwowej Inspekcji Pracy czy Wojewódzkiego Urzędu Pracy, co
potwierdzają stwierdzone nieprawidłowości.
Monitoring mediów
W Okręgowym Inspektoracie Pracy w Gdańsku, funkcjonuje procedura monitoringu mediów,
co potwierdzają przeprowadzone kontrole. W 2015 r. zaplanowano 5 kontroli w wyniku
monitoringu ogłoszeń.
Analizowane są ogłoszenia, mogące zawierać np. przesłanki dyskryminacyjne. Ponadto
koordynator tematu okresowo przegląda ogłoszenia w internecie oraz wypowiedzi
umieszczane na forach internetowych dotyczące wybranych agencji, celem planowania
kontroli pod kątem faktycznie prowadzonej działalności.
160
OIP GDAŃSK
Działania o charakterze prewencyjnym w zakresie problematyki agencji zatrudnienia
W ramach działań prewencyjnych należy odnotować następujące:
- W dniu 17 czerwca 2015 r. odbyło się spotkanie w ramach współpracy organów
administracji publicznej Państwowej Inspekcji Pracy oraz Wojewódzkiego Urzędu Pracy
w Gdańsku. W toku spotkania Kierownik Wydziału Pośrednictwa Pracy Wojewódzkiego
Urzędu Pracy omówił zagadnienia akredytacji do świadczenia usług w zakresie
pośrednictwa pracy w ramach sieci EURES w świetle nowelizacji ustawy o promocji
zatrudnienia i instytucjach rynku pracy. W dalszej kolejności Inspektor Wojewódzki
w Wydziale Pośrednictwa Pracy przedstawił temat dotyczący postępowania
administracyjnego w Wojewódzkim Urzędzie Pracy, w związku z kierowanymi do Marszałka
Województwa informacjami, dotyczącymi naruszeń ustawy o promocji zatrudnienia
i instytucjach rynku pracy.
W drugiej części spotkania inspektor pracy przedstawił zagadnienia dotyczące kontroli
agencji zatrudnienia z terenu województwa pomorskiego w zakresie przestrzeganie
warunków wymaganych do wykonywania działalności agencji zatrudnienia zgodnie z ustawą
z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy,
przeprowadzonych w 2014 r. Zaprezentował również założenia nowelizacji ustawy
o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy w zakresie zagadnień dotyczących agencji
zatrudnienia.
- W dniu 18 czerwca 2015 r. w Warszawie odbyła się konferencja "Pomorski model
specjalistycznych
usług
poradnictwa
zawodowego".
Celem
konferencji
było
zaprezentowanie modelu specjalistycznych usług poradnictwa zawodowego, dorobku
Pomorskiego Ośrodka Kompetencji w Gdańsku oraz dyskusja nad kształtem i kierunkiem
rozwoju poradnictwa zawodowego Publicznych Służb Zatrudnienia w Polsce. W konferencji
wzięli udział przedstawiciele m.in.: Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej, Państwowego
Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych, OHP, Politechniki Wrocławskiej,
Uniwersytetu SWPS, ośrodków medycyny pracy, Zakładu Ubezpieczeń Społecznych,
organizacji pracodawców, a także Wojewódzkich i Powiatowych Urzędów Pracy oraz
doradców
zawodowych.
Marszałka
Województwa
Pomorskiego
reprezentował
Wicemarszałek Województwa Pomorskiego. Na zaproszenie Marszałka Województwa
Pomorskiego raz Dyrektora Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Gdańsku w konferencji wziął
udział Zastępca Okręgowego Inspektora Pracy.
- Wojewódzki Urząd Pracy w Gdańsku zorganizował w dniu 27 listopada 2015 r. w Sali
Okrągłej Urzędu Marszałkowskiego Województwa Pomorskiego bezpłatne szkolenie
dla pracowników agencji zatrudnienia działających na terenie województwa pomorskiego.
Prelegentami byli eksperci z Okręgowego Inspektoratu Pracy w Gdańsku, Powiatowego
Urzędu Pracy w Gdańsku, Pomorskiego Urzędu Wojewódzkiego oraz Zakładu Ubezpieczeń
Społecznych w Gdańsku. Licznie zgromadzonych uczestników szkolenia (103 osoby),
powitali Dyrektor Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Gdańsku oraz Zastępca Okręgowego
Inspektora Pracy w Gdańsku.
W trakcie szkolenia uczestnikom zostały przybliżone zagadnienia podlegające kontroli
Państwowej Inspekcji Pracy w agencjach zatrudnienia pod kątem ustawy o promocji
zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, jak również innych ustaw. Prelekcję prowadził
inspektor pracy.
W dalszej części przedstawiono między innymi procedurę wydawania zezwoleń na pracę dla
cudzoziemców na terenie Rzeczypospolitej Polskiej oraz informacje na temat
161
OIP GDAŃSK
zalegalizowania pobytu osoby jako cudzoziemca spoza krajów Unii Europejskiej. Na
zakończenie szkolenia zostały omówione zasady rejestracji oświadczeń o zamiarze
powierzenia wykonywania pracy obywatelom Republiki Armenii, Republiki Białorusi,
Republiki Gruzji, Republiki Mołdowy, Federacji Rosyjskiej i Ukrainy.
Problemem nadal jest eliminowanie firm, który prowadzą działalność w zakresie agencji
zatrudnienia bez wymaganego certyfikatu. Po pierwsze, często nie prowadzą one
działalności pod adresami wskazanymi w dokumentach lub prowadzą działalność na
pograniczu pracy tymczasowej i trudno udowodnić, że rodzaj prowadzonej przez nich
działalności wymaga uzyskania certyfikatu. Postępowania są czasochłonne i wymagają
przeprowadzenia postępowań wyjaśniających czy kontroli, na terenie potencjalnych
pracodawców użytkowników, którzy nie są zainteresowani dodatkowymi obowiązkami
wynikającymi z ustawy o pracy tymczasowej.
Należy dostrzec pozytywne zmiany w przeciągu ostatniego czasu, jednak wciąż aktualna
jest potrzeba edukacji pracowników i przedsiębiorców o zgodnych z prawem formach
pośrednictwa pracy, szczególnie do pracy za granicą czy pracy tymczasowej. Sporadycznie
pojawiające się patologie, szczególnie wśród działających na rynku agencji pracy
tymczasowej, psują rynek pośrednictwa pracy i wizerunek całej branży, dodatkowo
potwierdzają konieczność wprowadzenia rozwiązań, które zaostrzą wymogi w zakresie
funkcjonowania agencji pracy tymczasowej, gdyż zbyt łatwo uzyskać certyfikat.
Agencja zatrudnienia, która nie dysponuje odpowiednim kapitałem i podejmuje się realizacji
dużych kontraktów, naraża na ryzyko nie tylko siebie, ale przede wszystkim osoby
poszukujące zatrudnienia czy zatrudnione w ramach pracy tymczasowej. W przypadku
niewypłacalności kontrahenta bądź choćby opóźnienia w płatności – osoby zatrudnione
nie otrzymują wynagrodzeń i nieprzekazywane są składki na Fundusz Pracy. Ważnym
zagadnieniem jest realizacja usługi poprzez szeroko rozumiany „outsourcing personalny”,
który może być realizowany już nie przez agencję zatrudnienia, a tylko przez dowolny
podmiot gospodarczy. Praktyka lat poprzednich pokazuje, że konsekwencje współpracy
z nieuczciwą „agencją outsourcingu personalnego” może ponieść również klient, od którego
ZUS może egzekwować zaległe składki od wynagrodzeń pracowniczych. Należałoby
wprowadzić zmiany w prawie, które ograniczyłyby powyższe ryzyka. Wśród nich jest, między
innymi wprowadzenie obowiązku posiadania gwarancji bankowej, ubezpieczeniowej lub
ekwiwalentu pieniężnego zdeponowanego na rachunku bankowym do wyłącznej dyspozycji
Marszałka Województwa w wysokości 25-krotności przeciętnego wynagrodzenia
powiększonej o kwotę składek ZUS. Rozważyć również należałoby zmianę zasad
przyznawania certyfikatu agencji zatrudnienia, który obecnie wydawany jest przez Marszałka
Województwa w ciągu 7 dni od złożenia wniosku, a wprowadzenie wydawania certyfikatu na
okres, np. 18-24 miesięcy, obowiązkowe kontrole WUP pomiędzy 12 a 24 miesiącem
funkcjonowania agencji bądź szczegółowe sprawozdania z tego okresu i dopiero po
pozytywnym wyniku kontroli lub złożeniu takiego dokumentu, przyznanie certyfikatu stałego,
na czas nieokreślony.
Akcja informacyjna Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Gdańsku (przekazywanie agencjom
zatrudnienia wyciągu z obowiązujących przepisów oraz ulotek o zmianach w przepisach),
organizowanie wspólnych konferencji i szkoleń oraz działania kontrolne ww. organu
i Państwowej Inspekcji Pracy, pozwolą wyeliminować podobne nieprawidłowości
w przyszłości.
162
OIP GDAŃSK
Ponadto prewencja już daje efekty w agencjach, które uczestniczą w szkoleniach.
Przedsiębiorcy eliminują nieprawidłowości przed kontrolą i wyrażają chęć dokształcania
się w szerszym zakresie dotyczącym: pracy tymczasowej, delegowania pracowników
czy zatrudniania cudzoziemców. Ww. szkolenia cieszą się coraz większą popularnością
wśród agencji zatrudnienia.
Nadal korzystać będziemy także ze współpracy z Wojewodą Pomorskim i Morskim
Oddziałem Straży Granicznej, w zakresie legalności zatrudniania cudzoziemców na terenie
województwa pomorskiego oraz z Urzędem Morskim.
Zgodnie z postanowieniami ustawy pracy na morzu, usługa pośrednictwa pracy będzie
kierowana do osób zainteresowanych pracą na statkach morskich. Jej klientami będą także
armatorzy poszukujący kandydatów na marynarzy. Przyjmuje się, że usługi pośrednictwa
pracy dla marynarzy będą świadczone przede wszystkim przez agencje zatrudnienia
posiadające odpowiedni certyfikat administracji morskiej. Ma to związek z faktem, że na
rynku pracy ponad 90 % poszukujących pracy marynarzy otrzymuje oferty od obcych
armatorów.
4.
Kontrole przestrzegania
tymczasowych
przepisów
prawa
wobec
pracowników
W 2015 r. przeprowadzono 42 kontrole w ramach realizacji tematu egzekwowania
przestrzegania przepisów prawa wobec pracowników tymczasowych, w tym 18 kontroli w 17
agencjach zatrudnienia i 24 kontrole u pracodawców użytkowników. W ich wyniku wydano
11 decyzji oraz 27 wystąpień zawierających 56 wniosków, a także 5 poleceń. Nałożono
1 mandat na kwotę 1.000 zł, skierowano 9 wniosków da sądu o ukaranie oraz zastosowano
4 środki oddziaływania wychowawczego.
Kontrole prowadzono równolegle w agencji pracy tymczasowej i co najmniej u dwóch
pracodawców użytkowników, do których dana agencja kieruje pracowników tymczasowych.
W przypadkach, gdy pracodawcy użytkownicy lub agencja zatrudnienia nie mieli swojej
siedziby ani miejsca prowadzenia działalności na obszarze właściwości terytorialnej OIP
w Gdańsku, informację o przeprowadzonej kontroli i stwierdzonych nieprawidłowościach
wysyłano do właściwych miejscowo Okręgowych Inspektoratów Pracy. Zdarzały się również
przypadki, w których kontrolowana agencja miała podpisana umowę tylko z jednym
pracodawcą użytkownikiem.
Stwierdzone nieprawidłowości
W toku kontroli prowadzonych w agencjach zatrudnienia stwierdzane nieprawidłowości
dotyczyły głównie:
- niezgodności umów cywilnoprawnych zawartych z osobami wykonującymi prace
tymczasową z charakterem świadczonej pracy,
- naruszenia przepisu ustawy o kierowaniu osób świadczących prace tymczasowa wyłącznie
do wykonywania zadań o charakterze sezonowym, okresowym, doraźnym lub zadań,
określonych w art. 2 pkt 3 lit. b i c ustawy,
- naruszenia przepisów dotyczących przekroczenia dopuszczalnego okresu wykonywania
pracy tymczasowej na rzecz jednego pracodawcy użytkownika,
163
OIP GDAŃSK
- nieprawidłowości w zakresie ustalania i wypłacania pracownikom tymczasowym
wynagrodzenia za czas urlopu wypoczynkowego oraz ekwiwalentu pieniężnego za ten urlop,
- terminowości wypłacania pracownikom tymczasowym wynagrodzenia za pracę i innych
świadczeń ze stosunku pracy.
Nieprawidłowości stwierdzane u pracodawców użytkowników dotyczyły głównie:
- naruszenia przepisu ustawy o kierowaniu osób świadczących prace tymczasowa wyłącznie
do wykonywania zadań o charakterze sezonowym, okresowym, doraźnym lub zadań,
określonych w art. 2 pkt 3 lit. b i c ustawy,
- nieprowadzenia ewidencji czasu pracy pracowników tymczasowych oraz nieprawidłowości
w zakresie sposobu jej prowadzenia,
- nieinformowania pracowników tymczasowych o wolnych stanowiskach pracy, na których
pracodawca użytkownik zamierza zatrudnić pracowników,
- niedostarczania pracownikom tymczasowym odzieży i obuwia roboczego.
W stosunku do 7 podmiotów stwierdzono wykonywanie przez nie działalności agencyjnej
bez wymaganego wpisu do rejestru agencji zatrudnienia.
Na podstawie przeprowadzonych kontroli można stwierdzić, że w 2015 r. pomimo
stwierdzanych nieprawidłowości nie odnotowano przypadków rażącego naruszania praw
pracowników tymczasowych, choć stwierdzano przypadki zachowań zgodnych z przepisami,
jednak zamierzających do obejścia przepisów, będących nadużywaniem praw lub
wykorzystywaniem luk prawnych.
Przyczyny stwierdzanych nieprawidłowości
Na wielu płaszczyznach agencje pracy tymczasowej nie mają podstaw i możliwości do
dokonania zgodnej z prawdą oceny sytuacji pracodawcy użytkownika, np. nie są w stanie
stwierdzić czy dany rodzaj prac, który wykonuje pracownik tymczasowy na rzecz
konkretnego pracodawcy użytkownika można nazwać okresowym lub doraźnym, czy też czy
pracownik tymczasowy wykonuje prace w zastępstwie nieobecnego pracownika pracodawcy
użytkownika. Podobnie jeśli chodzi o przekazywanie agencjom przez pracodawców
użytkowników rzetelnych ewidencji czasu pracy umożliwiających prawidłowe naliczenie
wynagrodzeń. Większość kontrolowanych pracodawców użytkowników korzystając z formy
zatrudnienia tymczasowego jest przekonana o tym, że wszystkie obowiązki pracownicze
spoczywają na agencji zatrudnienia. Pracodawcy użytkownicy oczekują, że będą jedynie
korzystać z owoców pracy pracowników tymczasowych bez żadnych dodatkowych
obowiązków, które zwykle ciąża na pracodawcy. Tymczasem naruszanie przez niech
pewnych obowiązków dotyczących np. prowadzenia i przekazywania agencji zatrudnienia
ewidencji czasu pracy pracowników tymczasowych bezpośrednio warunkuje to czy agencja
będzie miała rzetelne dane niezbędne do prawidłowego naliczenia i wypłacenia
wynagrodzenia.
Z punktu widzenia inspektora pracy źródłem największych nadużyć jest brak skutecznych
narzędzi pozwalających na eliminację z obrotu prawnego agencji zatrudnienia działających
bez wymaganego wpisu do rejestru. Dotychczasowa sankcja w postaci grzywny
w postępowaniu wykroczeniowym jest niewystarczająca. Procedura wysyłania wniosku do
sądu jest dla inspektora pracy czasochłonna i wymagająca ustalenia winy
i odpowiedzialności konkretnej osoby, natomiast rezultaty są niezadowalające, m.in. z uwagi
na to, że orzekane kary grzywny są z reguły niskie i przez to w ogóle nie oddziałują
represyjnie.
Furtką pozwalającą na wypaczenie instytucji pracy tymczasowej jest dopuszczalność
stosowania umów cywilnoprawnych na warunkach pracy tymczasowej. Zakres stosowania
164
OIP GDAŃSK
postanowień umowy o zatrudnieniu pracowników tymczasowych do zawieranych umów
cywilnoprawnych nie gwarantuje osobom pracującym na takich warunkach praktycznie
żadnej ochrony i niejednokrotnie zmierza do obchodzenia przepisów prawa pracy.
Należy zauważyć, że potrzebne są uregulowania w zakresie ustalenia maksymalnego
okresu zatrudnienia w charakterze pracownika tymczasowego wykonującego prace na rzecz
jednego pracodawcy użytkownika, niezależnie od liczby agencji pracy tymczasowej
zatrudniających jednego pracownika tymczasowego. Konieczne są również dodatkowe
obostrzenia w zakresie stosowania zatrudnienia tymczasowego pomimo braku elementów
definicji takiego zatrudnienia. Należy się również zastanowić nad wprowadzeniem
dodatkowych sankcji dla pracodawców użytkowników, bo pomimo tego, że mogą naruszać
kluczowe dla pracy tymczasowej przepisy ich działania, pozostają bezkarne, choć to
pracodawcy użytkownicy są głównymi beneficjentami zatrudnienia tymczasowego.
Należy zauważyć, że jest widoczne zjawisko nadużywania umów cywilnoprawnych
w zakresie stosowania umów o dzieło w warunkach charakterystycznych dla umów
o świadczenie usług w celu obejścia przepisów o ubezpieczeniach społecznych. W dwóch
przypadkach w wyniku prowadzonych czynności kontrolnych przedsiębiorcy dokonali
przekształcenia zawartych umów o dzieło w umowy zlecenia oraz dokonali koniecznego
zgłoszenia do ubezpieczenia społecznego. Należy zauważyć jednak, że w inspektor pracy
nie ma żadnych możliwości działania we wskazanym zakresie poza powiadomieniem
o powyższym Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Zjawisko to jest szczególnie trudne do
wyeliminowania zwłaszcza w stosunku do cudzoziemców, którzy są bardzo zainteresowani
zawieraniem umów o dzieło, gdyż ich nadrzędnym celem jest uzyskanie możliwie
najwyższego wynagrodzenia.
W celu wyeliminowania negatywnych zjawisk należałoby się zastanowić nad zmianą
przepisów, polegającą na rozszerzeniu dotychczas stosowanej odpowiedzialności za
prowadzenie nielegalnej agencji zatrudnienia w drodze postępowania wykroczeniowego
opartego na winie osoby, na rzecz grzywny nakładanej przez organ w postępowaniu
administracyjnym np. na wzór kar nakładanych przez Prezesa Ochrony Konkurencji
i Konsumentów. Taka grzywna mogłaby być nakładana nie na osobę, a na podmiot i to już
za samo formalne stwierdzenie wykonywania działalności regulowanej bez wymaganego
wpisu. Przy określaniu wymiaru grzywny należałoby uwzględniać rzeczywisty „dochód”
podmiotu z tytułu prowadzonej niezgodnie z przepisami działalności.
5. Realizowanie zadań instytucji łącznikowej
Do Okręgowego Inspektoratu Pracy w Gdańsku w 2015 r. wpłynęło 7 wniosków za
pośrednictwem Systemu Wymianu Informacji na Rynku Wewnętrznym IMI, z prośbą
o udzielenie informacji, z czego postępowanie kontrolne przeprowadzono w 5 przypadkach.
W pozostałych 2 przypadkach inspektorom pracy nie udało się przeprowadzić kontroli
z uwagi na oświadczenie przedsiębiorcy o niezatrudnianiu żadnych osób oraz brak
jakiegokolwiek kontaktu z przedsiębiorcą.
165
OIP GDAŃSK
W jednym przypadku w dniu 26.05.2015 r. Zastępca Okręgowego Inspektora Pracy
w Gdańsku skierował do Duńskiego Urzędu ds. Środowiska Pracy w Kopenhadze (WEA), za
pośrednictwem Głównego Inspektoratu Pracy prośbę o udzielenie informacji dotyczących
wypadku ze skutkiem śmiertelnym, do którego doszło na pokładzie statku polskiej bandery
w porcie Hanstholm w Danii.
Współpraca w ramach instytucji łącznikowej w 2015 r. realizowana była za pośrednictwem
Głównego Inspektoratu Pracy z następującymi instytucjami z zagranicy:
- Dyrekcja Generalna do Spraw Pracy na terytorium Francji
- Federalny Urząd ds. Zatrudnienia i Dialogu Społecznego, Belgijskiego Inspektoratu Pracy
- Belgijska Inspekcja Pracy
- Francuska Inspekcja Pracy
- Duński Urząd ds. Środowiska Pracy w Kopenhadze.
Współpraca z ZUS i Urzędami Skarbowymi i inne działania
W 2015 r. inspektorzy pracy w wyniku przeprowadzonych kontroli dot. przedmiotowego
tematu powiadomili w 2 przypadkach właściwy miejscowo Zakład Ubezpieczeń Społecznych
o stwierdzonych nieprawidłowościach. Na dzień sporządzenia sprawozdania ZUS
odpowiedział na 1 powiadomienie. Udzielono informacji, iż wszczęto postępowanie wobec
płatnika składek.
W 2015 r. inspektorzy skierowali 2 pisemne powiadomienia do właściwych urzędów
skarbowych dot. stwierdzonych w trakcie kontroli nieprawidłowości.
W dniach: 18-19.05.2015 r. w Ośrodku Szkolenia Państwowej Inspekcji Pracy we Wrocławiu
odbyło się szkolenie na temat: „Delegowanie pracowników w ramach świadczenia usług
oraz PIP jako instytucja łącznikowa”. Z Okręgowego Inspektoratu Pracy w Gdańsku
w szkoleniu brała udział 1 osoba.
Z kolei w dniach 5-6.11.2015 r. w Ośrodku Szkolenia Państwowej Inspekcji Pracy we
Wrocławiu zorganizowano międzynarodowe seminarium eksperckie dot. kontroli legalności
zatrudnienia oraz delegowania pracowników. Seminarium odbyło się z udziałem inspektorów
pracy z Holandii oraz przedstawiciela Ambasady Królestwa Niderlandów w Warszawie.
Gospodarzem seminarium był Departament Legalności Zatrudnienia w Głównym
Inspektoracie Pracy. W seminarium z OIP w Gdańsku brała udział 1 osoba. Uczestnicy
seminarium mieli okazję wymienić się doświadczeniami i informacjami związanymi
z przeprowadzaniem kontroli w swoim kraju, jak również sposobem załatwiania skarg
i pomocy skarżącym, omawiano także współpracę organów kontroli z innymi instytucjami.
166
OIP GDAŃSK
VIII. DZIAŁALNOŚĆ PREWENCYJNA I PROMOCYJNA ORAZ
WSPÓŁDZIAŁANIE Z PARTNERAMI SPOŁECZNYMI
1. Informacje ogólne
W 2015 roku Okręgowy Inspektorat Pracy w Gdańsku wzorem lat ubiegłych, szczególny
nacisk położył na działalność prewencyjno-promocyjną. Do najważniejszych zadań
o charakterze prewencyjnym zaliczyć należy:
 program informacyjno-prewencyjny w budownictwie mający na celu między innymi
ograniczenie poziomu zagrożeń wypadkowych, wzrostu świadomości i wiedzy dotyczącej
bezpieczeństwa i higieny pracy podczas wykonywania robót budowlanych,
 prowadzenie działań na rzecz kształtowania bezpiecznych warunków pracy w rolnictwie
indywidualnym, poprzez między innymi: wizytacje w gospodarstwach rolników
indywidualnych, seminaria, szkolenia i konkursy – Kampania informacyjno-promocyjna
„Szanuj życie! Bezpieczna praca w gospodarstwie rolnym”,
 popularyzowanie wiedzy o negatywnych skutkach stresu związanego z wykonywaną
pracą oraz o innych zagrożeniach psychospołecznych i sposobach radzenia sobie z nimi
- Kampania informacyjno-promocyjna „Przeciwdziałanie negatywnym skutkom
stresu”,
 prowadzenie (i popularyzację w mediach) programów informacyjno-prewencyjnych
pomagających i wspomagających małych i średnich przedsiębiorców w stosowaniu
w praktyce przepisów prawa pracy i najlepszych praktyk w zakresie poprawy warunków
bezpieczeństwa pracy oraz eliminacji istniejących w ich zakładach zagrożeń
w środowisku pracy – programy informacyjno - prewencyjne: „Zdobądź Dyplom PiP”,
Program prewencyjny w zakresie spełniania minimalnych wymagań bhp przez
maszyny i urządzenia użytkowane w przetwórstwie przemysłowym, Program
informacyjny dla zakładów leśnych, Program prewencyjny dla małych zakładów
pracy „Zarządzanie bezpieczeństwem pracy – prewencja wypadkowa” oraz
Program prewencyjny „Przeciwdziałanie negatywnym skutkom stresu w miejscu
pracy”,
 popularyzację wśród pracodawców i partnerów społecznych wiedzy o przepisach
z zakresu prawa pracy i zagrożeniach we współczesnym środowisku pracy, poprzez
szkolenia w ramach Kampanii informacyjno-promocyjnej „Zanim podejmiesz pracę”
lub Kampanii informacyjno-promocyjnej „Bezpieczeństwo pracy zależy od Ciebie”;
 przedsięwzięcia
informacyjno-edukacyjne
–
program
informacyjno-edukacyjny
„Kultura bezpieczeństwa” dla nauczycieli szkół ponadgimnazjalnych wprowadzających
do programu nauczania tematykę bezpieczeństwa i higieny pracy,
 poradnictwo prawne i techniczne, realizowane poza kontrolami, np. podczas imprez
targowych, seminariów, konferencji itp. – podczas Pomorskiego Dnia Małej
Przedsiębiorczości w Gdyni, Pucku, Bytowie, Człuchowie oraz Chojnicach, Targów
Edukacji i Pracy w Pruszczu Gdańskim, X Sopockich Integracyjnych Targów Pracy
w Sopocie oraz Targów Rolnych w Lubaniu i Starym Polu itp.,
 przygotowywanie materiałów i publikacji dotyczących ochrony pracy oraz działalności PIP
– przekazywanie materiałów informacyjno-szkoleniowych, w formie artykułów i publikacji
książkowych na stronach internetowych OIP i GIP,
167
OIP GDAŃSK
 działalność
szkoleniową
skierowaną
do partnerów
społecznych
(organizacji
pracodawców i związków zawodowych).
Powyżej wymienione przedsięwzięcia wzbogacała działalność prewencyjno-promocyjna
realizowana poprzez organizowanie konkursów dla przedsiębiorców, rolników i ich dzieci.
Najważniejsze z nich to konkursy:
 „Pracodawca – organizator pracy bezpiecznej” – organizowany przez Główny
Inspektorat Pracy (GIP) i Okręgowe Inspektoraty Pracy (OIP), promujący najlepsze
praktyki w zakresie poprawy warunków bezpieczeństwa pracy oraz eliminacji istniejących
zagrożeń w środowisku pracy w zakładach,
 „Prawo pracy dla uczniów szkół ponadgimnazjalnych” - organizowany przez Główny
Inspektorat Pracy (GIP) i Okręgowe Inspektoraty Pracy (OIP), promujący wiedzę
dotyczącą przepisów prawnej ochrony pracy, w tym przepisów bhp, wśród uczniów szkół
ponadgimnazjalnych,
 „Bezpiecznie od startu” - organizowany przez Główny Inspektorat Pracy (GIP)
i Okręgowe Inspektoraty Pracy (OIP) wspólnie z cechami rzemiosł, promujący wiedzę
z zakresu podstawowych przepisów prawnej ochrony pracy oraz zasad bezpieczeństwa
i higieny pracy wśród uczniów zawodu w rzemiośle,
 „Buduj bezpiecznie” – organizowany przez PIP dla pracodawców realizujących prace
budowlane z zachowaniem bezpiecznych i ergonomicznych warunków pracy
na prowadzonym placu budowy,
 „Najaktywniejszy Społeczny Inspektor Pracy” - organizowany przez PIP, promujący
najlepszych społecznych inspektorów pracy,
 „Najaktywniejszy pracownik służby BHP” - organizowany przez OIP Gdańsk,
przy współpracy z Gdańskim Oddziałem Ogólnopolskiego Stowarzyszenia Pracowników
Służby BHP, promujący najlepszych pracowników służby BHP,
 „Lodołamacze” – aktywne uczestnictwo OIP Gdańsk w konkursie dla Pracodawców
Wrażliwych Społecznie, promującym przedsiębiorców oraz modę na zatrudnianie osób
niepełnosprawnych,
 „Zagrożenia wypadkowe w indywidualnych gospodarstwach rolnych” –
organizowany przez OIP Gdańsk, przy współpracy z Pomorskim Kuratorium Oświaty,
KRUS i Pomorskim Ośrodkiem Doradztwa Rolniczego (PODR), konkurs plastyczny
upowszechniający wśród dzieci i młodzieży szkół wiejskich działania profilaktyczne
dotyczące zagrożeń wypadkowych i zdrowotnych występujących w gospodarstwach
rolnych,
 „Bezpieczne gospodarstwo rolne” – dla indywidualnych gospodarstw rolnych
organizowany wspólnie z KRUS.
Okręgowy Inspektorat Pracy corocznie aktywnie uczestniczy jako organizator lub jako
uczestnik (z własnym stoiskiem promującym bezpieczeństwo pracy i ochronę zdrowia)
w imprezach wystawienniczych, takich jak:
 Pomorski Dzień Małej Przedsiębiorczości w Gdyni, Pucku, Bytowie, Człuchowie oraz
Chojnicach,
 Targi Rolne w Starym Polu i Lubaniu,
 Targi Pracy w Pruszczu Gdańskim oraz w Sopocie,
organizowanych przez Pomorski Urząd Wojewódzki, Pomorski Ośrodek Doradztwa
Rolniczego, Powiatowe Urzędy Pracy w Gdańsku i Gdyni, Ochotnicze Hufce Pracy.
168
OIP GDAŃSK
Na każdym stoisku wystawienniczym OIP Gdańsk można było zawsze zasięgnąć porady
prawnej lub technicznej oraz uzyskać publikacje wydane przez PIP. Szacuje się, że w czasie
targów co najmniej kilkaset osób uzyskało porady z zakresu prawnej ochrony pracy
i technicznego bezpieczeństwa pracy.
2. Porady prawne i techniczne
Od 1 stycznia do 31 grudnia 2015 r. w siedzibie OIP w Gdańsku, w Oddziałach oraz
w trakcie wykonywania czynności kontrolnych udzielono ogółem 83.384 porad, w tym 585
na piśmie. Z powyższych 83.384 porad: 53.316 udzielonych zostało w punktach porad
prawnych w siedzibie Okręgu oraz w 5 Oddziałach OIP, zaś 30.068 porad inspektorzy pracy
udzielili w trakcie czynności kontrolnych.
Ogółem w 2015 r. udzielono 18.695 porad technicznych oraz 64.689 porad prawnych, w tym
5.062 porad dotyczących legalności zatrudnienia.
Porady prawne udzielane są zainteresowanym osobiście, telefonicznie, jak i pisemnie.
Różnorodność form udzielanych porad sprzyja upowszechnianiu zagadnień z zakresu prawa
pracy, umożliwiając osobom zgłaszającym się po poradę, uzyskanie jej w najdogodniejszej
formie. Zaznaczyć należy, że największą popularnością cieszą się porady prawne udzielane
telefonicznie. Działająca, w Okręgowym Inspektoracie Pracy w Gdańsku, od kilku lat infolinia
pozwala na automatyczne rozdzielanie połączeń telefonicznych pomiędzy Okręg i Oddziały,
czego efektem jest skrócenie czasu oczekiwania zainteresowanych na połączenie.
W porównaniu do roku 2014, ogólna liczba porad zmalała o ok 16%.
Sama tematyka porad udzielonych charakteryzuje się dużą różnorodnością, jednakże od
wielu lat najwięcej pytań dotyczy stosunku pracy. W dalszej kolejności poruszane podczas
udzielanych porad tematy to: wynagrodzenia, czas pracy i urlopy.
Bezpłatne i łatwo dostępne porady, udzielane zarówno przez pracowników merytorycznych,
jak i przez inspektorów pracy, pozwalają na zapobieganie konfliktom z prawem, a także na
zażegnanie ewentualnych sporów pomiędzy stronami stosunku pracy. Celem udzielanych
porad, jest uświadamianie pracowników o przysługujących im prawach i możliwościach
dochodzenia swoich roszczeń. Dodatkowo, zagadnienia poruszane przez zgłaszające się po
poradę strony stosunku pracy pozwalają ustalić, które regulacje prawne przysparzają
najwięcej problemów i trudności w praktycznym stosowaniu.
W okresie od 1 stycznia do 31 grudnia 2015 r. zarejestrowano 102 porady udzielone
związkom zawodowym, w tym 15 na piśmie. Najczęściej o porady prawne zwracały się:
Międzyzakładowy Związek Zawodowy NSZZ Solidarność, Ogólnopolski Związek Zawodowy
Pielęgniarek i Położnych, Forum Związków Zawodowych, Międzyzakładowy Związek Ruchu
Ciągłego, Związek Zawodowy Pracowników Oświaty i Wychowania oraz Związek Zawodowy
„Budowalni”.
Tematyka porad udzielonych przedstawicielom związków zawodowych, najczęściej
dotyczyła roli organizacji związkowej przy wypowiadaniu bądź rozwiązywaniu przez
pracodawcę stosunków pracy, ustalania wysokości wynagrodzenia i innych świadczeń
związanych z pracą, przepisów dotyczących czasu pracy oraz warunków bezpieczeństwa
169
OIP GDAŃSK
i higieny pracy. Powtarzalny charakter miały również pytania związane z ustaleniem treści
przepisów wewnątrzzakładowych i rolą związków zawodowych w tym zakresie.
Liczba porad udzielonych w 2015 r. w porównaniu do roku 2014 r. lekko wzrosła (o 9%).
Porady udzielane związkom zawodowym stanowią niewielką część ogółu udzielonych
porad. Powyższe wynika z tego, że większość wątpliwości przedstawicieli związkowych jest
wyjaśniana podczas organizowanych dla nich szkoleń i podczas dyżurów odbywających się
w centralach związkowych NSZZ „Solidarność” oraz OPZZ Związku Zawodowego
„Budowlani”, na wniosek tych organizacji.
3. Przedsięwzięcia popularyzujące wiedzę z zakresu ochrony pracy
W 2015 roku celem działalności prewencyjnej i promocyjnej było dotarcie do jak
najszerszego kręgu środowisk, jak np. organizacje pracodawców, związki zawodowe,
szkolnictwo, rolnicy, a w szczególności pracodawcy. Potrzeba podejmowania takich działań
wynika z faktu braku możliwości nawiązania przez inspektorów pracy bezpośrednich
kontaktów z wszystkimi pracodawcami oraz zapotrzebowania niektórych grup pracodawców
na szczegółową wiedzę z zakresu prawa pracy. Podstawą działań popularyzujących były
specjalistyczne szkolenia skierowane do pracodawców organizowane w ramach kilku
różnych programów prewencyjnych.
Program informacyjno-prewencyjny „Budowa. STOP wypadkom!” będący jednym
z działań podejmowanych przez PIP zakładających ograniczenie wypadków przy pracy.
Celem programu było zapobieganie wypadkom w budownictwie, w szczególności wypadkom
w grupie pracowników o krótkim stażu pracy w danym przedsiębiorstwie.
W ramach programu Okręgowy Inspektorat Pracy w Gdańsku w 2015 roku zorganizował
6 szkoleń dla przedsiębiorców (pracodawców, kierowników budów i osób odpowiedzialnych
za bezpieczeństwo pracy na budowach), w których łącznie uczestniczyło 117 osób.
Uczestnicy szkoleń otrzymywali również fachowe poradnictwo w zakresie objętym tematem
oraz materiały promocyjne i wydawnictwa branżowe wydane nakładem Państwowej
Inspekcji Pracy.
Program prewencyjny „Zdobądź Dyplom PIP”.
Program kierowany do małych i średnich przedsiębiorców (pracodawców zatrudniających
do 9 pracowników). Uczestnictwo w programie daje możliwość:
 zapoznania się z aktualnymi przepisami prawa pracy i przepisami bhp,
 uzyskania praktycznej porady od inspektora pracy,
 uzyskania bezpłatnej oceny stanu przestrzegania przepisów prawa pracy i technicznego
bezpieczeństwa pracy (audyt niemający charakteru represyjnego).
W 2015 roku 36 pracodawców z województwa pomorskiego uzyskało honorowe
wyróżnienie, tzw. „Dyplom PIP”. Reprezentowali oni branże: motoryzacyjną, budowlaną
usługi, handel, gastronomię, itd.
Program Edukacyjny „Kultura bezpieczeństwa” realizowany jest nieprzerwalnie
od 2006 r. Skierowany jest do uczniów szkół ponadgimnazjalnych. Ważnym elementem
170
OIP GDAŃSK
programu była możliwość skorzystania podczas zajęć lekcyjnych z młodzieżą z wiedzy
merytorycznej inspektorów pracy.
W IX edycji programu edukacyjnego „Kultura bezpieczeństwa” wzięło udział 26 szkół,
z czego kontynuowało przedsięwzięcie 8 szkół z województwa pomorskiego. W roku
szkolnym 2014/2015 wzięło w nim udział 65 nauczycieli. W ramach programu odbyły się 403
jednostki lekcyjne. Podobnie jak w ubiegłym roku nauczyciele, którzy aktywnie zaangażowali
się w realizację programu otrzymali od PIP specjalne świadectwa udziału w programie.
Program prewencyjny dla małych zakładów pracy: „Zarządzanie bezpieczeństwem pracy
– prewencja wypadkowa”.
W ramach programu w Okręgowym Inspektoracie Pracy w Gdańsku odbyły się 2 spotkania,
na których omówiono zagadnienia dotyczące m.in.:
- postępowania wypadkowego,
- podejmowania środków profilaktycznych mających na celu zmniejszenie zagrożeń
prowadzonych do wypadków,
- ekonomicznych aspektów bezpieczeństwa pracy,
- zagadnień prawnych związanych z systemami zarządzania bezpieczeństwem pracy.
W spotkaniach uczestniczyło 28 osób.
Program prewencyjny „Przeciwdziałanie negatywnym skutkom stresu w miejscu
pracy”.
W ramach programu prewencyjnego w 2015 roku Okręgowy Inspektorat Pracy w Gdańsku
zorganizował szkolenie na temat stresu w miejscu pracy. W szkoleniu wzięli udział
pracownicy 5 zakładów pracy. W spotkaniu wzięło udział 31 osób.
Program prewencyjny w zakresie spełniania minimalnych wymagań bhp przez
maszyny i urządzenia użytkowane w przetwórstwie przemysłowym.
W ramach programu prewencyjnego w 2015 roku Okręgowy Inspektorat Pracy w Gdańsku
zorganizował szkolenie dla pracodawców, w trakcie którego omówiono różnice pomiędzy
minimalnymi i zasadniczymi wymaganiami bezpieczeństwa maszyn. Ponadto wskazano
uczestnikom, na co zwrócić szczególną uwagę podczas dostosowywania maszyn
do minimalnych wymagań oraz przypomniano o obowiązku dokonywania oceny ryzyka
zawodowego na każdym ze stanowisk pracy.
W spotkaniu uczestniczyło 20 osób.
Program informacyjny dla zakładów usług leśnych
W ramach programu prewencyjnego w 2015 roku, Okręgowy Inspektorat Pracy w Gdańsku
zorganizował szkolenie dla pracodawców, na którym omówiono zagadnienia związane
z bezpieczną pracą przy pozyskiwaniu i zrywce drewna.
W spotkaniu uczestniczyło 6 osób.
Kampania
informacyjno-promocyjna
„Szanuj
życie!
Bezpieczna
praca
w gospodarstwie rolnym”.
Od lat inspektorzy pracy OIP Gdańsk prowadzą intensywne działania na rzecz ochrony
pracy w rolnictwie indywidualnym. Cel ten realizujemy poprzez:
 wizytacje w indywidualnych gospodarstwach rolnych; w 2015 roku pomorscy inspektorzy
pracy wizytowali 75 gospodarstw rolników indywidualnych,
171
OIP GDAŃSK
 szkolenia i prelekcje; w 2015 roku pomorscy inspektorzy pracy przeprowadzili 10 różnych
szkoleń i prelekcji, w których uczestniczyło 746 osób, z tego 190 w ramach nieobozowej
akcji letniej ZHP; ponadto zorganizowano cykl szkoleń dla rolników i sołtysów
w 5 miejscowościach województwa pomorskiego, docierając w ten sposób łącznie do 141
rolników,
 konkursy dla dzieci i młodzieży wiejskiej połączone ze szkoleniami i prelekcjami; łącznie
OIP Gdańsk zorganizował 12 konkursów, do których przystąpiło 621 uczniów i 108
rolników,
 konkursy i olimpiady dla rolników, takie jak: „Bezpieczne gospodarstwo rolne – 2015”,
konkursy fantowe organizowane na stoisku OIP Gdańsk podczas targów rolnych
i dożynek,
 udział w targach rolnych i dożynkach-XXII Żuławskie Tragi Rolne w Starym Polu oraz
XXIV Pomorskie Targi Rolno-Przemysłowe w Lubaniu.
Kampania informacyjno-promocyjna „Poznaj swoje prawa w pracy”
W ramach kampanii Okręgowy Inspektorat Pracy w Gdańsku zorganizował 5 szkoleń dla
uczniów pomorskich szkół i uczelni.
Szkolenia odbyły się w lutym i październiku 2015 roku. Wzięło w nich udział 456 uczniów.
Tematyka szkoleń dotyczyła głównie praw i obowiązków w pracy, zasad zawierania
i rozwiązywania stosunku pracy, różnic pomiędzy umowami cywilno-prawnymi a umową
o pracę, zagadnieniami związanymi z czasem pracy, wynagrodzeniem za pracę, a także
wymiarem urlopu.
Kampania informacyjno-promocyjna „Bezpieczeństwo pracy zależy od Ciebie”.
W ramach powyższej kampanii Okręgowy Inspektorat Pracy w Gdańsku zorganizował
9 szkoleń dla pracodawców, Społecznych Inspektorów Pracy, Pracowników Służby BHP.
Na spotkaniach omówiono m.in. aspekty prawnej ochrony pracy, kwestie stresu i mobbingu
w miejscu pracy oraz przeciwdziałanie wypadkom w miejscu pracy wynikających
z poślizgnięć i potknięć. W spotkaniach wzięło udział 29 pracodawców, 115 SIP-ów oraz 211
pracowników Służby BHP.
Uczestnicy szkoleń otrzymywali również fachowe poradnictwo w zakresie objętym tematem
oraz materiały promocyjne i wydawnictwa branżowe wydane nakładem Państwowej
Inspekcji Pracy.
OIP Gdańsk zorganizował również konkursy dla pracodawców promujących bezpieczną
pracę:
„Pracodawca – organizator pracy bezpiecznej”
W XXII edycji konkursu „Pracodawca – organizator pracy bezpiecznej” promującego
pracodawców zapewniających bezpieczne i ergonomiczne warunki pracy wyłoniono
5 laureatów konkursu regionalnego:
W kategorii pracodawców zatrudniających do 50 pracowników:
I miejsce – Image Silver z Gdańska,
II miejsce – Abatec Sp. z o.o. ze Słupska.
172
OIP GDAŃSK
W kategorii pracodawców zatrudniających od 51 do 250 pracowników:
I miejsce – Rolls - Royce Poland Spółka z o.o. z siedzibą w Gniewie (zakład ten zajął
również I miejsce w etapie ogólnopolskim konkursu),
II miejsce – Interdrex Sp. z o.o. z Bieszkowic.
W kategorii pracodawców zatrudniających powyżej 250 pracowników:
II miejsce – Przedsiębiorstwo Komunikacji Miejskiej w Gdyni Sp. z o.o.
„Buduj bezpiecznie” – Konkurs zorganizowany przez PIP, promujący pracodawców –
wykonawców robót budowlanych, zapewniających bezpieczne stanowiska pracy
na prowadzonym placu budowy.
W 2015 r. laureatami zostali:
I miejsce - ERBUD S.A. za budowę galerii usługowo – handlowej „DEKADA” w Malborku,
II miejsce - ALLCON Budownictwo Sp. z o.o. sp. k. za budowę kompleksu mieszkalno –
usługowego „Awiator” w Gdańsku,
III miejsce - IDS-BUD S. A. za prowadzenie rozbudowy Centrum Handlowego AUCHAN
w Gdańsku.
Regionalne podsumowanie konkursów odbyło się 20 listopada 2015 roku w Muzeum
Historycznym Miasta Gdańska w Dworze Artusa i zgromadziło wielu znamienitych gości,
w tym Głównego Inspektora Pracy, Wiceprezesa Ogólnopolskiego Stowarzyszenia
Pracowników Służby BHP, Prezesa Zarządu “Pracodawcy Pomorza”, przewodniczących
regionalnych central związkowych oraz organizacji pracodawców, a także dziennikarzy
mediów regionalnych.
4. Działalność szkoleniowa dla partnerów społecznych
W 2015 roku inspektorzy pracy przeprowadzili 22 szkolenia dla partnerów społecznych,
w których wzięło udział 687 słuchaczy. Dla działaczy związkowych przeprowadzono
5 szkoleń, w których udział wzięło łącznie 166 słuchaczy, w tym w 4 szkoleniach
uczestniczyło 124 społecznych inspektorów pracy. Organizacjami związkowymi, dla których
zostały zorganizowane szkolenia, to m.in.: Zarząd Regionu Gdańskiego NSZZ „Solidarność”
oraz Zarząd Regionu Gdańskiego Ogólnopolskiego Porozumienia Związków Zawodowych.
Organizacjami, które cyklicznie współpracują z Okręgowym inspektoratem Pracy w Gdańsku
w organizacji szkoleń i upowszechnianiu zagadnień prawa pracy są, m.in. Ogólnopolskie
Stowarzyszenie Pracowników Służb BHP Oddział Gdańsk oraz Federacja Stowarzyszeń
Naukowo-Technicznych NOT, dla których przeprowadzono 5 szkoleń, w których
uczestniczyło łącznie 245 osób. Inspektorzy pracy przeprowadzali również szkolenia na
wnioski instytucji samorządowych, jednostek administracji terenowej oraz innych podmiotów.
W roku 2015 dla powyższych organizacji przeprowadzono 8 szkoleń, w których wzięło udział
228 słuchaczy. Wnioskującymi byli m.in.: Wojewódzki Urząd Pracy oraz Powiatowy Urząd
Pracy.
173
OIP GDAŃSK
5. Spory zbiorowe pracy
W roku 2015 zgłoszono 46 sporów zbiorowych. Dominowały spory związane z warunkami
wynagradzania oraz z warunkami pracy. W 3 przypadkach spory zbiorowe dotyczyły żądań
w zakresie praw i wolności związkowych.
Spory związane z warunkami wynagradzania dotyczyły trzech grup: pracowników służby
zdrowia (z wyłączeniem lekarzy), nauczycieli oraz pracowników administracji i obsługi
w szkołach, pracowników zatrudnionych w spółkach energetycznych.
Przedmiotem sporów zbiorowych w roku 2015 były przede wszystkim kwestie płacowe.
W niewielkim stopniu w zgłoszonych sporach podnoszono kwestie warunków pracy,
świadczeń socjalnych czy praw i wolności związkowych, restrukturyzacji i zmian
organizacyjnych. Żądania związane z restrukturyzacją dotyczyły niepodejmowania, bez
uzgodnienia ze związkami zawodowymi żadnych działań restrukturyzacyjnych,
konsolidacyjnych lub jakichkolwiek innych, skutkujących przejściem zakładu pracy lub jego
części na innego pracodawcę, przyjęcia procedury określającej możliwości i warunki
przeniesienia pracowników zagrożonych redukcją, zagwarantowania trwałości zatrudnienia.
Co do części tych żądań pracodawcy traktują je jako żądania, niemieszczące się w definicji
sporu zbiorowego i w żadnym z zawartych porozumień kwestie te nie zostały uregulowane.
6. Społeczna inspekcja pracy
W roku 2015 monitoring działalności Społecznej Inspekcji Pracy umożliwiła ankieta
„Społeczna kontrola warunków pracy” wypełniana przez inspektorów pracy w przypadku
stwierdzenia, że w kontrolowanym zakładzie pracy działa Społeczna Inspekcja Pracy.
Na podstawie 79 ankiet ustalono, że u kontrolowanych pracodawców funkcjonowało ogółem
250 Społecznych Inspektorów Pracy, w tym 81 zakładowych SIP oraz 169 oddziałowych,
wydziałowych i grupowych SIP. Wśród zakładowych Społecznych Inspektorów Pracy 39
należało do NSZZ „Solidarność”, 15 do OPZZ, 2 do Forum Związków Zawodowych, 11 do
innych związków zawodowych. 14 Społecznych Inspektorów Pracy było niezrzeszonych
w związkach zawodowych.
Podczas kontroli stwierdzono, że w 26 przypadkach (na 79 – 33%) nie opracowano planu
pracy zakładowego Społecznego Inspektora Pracy. Opracowane plany pracy Społecznych
Inspektorów Pracy w 52 przypadkach (98%) zostały zatwierdzone przez organizacje
związkowe. W 8 przypadkach (na 79 – 10%) pracodawca nie założył księgi uwag i zaleceń
Zakładowego Społecznego Inspektora Pracy. W związku ze stwierdzonymi
nieprawidłowościami inspektorzy pracy skierowali do pracodawców wnioski w wystąpieniach
mające na celu usunięcie stwierdzonych nieprawidłowości.
Ogółem społeczni inspektorzy pracy wydali 70 zaleceń (wykonanych 68 - 97%) oraz zgłosili
40 uwag (wykonanych 31 – 78%). Należy zwrócić uwagę na dużą ilość zaleceń i uwag
Społecznych Inspektorów Pracy zrealizowanych przez pracodawców. Ponadto
niejednokrotnie uwagi Społecznych Inspektorów Pracy do pracodawców są zgłaszane ustnie
i realizowane bez pisemnego wpisu w księdze zaleceń i uwag. Powyższe dane potwierdzają
to, jak ważnym partnerem społecznym w bieżącej kontroli przestrzegania przepisów prawa
pracy, jak i bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładach pracy jest Społeczna Inspekcja
Pracy.
174
OIP GDAŃSK
Dodatkowo z danych statystycznych wynika, że 128 społecznym inspektorom pracy
zapewniono właściwe szkolenia. Omawiając powyższą kwestię należy zauważyć,
że inspektorzy pracy w charakterze wykładowców brali udział w szkoleniach dla SIP. Należy
również zwrócić uwagę na stałą współpracę pomiędzy działem porad prawnych OIP
w Gdańsku a partnerami społecznymi, w tym Społecznymi Inspektorami Pracy, polegającą
najczęściej na wyjaśnieniu wątpliwości z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy oraz
funkcjonowania społecznej inspekcji pracy.
7. Rejestracja zakładowych układów zbiorowych pracy
Na dzień 31 grudnia 2015 r. w Okręgowym Inspektoracie Pracy w Gdańsku zarejestrowane
były 443 układy obowiązujące i stosowane, w tym;.
- obowiązujących zakładowych układów zbiorowych pracy
- 400
(3 zawieszone, 2 w trakcie wypowiedzenia)
- układy stosowane
- 43
oraz 5 obowiązujących porozumień o stosowaniu układu.
Postanowienia sprzeczne z prawem stwierdzono w 6 układach zbiorowych pracy
zgłoszonych do rejestracji i 32 protokołach dodatkowych zgłoszonych do rejestracji.
Nieprawidłowości dotyczyły przede wszystkim:
 umieszczania w tabelach płacowych oraz zasadach wynagradzania wynagrodzeń osób
zarządzających w imieniu pracodawcy, najczęściej zastępców pracowników kierujących
jednoosobowo zakładem pracy oraz głównego księgowego,
 nieprawidłowego ustalania daty obowiązywania układu lub protokołu dodatkowego, braku
wskazania okresu zawieszenia układu, bądź braku wskazania daty początkowej okresu
zawieszenia,
 stosowania zapisów naruszających zasadę równego traktowania i niedyskryminacji
w zatrudnieniu,
 nieprawidłowego rozszerzanie katalogu osób wyłączonych z prawa do dodatkowego
wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych,
 ustalania wysokości odpisu na zfśś wyłącznie na osoby zatrudnione w pełnym wymiarze
czasu pracy,
 nieprawidłowego ustalania terminu wypłaty odprawy emerytalno- rentowej,
 stosowania zamiennie pojęcia najniższego wynagrodzenia i wynagrodzenia minimalnego.
W 2015 r. odnotowano również pozytywne regulacje układowe, do których należy np.:
 zwiększanie odpisów na zakładowy fundusz socjalny, w tym na emerytów i rencistów,
lub zasilanie funduszu dodatkowymi środkami,
 udzielanie całego urlopu wypoczynkowego dla osób odchodzących na emeryturę lub
wypłacanie w całości ekwiwalentu pieniężnego, pomimo nieprzepracowania całego roku
kalendarzowego,
 wprowadzenie dodatkowego ubezpieczenia pracowników od następstw wypadków przy
pracy, śmierci lub trwałego inwalidztwa,
175
OIP GDAŃSK
 przyznanie prawa do odprawy osobom przechodzącym na świadczenie
przedemerytalne,
 pokrywanie w całości przez pracodawcę wydatków na rzecz grupowego ubezpieczenia
pracowników oraz zagwarantowanie przez pracodawcę opłacenia składek na fundusz
emerytalny,
 wprowadzenie dodatkowej dłuższej płatnej przerwy na spożycie posiłku, bądź
załatwienie spraw osobistych,
 wprowadzenie dodatkowych urlopów rodzicielskich,
 wprowadzenie wyższych urlopów wypoczynkowych,
 wprowadzenie gwarancji zatrudnienia oraz zasady rekrutowania na nowe stanowiska
w pierwszej kolejności osób już zatrudnionych u pracodawcy.
Liczba wpływających w 2015 r. wniosków o rejestrację utrzymała się mniej więcej na
poziomie roku 2014, przy czym nieco zmieniła się dotychczasowa ich struktura. Znacznie
mniejsza jest liczba wniosków o wpis informacji, w związku z tym, że nie wpływają wnioski
dotyczące informacji o zmianie adresu, nazwy pracodawcy czy informacji o przejściu
zakładu na nowego pracodawcę. W okresie sprawozdawczym nie odnotowano wniosku
o wpis do rejestru porozumienia o stosowaniu zuzp.
Spośród wniosków dotyczących rejestracji układów zbiorowych pracy tylko jeden wniosek
dotyczył nowego pracodawcy, nieobjętego dotychczas układem. Pozostałe wnioski
związane były z pracodawcami zawierającymi kolejne układy zbiorowe pracy. Pewną
zauważalną regułą staje się brak chęci korzystania przez strony zuzp z instytucji protokołów
dodatkowych do zuzp i zawieranie w związku z tym kolejnych nowych, kompleksowo
uregulowanych układów zbiorowych pracy. W ocenie stron gwarantuje to czytelność
postanowień układowych nie tylko dla stron układu, lecz przede wszystkim dla
zainteresowanych treścią układu zakładowego pracowników.
Analiza treści układów i protokołów dodatkowych rejestrowanych w 2015 r. wskazuje na
ugruntowaną już tendencję regulowania w zakładowych układach zbiorowych pracy przede
wszystkim zagadnień związanych z szeroko rozumianymi wynagrodzeniami, z pominięciem
innych zagadnień, które były dotychczas regulowane w układach znacznie szerzej.
W okresie sprawozdawczym w niewielkim stopniu do treści układów wprowadzane były
postanowienia dotyczące czasu pracy – tylko w jednym układzie wprowadzono zapis
o przedłużeniu okresu rozliczeniowego do 12 miesięcy, w kilku – zapisy dot. ruchomego
czasu pracy.
W kwestii wynagrodzeń nadal obserwuje się tendencję odchodzenia od przyznawania
licznych świadczeń dodatkowych. Obecnie rejestrowane układy zakładowe prezentują
pewien zbliżony schemat. W układzie zawiera się: taryfikator kwalifikacyjny wraz
z odpowiadającą mu siatką płac zasadniczych, regulaminy przyznawania dodatkowych
świadczeń, uzależnionych od sytuacji finansowej pracodawcy, nazywanych nagrodą roczną
bądź premią roczną oraz regulaminy premiowania lub nagród; przy czym coraz mniej jest
rozwiązań wprowadzających premie regulaminowe. Świadczenia natomiast takie jak
dodatek za pracę w nocy, za pracę w nadgodzinach czy wysokość wynagrodzenia
chorobowego coraz częściej zmieniane są do poziomu gwarantowanego przez kodeks
pracy.
Nie zmienia się również, obserwowane od kilku lat, nastawienie stron zuzp do
wprowadzania w układzie świadczeń dodatkowych uzależnionych wyłącznie od stażu
zakładowego, szczególnie przy świadczeniach typu nagroda jubileuszowa lub dodatkowa
odprawa emerytalno-rentowa.
176
OIP GDAŃSK
Nadal odnotowuje się wzrost liczby zakładowych organizacji związkowych niemających
zdolności układowej, co w znacznej mierze jest wynikiem zachodzących procesów
restrukturyzacyjnych, a co za tym idzie stronę związkową w przeważającej mierze
reprezentują organizacje międzyzakładowe.
Ocenić należy również, że coraz wyraźniej zaznaczają się problemy odnośnie ustalania
związkowej zdolności układowej związane z obowiązkiem informacyjnym, wynikającym z art.
251 ust. 2 kp, szczególnie w kontekście uchwały Sądu Najwyższego z dnia 20 grudnia 2012
r. III PZP 7/12.
8. Wydawanie zezwoleń na wykonywanie pracy lub innych zajęć zarobkowych
przez dzieci
Decyzje wydane w 2015 r. związane były z wykonywaniem przez dzieci pracy
w przedstawieniach teatralnych w charakterze: statystów (3), aktorów (29).
Ogółem wydano 32 decyzje. W 6 przypadkach wnioski dotyczące wydania zezwolenia na
pracę dla dzieci stanowiły kontynuację decyzji wydanych wcześniej na czas określony.
Przy ocenie warunków wykonywania pracy lub innych zajęć zarobkowych na rzecz
podmiotów prowadzących działalność kulturalną i artystyczną inspektorzy stosowali
rozporządzenie Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z dnia 15 września 2010 r.
w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy realizacji widowisk (Dz. U. Nr 184 poz.1240)
oraz analizowali długość trwania spektaklu oraz godziny, w których odbywają się
przedstawienia teatralne. Większość decyzji zawiera ograniczenie możliwości wykonywania
zajęć zarobkowych (od 2 do 6 godzin dziennie) oraz zakaz pracy na wysokości powyżej
1 metra.
W związku z realizacją tematu „Kontrole związane z wydawaniem zezwolenia na pracę
dzieci” przeprowadzono 5 kontroli u 2 przedsiębiorców. Przeprowadzone kontrole nie
wykazały nieprawidłowości przy zatrudnianiu dzieci jako statystów oraz aktorów i w związku
z tym wydane zostały decyzje pozytywne zezwalające na wykonywanie pracy.
9. Działalność Sekcji Badań Środowiska Pracy
Sekcja Badań Środowiska Pracy jest komórką organizacyjną Okręgowego Inspektoratu
Pracy w Gdańsku z siedzibą w Gdyni. Częścią organizacyjną Sekcji jest laboratorium.
Laboratorium uczestniczy w wykonywaniu badań /pomiarów środowiska pracy w zakładach
pracy na terenie OIP Gdańsk zlecanych przez inspektorów pracy, jak też po otrzymaniu
sygnałów z innych okręgów. W ramach współpracy laboratorium brało udział
w czynnościach kontrolnych realizując m.in. tematy:
- zagrożenia związane z występowaniem hałasu w środowisku pracy,
- kontrole związane z badaniem skarg,
- kontrole sprawdzające,
- wypadki przy pracy.
177
OIP GDAŃSK
W 2015 r. Laboratorium Sekcji Badań Środowiska Pracy przyjęło 50 zleceń na wykonywanie
pomiarów czynników szkodliwych w środowisku pracy oraz 8 zleceń od inspektorów innych
okręgów. Laboratorium uczestniczyło w 48 kontrolach, wykonując pomiary natężenia hałasu,
oświetlenia elektrycznego, wydatku energetycznego, zapylenia, warunków klimatycznych,
drgań mechanicznych i mikroklimatu.
W 2015 roku pracownik laboratorium brał udział w prezentacji i szkoleniu, dotyczącym
doboru ochronników słuch w Białymstoku na konferencji – Bezpieczeństwo pracy zależy od
ciebie - ograniczenie skutków narażenia na czynniki szkodliwe.
Pracownicy laboratorium w 2015 roku brali udział w szkoleniach w związku z wdrażaniem
nowych metod oraz w celu rozszerzenia uprawnień pracowników do wykonywania pomiarów
i badań w związku z nowymi wymaganiami Polskiego Centrum Akredytacji w systemie
zarządzania, jak i w zakresie działań technicznych laboratorium.
W 2015 roku laboratorium rozszerzyło akredytację o metodę „Oznaczanie stężeń lotnych
związków organicznych w próbkach powietrza pobranych na stanowiskach pracy metodą
chromatografii gazowej”. Metoda pozwala oznaczyć takie związki jak: aceton, octan etylu,
benzen, toluen, octan butylu, etylobenzen, styren, izomery ksylenu i trimetylobenzenu.
Wymienione substancje występują często na stanowiskach pracy w przemyśle zajmującym
się produkcją łodzi, urządzeń sanitarnych (procesy związane z laminowaniem), lakiernie
(malowanie natryskowe), drukarnie, w przemyśle obuwniczym i w budownictwie.
178
OIP GDAŃSK
IX. WSPÓŁDZIAŁANIE NA RZECZ OCHRONY PRACY
1.
Współpraca z parlamentarzystami
W 2015 roku współpraca z parlamentarzystami i przedstawicielami Rady Ochrony Pracy
z terenu województwa pomorskiego w głównej mierze polegała na wymianie informacji
o działalności Okręgowego Inspektoratu Pracy w Gdańsku, jak również na udzielaniu
odpowiedzi na wnioski parlamentarzystów o przeprowadzenie działań kontrolnych
w konkretnych zakładach pracy. W tym informacji o stwierdzonych podczas kontroli
nieprawidłowościach, występujących w kontrolowanych zakładach pracy zagrożeniach, jak
i wydanych w wyniku kontroli środkach prawnych.
W 2015 roku czterokrotnie Posłowie na Sejm RP: Kazimierz Smoliński (2 razy), Janusz
Śniadek i Senator Rzeczpospolitej Polskiej Kazimierz Kleina zwracali się do Okręgowego
Inspektoratu Pracy w Gdańsku z wnioskami o interwencję. Zostali oni poinformowani
o wynikach działań inspektorów pracy.
W dniu 07.12.2015 r. w Urzędzie Marszałkowskim Województwa Pomorskiego Zastępca
Okręgowego Inspektora Pracy oraz inspektor pracy z Sekcji legalności zatrudnienia wzięli
udział w XIX posiedzeniu Pomorskiej Wojewódzkiej Rady Zatrudnienia. W obradach
uczestniczył Senator Kazimierz Kleina. W trakcie obrad przekazano informację Państwowej
Inspekcji Pracy o wynikach kontroli legalności zatrudnienia, w której miedzy innymi
przedstawiono zakres podmiotowy i przedmiotowy kontroli PIP oraz metodykę kontroli tego
zagadnienia. Ponadto omówiono różnice w sposobie prowadzenia kontroli przez służby
legalności zatrudnienia oraz inspektorów pracy Państwowej Inspekcji Pracy.
2. Współpraca z organami administracji rządowej, samorządu terytorialnego
i zawodowego
Współpraca z organami administracji rządowej
Ważną rolę w utrzymywaniu stałej współpracy pomiędzy organami administracji rządowej
i Okręgowym Inspektoratem Pracy w Gdańsku pełnią organizowane cyklicznie spotkania
informacyjno - szkoleniowe. Współpraca w zakresie działalności kontrolno - nadzorczej
wiązała się głównie z przeprowadzeniem na wniosek Wojewody lub podległych mu
jednostek kontroli u wskazanych przez te organy pracodawców, a także informowaniem ich
przez inspektorów pracy o wynikach kontroli prowadzonych samodzielnie. Współpraca
Okręgowego Inspektora Pracy w Gdańsku z Wojewodą Pomorskim realizowana była
również przy realizacji tematu w zakresie kontroli legalności zatrudnienia i innej pracy
zarobkowej oraz wykonywania pracy przez cudzoziemców. Należy również zaznaczyć, iż
Kuratorium Oświaty w Gdańsku corocznie aktywnie włącza się czynnie do udziału
w Programie Prewencyjnym „Kultura Bezpieczeństwa” oraz w Wojewódzkim Konkursie
Plastycznym „Zagrożenia wypadkowe w indywidualnych gospodarstwach rolnych”.
179
OIP GDAŃSK
Jak co roku Okręgowy Inspektor Pracy w Gdańsku przekazał Wojewodzie Pomorskiemu
roczne sprawozdanie z działalności Okręgowego Inspektoratu Pracy w Gdańsku w 2014
roku.
Współpraca z organami samorządu terytorialnego
Od wielu lat prowadzona jest także bliska współpraca z samorządem terytorialnym,
związana z upowszechnianiem przedsięwzięć prewencyjnych organizowanych przez OIP
w Gdańsku. Jak co roku Okręgowy Inspektor Pracy w Gdańsku przekazał Marszałkowi
Województwa Pomorskiego roczne sprawozdanie z działalności Okręgowego Inspektoratu
Pracy w Gdańsku za rok 2014. Ponadto na bieżąco informuje Urząd Marszałkowski
o prowadzeniu agencji zatrudnienia bez wymaganego certyfikatu.
W roku sprawozdawczym Okręgowy Inspektorat Pracy prowadził ścisłą współpracę
z Wojewódzkim Urzędem Pracy w Gdańsku, której efektem były cyklicznie organizowane
spotkania kierownictwa obu urzędów. W czasie spotkań omawiano dotychczasową
współpracę między OIP a WUP oraz wytyczono nowe kierunki dalszych działań. W ramach
omawianej współpracy Zastępca Okręgowego Inspektora Pracy przekazał Dyrekcji WUP
sprawozdanie z działalności Okręgowego Inspektoratu Pracy w Gdańsku oraz analizę
porównawczą wyników kontroli agencji zatrudnienia z terenu województwa pomorskiego.
Przedstawiciele OIP w Gdańsku wzięli również udział w obchodach „Pomorskiego Dnia
Małej Przedsiębiorczości”. W wydarzeniu tym udział wzięły zaproszone urzędy i instytucje,
w tym między innymi: Urząd Pracy, Urząd Miejski, Zakład Ubezpieczeń Społecznych,
Powiatowa Stacja Sanitarno – Epidemiologiczna, Centrum Edukacji i Pracy Młodzieży OHP,
Izba Rzemiosła i Przedsiębiorczości Pomorza Środkowego, Stowarzyszenie Innowacji
Gospodarczych i Przedsiębiorczości, Pomorska Izba Przemysłowo – Handlowa.
Współpraca z organami samorządu zawodowego
Ze strony Okręgowego Inspektoratu Pracy w Gdańsku współpraca ta prowadzona była
w szczególności w kierunku upowszechniania w środowisku samorządów zawodowych
problematyki ochrony pracy (propagowanie idei konkursów organizowanych przez PIP,
dystrybucji wydawnictw, udziału przedstawicieli organizacji pracodawców w spotkaniach
informacyjno – szkoleniowych i posiedzeniach).
W dniu 7 stycznia 2015 roku Okręgowy Inspektor Pracy i Zastępca Okręgowego Inspektora
Pracy wzięli udział w spotkaniu z Przewodniczącym Pomorskiej Okręgowej Izby Inżynierów
Budownictwa oraz Dyrektorem Biura POIIB. W czasie spotkania omówiono doświadczenia
wynikające z dotychczasowej współpracy PIP i POIIB. Okręgowy Inspektor Pracy
w Gdańsku uhonorował Dyrektora Biura PIIB Medalem pamiątkowym 95-lecia Inspekcji
Pracy w Polsce.
Na uwagę zasługuje współpraca Okręgowego Inspektoratu Pracy w Gdańsku z Ogólnopolskim Stowarzyszeniem Pracowników Służb BHP. Efektem tej współpracy był udział
przedstawicieli OIP w Gdańsku w wielu szkoleniach i seminariach organizowanych przez
w/w stowarzyszenie.
Ponadto OIP Gdańsk prowadził stałą współpracę ze Stowarzyszeniem Przyjaciół Integracji
i Pomorską Radą Federacji Stowarzyszeń Naukowo-Technicznych. Inspektorzy pracy
przeprowadzają w ramach tej współpracy szkolenia, a także biorą czynny udział
w konferencjach.
180
OIP GDAŃSK
3. Współpraca krajowa w ramach porozumień o współpracy
Okręgowy Inspektorat Pracy w Gdańsku, w ramach podpisanych przez Głównego
Inspektora Pracy porozumień o współpracy z partnerami instytucjonalnymi i społecznymi
przedstawia poniżej kilka wyróżniających się działań prewencyjno-kontrolnych wynikających
z tych porozumień w 2015 roku.
Zakład Ubezpieczeń Społecznych
Okręgowy Inspektorat Pracy od kilku lat prowadzi współpracę z Zakładem Ubezpieczeń
Społecznych. W ramach tej współpracy organizowane są spotkania robocze Kierownictwa
Okręgowego Inspektoratu Pracy z Dyrektorem Oddziału Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.
Jak co roku, Oddział ZUS w Gdańsku przekazał nam informację o liczbie płatników składek
i ubezpieczonych w województwie pomorskim. Współpraca w ramach działalności kontrolnej
dotyczyła w szczególności tematów z zakrsu legalności zatrudnienia oraz kontroli
poprawności sporządzania przez pracodawców kart ZUS IWA. W 2015 roku wystosowano
do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych 4 wnioski o podwyższenie składki na ubezpieczenie
wypadkowe, które dotyczyły pracodawców rażąco naruszających przepisy bhp.
Poza współpracą w zakresie działalności kontrolnej, Okręgowy Inspektorat Pracy
w Gdańsku prowadził ścisłą współpracę z Oddziałem ZUS w Gdańsku w zakresie
działalności prewencyjnej.
Przykłady:
Laureaci programu prewencyjnego „Zdobądź Dyplom PIP” otrzymali pakiety zestawów
środków ochrony indywidualnej, które zostały wręczone podczas podsumowania programów
prewencyjnych Okręgowego Inspektoratu Pracy w Gdańsku w dniu 20 listopada w Sali
Konferencyjnej VNS w Centrum Handlowym „MANHATTAN”. Pakiety były wręczone przez
Kierownika Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Gdańsku w ramach ukończenia
przez pracodawców następujących programów prewencyjnych: „Zdobądź dyplom
Państwowej Inspekcji Pracy”, „Zarządzanie BHP - prewencja wypadkowa”, „Budowa - STOP
wypadkom”, w zakresie spełniania minimalnych wymagań BHP przez maszyny i urządzenia
użytkowane
w
przetwórstwie
przemysłowym
oraz
programu
prewencyjnego
zorganizowanego dla Zakładów Usług Leśnych.
Ponadto podczas 6 szkoleń organizowanych przez Okręgowy inspektorat Pracy w ramach
programów prewencyjnych pracownicy Zakładu Ubezpieczeń Społecznych przedstawiali
zasady uczestnictwa w „Programie dofinansowania działań płatników składek w zakresie
prewencji wypadkowej”.
Należy nadmienić, iż współpraca odbywała się w ramach porozumienia zawartego w dniu
5 listopada 2010 r., w sprawie współdziałania organów Państwowej Inspekcji Pracy
i Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, podpisanego przez Głównego Inspektora Pracy
i Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.
Ponadto Dyrektorowi Oddziału ZUS w Gdańsku przekazano sprawozdanie z działalności
Okręgowego Inspektoratu Pracy w Gdańsku za 2014 rok.
Policja
Inspektorzy pracy z Okręgowego inspektoratu Gdańsk systematycznie współpracowali
z właściwym Komendantami Komendy Rejonowej Policji. W 2015 roku inspektorzy
przeprowadzili 35 kontroli wspólnie oraz 28 kontroli na wniosek policji. Ponadto 89 razy
informowano policję o wynikach przeprowadzonych kontroli. Większość wspólnych kontroli
181
OIP GDAŃSK
dotyczyła wypadków przy pracy, a kontrole na wniosek organów policji w większości
dotyczyły tematyki związanej z legalnością zatrudnienia. Współpraca odbywa się na bazie
porozumienia z dnia 11 grudnia 2009 roku zawartego pomiędzy Głównym Inspektorem
Pracy, a Komendantem Głównym Policji.
Prokuratura
Współpraca Okręgowego Inspektoratu Pracy i Prokuratury w 2015 r. odbyła się na mocy
porozumienia pomiędzy Głównym Inspektorem Pracy i Prokuraturą w 2003 r. W okresie
od 1 stycznia do 31 grudnia 2015 r. inspektorzy pracy Okręgowego Inspektoratu Pracy
w Gdańsku skierowali do prokuratury 33 zawiadomienia o podejrzeniu popełnienia 47
przestępstw. Współpraca Państwowej Inspekcji Pracy z Prokuraturą miała miejsce
w związku z 2 kontrolami, a w 6 przypadkach kontrole były przeprowadzane na wniosek
prokuratury. Do wymiany informacji dochodziło szczególnie w związku z kontrolami
dotyczącymi ustalania okoliczności i przyczyn śmiertelnych, ciężkich i zbiorowych wypadków
przy pracy.
Główny Urząd Nadzoru Budowlanego
Zakres współpracy, w ramach porozumienia z 24.10.1995 r. pomiędzy Głównym
Inspektorem Nadzoru Budowlanego, a Głównym Inspektorem Pracy, obejmował przede
wszystkim przedsięwzięcia mające na celu ochronę życia i zdrowia pracowników przed
zagrożeniami budowlanymi występującymi w procesie budowy, utrzymania i rozbiórki
obiektów budowlanych oraz ich użytkowania bez wymaganych zezwoleń. W 7 wypadkach
inspektorzy pracy poinformowali ww. urząd o wynikach kontroli. W roku 2015 inspektorzy
pracy z OIP w Gdańsku, aktywnie współpracowali z organami Państwowego Nadzoru
Budowlanego również poprzez spotkania robocze.
Przykład:
W dniu 10 listopada 2015 r. w budynku Lokalnego Centrum Sterowania Pomorskiej Kolei
Metropolitalnej
S.A.
w
Gdańsku
Zastępca
Okręgowego
Inspektora
Pracy
i Nadinspektor Pracy Przewodniczący Okręgowej Komisji ds. Bezpieczeństwa i Higieny
Pracy w Budownictwie dla Województwa Pomorskiego uczestniczyli w spotkaniu jej
członków. Miejsce spotkania Komisji zostało wybrane z uwagi na zastosowanie tam
najnowszych technologii przy budowie linii kolejowej i prowadzenie prac budowlanych
zgodnie
z najwyższymi standardami bezpieczeństwa i higieny pracy. Wśród zebranych członków
Komisji byli m.in.: Pomorski Wojewódzki Inspektor Nadzoru Budowlanego, Przewodniczący
OPZZ „Budowlani”, Przewodniczący Pomorskiej Okręgowej Izby Inżynierów Budownictwa,
Przedstawiciel Oddziału Urzędu Dozoru Technicznego. W spotkaniu uczestniczyli również
przedstawiciele Pomorskiej Kolei Metropolitalnej S.A.: Prezes Zarządu i Rzecznik Prasowy
oraz Koordynator ds. BHP, Ppoż i Ochrony Środowiska w Budimex S.A., firmie, która była
generalnym wykonawcą powyższej inwestycji.
Urząd Dozoru Technicznego
Podstawą współdziałania OIP w Gdańsku z Urzędem Dozoru Technicznego Oddział
w Gdańsku było porozumienie z 8 stycznia 1993 r. zawarte między Głównym Inspektorem
Pracy i Prezesem Urzędu Dozoru Technicznego. Realizacja ww. porozumienia w 2015 r.
polegała na :
- informowaniu UDT o eksploatacji maszyn i urządzeń bez decyzji dopuszczającej
do eksploatacji,
182
OIP GDAŃSK
częstym korzystaniu z opinii inspektorów dozoru technicznego w sprawach
związanych z eksploatacją urządzeń poddozorowych.
Przykład współpracy:
W dniu 17 marca 2015 r. w siedzibie Okręgowego Inspektoratu Pracy w Gdańsku odbyło
się spotkanie szkoleniowe przedstawicieli OIP oraz Urzędu Dozoru Technicznego.
W ramach współpracy Urzędów przedstawiciele UDT Oddział w Gdańsku Jacek Kulas
i Jarosław Wójcik przedstawili wykład na temat bezpiecznej eksploatacji urządzeń transportu
bliskiego, omawiając zarówno problemy dotyczące samych urządzeń, jak też wymagania
dotyczące uprawnień do ich obsługi. W spotkaniu uczestniczyło 17 inspektorów.
-
Pomorski Wojewódzki Inspektor Sanitarny
W roku 2015 współdziałanie między Okręgowym Inspektoratem Pracy w Gdańsku
i Państwową Inspekcją Sanitarną realizowano m.in. w oparciu o porozumienie z 18 listopada
2002 r. między Głównym Inspektorem Pracy i Głównym Inspektorem Sanitarnym
oraz porozumienie z dnia 5 marca 2003 r. zawarte przez Okręgowego Inspektora Pracy
w Gdańsku i Państwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego w Gdańsku. W 2015
roku w 13 przypadkach przekazano informacje o przebiegu kontroli i stwierdzonych
nieprawidłowościach, w celu podjęcia stosownych działań właściwych dla tego organu.
Współpraca polegała m.in. na przekazywaniu informacji, konsultowaniu spraw będących
przedmiotem wspólnych zadań PIP i PIS, a także bieżących kontaktach. Ponadto w 2015 r.
prowadzone były również postępowania Okręgowego Inspektora Pracy w sprawie wniosków
PWIS dotyczących odstępstw w zakresie wymogów określonych w ogólnych przepisach
bezpieczeństwa i higieny pracy oraz w przepisach dotyczących warunków technicznych
jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie.
Państwowa Straż Pożarna
Podstawą do współpracy z Państwową Strażą Pożarną było porozumienie z 29.08.2000 r.
między Głównym Inspektorem Pracy i Komendantem Głównym Państwowej Straży Pożarnej
oraz uzgodnienia szczegółowe (w ramach porozumienia) Okręgowego Inspektora Pracy
w Gdańsku z Komendantem Wojewódzkim PSP w Gdańsku. Inspektorzy pracy OIP
w Gdańsku w 2015 r. 3 razy powiadamiali Straż Pożarną o stwierdzonych w toku kontroli
nieprawidłowościach, w celu podjęcia stosownych działań. Od 8 lat współpraca pomiędzy
urzędami odbywa się nie tylko w zakresie nadzoru i kontroli, ale również w zakresie
prewencyjnym.
Przykład:
W związku z obchodami Światowego Dnia Bezpieczeństwa i Zdrowia w Pracy
oraz Międzynarodowego Dnia Pamięci Ofiar Wypadków Przy Pracy i Chorób Zawodowych,
od kilku lat w kwietniu Okręgowy Inspektorat Pracy w Gdańsku organizuje "Dni otwarte"
dla młodzieży szkół ponadgimnazjalnych. Od kilku lat w obchodach organizowanych przez
OIP uczestniczą ratownicy medyczni z Jednostki Ratowniczo-Gaśniczej w Starogardzie
Gdańskim, którzy przeprowadzają wykład oraz pokaz technik udzielania pierwszej pomocy
ofiarom wypadków. Należy wspomnieć, że pokaz ten cieszy się dużym uznaniem wśród
młodzieży.
Straż Graniczna
Podstawą współdziałania OIP w Gdańsku ze Strażą Graniczną było porozumienie z dnia
18.04.2008r. pomiędzy Głównym Inspektorem Pracy, a Komendantem Głównym Straży
Granicznej. W 2015 roku inspektorzy pracy przeprowadzili wspólnie z funkcjonariuszami
183
OIP GDAŃSK
straży granicznej 12 kontroli, na wniosek straży granicznej przeprowadzili 6 i w 29
przypadkach poinformowano ten urząd o wynikach swoich ustaleń pokontrolnych.
Inspekcja Ochrony Środowiska
W 2015 roku w 1 przypadku inspektorzy pracy przekazali do Inspekcji Ochrony Środowiska
informacje o stwierdzonych w czasie kontroli zagrożeniach dla środowiska naturalnego.
Współpraca odbywa się na bazie porozumienia o współpracy Państwowej Inspekcji Pracy
oraz Inspekcji Ochrony Środowiska zawartego w 2003 roku. W ramach współpracy
Okręgowy Inspektorat Pracy w Gdańsku w 2015 r. przekazał Pomorskiemu Inspektorowi
Ochrony Środowiska sprawozdanie z działalności Okręgu w 2014 roku.
Inspekcja Transportu Drogowego
W ramach porozumienia o współdziałaniu Inspekcji Pracy oraz Inspekcji Transportu
Drogowego zawartego w 2002 roku, Okręgowy Inspektorat Pracy w Gdańsku realizuje
zadania nie tylko kontrolne. Współpraca polegała również na przekazywaniu informacji,
konsultowaniu spraw będących przedmiotem wspólnych zadań Państwowej Inspekcji Pracy
i Inspekcji Transportu Drogowego, a także na bieżących kontaktach. W 2015 r. Inspekcja
Transportu Drogowego nie wnioskowała do Okręgowego Inspektoratu Pracy
o przeprowadzenie kontroli, natomiast w 2 przypadkach inspektorzy pracy informowali
o wynikach swoich ustaleń pokontrolnych. W ramach współpracy Okręgowy Inspektorat
Pracy w Gdańsku w 2015 r. przekazał Pomorskiemu Inspektorowi Transportu Drogowego
sprawozdanie z działalności Okręgu w 2014 roku.
Urząd Transportu Kolejowego
W ramach porozumienia o współdziałaniu Państwowej Inspekcji Pracy oraz Urzędu
Transportu kolejowego zawartego 30 września 2011 roku, Okręgowy Inspektorat Pracy
w Gdańsku realizuje zadania kontrolne, w ramach których np.: współpracując z Urzędem
Transportu Kolejowego po przeprowadzeniu kontroli prac wykonywanych na stacji Gdańsk
Wrzeszcz od Romana Bernackiego dyrektora UTK Oddział w Gdańsku uzyskano informację
dotyczącą obiektu znajdującego się na terenie stacji nad torami nr 1 i nr 2 - nieużytkowanej
starej nastawni bramowej, który nie był objęty działaniami wykonawcy w ramach
modernizacji linii kolejowej Warszawa-Gdynia E65/CE65 (obszar LCS Gdańsk).
Usytuowanie obiektu w takim stanie technicznym stanowiło zagrożenie dla bezpieczeństwa
ruchu kolejowego oraz bezpieczeństwa dla życia i zdrowia pracowników. Dzięki tej
współpracy skierowano pismo informacyjne bezpośrednio do zarządcy obiektu. W styczniu
2015 r. po piśmie informacyjnym dotyczącym wskazanej nastawni wpłynęła odpowiedź
z UTK Departamentu Nadzoru o wszczęciu przez Prezesa Urzędu Transportu Kolejowego
postępowania kontrolnego w PKP PLK S.A. Zakładzie Linii Kolejowych w Gdyni w zakresie
nadzoru nad bezpieczeństwem ruchu kolejowego w rejonie nastawni.
Wyższy Urząd Górniczy
W dniu 9 grudnia 2015 r. w siedzibie Okręgowego Urzędu Górniczego w Gdańsku odbyło
się spotkanie przedstawicieli kierownictwa i pracowników inspekcyjno-technicznych urzędu
z kierownictwem Urzędu Dozoru Technicznego oraz kierownictwem Okręgowego
Inspektoratu Pracy w Gdańsku oraz Okręgowego Inspektoratu Pracy w Bydgoszczy.
Okręgowy Inspektorat Pracy w Gdańsku reprezentował Zastępca Okręgowego Inspektora
Pracy.
184
OIP GDAŃSK
W trakcie spotkania omówiono m.in. właściwości miejscowe i rzeczowe urzędów biorących
udział w spotkaniu, tryb wyjaśniania zdarzeń wypadkowych oraz tryb kontroli
przeprowadzanych przez pracowników inspekcyjno-technicznych Okręgowego Urzędu
Górniczego w Gdańsku, propozycję współpracy w zakresie przekazywania informacji
o nieprawidłowościach stwierdzonych podczas kontroli inspekcyjno-technicznych
w zakładach górniczych.
Ogólnopolskie Stowarzyszenie Pracowników Służby BHP
Okręgowy Inspektorat Pracy w Gdańsku cyklicznie współpracuje z Ogólnopolskim
Stowarzyszeniem Pracowników Służby BHP Oddział Gdańsk. Współpraca w roku 2015 była
realizowana poprzez spotkania oraz udział Kierownictwa i inspektorów pracy OIP
w Gdańsku w konferencjach i szkoleniach, organizowanych przez Ogólnopolskie
Stowarzyszenie Pracowników Służb BHP.
Przykład:
W dniu 25 lutego 2015 r. inspektor pracy poprowadził szkolenie dla członków OSPSBHP
Oddziału Gdańsk. Tematyka szkolenia dotyczyła odpowiedzialności Służby BHP za wypadki
przy pracy oraz bieżące zmiany w przepisach dotyczących profilaktycznej opieki zdrowotnej
nad pracownikami. W drugiej części wystąpienia zawarte zostały dane dotyczące statystyki
wypadkowej w województwie pomorskim za rok 2014. W szkoleniu uczestniczyło 76 osób.
Związki Zawodowe
W ramach porozumień zawartych w dniu 26 lutego 2007 roku o współdziałaniu Państwowej
Inspekcji Pracy oraz :
- Ogólnopolskiego Porozumienia Związków Zawodowych,
- Forum Związków Zawodowych,
- Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego „Solidarność”.
Okręgowy Inspektorat Pracy w Gdańsku przeprowadził dla działaczy związkowych
i społecznych inspektorów pracy 5 szkoleń, w których łącznie wzięło udział 166 słuchaczy.
W okresie sprawozdawczym do Okręgowego Inspektoratu Pracy w Gdańsku wpłynęło 57
skarg i wniosków złożonych przez związki zawodowe. W wyniku ich rozpatrzenia
przeprowadzono 65 kontroli. Należy zauważyć, że aż 35 skarg złożonych przez związki
zawodowe było zasadnych lub częściowo zasadnych. Zgłaszane przez związki zawodowe
wnioski pozwoliły na szybką reakcję inspektora pracy w przedmiocie nieprawidłowości
z zakresu prawnej ochrony pracy, jak i technicznego bezpieczeństwa pracy. Spotkania
inspektorów pracy podczas działalności kontrolnej z działającymi w zakładach organizacjami
związkowymi pozwoliły na wnikliwe i precyzyjne zidentyfikowanie potencjalnych
nieprawidłowości stanowiących naruszenia przepisów prawa pracy, w tym przepisów
bezpieczeństwa i higieny pracy.
Związek Rzemiosła Polskiego
Na mocy porozumienia w sprawie współdziałania w zakresie ochrony pracy pomiędzy
Państwową Inspekcją Pracy i Związkiem Rzemiosła Polskiego zawartego W 2008 roku,
Okręgowy Inspektorat Pracy w Gdańsku od lat współpracuje z partnerami społecznymi,
w tym z Pomorską Izba Rzemieślniczą Małych i Średnich Przedsiębiorstw w Gdańsku,
ze Słupską Izbą Przemysłowo-Handlową, Izbą Rzemiosł Różnych w Słupsku, Cechami
w Lęborku, Człuchowie, Chojnicach, Bytowie i Wejherowie.
Przykład:
Pomorska Izba Rzemieślnicza Małych i Średnich Przedsiębiorstw w Gdańsku
przy współpracy Okręgowego Inspektoratu Pracy w Gdańsku od 15 lat organizują konkurs
185
OIP GDAŃSK
wiedzy o zasadach bezpieczeństwa i higieny pracy dla uczniów z zakładów rzemieślniczych
na szczeblu regionalnym. Celem konkursu jest popularyzowanie wiedzy z zakresu
podstawowych przepisów prawnej ochrony pracy oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy
wśród uczniów zawodu w rzemiośle. W tym roku do Pomorskiej Izby Rzemieślniczej Małych
i Średnich Przedsiębiorstw w Gdańsku zgłosiło się 17 uczniów. Finaliści konkursu otrzymali
nagrody, a wszyscy uczestnicy konkursu otrzymali materiały promocyjne.
Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych
W dniu 7 maja 2013 r. zawarto Deklarację pomiędzy Głównym Inspektorem Pracy,
a Prezesem Zarządu Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych
w zakresie współpracy i wzajemnej wymiany informacji. Deklarację zawarto mając
na względzie podniesienie efektywności i skuteczności prowadzonych działań kontrolnonadzorczych obu urzędów. W roku sprawozdawczym realizując postanowienia Deklaracji
do Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych Okręgowy Inspektorat
Pracy w Gdańsku przesłał informację odnośnie skarg złożonych przez pracowników
niepełnosprawnych za I półrocze 2015 r., w zakresie nieprzestrzegania przepisów prawa
pracy o wynagrodzeniu za pracę przez pracodawców korzystających ze środków PFRON.
Ponadto w 2015 r. w ramach współpracy inspektorzy pracy 3 razy informowali PFRON
o wynikach kontroli PIP oraz o podjętych działaniach w tych sprawach.
Przykład:
W dniu 30 stycznia 2015 roku Zastępca Okręgowego Inspektora Pracy w Gdańsku wziął
udział w konferencji, podsumowującej realizację projektu "Ramowe wytyczne w zakresie
projektowania obiektów, pomieszczeń oraz przystosowania stanowisk pracy dla osób
niepełnosprawnych o specyficznych potrzebach", współfinansowanego w ramach EFS.
W konferencji wzięli udział m.in. przedstawiciele CIOP-PIB oraz PFRON. Otwarcia
konferencji dokonał Dyrektor Pomorskiego Oddziału PFRON w Gdańsku.
Federacja Stowarzyszeń Naukowo-Technicznych NOT
Okręgowy Inspektorat Pracy współpracuje również z Federacją Stowarzyszeń NaukowoTechnicznych NOT na mocy porozumienia zawartego w dniu 24 czerwca 1996 r. pomiędzy
Głównym Inspektorem Pracy i Prezesem Federacji Stowarzyszeń Naukowo-Technicznych
NOT w sprawie współdziałania w zakresie rozpowszechniania przepisów i zasad
bezpieczeństwa i higieny pracy, ergonomii oraz prawa pracy.
Przykłady:
W dniu 28 stycznia 2015 r. przedstawiciele Sekcji Prewencji i Promocji OIP Gdańsk
przeprowadzili w budynku Pomorskiej Rady Federacji Stowarzyszeń NaukowoTechnicznych Naczelnej Organizacji Technicznej w Gdańsku warsztaty z zakresu prawa
pracy dla uczestników Treningu Umiejętności Osobistych w Centrum Rozwoju Osobistego
działającym przy Powiatowym Urzędzie Pracy w Gdańsku. Duże zainteresowanie słuchaczy
wzbudziła problematyka związana z różnicami pomiędzy umową o pracę a umowami
cywilnoprawnymi w zakresie nawiązywania i rozwiązywania umów. Przedstawiciele PIP
omówili także zagadnienia dotyczące urlopów wypoczynkowych, czasu pracy oraz
wynagrodzenia za pracę.
W dniu 19 października 2015 r. w budynku Pomorskiej Rady Federacji Stowarzyszeń
Naukowo-Technicznych Naczelnej Organizacji Technicznej w Gdańsku przedstawiciele
Sekcji prawnej OIP Gdańsk, we współpracy z Powiatowym Urzędem Pracy
w Gdańsku przeprowadzili szkolenie z zakresu prawa pracy dla osób pozostających
bez pracy. Na szkoleniu omówiono tematykę praktycznego stosowania prawa pracy,
186
OIP GDAŃSK
podstaw zatrudniania, warunków na podstawie których można zatrudniać na innych typach
umów niż umowa o pracę, a także poinformowano o uprawnieniach Państwowej Inspekcji
Pracy. W spotkaniu wzięły udział 22 osoby.
4. Inne instytucje i organizacje
Organizacje pracodawców
Okręgowy Inspektorat Pracy w Gdańsku współpracuje m.in. z organizacją „Pracodawcy
Pomorza”. Współpraca realizowana jest poprzez robocze kontakty kierownictwa
Okręgowego Inspektoratu Pracy z Prezesem Zarządu oraz wymianę informacji.
Współpraca ta jest bardzo owocna, o czym świadczy obecność Prezesa Zarządu na
licznych wydarzeniach organizowanych, bądź współorganizowanych przez OIP w Gdańsku,
m.in.: na obchodach Dnia Pracownika Służby Bezpieczeństwa i Higieny Pracy, które odbyły
się w dniu 16 września 2015 r. w siedzibie Urzędu Miasta Gdańsk oraz na uroczystej gali
wręczenia nagród dla zwycięzców konkursów organizowanych w 2015 r. przez Okręgowy
Inspektorat Pracy w Gdańsku w dniu 20 listopada 2015 r. w Dworze Artusa w Gdańsku.
Urząd Statystyczny
Na podkreślenie zasługuje też współpraca Okręgu Gdańskiego PIP z Urzędem
Statystycznym w Gdańsku. Urząd co kwartał przekazuje nam informacje statystyczne
o wypadkach przy pracy oraz co roku – informacje liczbowe o podmiotach gospodarczych
działających na terenie województwa pomorskiego w poszczególnych sekcjach PKD.
Wojewódzki Ośrodek Medycyny Pracy
Wzorowo układa się współpraca z Wojewódzkim Ośrodkiem Medycyny Pracy w Gdańsku.
Obie strony szybko reagują na zgłaszanie nieprawidłowości i informują się o podjętych
działaniach. Obie instytucje angażują się także we wspólnie prowadzone akcje
informacyjno-prewencyjne.
Dyrektor WOMP współpracuje z OIP w Gdańsku także w ramach Okręgowej Komisji BHP
w Budownictwie dla Województwa Pomorskiego.
187
OIP GDAŃSK
X. WSPÓŁPRACA MIĘDZYNARODOWA
Okręgowy Inspektorat Pracy w Gdańsku w ramach współpracy międzynarodowej w dniu 16
czerwca 2015 roku wysłał zaproszenie do Urzędu do Spraw Środowiska Pracy w Szwecji
Regionu Południowego w celu złożenia przez tamtą stronę wizyty w Okręgowym
Inspektoracie Pracy w Gdańsku. W dniu 21 września 2015 roku wpłynęła do GIP odpowiedź
w sprawie zaplanowanej wizyty, dokładnego terminu jednak nie ustalono, określając jedynie
ramy czasowe na rok 2016. Godnym uwagi jest fakt, iż zaproszenie spotkało się z dużą
przychylnością Urzędu do Spraw Środowiska Pracy w Szwecji Regionu Południowego.
Szczegółowe ustalenia dotyczące wizyty są na etapie konsultacji.
Ponadto w ramach współpracy międzynarodowej w terminie 30.09 - 01.10.2015 roku odbyła
się wizyta studyjna w Norwegii w Bergen (Region Zachodni). W skład delegacji wchodzili
przedstawiciele Głównego Inspektoratu Pracy: Kierownik Sekcji Współpracy z zagranicą,
Dyrektor Departamentu Legalności Zatrudnienia, Specjalista z Departamentu Legalności
Zatrudnienia, przedstawiciel OIP w Szczecinie oraz Zastępca Okręgowego Inspektora Pracy
w Gdańsku ds. nadzoru. Podczas wizyty Zastępca Okręgowego Inspektora Pracy
w Gdańsku ds. nadzoru omówił zagadnienia związane z postępowaniem inspektora pracy
w razie zaistnienia wypadku przy pracy.
188
OIP GDAŃSK
XI.
OCENA FUNKCJONOWANIA REGULACJI PRAWNYCH Z ZAKRESU
OCHRONY PRACY
Ocena rozwiązań prawnych w zakresie ochrony pracy – obejmująca:
- nowelizację Działu szóstego Kodeksu Pracy „Czas pracy”,
- nowelizację przepisów o rodzicielstwie.
Po dokonanej ocenie funkcjonowania znowelizowanych przepisów Działu szóstego
Kodeksu pracy wprowadzonych ustawą z dnia 12 lipca 2013 r. o zmianie ustawy – Kodeks
pracy oraz ustawy o związkach zawodowych (Dz. U. poz. 896) przedstawiamy poniżej nasze
uwagi:
Odnośnie przestrzegania przepisów w zakresie wprowadzenia przedłużonego okresu
rozliczeniowego do 12 miesięcy dotychczas większych nieprawidłowości nie stwierdzono.
Nadmienić należy, że do od 1 stycznia 2015 r. do dnia 31 grudnia 2015 r. w OIP Gdańsk
dokonano zgłoszenia 33 pracodawców, którzy wprowadzili u siebie na podstawie art. 129 §2
Kodeksu pracy okres rozliczeniowy do 12 miesięcy.
12 miesięczny okres rozliczeniowy wprowadziło 24 pracodawców, 1 pracodawca - 10
miesięczny, 6 pracodawców - 6 miesięczne oraz 2 pracodawców - 5 miesięczne okresy
rozliczeniowe.
Kontrole wykazały, że na 7 pracodawców stosujących najdłuższy dopuszczalny okres
rozliczeniowy do 12 miesięcy, o którym mowa w art. 150 § 3 Kodeksu pracy 1 pracodawca,
nie zawarł porozumienia z przedstawicielami pracowników, w sprawie przedłużenia okresu
rozliczeniowego czasu pracy do 12 miesięcy. W trakcie kontroli pracodawca złożył tylko
pisemne oświadczenie, iż „(…) informacja o jednorocznym okresie rozliczeniowym zawarta
jest w Regulaminie Pracy, § 17 podpunkt 1a pracownik przyjmuje to do wiadomości
składając podpis pod Oświadczeniem o zapoznaniu się z Regulaminem Pracy oraz
Wynagrodzenia.”
W dwóch przypadkach stwierdzono brak przekazania kopii porozumienia do Okręgowego
Inspektoratu Pracy w Gdańsku.
Odnośnie natomiast trybu wprowadzenia rozkładu czasu pracy, o którym mowa w art. 1401
k.p. (art. 150 § 3 k.p.). W trakcie kontroli stwierdzono, że 9 pracodawców wprowadziło
ruchome rozkłady czasu pracy.
Nieprawidłowości stwierdzono u 1 pracodawcy. Ustalono, że wobec grupy zawodowej
kierowców zastosowano rozkład czasu pracy przewidujący przedział czasu, w którym
pracownik decyduje o godzinie rozpoczęcia pracy w dniu, który zgodnie z tym rozkładem
jest dla pracownika dniem pracy. Jednocześnie ustalono, iż u ww. pracodawcy nie zawarto
porozumienia z przedstawicielami pracowników wyłonionymi w trybie przyjętym u tego
pracodawcy, umożliwiającego stosowanie indywidualnych rozkładów czasu pracy (art. 8 ust.
3 ustawy o czasie pracy kierowców). Natomiast wobec pozostałych pracowników
zatrudnionych na stanowiskach robotniczych w zakładzie pracy brakowało pisemnego
porozumienia z przedstawicielami pracowników, umożliwiającego stosowanie „ruchomego
rozkładu czasu pracy” (art. 150 § 3 k.p., w związku z art. 1401 k.p.). Brak było również
złożonych przez pracowników indywidualnych pisemnych wniosków w tym zakresie.
189
OIP GDAŃSK
Nie stwierdzono nieprawidłowości w przypadku stosowania u 7 pracodawców rozkładu
czasu pracy, o którym mowa w art. 1401 k.p. na wniosek pracownika (art. 150 § 5 k.p.).
Na tle obowiązujących przepisów wprowadzeniu okresów rozliczeniowych z art. 135 § 2 i 3
k.p. nadal sygnalizowane są wątpliwości pracodawców do co obowiązku comiesięcznego
wypłacania dodatkowego wynagrodzenia za pracę w przekroczeniu dobowym. (chyba, że
pracownicy złożyli przed terminem wypłaty wniosek o czas wolny).
Pewne wątpliwości nasuwają się również w nieuregulowanej w przepisach kwestii
możliwości dokonywania zmian w treści w rozkładach czasu pracy, w tym kwestii terminu
informowania pracowników o takich zmianach.
Należałoby także doprecyzować cel uregulowania (art. 150 § 2 k.p.), wskazującego na
obowiązek uprzedniego powiadamiania okręgowego inspektora pracy o wprowadzeniu
systemu przedłużonego okresu rozliczeniowego oraz określić skutki niezachowania terminu.
Uwaga ogólna
Dział szósty Kodeksu pracy jako całość, już od dłuższego czasu, nastręcza wiele trudności
interpretacyjnych i w związku z tym powinien zostać uregulowany w sposób jednoznaczny,
niebudzący wątpliwości i przede wszystkim spójny.
Ocenie poddano również nowelizację przepisów o rodzicielstwie. Poniżej przestawiamy
przepisy budzące wątpliwości:
Art. 177 § 3
Umowa o pracę zawarta na czas określony albo na okres próbny przekraczający jeden
miesiąc, która uległaby rozwiązaniu po upływie trzeciego miesiąca ciąży, ulega przedłużeniu
do dnia porodu.
Brak regulacji prawnej dotyczącej pisemnego potwierdzania przez pracodawców faktu
przedłużenia umowy o pracę do dnia porodu (jedynym takim potwierdzeniem jest brak
wyrejestrowania pracownicy z ubezpieczenia społecznego). Aktualnie brak jest obowiązku
wydania pracownicy takiego potwierdzenia oraz przechowywania kopii dokumentu w aktach
osobowych w celach informacyjnych.
Art. 177 § 4 zdanie pierwsze
Rozwiązanie przez pracodawcę umowy o pracę za wypowiedzeniem w okresie ciąży lub
urlopu macierzyńskiego może nastąpić tylko w razie ogłoszenia upadłości lub likwidacji
pracodawcy.
Art. 1823 § 2 zdanie pierwsze
Urlop ojcowski jest udzielany na pisemny wniosek pracownika – ojca wychowującego
dziecko, składany w terminie nie krótszym niż 7 dni przed rozpoczęciem korzystania
z urlopu.
Brak regulacji dotyczącej sytuacji, w której pracownik – ojciec wychowujący dziecko złoży
wniosek o udzielenie urlopu ojcowskiego w terminie krótszym niż 7 dni przed rozpoczęciem
korzystania z urlopu. Przepis nie wskazuje, czy taki wniosek może być uwzględniony przez
pracodawcę za jego zgodą, czy też urlop ojcowski udzielany jest pracownikowi z upływem
7 dni od dnia złożenia przedmiotowego wniosku.
190
OIP GDAŃSK
Art. 1868 § 2
W przypadkach, o których mowa w § 1, rozwiązanie przez pracodawcę umowy jest
dopuszczalne tylko w razie ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy, a także gdy
zachodzą przyczyny uzasadniające rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy
pracownika.
Art. 188 § 3 zdanie pierwsze (przepis obowiązujący od 02.01.2016r.)
Zwolnienie od pracy, o którym mowa w § 1, udzielane w wymiarze godzinowym, dla
pracownika zatrudnionego w niepełnym wymiarze czasu pracy ustala się proporcjonalnie do
wymiaru czasu pracy tego pracownika
Brak regulacji dotyczącej sposobu ustalania wymiaru zwolnienia od pracy w przypadku
zmiany wymiaru czasu pracy pracownika w ciągu roku kalendarzowego.
Brak regulacji
Przepisy Kodeksu pracy nie regulują wprost kwestii dotyczącej obowiązku wykorzystania
przez pracownika przysługującego urlopu wypoczynkowego przed udzieleniem mu urlopu
wychowawczego (obowiązek udzielenia urlopu wypoczynkowego w roku kalendarzowym,
w którym pracownik nabywa do niego prawo).
Art. 1552
§ 1. Przepis art. 1551 § 1 pkt 2 stosuje się odpowiednio do pracownika powracającego do
pracy u dotychczasowego pracodawcy w ciągu roku kalendarzowego po trwającym co
najmniej 1 miesiąc okresie:
1) urlopu bezpłatnego,
2) urlopu wychowawczego,
3) odbywania zasadniczej służby wojskowej lub jej form zastępczych, okresowej służby
wojskowej, przeszkolenia wojskowego albo ćwiczeń wojskowych,
4) tymczasowego aresztowania,
5) odbywania kary pozbawienia wolności,
6) nieusprawiedliwionej nieobecności w pracy.
§ 2. Jeżeli okres, o którym mowa w § 1 pkt 1 i 3-6, przypada po nabyciu przez pracownika
prawa do urlopu w danym roku kalendarzowym, wymiar urlopu pracownika powracającego
do pracy w ciągu tego samego roku kalendarzowego ulega proporcjonalnemu obniżeniu,
chyba że przed rozpoczęciem tego okresu pracownik wykorzystał urlop w przysługującym
mu lub w wyższym wymiarze.
Brak regulacji dotyczącej ustalania wymiaru urlopu wypoczynkowego proporcjonalnie do
okresu zatrudnienia u danego pracodawcy, w przypadku rozwiązania umowy o pracę
w czasie trwania urlopu wychowawczego pracownika (np. w wyniku wypowiedzenia umowy
o pracę dokonanego przez pracownika lub na mocy porozumienia stron). Czy w przypadku
braku powrotu pracownika do pracy u dotychczasowego pracodawcy istnieje podstawa do
stosowania przepisu art. 1552 Kp.
191
OIP GDAŃSK
XII. PODSUMOWANIE
Przestrzeganie prawa pracy w województwie pomorskim w 2015 roku
W województwie pomorskim - funkcjonuje ok. 282 tysiące podmiotów, w których pracuje
ponad 856 tysięcy osób /wg danych US w Gdańsku/. Największą grupę, bo aż 21%
stanowią zakłady zajmujące się handlem i usługami naprawczymi. W dalszej kolejności
można wymienić zakłady związane z budownictwem, z przetwórstwem przemysłowym,
w tym zakłady skupione wokół gospodarki morskiej.
Wśród nadzorowanych zakładów 95,9% - to zakłady małe, zatrudniające do 9 osób.
Bezpieczeństwo pracy jest funkcją poziomu zagrożeń zawodowych występujących
w przedsiębiorstwach, efektywności wewnętrznych służb nadzoru funkcjonującego w tych
przedsiębiorstwach oraz działalności organów nadzoru nad warunkami pracy.
Do zagrożeń zawodowych występujących na terenie województwa pomorskiego można
zaliczyć przede wszystkim zagrożenia upadkiem osób z wysokości i na powierzchni. Inne
zagrożenia dotyczą np.: uderzenia poszkodowanego przez obiekt będący w ruchu, utraty
kontroli nad maszyną, porażeniem prądem elektrycznym, obsługi pojazdów i innych środków
transportu. Wyżej wymienione zagrożenia zawodowe występują głównie w zakładach
przetwórstwa przemysłowego, w budownictwie, handlowych, usługowych oraz w zakładach
transportu
i gospodarki magazynowej. Zagrożenia występujące przy pracach na wysokości związane
są np. z pracami remontowymi i budowlanymi. Znaczna liczba zagrożeń dotyczyła urazów
pracowników obsługujących maszyny.
Jednym z kryteriów oceny stanu bezpieczeństwa pracy mogą być liczby wypadków przy
pracy i chorób zawodowych.
Odnośnie wypadków przy pracy według danych Urzędu Statystycznego za trzy kwartały
2015 r., w województwie pomorskim w porównaniu do roku 2014 występuje tendencja
zniżkowa odnośnie liczby poszkodowanych w wypadkach przy pracy ogółem, zwyżkowa
natomiast odnośnie poszkodowanych śmiertelnie.
Do wydarzeń, które spowodowały najwięcej urazów w wypadkach przy pracy w 2015 roku
zaliczyć należy m.in.: zderzenia lub uderzenia w nieruchomy obiekt lub będący w ruchu,
kontakt z przedmiotem ostrym, szorstkim lub chropowatym, obciążenie fizyczne lub
psychiczne, uwięzienie, zmiażdżenie, kontakt z prądem elektrycznym, przejawy agresji.
W 2015 roku na terenie województwa pomorskiego najwięcej wypadków zaistniało podczas:
poruszania się, operowania różnymi przedmiotami, pracy narzędziami ręcznymi, transportu
ręcznego, obsługi maszyn i kierowania środkami transportu.
Liczba chorób zawodowych rejestrowanych w województwie pomorskim wzrosła ze 108
w 2014 r. do 111 w 2015 r. Zagrożenia środowiskowe, będące źródłem chorób zawodowych
dotyczyły pracowników zatrudnionych np. w rolnictwie i leśnictwie, przetwórstwie
przemysłowym, edukacji i ochronie zdrowia.
192
OIP GDAŃSK
Działania podejmowane przez Państwową Inspekcję Pracy dla podniesienia
praworządności w nadzorowanych zakładach
W okręgu gdańskim Państwowej Inspekcji Pracy sprawami bezpieczeństwa pracy i prawnej
ochrony pracy oraz legalności zatrudnienia zajmują się wszyscy inspektorzy pracy. Wynika
to z postanowień ustawy o PIP.
Znacząca liczba pracodawców w województwie pomorskim respektuje wymagania, stawiane
im przez przepisy prawa pracy.
Jednak w szeregu przedsiębiorstwach i innych podmiotach, skontrolowanych w 2015 roku,
stwierdzono nieprzestrzeganie przepisów prawa. Inspektorzy pracy w tym okresie zakończyli
6.100 kontroli oraz wydali m.in.:
- 13.959 decyzji nakazowych, w tym 543 decyzje płatnicze, 327 decyzji wstrzymania prac,
226 decyzji wstrzymania eksploatacji maszyn, 211 decyzji skierowania pracowników do
innych prac,
- 3705 wystąpień, zawierających 15480 wniosków,
- 749 poleceń,
- 1.082 mandaty, 958 środków wychowawczych i 204 wnioski do sądu o ukaranie.
W 33 przypadkach powiadomili prokuraturę o podejrzeniu popełnienia przestępstwa.
W 8 kontrolach inspektorzy pracy zastosowali instytucję przewidzianą art. 37a ustawy
o Państwowej Inspekcji Pracy, tj. odebrali od pracodawców oświadczenia o terminie
usunięcia ujawnionych w toku kontroli uchybień, bez stosowania środków prawnych.
Dla podniesienia poziomu bezpieczeństwa pracy w poszczególnych sekcjach gospodarki
narodowej Państwowa Inspekcja Pracy prowadzi przede wszystkim działania kontrolne.
Działania te wzbogacane były wszelkiego rodzaju formami prewencji i promocji.
Przykładem może być nasza wieloletnia działalność prewencyjna na rzecz poprawy
bezpieczeństwa pracy w budownictwie /konkurs „Bezpieczna budowa”/, w małych zakładach
– program „Dyplom PIP” oraz adresowany do wszystkich pracodawców konkurs
„Pracodawca – organizator pracy bezpiecznej”. Sporo działań prewencyjnych adresowanych
było także do dzieci i młodzieży szkolnej, nauczycieli, studentów, harcerzy oraz rolników
indywidualnych.
Ogromnym wyzwaniem dla pracodawców oraz dla PIP są zadania, związane
z ograniczeniem liczby wypadków przy pracy.
Przyjęty kierunek działań prewencyjnych będzie nadal realizowany w 2016 roku, ze
szczególnym zwróceniem uwagi na przeciwdziałanie wypadkom przy pracy, poprzez
kształtowanie nawyków bezpiecznej pracy i popularyzację obowiązujących przepisów.
Stałym elementem funkcjonowania Okręgowego Inspektoratu Pracy w Gdańsku w ramach
działań profilaktycznych jest współpraca z dziennikarzami prasy lokalnej, radia
i telewizji. W 2015 roku problematyka związana z przestrzeganiem przepisów prawa pracy
i bhp pojawiła się w ok. 150 artykułach, z których część zawierała informację o działaniach
podejmowanych w tym zakresie przez Okręgowy Inspektorat Pracy w Gdańsku, zarówno
dotyczących prowadzonych kontroli, ale również działań prewencyjnych. W 84 artykułach
pracownicy OIP w Gdańsku wypowiadali się w temacie przestrzegania przepisów bhp
i o wypadkach przy pracy, lecz były również publikacje zawierające odpowiedzi na nurtujące
czytelników pytania z zakresu prawa pracy. Ponadto wypowiedzi pracowników i wywiady
z kierownictwem OIP były przywoływane w kilkudziesięciu programach lokalnej telewizji
i audycjach radiowych.
193
OIP GDAŃSK
Ocena stanu przestrzegania prawa pracy
Wyniki kontroli wskazują, że niektórzy pracodawcy nie podejmują wystarczających działań
zapobiegawczych, a świadczyć o tym może ilość decyzji wydanych przez inspektorów pracy,
odnoszących się w znacznej mierze do podstawowych obowiązków pracodawcy, którzy np.:
• nie przeprowadzają szkoleń w dziedzinie bhp. Inspektorzy pracy OIP Gdańsk wydali 1294
decyzje dotyczących przeprowadzenia różnych rodzajów szkoleń w dziedzinie bhp,
• nie dokonują oceny ryzyka zawodowego występującego na stanowiskach pracy.
Inspektorzy wydali 965 decyzji odnoszących się do braku tej oceny oraz innych
nieprawidłowości z zakresu ryzyka zawodowego,
• nie przeprowadzają profilaktycznych badań lekarskich; materii badań lekarskich dotyczyło
687 decyzji nakazowych inspektorów pracy.
Obserwacje inspektorów pracy wskazują na to, że pracodawcy często nie respektują
obowiązujących przepisów bezpieczeństwa i ochrony zdrowia albo wykonują minimum tego,
co wymagają obowiązujące przepisy prawa pracy.
Działania PIP, opisane w sprawozdaniu, skutkowały także szeregiem pozytywnych zjawisk,
w tym dotyczących legalności zatrudnienia, wśród których można wymienić:
- rozpatrzenie w 2015 r. 2.117 skarg pracowniczych, co spowodowało, iż w tylu potencjalnie
przypadkach wyeliminowane zostały spory pracownicze przed sądami pracy,
- wyegzekwowanie na rzecz pracowników kontrolowanych zakładów pracy kwoty 3,03 mln
zł, co wyeliminowało ewentualne postępowanie sądowe i egzekucyjne i zaspokoiło należne
pracownikom świadczenia /w 2014 r. – 5,76 mln zł/,
- działania inspektorów pracy /poprzez wystąpienia inspektorów pracy i pozwy do sądu/
spowodowały, że 1.610 osób zatrudnionych dotychczas na podstawie stosunku
cywilnoprawnego lub bez umowy uzyskało status pracownika,
- opłacenie zaległych składek przez pracodawców na Fundusz Pracy w stosunku do 1.651
osób, w czasie kontroli i w wyniku realizacji wniosków pokontrolnych, w kwocie 356.238 zł,
- zgłoszenie do ubezpieczenia społecznego 213 zatrudnionych osób,
- udzielenie 83.384 porad prawnych i technicznych, co spowodowało wzrost świadomości
prawnej tak pracodawców, pracowników, jak i organizacji związkowych i doprowadziło do
wyeliminowania potencjalnych nieprawidłowości.
Legalność zatrudnienia
Zakres negatywnych zjawisk dotyczących nielegalnego zatrudnienia jest znany
i niezmienny od co najmniej kilku ostatnich lat. Ujawniona w 2015 liczba podmiotów
zatrudniających pracowników bez potwierdzenia umowy o pracę w formie pisemnej jest, co
prawda niższa niż w latach ubiegłych, niemniej obecnie nie jest możliwe stwierdzenie, że
będzie to tendencja stała. Z obserwacji inspektorów pracy wynika, że można wskazać
pewne stałe mechanizmy, które prowadzą do zatrudniania „na czarno”. Zatrudniający często
wykorzystują sytuacje materialną i chęć podjęcia pracy kandydatów do pracy, oferując
słownie w miarę dobre warunki pracy i jednocześnie zwlekając (pod różnymi pretekstami)
z potwierdzeniem warunków na piśmie. Osoby podejmujące pracę po pewnym okresie, są
zmuszone do podjęcia decyzji, czy dalej pracować na niepewnych warunkach i pogodzić się
z utratą całości lub części wynagrodzenia, czy też próbować zawrzeć jakąkolwiek umowę,
w celu legalizacji zatrudnienia.
194
OIP GDAŃSK
Należy zauważyć, że w stosunku do roku 2014 zmniejszyła się liczba cudzoziemców,
którzy nielegalnie wykonywali pracę na terenie województwa pomorskiego. Ogółem
stwierdzono nielegalną pracę 84 cudzoziemców z 2 krajów: Ukrainy i Uzbekistanu.
Najliczniejszą grupę, tj. 82 cudzoziemców nielegalnie wykonujących pracę na terenie
województwa pomorskiego stanowili obywatele Ukrainy. W 2015 roku ujawniono przypadki
nielegalnego pobytu 3 obywateli Ukrainy na terytorium RP. Należy zaznaczyć, że znaczna
część kontroli legalności zatrudnienia, innej pracy zarobkowej oraz wykonywania pracy
przez cudzoziemców została przeprowadzona w wyniku ujawnienia faktu zatrudnienia
cudzoziemców w kontrolowanych podmiotach podczas rutynowych kontroli. W stosunku do
roku 2014 znacznie wzrosła liczba cudzoziemców pracujących na podstawie oświadczenia
o zamiarze powierzenia pracy cudzoziemcowi.
W 2015 r. przeprowadzono 39 kontroli agencji zatrudnienia, przy czym ujawniono
7 przypadków działania podmiotów gospodarczych jako agencje zatrudnienia bez
wymaganego certyfikatu, wszystkie w zakresie pracy tymczasowej, przy czym w 2
przypadkach dotyczyło to wykonywania pracy przez cudzoziemców:
W trakcie przeprowadzonych kontroli najczęściej stwierdzano nieprawidłowości w zakresie:
nieterminowego opłacania składek na Fundusz Pracy (8 kontroli), niedopełnienia obowiązku
podawania w dokumentach, ogłoszeniach i ofertach numeru wpisu do rejestru agencji
zatrudnienia (7 kontroli), prowadzenia działalności bez wymaganego certyfikatu (7 kontroli),
przedstawienia corocznej informacji o działalności agencji zatrudnienia po upływie
wymaganego terminu (5 kontroli) czy nieprawidłowości dotyczących zawierania przez
agencję zatrudnienia umowy z pracodawcą zagranicznym, do którego zamierza kierować
osoby do pracy za granicą (5 kontroli).
Działalność kontrolna i profilaktyczna inspektorów pracy w dziedzinie bhp doprowadziła do
poprawy stanu bhp, co uwidoczniło się w szczególności poprzez:
- uregulowanie decyzjami skierowania pracowników do innych prac sprawy wyeliminowania
zagrożeń w stosunku do 474 pracowników zatrudnionych wbrew obowiązującym przepisom
przy pracach wzbronionych, szkodliwych lub niebezpiecznych /w 2014 r. – odnośnie 489
pracowników/,
- uregulowanie decyzjami wstrzymania prac, wstrzymania eksploatacji maszyn lub
zakazania wykonywania prac - sprawy wyeliminowania bezpośredniego zagrożenia dla
życia lub zdrowia 2016 osób /w 2014 r. - odnośnie 3.750 osób/,
- poprawę warunków pracy łącznie ok. 103 tys. pracowników w drodze nakazów.
Należy podkreślić, że w wyniku współdziałania z mieszkańcami województwa pomorskiego
w 2015 r. inspektorzy pracy OIP w Gdańsku podjęli 166 kontroli, w wyniku których
spowodowali zlikwidowanie zagrożeń publicznych, które miały najczęściej związek
z prowadzonymi robotami budowlanymi.
Współpraca z organami nadzoru i kontroli nad warunkami pracy oraz z innymi
instytucjami
W 2015 r. współpraca z organami nadzoru i kontroli nad warunkami pracy oraz innymi
podmiotami dotyczyła przede wszystkim: Państwowej Inspekcji Sanitarnej, Urzędu Dozoru
Technicznego, Morskiego Oddziału Straży Granicznej, Oddziału ZUS w Gdańsku,
Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Gdańsku, Policji, Prokuratury, Urzędów Skarbowych,
195
OIP GDAŃSK
Starostów i Prezydentów Miast, Inspekcji Transportu Drogowego, Urzędu Wojewódzkiego
w Gdańsku, Urzędu Marszałkowskiego Województwa Pomorskiego, Wojewódzkiego
Ośrodka Medycyny Pracy, Urzędu Transportu Kolejowego, Urzędu Nadzoru Budowlanego,
Inspekcji Ochrony Środowiska, Państwowej Straży Pożarnej, Pomorskiej Okręgowej Izby
Inżynierów Budownictwa, Ogólnopolskiego Stowarzyszenia Pracowników Służby BHP,
KRUS, Pomorskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego, a ponadto organizacji pracodawców
(w tym organizacji „Pracodawcy Pomorza”), Pomorskiej Izby Rzemieślniczej Małych
i Średnich Przedsiębiorstw oraz struktur związków zawodowych.
W okresie sprawozdawczym współdziałanie z tymi organami i organizacjami miało miejsce
1304 razy, między innymi przy realizacji takich zagadnień kontrolno-nadzorczych
z programu działania PIP, jak np.:
opiniowanie odstępstw od przepisów dotyczących lokalizacji pomieszczeń stałej
pracy poniżej poziomu terenu oraz oświetlenia ww. pomieszczeń pracy wyłącznie
oświetleniem elektrycznym,
bezpieczeństwo pracy w budownictwie,
analizowanie przyczyn i okoliczności wypadków przy pracy,
kontrole agencji zatrudnienia,
kontrole dotyczące legalności zatrudnienia,
kontrola sporządzania przez pracodawców karty ZUS IWA /tu: współpraca z ZUS/.
Ponadto współpraca ta miała miejsce przy organizacji działań prewencyjno-promocyjnych,
które zrealizowano w 2015 roku.
Zauważalnym zjawiskiem w województwie pomorskim jest duża liczba umów
cywilnoprawnych w kontrolowanych podmiotach. Zjawisko zawierania umów
cywilnoprawnych w warunkach, w jakich powinna być zawarta umowa o pracę jest
zjawiskiem dosyć częstym i występuje zarówno w małych przedsiębiorstwach, jak i dużych
firmach.
Ocena stanu przestrzegania prawa pracy najbardziej przejrzyście wygląda w świetle analizy
skarg składanych na pracodawców i przedsiębiorców. Około. 56% rozpatrzonych skarg, było
zasadnych lub częściowo zasadnych.
Od wielu lat liczba skarg kierowanych do Okręgowego Inspektoratu Pracy w Gdańsku
kształtuje się na podobnym poziomie. Podobnie jest, w zakresie przedmiotu skarg, gdyż
najwięcej skarg dotyczy wynagrodzenia (ok. 36% ogółu zgłaszanych nieprawidłowości),
stosunku pracy (ok. 24%) i warunków pracy (ok. 18%). Niewypłacanie wynagrodzeń
w ustalonych terminach lub ich zaniżanie stanowi swoisty sposób kredytowania przez
pracowników działalności pracodawcy.
Najczęściej autorami skarg są byli pracownicy (ok. 41% ogółu podmiotów składających
skargi). Często dopiero po rozwiązaniu stosunków pracy, pracownicy zgłaszają występujące
w zakładach pracy nieprawidłowości. Powyższe w dużej mierze wynika z obawy przed
negatywnymi działaniami ze strony pracodawcy (zwłaszcza w przypadku zakładów pracy
zatrudniających niewielką liczbę osób). Osoby składające skargi jeszcze w trakcie
zatrudnienia stanowią jedynie 17% ogółu skarżących. W dalszym ciągu do Okręgowego
Inspektoratu Pracy w Gdańsku wpływa dość duża ilość skarg anonimowych (ok. 12%),
zapewne również w obawie przed ewentualnymi negatywnymi konsekwencjami.
Należy podkreślić coraz większe problemy z realizacją przez pracodawców obowiązku
wypłaty wynagrodzeń za pracę i innych świadczeń pracowniczych.
196
OIP GDAŃSK
Liczba skarg i wniosków składanych przez organizacje związkowe w porównaniu z rokiem
2014 zmalała o 20%. Przyczyny tego stanu rzeczy można upatrywać z jednej strony
w malejącej ilości zakładów, w których działają zakładowe organizacje związkowe. Z drugiej
zaś strony, zakładowe organizacje związkowe w większości przypadków działają w dużych
zakładach pracy, które są objęte bieżącym monitoringiem przez inspektorów pracy w toku
kontroli przeprowadzanych w ramach realizacji innych tematów PIP, jak i kontroli
skargowych. Podobnie jak w latach ubiegłych największa ilość skarg związkowych dotyczyła
stosunku pracy i wynagrodzeń. Przyczyn takiego stanu rzeczy należy upatrywać głównie
w trudnej sytuacji finansowej zakładów pracy, w szczególności w przemyśle stoczniowym
i przetwórstwie rolno – spożywczym i związaną z tym koniecznością redukcji zatrudnienia
w tych zakładach. Cieszyć może spadek ilości skarg dotyczących warunków pracy,
tj.: pomieszczeń pracy, wentylacji, oświetlenia, ogrzewania, stanowisk pracy, urządzeń
i instalacji energetycznych, transportu oraz czynników szkodliwych i uciążliwych. Spadku
ilości skarg w tym zakresie można upatrywać m.in. w sprawniejszym działaniu Społecznej
Inspekcji Pracy działającej w kontrolowanych zakładach, dla której w roku 2015 przez PIP
OIP w Gdańsku były organizowane cykliczne szkolenia, mające na celu podniesienie wiedzy
i skuteczności działania Społecznych Inspektorów Pracy.
Nadal na wysokim poziomie utrzymuje się ilość skarg dotyczących zagadnień czasu pracy –
w roku sprawozdawczym odnotowano ich 22. W główniej mierze stan taki był spowodowany
wprowadzeniem w roku 2014 zmian w przepisach dotyczących przedłużonych okresów
rozliczeniowych i problemów interpretacyjnych, co do procedur wprowadzenia nowych
uregulowań do przepisów wewnątrzzakładowych, jak i rozliczania czasu pracy
w wydłużonych okresach rozliczeniowych.
W roku 2015 znacznie zmalała ilość skarg dotyczących mobbingu lub dyskryminacji. W roku
2014 było ich 17, natomiast w 2015 roku zanotowano ich 9. Przyczyn tego spadku należy
upatrywać w rosnącej świadomości pracodawców w tym zakresie.
Reasumując, należy stwierdzić, że aż 61,4% skarg złożonych przez związki zawodowe było
zasadnych lub częściowo zasadnych. Zgłaszane przez związki zawodowe wnioski pozwoliły
na szybką reakcję inspektora pracy w przedmiocie nieprawidłowości z zakresu prawnej
ochrony pracy, jak i technicznego bezpieczeństwa pracy. Spotkania inspektorów pracy
podczas kontroli z działającymi w zakładach organizacjami związkowymi pozwoliły na
wnikliwe i precyzyjne zidentyfikowanie potencjalnych nieprawidłowości stanowiących
naruszenia przepisów prawa pracy, w tym przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
W 2016 roku planuje się zwiększyć skuteczność kontroli dotyczących:
 wypłaty wynagrodzeń za pracę i innych świadczeń ze stosunku pracy,
 zagrożeń na stanowiskach pracy w zakładach sekcji gospodarki, generujących wypadki
przy pracy,
 legalności zatrudnienia obywateli polskich i cudzoziemców.
197
ZAŁĄCZNIKI
Dane statystyczne z działalności kontrolno – nadzorczej
Państwowej Inspekcji Pracy w 2015 r. – dotyczące Okręgowego
Inspektoratu Pracy w Gdańsku
– Załączniki nr: 1a, b, c, 2a, b, c.

sprawozdanie roczne oip 2015 - Okręgowy Inspektorat Pracy w

Transkrypt

Podobne dokumenty

Giełda Pracy dla Osób Niepełnosprawnych z udziałem OIP Katowice

Zarządzanie oceną ryzyka zawodowego Program

wykaz szkoleń w zakresie bhp

Wywiad Okręgowego Inspektora Pracy w Katowicach

Przedstawiciel OIP uczestniczył w X Wojewódzkim Forum Kobiet

Uwaga na chłód i trudne warunki zimowe!

13. Usuwanie odpadów stałych, ze szczególnym

List motywacyjny

Chcesz wiedzieć jak zdobyć najlepszą praktykę? My mamy