v. wyniki kontroli ujętych w planie rocznym

Transkrypt

V.
WYNIKI
KONTROLI
8-}TY&+
WbPLANIE
RO&ZNY0
9. W<1IKI KO175O/I 8-}7<&+ W P/$1I( 5O&Z1<M
1. Funkcjonowanie ustawy antykryzysowej
Ľ kontrole zakïadów róĝnych branĝ
Wb celu oceny funkcjonowania usWaw\ ob ïagod]eniu skuWköw kr\]\su ekonoPic]nego dOa pracowniköw ib pr]edsiÚEiorcöw D] 8 1rb po]b ]b pöěn ]P) inspektorzy pracy przeprowadzili 582 kontrole ub 56 pracodawców,
reprezentujÈcych zakïady róĝnych branĝ. We
wskazanych zakïadach pracÚ Ăwiadczyïo blisko
18 tys. pracowników, wbtym prawie 42 tys. kobiet
ib578 mïodocianych.
Przedmiotem kontroli byïa wb szczególnoĂci
prawidïowoĂÊ wprowadzenia ubpracodawców przedïuĝonego okresu rozliczeniowego, tryb wprowadzania indywidualnego rozkïadu czasu pracy oraz
— wb stosunku do przedsiÚbiorców wb przejĂciowych trudnoĂciach finansowych — warunki objÚcia
pracownika przestojem ekonomicznym ib poprawnoĂÊ obniĝenia wymiaru czasu pracy.
Wykres 38. Wprowadzenie przedïuĝonego okresu rozliczeniowego Ľ naruszenia przepisów
przedïuĝenie okresu rozliczeniowego na okres
nieprzekraczajÈcy 12bmiesiÚcy
1,5
tryb wprowadzenia przedïuĝonego okresu rozliczeniowego
art. 9 ust. 5 i 6 ustawy
5,0
przekazanie okrÚgowemu inspektorowi pracy kopii porozumienia
o wprowadzeniu przedïuĝonego okresu rozliczeniowego
wbterminie 3 dni od dnia zawarcia porozumienia
24,4
sporzÈdzenie, w okresie przedïuĝonego okresu rozliczeniowego,
harmonogramu czasu pracy okreĂlajÈcego indywidualny rozkïad
czasu pracy na okres obejmujÈcy co najmniej 2 miesiÈce
31,8
pracodawców naruszajÈcych przepisy
½rödïo dane P,P
1ajwiÚcej
nieprawidïowoĂci
ujawniono
wb zakresie sporzÈdzania wb trakcie przedïuĝonego
okresu rozliczeniowego harmonogramu czasu
pracy okreĂlajÈcego indywidualny rozkïad czasu pracy na okres obejmujÈcy co najmniej 2bmiesiÈce. Problem dotyczyï blisko 13 kontrolowanych
pracodawców. 1ieco wb mniejszym stopniu, bo
ub co czwartego kontrolowanego pracodawcy,
naruszono obowiÈzek przekazania okrÚgowemu
inspektorowi pracy, wb terminie 3 dni, kopii porozumienia ob przedïuĝeniu okresu rozliczeniowego.
Inne nieprawidïowoĂci wb zakresie wprowadzania
ibstosowania przedïuĝonego okresu rozliczeniowego stwierdzano sporadycznie.
Wykres 39. Stosowanie przedïuĝonego okresu rozliczeniowego Ľ naruszenia przepisów
wypïata wynagrodzenia w wysokoĂci co najmniej minimalnego
wynagrodzenia za pracÚ w kaĝdym miesiÈcu stosowania
przedïuĝonego okresu rozliczeniowego
stosowanie przedïuĝonego okresu rozliczeniowego bez
naruszania prawa pracownika do odpoczynku tygodniowego
stosowanie przedïuĝonego okresu rozliczeniowego bez
naruszania prawa pracownika do odpoczynku dobowego
1,1
0,1
9,3
1,1
15,1
2,4
pracowników wobec których naruszono przepisy
½rödïo dane P,P
67
SP5$WOZD$1I( *IP Z DZI$$/1O¥&I PIP W 21 r.
BiorÈc pod uwagÚ niewielki odsetek pracodawców, ubktórych stwierdzono nieprawidïowoĂci, jak równieĝ niewielkÈ liczbÚ pracowników
których dotyczyïy, stan przestrzegania ustawy
wbtym wzglÚdzie moĝna uznaÊ za zadowalajÈcy.
Sporadycznie dochodziïo do naruszeñ
wbzakresie ustalenia czasu trwania przedïuĝonego
okresu rozliczeniowego, trybu jego wprowadzenia
oraz prawa pracownika do wynagrodzenia wbwysokoĂci równej co najmniej minimalnemu wynagrodzeniu za pracÚ wb kaĝdym miesiÈcu stosowania
przedïuĝonego okresu.
1ie odnotowano znaczÈcych uchybieñ przy
wprowadzaniu indywidualnego rozkïadu czasu pracy. 1ajwiÚcej nieprawidïowoĂci ujawniono
wb zakresie trybu jego wprowadzania naruszenie
stwierdzono ub blisko 5 kontrolowanych pracodawców oraz przestrzegania uprawnienia pracownika do odpoczynku ubblisko 12 kontrolowanych
pracodawców nie przestrzegano odpoczynku
dobowego, ab ub ponad 5 tygodniowego. Problem ten nie dotknÈï jednak szerokiej grupy pracowników odpowiednio 4,6% oraz 1,1%.
Zb zadowoleniem naleĝy przyjÈÊ fakt, ĝe przy
okazji kontroli 288 wniosków pracowników obustalenie indywidualnego rozkïadu czasu pracy na
podstawie art.b 11 ustawy, tylko wb jednym przypadku stwierdzono naruszenie przepisów, ab na
167 przypadków, wbktórych odmówiono pracownikowi uwzglÚdnienia jego wniosku, nie stwierdzono
ĝadnych nieprawidïowoĂci.
Wb zakresie realizacji postanowieñ ustawy
dotyczÈcych uprawnieñ przedsiÚbiorców wb przejĂciowych trudnoĂciach finansowych, nieprawidïowoĂci ujawniono tylko ub jednego pracodawcy na
3bskontrolowanych wbtym zakresie.
Wyniki przeprowadzonych kontroli wskazujÈ,
ĝe stan przestrzegania przepisów ustawy nie budzi
wiÚkszych zastrzeĝeñ. -ako gïównÈ przyczynÚ
ujawnionych naruszeñ inspektorzy pracy wskazywali nieznajomoĂÊ przepisów ustawy oraz ich bïÚdnÈ interpretacjÚ przez pracodawców.
Pomimo szeroko zakrojonej kampanii informacyjnej Pañstwowej Inspekcji Pracy, czÚĂÊ wprowadzonych rozwiÈzañ, wbszczególnoĂci dotyczÈcych
przedsiÚbiorców wb przejĂciowych trudnoĂciach
finansowych, spotyka siÚ zbmaïym zainteresowaniem. -ako powód, partnerzy spoïeczni wskazujÈ zbyt rygorystyczne kryteria, które muszÈ
speïniÊ przedsiÚbiorcy wb przejĂciowych trudnoĂciach finansowych, aby uzyskaÊ ustawowe Ăwiadczenia, ab takĝe relatywnie niskie korzyĂci zb ich
wprowadzenia wbzakïadzie pracy.
68
-ednakĝe odbiór wprowadzonych rozwiÈzañ
przez wiÚkszoĂÊ pracodawców jest pozytywny.
Pomimo, ĝe niektóre regulacje uwaĝane sÈ przez
przedsiÚbiorców za nieprecyzyjne oraz zawierajÈce szereg luk prawnych, postuluje siÚ, aby niektóre
zbnich, np. indywidualny rozkïad czasu pracy, czy
teĝ moĝliwoĂÊ przedïuĝenia okresu rozliczeniowego, zostaïy wïÈczone do Kodeksu pracy.
5öwnoOegOe ]b d]iaïaniaPi konWroOn\Pi prowad]ona E\ïa kampania informacyjna „Pakiet antykryzysowy” oPöwiona wbro]d]iaOe 9,,
2. Wynagrodzenia ibinne Ăwiadczenia
ze stosunku pracy
A. .ontrole placówek ochrony zdrowia
&elem kontroli byïo sprawdzenie realizacji
przez Ăwiadczeniodawców obowiÈzków zwiÈzanych zb podwyĝszeniem wynagrodzeñ wb zakresie
wynikajÈcym zb usWaw\ ]b dnia Oipca roku
ob pr]eka]aniu Ărodköw Iinansow\cK Ăwiadc]eniodawcoP na w]rosW w\nagrod]eñ oraz arW abusWaw\ ]bdnia sierpnia roku ob]akïadacK opieki
zdrowotnej, jak równieĝ prawidïowoĂci wypïaty
wynagrodzenia za pracÚ ibinnych Ăwiadczeñ wynikajÈcych ze stosunku pracy.
Przeprowadzono 283 kontrole wb 281 zakïadach opieki zdrowotnej przeznaczonych dla osób,
których stan zdrowia wymaga udzielania caïodobowych Ăwiadczeñ zdrowotnych. Wb zakïadach
tych zatrudnionych byïo 125,4 tys. pracowników,
wbtym ponad 13,6 tys. kobiet oraz 3 mïodocianych. Prawie 8 skontrolowanych zakïadów to
zakïady publiczne wïasnoĂÊ pañstwowa ib samorzÈdowa.
Wb wyniku
przeprowadzonych
kontroli
inspektorzy pracy stwierdzili ub 32 pracodawców zb grupy placówek zatrudniajÈcych powyĝej
2b pracowników, nieprawidïowoĂci wb zakresie
regulaminu wynagradzania. Wb4 kontrolowanych
zakïadach nie ustalono zasad wynagradzania pracowników ib przyznawania innych Ăwiadczeñ ze
stosunku pracy, zaĂ uchybienia wbzakresie obowiÈzujÈcego wb zakïadzie regulaminu wynagradzania
ujawniono wb87 zakïadach. Polegaïy one na ustaleniu wbsposób niezgodny zbprzepisami prawa pracy
m.in. wynagrodzenia za dyĝur medyczny, dodatków za pracÚ wb niedziele ib ĂwiÚta oraz dni wolne
od pracy wynikajÈce zbprzeciÚtnie piÚciodniowego
tygodnia pracy, dodatku za pracÚ wb porze nocnej, abtakĝe zasad naliczania ibwypïacania nagród
9. W<1IKI KO175O/I 8-}7<&+ W P/$1I( 5O&Z1<M
jubileuszowych ib odpraw emerytalno-rentowych.
PodkreĂliÊ naleĝy, ĝe prawidïowe postanowienia
regulaminu wynagradzania majÈ istotne znaczenie
dla wïaĂciwego naliczenia wynagrodzenia za wyko-
nanÈ pracÚ. 1ieprecyzyjne przepisy wewnÈtrzzakïadowe powodujÈ bïÚdy wbustalaniu ibwypïacaniu
wynagrodzeñ ib innych Ăwiadczeñ pieniÚĝnych ze
stosunku pracy.
Wykres 40. Wynagrodzenia ibinne Ăwiadczenia ze stosunku pracy wbplacówkach ochrony zdrowia
Ľ naruszenia przepisów
odprawa emerytalno-rentowa
ekwiwalent pieniÚĝny za uĝywanie wïasnej odzieĝy
i obuwia roboczego
nagrody jubileuszowe
terminowoĂÊ wypïaty wynagrodzenia za pracÚ
7
9
12
14
wynagrodzenie podstawowe i dodatek
za peïnione dyĝury medyczne
17
wynagrodzenie za urlop wypoczynkowy
17
dodatki za pracÚ w niedziele i ĂwiÚta oraz dni wolne od pracy
wynikajÈce z przeciÚtnie 5-dniowego tygodnia pracy
dodatek za pracÚ w porze nocnej
zaniĝenie wynagrodzenia za pracÚ w godzinach nadliczbowych
18
21
24
wypïata wynagrodzenia za pracÚ w godzinach nadliczbowych
½rödïo dane P,P
Podczas kontroli inspektorzy ustalili, ĝe najczÚĂciej naruszane byïy przepisy dotyczÈce
wypïaty wynagrodzenia za pracÚ wb godzinach
nadliczbowych. Wb 36 skontrolowanych zakïadów pracodawcy nie wypïacili 871 pracownikom
naleĝnego wynagrodzenia zbtego tytuïu, zaĂ wb24
zaniĝyli jego wysokoĂÊ 47 pracownikom.
1ieprawidïowoĂci zwiÈzane zb wypïatÈ wynagrodzenia za pracÚ inspektorzy stwierdzili wb 18
kontrolowanych zakïadów. Wb 14 skontrolowanych zakïadów wystÈpiïy naruszenia przepisów
przy dokonywaniu potrÈceñ zb wynagrodzenia
za pracÚ. Pracodawcy przed dokonaniem potrÈ-
36
zakïadów, w których naruszono przepisy
cenia naleĝnoĂci innych niĝ wymienione wbart.b87
łb1 ib7 Kodeksu pracy, nie uzyskali pisemnej zgody
pracownika lub dokonali potrÈceñ zb naruszeniem
kwoty wolnej od potrÈceñ.
Incydentalny charakter miaïy natomiast
naruszenia przepisów wb zakresie wypïaty wynagrodzenia za gotowoĂÊ do udzielania Ăwiadczeñ
zdrowotnych 3 zakïadów, wynagrodzenia przysïugujÈcego wb razie wezwania do zakïadu wb czasie peïnienia gotowoĂci do udzielania Ăwiadczeñ
zdrowotnych 2, dodatku za pracÚ wb zespole
wyjazdowym pogotowia ratunkowego 1,7,
wynagrodzenia staĝystów 1,7, dodatku za
69
wysïugÚ lat 3, odprawy zb tytuïu rozwiÈzania
stosunku pracy zb przyczyn niedotyczÈcych pracowników 3,5, wynagrodzenia za czas niewykonywania pracy, za który pracownik zachowuje
prawo do wynagrodzenia 4,6, wynagrodzenia
za czas niezdolnoĂci do pracy 2.
Ponadto ubco piÈtego pracodawcy ujawniono
nieprawidïowoĂci wbzakresie realizacji przez Ăwiadczeniodawców obowiÈzków zwiÈzanych zb podwyĝszeniem wynagrodzeñ wynikajÈcych zbustawy
zb dnia Oipca roku ob przekazaniu Ărodköw
IinansowycK ĂwiadczeniodawcoP na wzrost wynagrodzeñ oraz art a zbustawy obzakïadacK opieki
zdrowotnej. 1ajczÚstszym uchybieniem byïo niezachowanie trybu konsultacji zborganizacjami zwiÈzkowymi lub pracownikami, przy podziale Ărodków
na wzrost wynagrodzeñ. 8bponad 5 kontrolowanych pracodawców stwierdzono nieprawidïowoĂci
zwiÈzane zb ustaleniem kwoty przeznaczonej na
wzrost wynagrodzeñ, wynikajÈcej zb artb a ustawy ob zakïadacK opieki zdrowotnej. Wb 6 publicznych zakïadach opieki zdrowotnej pracodawcy
nie podjÚli ĝadnych dziaïañ majÈcych na celu
wykonanie obowiÈzku przeznaczenia nie mniej
niĝ 40% kwoty, ob którÈ wzrosïo zobowiÈzanie
Narodowego Funduszu Zdrowia, na wzrost
wynagrodzeñ osób zatrudnionych wb zakïadzie.
Przykïadowo kontrolujÈcy ujawnili, ĝe wbjednym ze
szpitali pracodawca nie przeznaczyï kwoty prawie
3,7bmlnbzï stanowiÈcej 4 kwoty, obktórÈ wzrosïo
zobowiÈzanie zbtytuïu zawartych kontraktów na rok
29 wbstosunku do roku 28 na wzrost wynagrodzeñ osób zatrudnionych wb zakïadzie, ab wb kolejnych szpitalach kwoty 2,9bmlnbzï ibkwoty 1,8bmlnbzï.
Wb 9 publicznych zakïadach inspektorzy ujawnili
zaniĝenie przez pracodawców kwot przeznaczonych na wzrost wynagrodzeñ. 1p. wb jednym ze
szpitali pracodawca nie przeznaczyï na podwyĝki
wynagrodzeñ caïej kwoty stanowiÈcej 4 róĝnicy
miÚdzy kontraktami zawartymi wb28 ib29 roku
nie przekazano kwoty 22,9bmlnbzïotych.
Wb zwiÈzku ze stwierdzonymi nieprawidïowoĂciami, inspektorzy wydali 89 decyzji pïacowych
oraz 1244 wnioski zawarte wb 232 wystÈpieniach.
WskazaÊ naleĝy, ĝe wb trakcie kontroli 43 pracodawców wypïaciïo 2133 pracownikom naleĝne
wynagrodzenia za pracÚ ib inne Ăwiadczenia ze
stosunku pracy wbïÈcznej kwocie ponad 1,9bmlnbzï,
co nie wymagaïo juĝ kierowania przez inspektorów pracy wniosków wb tym zakresie. Wb zwiÈzku
zb ujawnionymi wykroczeniami przeciwko prawom
pracownika inspektorzy pracy naïoĝyli 63 mandaty
karne na ïÈcznÈ kwotÚ 75,3 tys. zïotych, skierowali
70
8 wniosków do sÈdu oraz zastosowali 55bĂrodków
wychowawczych. Do prokuratury skierowano
2bzawiadomienia dotyczÈce podejrzenia popeïnienia przestÚpstwa. Wb obydwu przypadkach postÚpowanie zostaïo umorzone przez prokuraturÚ.
-ednÈ zb najczÚĂciej wystÚpujÈcych przyczyn
naruszeñ przepisów dotyczÈcych wynagrodzeñ
ib innych Ăwiadczeñ ze stosunku pracy byïa nieznajomoĂÊ obowiÈzujÈcych przepisów prawa
przez kierownictwo zakïadu oraz pracowników
zajmujÈcych siÚ sprawami kadrowo-pïacowymi.
PrawidïowoĂÊ obliczania wynagrodzenia za pracÚ
wb godzinach nadliczbowych lub za czas peïnienia dyĝuru medycznego jest integralnie zwiÈzana
zb problemem rozliczania czasu pracy pracowników. NiewïaĂciwe ustalenie liczby przepracowanych godzin nadliczbowych lub liczby godzin
peïnienia dyĝuru medycznego, automatycznie
powodowaïo zaniĝenie zb tego tytuïu wynagrodzenia. -ednÈ zb przyczyn nieprawidïowoĂci byïy
wÈtpliwoĂci interpretacyjne zwiÈzane zb art a
ustawy obzakïadacK opieki zdrowotnej.
1iewïaĂciwa metoda ib pomyïki wb obliczaniu
Ăwiadczeñ pieniÚĝnych byïy przyczynÈ stwierdzonych nieprawidïowoĂci wb zakresie obliczania
wynagrodzenia ib dodatków za pracÚ wb godzinach nadliczbowych, wynagrodzenia ib dodatków za dyĝur medyczny, wynagrodzenia za
urlop wypoczynkowy oraz nagród jubileuszowych ibodpraw emerytalno-rentowych. 1ajwiÚcej
wÈtpliwoĂci pracodawców, przy obliczaniu wynagrodzenia za pracÚ wb godzinach nadliczbowych
lub za czas dyĝuru medycznego, budziïo pojÚcie
tzw. norPaOnego wynagrodzenia.
-ako kolejnÈ przyczynÚ naleĝy wskazaÊ brak
wïaĂciwego nadzoru ze strony osób peïniÈcych
funkcje kierownicze oraz nieprawidïowy obieg
dokumentów zwiÈzanych zbnaliczeniem Ăwiadczeñ
pieniÚĝnych.
WĂród innych przyczyn stwierdzonych nieprawidïowoĂci naleĝy wymieniÊ wadliwe ěródïa
prawa wewnÈtrzzakïadowego. 1ieprawidïowe
zapisy regulaminu wynagradzania miaïy wpïyw na
naliczanie Ăwiadczeñ pieniÚĝnych przysïugujÈcych
pracownikom. Wbsporadycznych przypadkach nieprawidïowoĂci wystÈpiïy wbzwiÈzku zbbrakiem Ărodków finansowych.
Wbefekcie realizacji 82 decyzji pïacowych pracodawcy wypïacili 3361 pracownikom naleĝne
wynagrodzenia ibinne Ăwiadczenia ze stosunku pracy wbïÈcznej kwocie ponad 1,7bmlnbzïotych, abdziÚki realizacji wniosków zawartych wb wystÈpieniach
— naleĝnoĂci dla prawie 11,2 tys. pracowników
9. W<1IKI KO175O/I 8-}7<&+ W P/$1I( 5O&Z1<M
na kwotÚ 9b mlnb zïotych. Zb powyĝszej kwoty, prawie 6,5bmlnbzïotych stanowi wzrost wynagrodzenia
wynikajÈcy zbart. 59a ustawy obzoz dla 4158 pracowników.
Wyniki kontroli wb zakresie przestrzegania
przepisów prawa pracy przy wypïacie wynagrodzeñ ib innych Ăwiadczeñ pracowniczych
— wskazujÈ na potrzebÚ dalszych dziaïañ kontrolno-nadzorczych wb zakïadach opieki zdrowotnej,
wb obszarach najczÚĂciej powtarzajÈcych siÚ nieprawidïowoĂci.
1iezwykle istotne, obok dziaïalnoĂci kontrolnej,
jest upowszechnianie wiedzy na temat naleĝnoĂci
pracowniczych. 5odzaj ujawnionych nieprawidïowoĂci, jak równieĝ ich przyczyny, ĂwiadczÈ bowiem
obbraku dostatecznej wiedzy wbtym zakresie, przez
kierownictwo zakïadu oraz pracowników merytorycznych zajmujÈcych siÚ sprawami kadrowo-pïacowymi.
B. .ontrole zakïadów róĝnych branĝ
Wb21 roku inspektorzy pracy przeprowadzili
168 kompleksowych kontroli przestrzegania przepisów prawa pracy przy wypïacie wynagrodzeñ
ibinnych Ăwiadczeñ ze stosunku pracy ub1563 pracodawców. Wb kontrolowanych zakïadach zatrudnionych byïo ïÈcznie prawie 129,6 tys. pracowników,
wbtym 6,8 tys. kobiet ib76 mïodocianych.
Wykres 41. Wypïata wynagrodzenia w tym za godziny nadliczbowe
oraz ekwiwalentu za niewykorzystany urlop Ľ % pracodawców naruszajÈcych przepisy
wypïata wynagrodzenia
terminowoĂÊ wypïaty wynagrodzenia
36
35
32
28
25
28
29
21
wypïata wynagrodzenia za godziny nadliczbowe
28
26
29
wypïata ekwiwalentu za niewykorzystany urlop
39
38
26
28
25
24,5
29
21
21
28
28
29
21
½rödïo dane P,P
Wyniki kontroli wskazujÈ na wzrost skali nieprawidïowoĂci przy wypïacie Ăwiadczeñ pracowniczych. Brak wypïaty naleĝnego ekwiwalentu za
urlop oraz wynagrodzenia za pracÚ wbgodzinach
nadliczbowych stwierdzono odpowiednio ub 39
ib 38 skontrolowanych pracodawców. Ponad
jedna trzecia kontrolowanych pracodawców nie
wypïacaïa pracownikom wynagrodzenia za pracÚ, abco czwarty kontrolowany — nie przestrzegaï
terminu wypïaty wynagrodzenia.
71
Wykres 42. Wypïata innych naleĝnoĂci ze stosunku pracy Ľ naruszenia przepisów
dodatkowe wynagrodzenie za pracÚ w porze nocnej
26
odszkodowanie za skrócony okres wypowiedzenia
27
ekwiwalent za pranie i naprawÚ odzieĝy roboczej
31
ekwiwalent za uĝywanie wïasnej odzieĝy jako odzieĝy roboczej
33
odprawa z tytuïu rozwiÈzania stosunku pracy
z przyczyn niedotyczÈcych pracownika
38
½rödïo dane P,P
1iewielka skala naruszeñ dotyczyïa wypïaty
dodatku staĝowego, dodatku za pracÚ wb warunkach szkodliwych dla zdrowia ib niebezpiecznych,
wynagrodzenia za urlop, dodatkowego wynagrodzenia rocznego, Ăwiadczeñ pieniÚĝnych zasÈdzonych prawomocnym orzeczeniem sÈdowym.
1ajczÚstszÈ przyczynÚ ujawnionych naruszeñ wbzakresie wypïaty wynagrodzenia za pracÚ
ib innych Ăwiadczeñ ze stosunku pracy stanowiï
brak Ărodków finansowych na wypïaty oraz nieznajomoĂÊ obowiÈzujÈcych przepisów. 5zadko
powodem niewypïacenia Ăwiadczenia wb naleĝnej wysokoĂci byïo przyjÚcie niewïaĂciwej metody naliczania Ăwiadczeñ lub pomyïki wb obliczeniach.
Wykres 43. Przyczyny naruszeñ przepisów wbzakresie wypïaty wynagrodzeñ ibinnych Ăwiadczeñ
bezpodstawne
potrÈcenie
pomyïki w obliczeniach
wadliwy ukïad zbiorowy
pracy lub regulamin
wynagradzania
0,5%
niewïaĂciwa
metoda obliczania
5,5%
2,5%
7,5%
53%
31%
nieznajomoĂÊ
przepisów
½rödïo dane P,P
72
brak Ărodków
finansowych
9. W<1IKI KO175O/I 8-}7<&+ W P/$1I( 5O&Z1<M
1aleĝy zauwaĝyÊ, ĝe nieprzestrzeganie przez
pracodawców przepisów prawa pracy zb zakresu
wypïaty Ăwiadczeñ ze stosunku pracy czÚsto jest
tolerowane przez pracowników zb obawy przed
utratÈ pracy. Sytuacja taka ma najczÚĂciej miejsce,
gdy zbpowodu braku Ărodków finansowych pracodawcy wypïacajÈ na bieĝÈco jedynie wynagrodzenie zasadnicze, niewywiÈzujÈc siÚ zb obowiÈzku
wypïaty pozostaïych skïadników wynagrodzenia,
takich jak róĝnego rodzaju dodatki czy premie.
&oraz czÚĂciej podczas kontroli moĝna teĝ spotkaÊ siÚ zbprzypadkami wypïacania wynagrodzenia wb ratach. Informacje ob nieprawidïowoĂciach
wbzakresie wypïaty naleĝnoĂci pracowniczych zgïaszane sÈ czÚsto dopiero po ustaniu zatrudnienia
przez pracowników, którzy chcÈc doprowadziÊ do
wyegzekwowania zalegïych Ăwiadczeñ zwracajÈ
siÚ obpomoc do inspektorów pracy.
1ieprawidïowoĂci wb zakresie wypïaty naleĝnoĂci pracowniczych wystÚpujÈ przede wszystkim
wbmaïych zakïadach pracy, wbktórych pracodawcy
sami zajmujÈ siÚ zagadnieniami kadrowo-pïacowymi lub powierzajÈ je pracownikom nieposiadajÈcym odpowiednich kwalifikacji ibnieznajÈcym lub
niewïaĂciwie interpretujÈcym przepisy okreĂlajÈce
zasady obliczania wynagrodzenia ib innych Ăwiadczeñ ze stosunku pracy.
Wb opinii pracodawców trudnoĂci finansowe skutkujÈce brakiem Ărodków pieniÚĝnych na
wypïatÚ wynagrodzeñ ibinnych Ăwiadczeñ pracowniczych sÈ wynikiem wciÈĝ trwajÈcego kryzysu
gospodarczego. .ontrolowani przedsiÚbiorcy
wskazywali na problem zwiÈzany zb wprowadzeniem znacznych ograniczeñ wb zakresie
pozyskiwania ěródeï finansowania prowadzonej dziaïalnoĂci, m.in. wb wyniku zaostrzenia
polityki kredytowej. Wbopinii pracodawców istotnym elementem majÈcym wpïyw na ich kondycjÚ
finansowÈ sÈ takĝe wysokie koszty pracy oraz inne
obciÈĝenia fiskalne.
Kontrole przeprowadzone przez inspektorów
pracy wskazujÈ jednak na niepokojÈce zjawisko
polegajÈce na kredytowaniu siÚ przedsiÚbiorców
kosztem pracowników, poprzez niewypïacanie
wynagrodzenia ibinnych Ăwiadczeñ pracowniczych
ibprzeznaczanie zaoszczÚdzonych wbten sposób
Ărodków na realizacjÚ innych zobowiÈzañ pracodawcy. Praktyka przerzucania na pracownika
ryzyka gospodarczego prowadzonej dziaïalnoĂci jest niedopuszczalna ib jako naruszajÈca
prawa pracownicze musi spotykaÊ siÚ ze zdecydowanÈ reakcjÈ ze strony organu powoïanego do kontroli przestrzegania przepisów prawa
pracy.
Wykres 44. Struktura decyzji pïacowych wg wielkoĂci zakïadów
25 i wiÚcej
zatrudnionych
do 9 zatrudnionych
od 5 do 249
zatrudnionych
4%
25%
24%
47%
od 1 do 49
zatrudnionych
½rödïo dane P,P
73
Istotny problem stanowiÈ teĝ przypadki faktycznego zaprzestania przez pracodawcÚ prowadzenia dziaïalnoĂci gospodarczej, bez formalnego
uregulowania tego stanu zgodnie zbobowiÈzujÈcymi wb tym zakresie przepisami prawa, ab wiÚc bez
przeprowadzenia postÚpowania upadïoĂciowego
lub likwidacyjnego. Sytuacja prawna pracowników, którym nie wypïacono wynagrodzeñ, abpracodawca przestaï istnieÊ zb dnia na dzieñ, jest
bardzo trudna ib wb praktyce uniemoĝliwia skuteczne dochodzenie naleĝnych Ăwiadczeñ.
MajÈc na uwadze znaczne zwiÚkszenie wb roku
sprawozdawczym skali stwierdzonych nieprawidïowoĂci, PIP wbdalszym ciÈgu bÚdzie monitorowaÊ stan
przestrzegania przepisów wbzakresie wypïaty wynagrodzeñ ib innych Ăwiadczeñ ze stosunku pracy ze
szczególnym uwzglÚdnieniem skarg pracowniczych,
kontynuujÈc jednoczeĂnie dziaïania prewencyjne
sïuĝÈce upowszechnianiu wiedzy na temat obowiÈzujÈcych wbtym zakresie przepisów prawa pracy.
3. Czas pracy
zmianach obowiÈzujÈcych od 1 stycznia 28 roku
wbzwiÈzku zbnowelizacjÈ ustawy zbdnia sierpnia
roku ob zakïadacK opieki zdrowotnej, miÚdzy
innymi wb zakresie dyĝurów medycznych, zapewnienia odpoczynku dobowego ib tygodniowego
oraz skróconego czasu pracy.
Przeprowadzono 295 kontroli wb zakresie czasu pracy wb 294 zakïadach opieki zdrowotnej przeznaczonych dla osób, których stan
zdrowia wymaga udzielania caïodobowych
Ăwiadczeñ zdrowotnych. Wbzakïadach tych zatrudniano ïÈcznie 123,2 tys. pracowników, wb tym
11,7 tys. kobiet oraz 3b mïodocianych. Ponadto wb skontrolowanych zakïadach 1,4 tys. osób
Ăwiadczyïo pracÚ na podstawie umów cywilnoprawnych. 8sïugi medyczne na rzecz skontrolowanych zakïadów Ăwiadczyïo 14,5btys. podmiotów
gospodarczych, wb tym wb ramach indywidualnej
praktyki lekarskiej, specjalistycznej praktyki lekarskiej, grupowej praktyki lekarskiej, indywidualnej
praktyki pielÚgniarskiej, niepublicznych zakïadów
opieki zdrowotnej.
A. Czas pracy wbplacówkach ochrony zdrowia
&elem kontroli byïo sprawdzenie prawidïowoĂci stosowania przepisów ob czasie pracy po
Zakïady publiczne wïasnoĂÊ pañstwowa
ib samorzÈdowa stanowiïy 76 skontrolowanych
zakïadów.
Wykres 45. Czas pracy wbplacówkach ochrony zdrowia Ľ naruszenia przepisów
przestrzeganie przepisów o dyĝurach art. 1515 Kp
zapewnienie raz na cztery tygodnie niedzieli wolnej od pracy
zapewnienie dnia wolnego za pracÚ w dniu wolnym
wynikajÈcym z przeciÚtnie piÚciodniowego tygodnia pracy
zapewnienie odpowiedniego odpoczynku tygodniowego
systemy i rozkïady czasu pracy, okres rozliczeniowy
ustalenie liczby godzin za które przysïuguje dodatek
dot. pracowników zatrudnionych w niepeïnym wymiarze
zapewnienie wymaganego odpoczynku dobowego
15
23
26
30
39
43
46
rzetelnoĂÊ prowadzenia ewidencji czasu pracy
½rödïo dane P,P
74
52
podmiotów w danej branĝy naruszajÈcych przepisy
9. W<1IKI KO175O/I 8-}7<&+ W P/$1I( 5O&Z1<M
Przeprowadzone kontrole wykazaïy, ĝe najczÚstsze uchybienia byïy zwiÈzane zb ewidencjÈ
czasu pracy — wbponad poïowie zakïadów stwierdzono nierzetelne jej prowadzenie. KontrolujÈcy
ujawnili przypadki nieewidencjonowania pracy
wb godzinach nadliczbowych, wb porze nocnej,
czasu przeznaczonego na przekazanie zmiany
przez pielÚgniarki, czasu dyĝuru medycznego, dni ib godzin pozostawania wb gotowoĂci do
udzielania Ăwiadczeñ zdrowotnych. Stwierdzono równieĝ przypadki ewidencjonowania pracy
wb innych dniach niĝ praca faktycznie byïa wykonywana oraz niewykazywania wb ewidencji liczby
godzin pracy wb poszczególnych dniach, by uniknÈÊ ujawnienia pracy wbgodzinach nadliczbowych.
Wb kilku zakïadach stwierdzono, ĝe pracodawcy
prowadzili ewidencjÚ czasu pracy wb formie indywidualnych rocznych kart ewidencji czasu pracy,
jednakĝe wbkartach tych wskazywane byïy wyïÈcznie dni niewykonywania pracy urlop wypoczynkowy, czas niezdolnoĂci do pracy, bez odnotowania
czasu pracy przepracowanego wbdanej dobie pracowniczej. 8jawniono teĝ przypadki prowadzenia
przez pracodawców ewidencji czasu pracy jedynie
dla pracowników zatrudnionych wb podstawowym
systemie czasu pracy, ĂwiadczÈcych pracÚ od
poniedziaïku do piÈtku. Dla pozostaïych pracowników pracodawcy nie prowadzili indywidualnych
kart ewidencji czasu pracy.
Kolejna nieprawidïowoĂÊ, to zatrudnianie
pracowników zb naruszeniem przepisów ob co najmniej 11-godzinnym nieprzerwanym odpoczynku dobowym, ab takĝe przepisów dotyczÈcych
odpoczynku tygodniowego. Wb blisko poïowie
skontrolowanych zakïadów wbwiÚkszoĂci publicznych, inspektorzy pracy stwierdzili niezapewnienie nieprzerwanego odpoczynku dobowego,
ab wb 3 — tygodniowego. Wb szczególnoĂci
dotyczyïo to lekarzy, pracowników medycznych
zb wyĝszym wyksztaïceniem, ab takĝe pielÚgniarek i techników rtg. 8chybienia te zwiÈzane byïy
zbplanowaniem zbyt dïugiego dnia pracy, polecaniem peïnienia zbyt dïugich dyĝurów medycznych, zobowiÈzywaniem pracowników lekarzy,
pielÚgniarek, techników rtg do pozostawania
poza zakïadem pracy wb gotowoĂci do udzielania
Ăwiadczeñ zdrowotnych.
Wb jednym ze szpitali zatrudnione na bloku operacyjnym pielÚgniarki Ăwiadczyïy pracÚ
ib pozostawaïy poza zakïadem pracy wb dyspozycji pracodawcy wb gotowoĂci do udzielania
Ăwiadczeñ medycznych nieprzerwanie przez
48 godzin, 96 godzin, abnawet 144 godziny, bez
zapewnienia co najmniej 11-godzinnego odpoczynku dobowego.
Stwierdzono równieĝ ub wielu pracodawców
niezapewnienie pracownikom peïniÈcym dyĝury medyczne tj. lekarzom ib innym pracownikom
posiadajÈcym wyĝsze wyksztaïcenie wykonujÈcym
zawód medyczny co najmniej 11-godzinnego
nieprzerwanego odpoczynku bezpoĂrednio po
zakoñczeniu dyĝuru. Wb skrajnych przypadkach
pracownicy ci Ăwiadczyli pracÚ ib peïnili dyĝury medyczne nieprzerwanie przez 55 godzin
ib 35b minut 79 godzin ib 35 minut ab nawet
103bgodziny ib35 minut.
Kontrole ujawniïy istnienie niepokojÈcego zjawiska zwiÈzanego zbpeïnieniem dyĝurów medycznych. Brak wystarczajÈcej liczby lekarzy skïaniaï
pracodawców do zawierania zb nimi ķumów kontraktowychĵ wb ramach prowadzonej przez nich
dziaïalnoĂci gospodarczej, na udzielanie Ăwiadczeñ zdrowotnych po godzinach normalnej pracy
wb charakterze pracownika. Stwierdzono przypadki zawarcia takich umów ze wszystkimi lekarzami zatrudnionymi wb zakïadzie. Po zakoñczonym
dyĝurze kontraktowym, lekarzom nie udzielano
czasu wolnego przeznaczonego na odpoczynek.
Kontrole ujawniïy przypadki pracy poszczególnych pracowników wbliczbie 31 godzin, abnawet
48 godzin bez przerwy Ľ kolejno wb ramach
umowy ob pracÚ, ab nastÚpnie wb ramach umowy
kontraktowej. Stwierdzono równieĝ, ĝe pracodawcy wb celu zapewnienia caïodobowej opieki lekarskiej zawierajÈ umowy zbniepublicznymi zakïadami
opieki zdrowotnej na udzielanie Ăwiadczeñ zdrowotnych — peïnienie dyĝurów medycznych po
godzinach normalnej ordynacji. 1a podstawie tych
umów pracownicy szpitala peïniÈ dyĝury medyczne
wbramach stosunku prawnego zawartego zbniepublicznym zakïadem opieki zdrowotnej. RozwiÈzania
te wb swoim zaïoĝeniu powodujÈ wykonywanie
pracy tego samego rodzaju ibwbtym samym miejscu pracy, bez zachowania wymaganego odpoczynku dobowego.
Wb jednym ze szpitali, na podstawie umów
zawartych zbdwoma zoz, pracownica zbwyĝszym
wyksztaïceniem wykonujÈca zawód medyczny
Ăwiadczyïa pracÚ ib peïniïa dyĝury medyczne
bez wymaganego odpoczynku tygodniowego
przez póï roku.
75
&zÚstym uchybieniem byïo nieustalenie
wbumowie obpracÚ pracowników zatrudnionych
wb niepeïnym wymiarze czasu pracy Ľ liczby
godzin pracy ponad okreĂlony wbumowie wymiar,
za które pracownikowi przysïuguje dodatek do
wynagrodzenia jak za pracÚ wb godzinach nadliczbowych. 8chybienie to dotyczyïo ponad 4
pracodawców.
1ieprawidïowoĂci polegajÈce na nieokreĂleniu lub nieprawidïowym okreĂleniu Ľ wb ukïadzie zbiorowym pracy, regulaminie pracy lub
wb obwieszczeniu Ľ systemów ib rozkïadów
czasu pracy oraz dïugoĂci okresu rozliczeniowego ujawniono wb okoïo 4 skontrolowanych
zakïadów. Prawie 5 pracodawców nie ustaliïo
wb wewnÈtrzzakïadowych ěródïach prawa pracy
systemów ibrozkïadów czasu pracy oraz okresu rozliczeniowego, abponad 34 pracodawców ustaliïo
wbsposób niezgodny zbobowiÈzujÈcymi przepisami
prawa polegajÈcy na wprowadzeniu do regulaminu — zadaniowego czasu pracy lub pracy wbruchu
ciÈgïym, nieokreĂleniu 8 godzin pory nocnej, niedostosowaniu zapisów wb zakresie dobowego
ibtygodniowego wymiaru czasu pracy do przepisów
obzakïadach opieki zdrowotnej.
Wb 30% skontrolowanych zakïadów stwierdzono nieprawidïowoĂci wb zakresie rekompensowania pracy wb godzinach nadliczbowych
zb tytuïu przekroczenia dobowej, ab wb co czwartym
— tygodniowej normy czasu pracy.
76
malny dobowy wymiar czasu pracy, co stanowiïo
planowanie Ăwiadczenia pracy wb godzinach nadliczbowych.
NiepokojÈcym zjawiskiem sÈ liczne przypadki zatrudniania pracowników wykonujÈcych
pracÚ wb skróconych normach czasu pracy
Ľ wb godzinach nadliczbowych wynikajÈcych
zbprzekroczenia dobowej ibĂredniotygodniowej normy czasu pracy.
Wb 15 kontrolowanych zakïadów inspektorzy pracy ujawnili nieprawidïowoĂci wb zakresie
przestrzegania przepisów ob dyĝurach wynikajÈcych zb art.b 1515 .odeksu pracy. Dotyczyïy one
216 pracowników, wb przewaĝajÈcej wiÚkszoĂci
techników rtg, pielÚgniarek oddziaïów zabiegowych oraz pracowników obsïugi. Pracodawcy
polecali tym pracownikom peïnienie dyĝurów
16- lub 24-godzinnych wbzakïadzie pracy lub ķpod
telefonemĵ. Ww. pracownicy poza normalnymi
godzinami pracy oraz wbniedziele, ĂwiÚta ibdni wolne od pracy wynikajÈce zb przeciÚtnie piÚciodniowego tygodnia pracy, pozostawali wb dyspozycji
pracodawcy przez 16 lub 24 godziny. Wskazana
organizacja pracy naruszaïa prawo pracowników
zarówno do 11-godzinnego odpoczynku wb ciÈgu
doby, jak równieĝ do 35 godzin odpoczynku wbciÈgu tygodnia.
KontrolujÈcy ujawnili przypadki planowania
pracy wb wymiarze przekraczajÈcym maksymalny
dopuszczalny dobowy wymiar czasu pracy wbsystemie, wb którym pracownik Ăwiadczyï pracÚ. 8chybienia polegaïy na dwukrotnym wykonywaniu
pracy wb tej samej dobie pracowniczej zarówno
przez personel medyczny tj. pielÚgniarki, techników rtg, techników kardiologii inwazyjnej, jak
ibpracowników obsïugi tj. gospodarczych, kuchni.
Podobne uchybienia dotyczyïy planowania pracy
wb godzinach nadliczbowych wynikajÈcych zb przekroczenia tygodniowej normy czasu pracy.
1ieprawidïowoĂci dotyczÈce zapewnienia
dnia wolnego za pracÚ wb dniu wolnym wynikajÈcym zb przeciÚtnie piÚciodniowego tygodnia
pracy wbprzyjÚtym okresie rozliczeniowym ujawniono ub26 kontrolowanych pracodawców dotyczyïy one 476 pracowników, którym nie zapewniono
1746 dni wolnych. Wykazane uchybienia wynikajÈ
zbzatrudniania, wbwiÚkszoĂci przypadków, pracowników zakïadu diagnostyki obrazowej, transportu
sanitarnego, dziaïu technicznego oraz bloku operacyjnego powyĝej przeciÚtnie 5 dni wb tygodniu
wb przyjÚtym okresie rozliczeniowym. Wb 23 kontrolowanych zakïadów pracodawcy nie zapewnili
281 pracownikom, przynajmniej raz na cztery tygodnie, niedzieli wolnej od pracy.
Stwierdzono równieĝ przypadki nieprzestrzegania przez pracodawców skróconych norm czasu pracy. Wb kilku szpitalach lekarze radiolodzy
objÚci 5-godzinnÈ dobowÈ normÈ czasu pracy
wykonywali pracÚ przez 13 lub 15 godzin wbdobie
pracowniczej. Problemem byïo takĝe planowanie ib Ăwiadczenie pracy przez techników rtg
objÚtych 5-godzinnÈ dobowÈ normÈ czasu pracy dwukrotnie wb tej samej dobie pracowniczej
wb ïÈcznym wymiarze przekraczajÈcym maksy-
8b prawie 5 kontrolowanych pracodawców
ujawniono nieprzestrzeganie przepisów dotyczÈcych klauzuli ķopt-out”. Inspektorzy stwierdzili, ĝe
lekarze Ăwiadczyli pracÚ powyĝej przeciÚtnie
48b godzin na tydzieñ wb przyjÚtym okresie rozliczeniowym, pomimo niewyraĝenia zgody na
takie zatrudnienie. 8jawniono równieĝ przypadki
Ăwiadczenia pracy przez lekarzy ib pracowników
medycznych zb wyĝszym wyksztaïceniem którzy
wyrazili zgodÚ na pracÚ wbwymiarze przekraczajÈ-
9. W<1IKI KO175O/I 8-}7<&+ W P/$1I( 5O&Z1<M
cym 48 godzin na tydzieñ po 88 godzin 25 minut,
abnawet 96 godzin 4 minut przeciÚtnie na tydzieñ
wb przyjÚtym okresie rozliczeniowym zamiast
78bgodzin przeciÚtnie na tydzieñ wbokresie rozliczeniowym.
Wb zwiÈzku ze stwierdzonymi nieprawidïowoĂciami inspektorzy pracy skierowali do pracodawców 1639 wniosków wb 276 wystÈpieniach,
ab wb zwiÈzku zb wykroczeniami przeciwko prawom
pracownika naïoĝyli 87 mandatów karnych na
ïÈcznÈ kwotÚ 12,7 tys. zïotych, zastosowali
87bĂrodków wychowawczych ibskierowali 8 wniosków do sÈdu.
Wyniki dziaïañ kontrolno-nadzorczych
inspektorów pracy wb 21 roku wskazujÈ, ĝe
stan przestrzegania przepisów ob czasie pracy
wbzakïadach opieki zdrowotnej nie jest zadowalajÈcy ibwbniektórych obszarach ulegï pogorszeniu wb stosunku do 28 roku. 1iepokojÈcym
zjawiskiem jest odnotowany wb21broku wzrost
skali nieprawidïowoĂci wb zakresie ewidencji
czasu pracy. Problem dotyczyï ponad poïowy
kontrolowanych pracodawców wb 28 roku
— co dziesiÈtego. Szczególnie niepokoi równieĝ wzrost skali naruszeñ dotyczÈcych zatrudniania powyĝej maksymalnych norm czasu
pracy zb naruszaniem prawa do odpoczynku
wb 21b r.b 46 kontrolowanych pracodawców
nie zapewniïo pracownikom odpoczynku dobowego wb 28 — 7 pracodawców. Pracodawcy chcÈc sprostaÊ potrzebie zapewnienia
caïodobowej opieki, stosujÈ równieĝ rozwiÈzania bÚdÈce próbÈ omijania przepisów ob czasie pracy. 5ozwiÈzania te wb swoim zaïoĝeniu
powodujÈ wykonywanie przez pracownika
pracy tego samego rodzaju ib wb tym samym
miejscu pracy, bez zachowania wymaganego
odpoczynku wb warunkach, wb których praca
jest Ăwiadczona na podstawie kilku stosunków prawnych, wb tym na podstawie umowy
obudzielenie zamówienia na Ăwiadczenia zdrowotne, zawartej przez pracodawcÚ zb indywidualnÈ lub specjalistycznÈ praktykÈ lekarskÈ,
pielÚgniarskÈ, lub teĝ na podstawie drugiego stosunku prawnego zawartego przez
pracownika zb firmÈ zewnÚtrznÈ. Wb praktyce
powoduje to, ĝe pracownicy medyczni kontynuujÈ pracÚ bez wymaganego odpoczynku,
co zwaĝywszy na jej charakter jest niedopuszczalne.
1ajczÚĂciej obserwowanymi ib zgïaszanymi
przez inspektorów pracy przyczynami naruszeñ
przepisów ob czasie pracy pozostajÈ niewïaĂciwa interpretacja przepisów prawa pracy ib brak
odpowiedniej wiedzy, zwïaszcza wb zakresie
zmian obowiÈzujÈcych od 1 stycznia 28 roku
wb zwiÈzku zb nowelizacjÈ ustawy zb dnia sierpnia b r ob zakïadacK opieki zdrowotnej. 1iejasnoĂÊ ib niespójnoĂÊ niektórych przepisów
zawartych wbustawie obzakïadacK opieki zdrowotnej ib Kodeksie pracy czyni je maïo zrozumiaïymi
ib powoduje trudnoĂci wb stosowaniu wb praktyce.
&zÚstÈ przyczynÈ jest brak wïaĂciwego nadzoru
ze strony kadry kierowniczej nad osobami, których obowiÈzkiem jest m.in. planowanie ibrozliczanie czasu pracy podlegïego personelu. Wb wielu
zakïadach inspektorzy ujawnili brak woli stosowania przez pracodawców przepisów prawa
— jako przykïad wskazujÈ zawieranie umów
zbpodmiotami gospodarczymi, wbtym zbniepublicznymi zakïadami opieki zdrowotnej — na udzielanie
Ăwiadczeñ zdrowotnych wb ramach medycznych
dyĝurów lekarskich ze wskazaniem lekarzy pracowników szpitala uprawnionych do realizacji
okreĂlonych wb umowie Ăwiadczeñ zdrowotnych.
Obbraku woli stosowania przepisów obczasie pracy ĂwiadczyÊ moĝe równieĝ fakt zobowiÈzywania zatrudnionych pielÚgniarek do pozostawania
poza zakïadem pracy przez 16 lub 24 godziny
wb gotowoĂci do udzielania Ăwiadczeñ medycznych. Wb ocenie kontrolujÈcych jednÈ zb przyczyn
sÈ nasilajÈce siÚ braki kadrowe pracowników
medycznych wb grupach zawodowych lekarzy,
pielÚgniarek oraz techników rtg. Skutkiem tego
jest wiÚksze obciÈĝenie pracÈ zatrudnionych
pracowników medycznych ib niezapewnienie
im odpoczynków dobowych, tygodniowych
oraz odpowiedniej liczby dni wolnych od pracy. WĂród innych powodów tego stanu naleĝy wymieniÊ wzglÚdy ekonomiczne. DÈĝenie
do obniĝania kosztów dziaïalnoĂci zakïadu,
wb tym oszczÚdzanie na kosztach pracy poprzez
zmniejszanie zatrudniania skutkuje naruszaniem przepisów ob czasie pracy. &oraz czÚĂciej
pracodawcy zobowiÈzujÈ pracowników medycznych nieposiadajÈcych wyĝszego wyksztaïcenia
do peïnienia dyĝurów na podstawie Kodeksu pracy po godzinach normalnej pracy, bez
zapewnienia przewidzianego prawem odpoczynku dobowego ibtygodniowego oraz odpowiedniej
liczby dni wolnych.
Wb ocenie pracodawców przyczynÈ stwierdzonych nieprawidïowoĂci sÈ niewystarczajÈce Ărodki
77
finansowe na dziaïalnoĂÊ statutowÈ zakïadu, co
wymusza koniecznoĂÊ poszukiwania oszczÚdnoĂci, wb tym ograniczania kosztów pracy. Wielu
pracodawców jako powody tego stanu wskazuje
braki kadrowe wb grupach zawodowych lekarzy,
pielÚgniarek ib techników rtg oraz niejasnoĂÊ ib niespójnoĂÊ niektórych przepisów ustawy obzakïadacK
opieki zdrowotnej ibKodeksu pracy.
8stalony wb wyniku przeprowadzonych kontroli stan przestrzegania przepisów ob czasie pracy — wskazuje na potrzebÚ kontynuowania
wb 211b roku przez PañstwowÈ InspekcjÚ Pracy
dziaïañ kontrolno-nadzorczych wbzakïadach opieki
zdrowotnej.
Wskazane jest takĝe podjÚcie dziaïañ sïuĝÈcych upowszechnianiu wiedzy na temat przestrzegania przepisów obczasie pracy, po zmianach
dokonanych zb poczÈtkiem 28 roku wb zwiÈzku
zbnowelizacjÈ ustawy obzakïadacK opieki zdrowotnej,
miÚdzy innymi wb zakresie dyĝurów medycznych,
zapewnienia odpoczynku dobowego ib tygodniowego oraz skróconego czasu pracy — zarówno
wbramach kontroli, jak teĝ róĝnego rodzaju dziaïañ
promocyjnych. Rodzaj ujawnionych nieprawidïowoĂci, jak równieĝ ich przyczyny, ĂwiadczÈ
bowiem ob braku dostatecznej wiedzy wb zakresie planowania ibrozliczania czasu pracy ubosób
kierujÈcych pracownikami oraz zarzÈdzajÈcych
placówkami sïuĝby zdrowia.
B. Czas pracy wbzakïadach róĝnych branĝ
Wb 21b r. inspektorzy pracy przeprowadzili 1386 kontroli dotyczÈcych czasu pracy wb zakïadach róĝnych branĝ. ObjÚto nimi 1356b pracodawców
zatrudniajÈcych
ïÈcznie
prawie
154,7b tys.b pracowników wb tym 75,2 tys. kobiet
ib689 mïodocianych.
Wykres 46. Czas pracy wbzakïadach róĝnych branĝ Ľ naruszenia przepisów
udzielanie pracownikowi co czwartej niedzieli wolnej od pracy
rekompensata pracy w niedziele, ĂwiÚto innym dniem wolnym
lub wynagrodzeniem
zatrudnianie pracowników w granicach dopuszczalnej
liczby godzin nadliczbowych przeciÚtnie w tygodniu
zatrudnianie pracowników z zachowaniem 35-godzinnego
odpoczynku tygodniowego
odpoczynku dobowego
10
11
12
18
25
zapewnienie dni wolnych wynikajÈcych z przeciÚtnie
piÚciodniowego tygodnia pracy w przyjÚtym
okresie rozliczeniowym
42
okreĂlenie w ukïadzie zbiorowym pracy, regulaminie pracy
lub obwieszczeniu systemów czasu pracy, rozkïadów czasu
pracy, okresów rozliczeniowych
47
47
podmiotów naruszajÈcych przepisy
½rödïo dane P,P
78
9. W<1IKI KO175O/I 8-}7<&+ W P/$1I( 5O&Z1<M
zapewnianie 35-godzinnego odpoczynku tygodniowego
9
wielokrotne zatrudnienie w dobie roboczej
nie dotyczy przerywanego systemu czasu pracy
9
zapewnianie dni wolnych wynikajÈcych z przeciÚtnie
piÚciodniowego tygodnia pracy w przyjÚtym okresie
rozliczeniowym
20
prawidïowoĂÊ stosowania zadaniowego czasu pracy
32
prawidïowoĂÊ stosowania systemu równowaĝnego czasu pracy
przy pilnowaniu mienia, ochronie, w zakïadowych straĝach
poĝarnych i sïuĝbach ratowniczych
½rödïo dane P,P
Wbporównaniu do 29br. uwagÚ zwraca dwukrotny wzrost liczby kontrolowanych pracodawców, którzy nie zapewnili pracownikom dnia
wolnego wbzamian za pracÚ wbdniu wolnym wynikajÈcym zbpiÚciodniowego tygodnia pracy wbprzyjÚtym okresie rozliczeniowym.
1iepokój budzi równieĝ zjawisko polegajÈce
na powtórnym zatrudnianiu pracownika wbtrakcie tej samej doby pracowniczej. 1aruszenie to
dotyczyïo aĝ 9 pracowników objÚtych kontrolÈ.
Aĝ ob14 wzrosïa skala naruszeñ przepisów
wb zakresie dotyczÈcym ewidencji czasu pracy.
Podczas kontroli takie nieprawidïowoĂci zostaïy wykazane ub niemal co drugiego pracodawcy,
przy czym co czwarty kontrolowany nie prowadziï wb ogóle ewidencji czasu pracy. Wzrost tego
rodzaju naruszeñ prawa niepokoi tym bardziej, ĝe
pociÈga za sobÈ kolejne uchybienia — przekïada siÚ bowiem na prawidïowoĂÊ ustalania wynagrodzenia pracownika ib innych Ăwiadczeñ mu
przysïugujÈcych.
Wb ocenie inspektorów pracy podstawowÈ
przyczynÚ naruszania przepisów ob czasie pracy
wb dalszym ciÈgu stanowi zamiar unikniÚcia przez
pracodawców ponoszenia kosztów, jakie wiÈĝÈ siÚ
zbzatrudnianiem pracowników zgodnie zbprawem.
Pracodawcy, mimo ĂwiadomoĂci konsekwencji wynikajÈcych zb naruszenia przepisów
obczasie pracy, niejednokrotnie decydujÈ siÚ na
nieprowadzenie ewidencji czasu pracy, wb celu
37
pracowników w odniesieniu do których naruszono przepisy
ukrycia faktycznych godzin pracy ib zwiÈzanej zb tym koniecznoĂci wypïaty dodatkowych
Ăwiadczeñ dla pracowników.
InnÈ, czÚsto wskazywanÈ przez inspektorów
pracy przyczynÈ wystÚpowania ujawnionych nieprawidïowoĂci, jest niedostateczna znajomoĂÊ
uregulowañ dotyczÈcych czasu pracy, bÈdě ich
nieprawidïowa interpretacja.
Zdaniem pracodawców, ubpodïoĝa nieprzestrzegania przepisów obczasie pracy leĝÈ przede wszystkim skomplikowane, ab przez to trudne wb odbiorze
ib interpretacji regulacje prawne oraz dÈĝenie do
minimalizacji kosztów dziaïalnoĂci firmy.
4. Placówki handlu detalicznego
wbtym wielkopowierzchniowe
A. Prawna ochrona pracy
Placówki wielkopowierzchniowe
KontrolÈ objÚto 122 placówki ub 11 pracodawców zatrudniajÈcych ponad 11,6 tys. pracowników, przy czym 24 spoĂród nich to placówki,
wbktórych przeprowadzono rekontrole.
WĂród skontrolowanych placówek 44 zostaïo wytypowanych do kontroli na podstawie napïywajÈcych skarg.
79
Wykres 47. Placówki wielkopowierzchniowe
Ľ naruszenia przepisów zbzakresu praworzÈdnoĂci wbstosunkach pracy
8
treĂÊ regulaminu wynagradzania
7
1
13
treĂÊ umowy o pracÚ
10
3
15
10
9
18
treĂÊ regulaminu pracy
17
8
19
prawidïowoĂÊ prowadzenia ewidencji czasu pracy
13
22
20
treĂÊ Ăwiadectwa pracy
16
6
23
przestrzeganie przeciÚtnie piÚciodniowego
tygodnia pracy
1
20
26
udzielanie naleĝnego odpoczynku
32
33
29
udzielanie urlopu wypoczynkowego w roku,
w którym pracownik nabyï do niego prawo
21
29
15
13
28
placówek naruszajÈcych przepisy
½rödïo dane P,P
Wb najwiÚkszej liczbie placówek ujawniono
nieudzielenie urlopu wypoczynkowego wb roku,
wbktórym pracownik nabyï do niego prawo oraz nieudzielanie naleĝnego odpoczynku zatrudnianie
zarówno zb naruszeniem przepisów ob odpoczynku
11-godzinnym — dobowym, jak ib35-godzinnym —
tygodniowym dotyczyïo to jednakĝe niespeïna
1% zatrudnionych. Podobnie inne ujawnione nieprawidïowoĂci dotyczyïy niewielkich grup zatrudnionych ma[.b2, wbroku 29 ma[.b4.
Zatem, choÊ wbniektórych przypadkach nastÈpiï wzrost odsetka placówek, wbktórych stwierdzano
80
nieprawidïowoĂci co czÚĂciowo spowodowane jest
kwalifikowaniem placówek do kontroli na podstawie skarg pracowniczych oraz skupieniem kontroli wb placówkach nowo kontrolowanych — wb 29
przeprowadzono rekontrole ponad 4 placówek,
wbroku 21 — tylko niespeïna 15, to zarówno charakter nieprawidïowoĂci, jak ib liczba osób, których
dotyczyïy wskazujÈ, ĝe nie sÈ to naruszenia alarmujÈce. Zaniepokojenie budzi jedynie nieprzestrzeganie przepisów ob przeciÚtnie piÚciodniowym
tygodniu pracy wb 29 roku nieprawidïowoĂci
wbtym zakresie stwierdzono tylko wbjednej placów-
9. W<1IKI KO175O/I 8-}7<&+ W P/$1I( 5O&Z1<M
ce, wb 21 roku wb 23 blisko jednej piÈtej. -ednakĝe nawet wbtym przypadku nieprawidïowoĂci
dotyczyïy niewielkiego odsetka skontrolowanych pracowników.
$ktualnoĂÊ zachowuje stwierdzenie, ĝe nieprawidïowoĂci ujawniane sÈ przede wszystkim
wbjednostkach kontrolowanych po raz pierwszy.
Ogólna kwota niewypïaconych naleĝnoĂci
ze stosunku pracy wyniosïa blisko 42 tys. zï na
rzecz 533 zatrudnionych wb skontrolowanych pla-
cówkach przeciÚtnie jednemu pracownikowi nie
wypïacono wiÚc kwoty ok.b 77 zï. 1ajwiÚcej roszczeñ zb tego tytuïu ujawniono wb zakresie niewypïacenia lub zaniĝenia wynagrodzenia za godziny
nadliczbowe.
Pozostaïe placówki handlowe mniejsze sklepy
KontrolÈ objÚto 536 placówek ub523 pracodawców zatrudniajÈcych blisko 1 tys. pracowników,
zbktórych 6 poddano rekontroli.
Wykres 48. 0niejsze placówki handlu detalicznego
Ľ naruszenia przepisów zbzakresu praworzÈdnoĂci wbstosunkach pracy
6
treĂÊ regulaminu pracy
10
31
udzielanie urlopu wypoczynkowego w roku,
w którym pracownik nabyï do niego prawo
udzielanie naleĝnego odpoczynku
12
15
11
12
15
81
13
12
51
17
prowadzenie ewidencji czasu pracy
10
58
18
treĂÊ Ăwiadectwa pracy
19
20
21
przestrzeganie przeciÚtnie piÚciodniowego tygodnia pracy
14
73
23
treĂÊ umowy o pracÚ
16
85
25
prawidïowoĂÊ prowadzenia ewidencji czasu pracy
20
87
52
prowadzenie akt osobowych
36
32
21
29
28
½rödïo dane P,P
81
Wb wiÚkszoĂci kontrolowanych obszarów
prawnej ochrony pracy odnotowano zwiÚkszenie
odsetka placówek, wb których nie przestrzegano
przepisów. 1a stan ten miaï wpïyw przede wszystkim fakt, ĝe placówki nowo kontrolowane stanowiïy blisko 90% skontrolowanych jednostek
wblatach ubiegïych od ok.b62 do 66 oraz kwalifikowanie do kontroli na podstawie napïywajÈcych
skarg 24 placówek.
WyjÈtek wb omawianej tendencji stanowiÈ
naruszenia przepisów ob udzielaniu naleĝnego
odpoczynku dobowego ib tygodniowego, prawidïowym konstruowaniu regulaminu pracy poprawÚ
notuje siÚ juĝ drugi rok ibudzielaniu urlopu wypoczynkowego wbroku, wbktórym pracownik nabyï do
niego prawo.
Zmniejszeniu ulegïa kwota naleĝnoĂci niewypïaconych pracownikom — wynosiïa ona
blisko 14 tys. zï wobec blisko 29 tys. wb roku
29. 1ieprawidïowoĂci wb tym zakresie objÚïy
17 zatrudnionych wb kontrolowanych sklepach
wb 29b r.b 28. ZnaczÈco zmniejszyïa siÚ takĝe
przeciÚtna kwota niewypïaconych Ăwiadczeñ 81 zï
wobec 133 zï wb29br..
Przyczynami nieprawidïowoĂci wbsferze prawnej ochrony pracy wb kontrolowanych placówkach
handlowych sÈ, podobnie jak wblatach poprzednich
82
–
brak wiedzy obprzepisach prawa pracy, przede
wszystkim wĂród pracodawców — wïaĂcicieli
maïych sklepów, nieposiadajÈcych wïasnych
sïuĝb kadrowych ibksiÚgowych
–
niestaranne ibniesystematyczne prowadzenie
dokumentacji ze stosunku pracy
–
traktowanie innych spraw zb zakresu bieĝÈcej
dziaïalnoĂci placówki jako waĝniejszych niĝ
obowiÈzki wynikajÈce zbprzepisów prawa pracy
–
zbyt maïa liczba osób zatrudnionych wbplacówkach handlowych — wbstosunku do liczby
dni oraz godzin otwarcia tych placówek
–
brak bieĝÈcego nadzoru ze strony kierownictwa Ăredniego szczebla nad czasem pracy
pracowników
–
nastawienie czÚĂci pracodawców na zwiÚkszenie konkurencyjnoĂci wzglÚdem innych
podmiotów handlowych, kosztem przestrzegania przepisów prawa pracy.
B. Bezpieczeñstwo ibhigiena pracy
Placówki wielkopowierzchniowe
KontrolÈ objÚto 128 placówek.
Podobnie jak wb latach 28–29, najczÚĂciej ujawniane wb roku sprawozdawczym
nieprawidïowoĂci polegaïy na niewïaĂciwym skïadowaniu ib magazynowaniu towarów oraz braku
ïadu ib porzÈdku wb ciÈgach komunikacyjnych.
Wynikaïo to zazwyczaj zb nieregularnych dostaw
towarów ib nadmiernego natÚĝenia ich przepïywu
przez placówkÚ. Skïadowanie towarów wbniewïaĂciwych miejscach np. na ciÈgach komunikacyjnych,
pod drzwiami ewakuacyjnymi stanowi utrudnienie dla ruchu wewnÈtrzzakïadowego oraz ewentualnej ewakuacji pracowników ib innych osób
klientów wbprzypadku poĝaru.
Wiele zastrzeĝeñ budziïa eksploatacja urzÈdzeñ ib instalacji elektrycznych m.in. niezabezpieczone przed dostÚpem osób nieuprawnionych tablice rozdzielcze, uszkodzone gniazda,
niezabezpieczone przed uszkodzeniem przewody
elektryczne. 1iestety, wb 21b r. wzrósï odsetek
zakïadów, wbktórych wystÈpiïy te uchybienia.
1atomiast skala nieprawidïowoĂci dotyczÈcych oznakowania ib zabezpieczenia miejsc niebezpiecznych oraz wyposaĝenia ib utrzymania
pomieszczeñ higienicznosanitarnych, wb których brakowaïo miejsc do siedzenia wb szatniach,
wb pomieszczeniach panowaï nieporzÈdek, wyposaĝenie byïo zniszczone, abczÚĂÊ powierzchni zajÚta przez skïadowane towary, niestety wróciïa do
poziomu stwierdzonego podczas kontroli wb28br.
DuĝÈ skalÚ nieprawidïowoĂci ujawniono
wb zakresie wyposaĝania pracowników wb Ărodki
ochrony indywidualnej stwierdzono je wb 3
kontrolowanych placówek ibdotyczyïy 29 pracowników objÚtych kontrolÈ.
Mimo ĝe nieprawidïowoĂci wb zakresie szkolenia pracowników wb dziedzinie bhp, ab takĝe
wbocenie ryzyka zawodowego stwierdzono wbco
czwartej placówce, to jednak dotyczyïy one tylko
kilku procent objÚtych kontrolÈ pracowników. Warto zaznaczyÊ, ĝe inspektorzy pracy ujawnili równieĝ
przypadki fikcyjnych szkoleñ wstÚpnych.
9. W<1IKI KO175O/I 8-}7<&+ W P/$1I( 5O&Z1<M
Wykres 49. Placówki wielkopowierzchniowe Ľ naruszenia przepisów zbzakresu bhp
przestrzeganie norm dot. rÚcznego
przemieszczania ciÚĝarów
8
14
21
12
13
zapewnienie odpoczynku pracownikom wykonujÈcym pracÚ
stale w pozycji stojÈcej
moĝliwoĂÊ natychmiastowego skorzystania
z wyjĂcia ewakuacyjnego
17
17
8
19
25
22
eksploatacja urzÈdzeñ i instalacji elektrycznych
17
26
oznakowanie i zabezpieczenie miejsc niebezpiecznych
8
26
26
ocena ryzyka zawodowego
20
13
26
przeszkolenie pracowników w zakresie bhp
32
18
36
wyposaĝenie pomieszczeñ higienicznosanitarnych
13
36
48
skïadowanie i magazynowanie towarów
51
61
ïad i porzÈdek w ciÈgach komunikacyjnych
52
36
65
21
29
28
½rödïo dane P,P
Wbplacówkach wielkopowierzchniowych przybywa sprzÚtu zmechanizowanego do transportu. -ednakĝe czÚĂÊ prac transportowych wykonywanych jest nadal rÚcznie, gïównie za pomocÈ
wózków. ZdarzajÈ siÚ wiÚc przypadki przekraczania dopuszczalnej masy przemieszczanych
towarów ujawniono je wb8 kontrolowanych placówek. 1a przykïad, wbjednym zbsupermarketów
pracownica na wózku rÚcznym przewoziïa towar
obïÈcznej masie zbmasÈ wózka 23 kg dopuszczalna masa towarów przewoĝonych na wózkach
rÚcznych dla kobiet wynosi 8 kg, wliczajÈc masÚ
wózka.
Wb kontrolowanych placówkach inspektorzy
pracy ujawnili ïÈcznie 15 przypadków raĝÈce-
go naruszenia przepisów, powodujÈcego bezpoĂrednie zagroĝenie ĝycia lub zdrowia pracowników, m.in. przekroczenia dopuszczalnej
masy transportowanych towarów lub uĝywanie
sprzÚtu np. wózków zb napÚdem silnikowym,
którego stan techniczny stwarzaï zagroĝenia
wypadkowe. Wstrzymali wiÚc prace wb celu zapobieĝenia wypadkom, ab 41 pracowników skierowali do innych prac, gïównie zb powodu niewyposaĝenia ich wb obuwie chroniÈce stopy
pracowników uĝywajÈcych wózków do transportu towarów, abtakĝe braku kwalifikacji do obsïugi
wózków zb napÚdem silnikowym, czy przekroczenia dopuszczalnej masy towarów transportowanych przez kobiety.
83
Pozostaïe placówki handlowe mniejsze sklepy
KontrolÈ objÚto 539 placówek.
Wykres 50. 0niejsze placówki handlu detalicznego Ľ naruszenia przepisów zbzakresu bhp
28
ïad i porzÈdek w ciÈgach komunikacyjnych
13
31
powierzenie wykonywania zadañ sïuĝby bhp
28
17
25
31
eksploatacja urzÈdzeñ i instalacji elektrycznych
15
24
oznakowanie i zabezpieczenie miejsc niebezpiecznych
33
15
36
skïadowanie i magazynowanie towarów
36
20
28
udostÚpnienie instrukcji magazynowania
42
23
37
pomiary skutecznoĂci ochron przeciwporaĝeniowych
44
20
33
ocena ryzyka zawodowego
47
25
przeszkolenie pracowników w zakresie bhp
32
48
35
badania lekarskie pracowników
30
50
21
38
21
½rödïo dane P,P
84
29
28
9. W<1IKI KO175O/I 8-}7<&+ W P/$1I( 5O&Z1<M
Wb porównaniu zb wynikami kontroli zb lat
28–29, skala naruszeñ prawa wb 21b r.
wyraěnie siÚ zwiÚkszyïa. Dotyczyïo to szczególnie
takich zagadnieñ, jak
– przygotowanie pracowników do pracy 1
pracowników objÚtych kontrolÈ nie odbyïo szkoleñ wstÚpnych, ab19 — okresowych 15bpracowników nie posiadaïo aktualnego orzeczenia
obbraku przeciwwskazañ zdrowotnych do wykonywania pracy na danym stanowisku,
– ocena ryzyka zawodowego na stanowiskach
pracy,
– magazynowanie ibskïadowanie towarów,
– pomiary skutecznoĂci ochrony przeciwporaĝeniowej.
Wb28 placówek stwierdzono nieprawidïowoĂci wbwyposaĝeniu pracowników wbodzieĝ ibobuwie robocze 6 pracowników objÚtych kontrolÈ
nie wyposaĝono wbodzieĝ ibobuwie robocze.
Duĝa skala naruszeñ prawa pracy wynikaïa
m.in. zb tego, ĝe 31% pracodawców prowadzÈcych placówki handlowe nie odbyïo wymaganego szkolenia wbdziedzinie bhp, abwb28 placówek
nie powierzono nikomu, wbrew obowiÈzkowi,
wykonywania zadañ sïuĝby bhp.
BezpoĂrednie zagroĝenie ĝycia lub zdrowia
pracowników, powodujÈce koniecznoĂÊ wstrzymania prac, inspektorzy stwierdzili wb 5 przypadkach.
Do innych prac skierowali 1 pracownika.
Wbocenie inspektorów pracy przyczynami nieprawidïowoĂci wbobszarze bhp sÈ zwïaszcza
– zïa organizacja pracy
– brak wïaĂciwego nadzoru nad pracownikami
ibsposobem wykonywania przez nich pracy
– lekcewaĝenie spraw bhp przez pracodawców
ibkadrÚ kierowniczÈ
– poĂpiech wb okresach znacznego nasilenia
prac np. podczas wzmoĝonych dostaw towarów
– nadmierny Ľ wb stosunku do pojemnoĂci
magazynów Ľ przepïyw towarów, co wymusza okresowe ich skïadowanie wbmiejscach do
tego nieprzeznaczonych
– niewïaĂciwe wykonywanie zadañ przez wïasne
sïuĝby bhp wb placówkach wielkopowierzchniowych lub niekorzystanie przez pracodawców wb maïych placówkach zb fachowej
obsïugi wbzakresie bhp Ăwiadczonej przez specjalistów zbzewnÈtrz
– niedostateczny stan zatrudnienia na
poszczególnych zmianach.
Pracodawcy uchybienia tïumaczyli trudnoĂciami finansowymi, duĝÈ rotacjÈ pracowników
ib lekcewaĝeniem przez nich przepisów bhp. Kierownicy placówek wielkopowierzchniowych wskazywali ponadto, ĝe negatywny wpïyw na warunki
pracy ma presja zarzÈdów central na minimalizacjÚ kosztów.
***
Systematyczne dziaïania kontrolno-nadzorcze, ab takĝe prewencyjno-promocyjne, adresowane do pracodawców zb branĝy handlowej
przynoszÈ pozytywne efekty, szczególnie
widoczne wb sklepach poddanych ponownym
kontrolom.
Pañstwowa Inspekcja Pracy kontynuowaÊ
bÚdzie dziaïania prewencyjno-kontrolne wb branĝy handlowej, ze zwróceniem szczególnej uwagi
na placówki nowo powstaïe oraz takie, wb których
rodzaj poprzednio stwierdzonych nieprawidïowoĂci czy teĝ zgïaszane skargi pracownicze uzasadniajÈ ponownÈ wizytÚ inspektora.
5. Energetyka
A. .ontrole duĝych zakïadów
róĝnych branĝ
Skontrolowano 141 elektrociepïowni ib ciepïowni energetyki przemysïowej, zatrudniajÈcych
29 tys. pracowników. Wb trakcie kontroli szczególnÈ uwagÚ zwracano na organizacjÚ bezpiecznej
pracy podczas prowadzenia prac obsïugowych,
serwisowych ib remontowych urzÈdzeñ ib instalacji
energetycznych ob zróĝnicowanych parametrach
technicznych. 8chybienia wb zakresie bezpieczeñstwa ibhigieny pracy stwierdzono ubwszystkich kontrolowanych pracodawców.
Podczas kontroli stwierdzono, ĝe czÚsto nie
jest dopeïniany przez prowadzÈcego eksploatacjÚ obowiÈzek wydawania poleceñ pisemnych
na pracÚ oraz pisemnego upowaĝniania poOeceniodawców do wydawania poleceñ na prace
ib wyznaczania dopuszczajÈcycK do wykonywania
czynnoĂci ïÈczeniowych wb celu przygotowania
miejsca pracy. Wbpraktyce stanowi to potencjalne zagroĝenie dla ĝycia ibzdrowia pracowników
zajmujÈcych siÚ eksploatacjÈ urzÈdzeñ ibinstalacji
energetycznych. 8jawniono takĝe nieprawidïowoĂci dotyczÈce obiektów ib pomieszczeñ pracy
85
zwiÈzanych zb eksploatacjÈ urzÈdzeñ ib instalacji
energetycznych, brak lub niekompletnÈ izolacjÚ
termicznÈ urzÈdzeñ, niesprawnÈ ïÈcznoĂÊ ib sygnalizacjÚ na stanowiskach nawÚglania, nieoznakowanie stref niebezpiecznych, niedostosowanie
dróg komunikacyjnych. UwagÚ zwraca niepoddawanie nawet przez kilka lat okresowym próbom narzÚdzi pracy ib sprzÚtu ochronnego
udostÚpnianych pracownikom, abwbszczególnoĂci
dopuszczajÈcym, tj. osobom wykonujÈcym czynnoĂci ïÈczeniowe na urzÈdzeniach energetycznych wbcelu bezpiecznego przygotowania miejsca
pracy, ab takĝe uĝytkowanie maszyn ib urzÈdzeñ
technicznych bez kompletnych osïon lub urzÈdzeñ ochronnych dostosowanych do minimalnych
wymagañ bezpieczeñstwa.
$naliza wyników kontroli wskazuje na niezadowalajÈcy stan przestrzegania przepisów bhp,
zwïaszcza dotyczÈcych eksploatacji urzÈdzeñ
ibinstalacji energetycznych. PodkreĂliÊ naleĝy marginalne traktowanie przez pracodawców spraw
pozornie formalnych, tj. obowiÈzku sporzÈdzenia
wykazów prac uznanych za szczególnie niebezpieczne oraz procedur wykonywania tych prac,
wykazów poleceniodawców wraz zb zakresem
udzielonego im upowaĝnienia do wydawania poleceñ ustnych lub pisemnych, wykazów dopuszczajÈcych, instrukcji eksploatacji urzÈdzeñ ib instalacji
elektroenergetycznych. Brak tych podstawowych
dokumentów negatywnie wpïywa na organizacjÚ
bezpiecznej pracy przy urzÈdzeniach ib instalacjach energetycznych.
Wykres 51. Energetyka Ľ duĝe zakïady róĝnych branĝ Ľ naruszenia przepisów
oĂwietlenie awaryjne w pomieszczeniach i miejscach pracy
ochrona przed poraĝeniem prÈdem elektrycznym
dla obwodów odbiorczych
maszyny i urzÈdzenia techniczne
przygotowanie i zabezpieczenie miejsca pracy
wykazy osób dopuszczajÈcych
instrukcje eksploatacji urzÈdzeñ i instalacji energetycznych
narzÚdzia pracy i sprzÚt ochronny
polecenia pisemne na prace wykonywane w warunkach
szczególnego zagroĝenia dla ĝycia i zdrowia
wykazy poleceniodawców
24
26
27
30
34
35
36
37
45
instrukcja organizacji bezpiecznej pracy
63
½ródïo dane P,P
86
9. W<1IKI KO175O/I 8-}7<&+ W P/$1I( 5O&Z1<M
Szczególny niepokój budziÊ musi raĝÈce
lekcewaĝenie obowiÈzujÈcych przepisów dotyczÈcych eksploatacji urzÈdzeñ ib instalacji energetycznych wbzakresie przewidzianych przez nie
procedur organizacji pracy przy tego rodzaju
urzÈdzeniach, ab takĝe nieprzestrzeganie uregulowañ zawartych wb wewnÈtrzzakïadowych
instrukcjach eksploatacji urzÈdzeñ ib instalacji
energetycznych.
Wbocenie inspektorów pracy stwierdzone nieprawidïowoĂci wynikajÈ z
– nieprecyzyjnoĂci przepisów, ab szczególnie
zb braku definicji ķprowadzÈcego eksploatacjÚ
urzÈdzeñ ibinstalacji energetycznychĵ
– niedostatecznej ĂwiadomoĂci zagroĝeñ,
zarówno wĂród pracodawców, jak ib nowo
zatrudnionych pracowników na stanowiskach
dozoru nad eksploatacjÈ urzÈdzeñ ib instalacji energetycznych absolwentów szkóï wyĝszych
– dÈĝenia do obniĝenia kosztów, co m.in. przejawia siÚ wb ïÈczeniu róĝnych funkcji przez
tych samych pracowników zatrudnionych przy
eksploatacji urzÈdzeñ ib instalacji energetycznych
– nierzetelnego wywiÈzywania siÚ sïuĝb bhp ze
swoich obowiÈzków.
Pracodawcy natomiast wskazujÈ na
– róĝnorodnoĂÊ przepisów prawnych, czÚste
ich zmiany oraz nadmiernÈ formalizacjÚ prawa
– nieuwzglÚdnianie problematyki bhp podczas
modernizacji obiektów energetycznych przez
projektantów ibwykonawców
– trudnoĂci wbpozyskiwaniu wysoko wykwalifikowanych ibdoĂwiadczonych pracowników dozoru zbzakresu ciepïownictwa
– brak Ărodków finansowych na modernizacjÚ
obiektów energetycznych.
%
%
%
Inspektorzy pracy wbwyniku kontroli
wydali 2657 decyzji, wbtym
– 2 wstrzymania prac,
– 31 skierowania 98 pracowników do innych
prac,
naïoĝyli 51 mandatów karnych na kwotÚ ponad
6 tys. zï,
do powiatowych inspektorów nadzoru
budowlanego wystosowali cztery pisma informujÈce obstwierdzonych nieprawidïowoĂciach,
m.in. ob niedokonywaniu przeglÈdów okreso-
wych obiektów budowlanych oraz ob niewïaĂciwym stanie technicznym uĝytkowanych
budynków ib innych obiektów budowlanych
zwiÈzanych zbeksploatacjÈ urzÈdzeñ ibinstalacji
energetycznych.
Ponadto dla spoïecznych inspektorów pracy zorganizowano cykl szkoleñ, podczas których
inspektorzy pracy omawiali problematykÚ minimalnych oraz zasadniczych wymagañ bezpieczeñstwa
dla maszyn iburzÈdzeñ technicznych eksploatowanych wbciepïowniach zakïadowych.
B. .ontrole elektrowni wiatrowych
Dziaïaniami kontrolnymi na terenie kraju objÚto 5 elektrowni wiatrowych ub 48 pracodawców
zatrudniajÈcych 1619 pracowników. Inspektorzy
pracy wb trakcie kontroli szczególnÈ uwagÚ zwracali na bezpieczne wykonywanie prac konserwacyjnych, remontowych ib modernizacyjnych
zainstalowanych wbelektrowniach urzÈdzeñ ibinstalacji energetycznych, wbtym na prawidïowy sposób
ich wyïÈczenia zb ruchu, pozbawienia czynników
stwarzajÈcych zagroĝenia ib skuteczne zabezpieczenie przed przypadkowym ich uruchomieniem.
Uchybienia dotyczÈce zagadnieñ bezpieczeñstwa ibhigieny pracy stwierdzono ubwszystkich kontrolowanych pracodawców.
8jawnione wb toku czynnoĂci kontrolnych
nieprawidïowoĂci
dotyczyïy
nierealizowania przez prowadzÈcego eksploatacjÚ,
obowiÈzku wydawania poleceñ pisemnych na
prace wykonywane wb warunkach szczególnego zagroĝenia dla zdrowia ib ĝycia ludzkiego
przy urzÈdzeniach ib instalacjach energetycznych
oraz dopuszczania do wykonywania tych prac
np. podczas wymiany uszkodzonej rozdzielnicy S1 lub transformatora wb stacji transformatorowej elektrowni wiatrowej. Stwierdzono równieĝ
niewydawanie lub brak zatwierdzenia przez pracodawcÚ instrukcji eksploatacji okreĂlajÈcych
procedury ib zasady wykonywania czynnoĂci niezbÚdnych przy eksploatacji urzÈdzeñ ib instalacji
energetycznych opracowanych na podstawie
dokumentacji producenta wb wielu przypadkach
byïy to dokumenty wb jÚzyku angielskim sporzÈdzone wb zapisie elektronicznym na pïycie &D.
Powaĝnymi uchybieniami byïy nieprowadzenie wykazów poleceniodawców, okreĂlajÈcych
zakres udzielonego im upowaĝnienia, ab takĝe
87
wykonywanie konserwacji ib napraw okreĂlonych
rodzajów urzÈdzeñ ib instalacji energetycznych
przez osoby nieposiadajÈce potwierdzonych
uprawnieñ kwalifikacyjnych wb tym zakresie.
8wagÚ zwraca niewyposaĝanie pracowników
wykonujÈcych czynnoĂci eksploatacyjne przy
urzÈdzeniach ibinstalacjach elektroenergetycznych
wb odpowiednie Ărodki ochrony indywidualnej
dostosowane do wystÚpujÈcego na stanowisku
pracy ryzyka zawodowego, np. rÚkawice dielektryczne, heïmy ochronne. 1iepokój budzi eksploatowanie urzÈdzeñ ochrony odgromowej
bez wymaganej dokumentacji wb postaci metryki urzÈdzenia piorunochronnego oraz protokoïu
zb aktualnego badania ochrony odgromowej, nie-
zapewnienie bezpiecznego dojĂcia do turbin
wiatrowych na wieĝach oraz stanowisk pracy
poïoĝonych na róĝnych poziomach elektrowni
wiatrowej np. za pomocÈ wind serwisowych,
niezapewnienie dróg ewakuacyjnych zbpomieszczeñ elektrowni wiatrowej, wb których przebywajÈ
pracownicy, umoĝliwiajÈcych szybkie ibbezpieczne
wydostanie siÚ na otwartÈ przestrzeñ, niezapewnienie sprawnego technicznie oĂwietlenia awaryjnego wb pomieszczeniach ib miejscach pracy,
wbktórych wbrazie awarii oĂwietlenia podstawowego mogÈ wystÈpiÊ zagroĝenia dla przebywajÈcych
wbnich pracowników. Powyĝsze nieprawidïowoĂci
sÈ ob tyle istotne, ĝe dotyczÈ tak specyficznych
budowli jakimi sÈ elektrownie wiatrowe.
Wykres 52. Energetyka Ľ elektrownie wiatrowe Ľ naruszenia przepisów
oĂwietlenie awaryjne w pomieszczeniach
i miejscach pracy elektrowni wiatrowej
13
drogi ewakuacyjne elektrowni wiatrowej
14
dojĂcia do turbin wiatrowych na wieĝach
14
dokumentacja urzÈdzeñ ochrony odgromowej
wykazy osób dopuszczajÈcych
32
34
Ărodki ochrony indywidualnej
36
kontrola sprzÚtu ochronnego
36
identyfikacja obiektów energetycznych
39
uprawnienia kwalifikacyjne
39
wykazy poleceniodawców
40
instrukcje eksploatacji urzÈdzeñ
i instalacji energetycznych
58
polecenia pisemne na prace wykonywane
w warunkach szczególnego zagroĝenia dla ĝycia i zdrowia
½ródïo dane P,P
88
60
9. W<1IKI KO175O/I 8-}7<&+ W P/$1I( 5O&Z1<M
Wbocenie inspektorów pracy przyczyny stwierdzonych nieprawidïowoĂci wynikajÈ z
–
braku znajomoĂci obowiÈzujÈcych przepisów
dot. eksploatacji urzÈdzeñ ib instalacji energetycznych, szczególnie wb zakresie procedur
odnoszÈcych siÚ do organizacji pracy przy
tego rodzaju urzÈdzeniach
–
niedostatecznej
ĂwiadomoĂci
zagroĝeñ,
zarówno ubpracodawców jak ibpracowników
–
przerzucania odpowiedzialnoĂci za stan bezpieczeñstwa ib higieny pracy przez prowadzÈcego eksploatacjÚ elektrowni wiatrowej, na
maïe firmy, którym zlecono przeprowadzenie
prac serwisowych oraz konserwacyjnych urzÈdzeñ ibinstalacji energetycznych
–
niestosowania przez firmy zagraniczne, którym
powierzono wieloletnie serwisowanie elektrowni wiatrowych, polskich przepisów okreĂlajÈcych wymagania bezpieczeñstwa ib higieny
pracy pracowników zatrudnionych przy eksploatacji urzÈdzeñ ibinstalacji energetycznych.
1atomiast zdaniem kontrolowanych pracodawców najczÚstsze przyczyny naruszeñ prawa
tkwiÈ wbmnogoĂci ibróĝnorodnoĂci przepisów prawnych, czÚstych ich zmianach oraz wb nadmiernym
formalizmie prawa. -ednoczeĂnie pracodawcy
wskazywali na trudnoĂci wb pozyskaniu wysoko
kwalifikowanych pracowników. 1atomiast prowadzÈcy eksploatacjÚ elektrowni wiatrowej podnosili,
ĝe negatywny wpïyw na warunki pracy ma presja
zarzÈdów central na minimalizacjÚ kosztów oraz
terminów zwiÈzanych zbprowadzeniem prac serwisowych urzÈdzeñ ibinstalacji energetycznych.
Inspektorzy pracy wb wyniku kontroli wydali 273b decyzje, skierowali do pracodawców
3b wystÈpieñ zawierajÈcych 19 wniosków oraz
naïoĝyli 4bmandaty karne na kwotÚ 4,8 tys. zïotych.
Kaĝdorazowo podczas kontroli inspektorzy
pracy udzielali zainteresowanym pracodawcom
ib pracownikom porad technicznych ib prawnych,
wbszczególnoĂci wbzakresie obowiÈzujÈcych przepisów dotyczÈcych organizacji bezpiecznej pracy
przy eksploatowanych wbelektrowniach wiatrowych
urzÈdzeniach ibinstalacjach energetycznych, zagroĝeñ zwiÈzanych ze spadaniem wbokresie zimowym
sopli lodu zboblodzonych ïopat wirnika nieposiadajÈcych instalacji odmraĝajÈcej, ewakuacji pracowników zbgondoli przez wyjĂcie ewakuacyjne.
Ponadto inspektorzy pracy zaproszonym do
udziaïu wb czynnoĂciach kontrolnych zakïadowym
spoïecznym inspektorom pracy udzielali wska-
zówek merytorycznych co do sposobu prowadzenia kontroli wbzakresie zagadnieñ bezpieczeñstwa
ibhigieny pracy.
***
Wyniki kontroli zarówno zakïadów energetyki
przemysïowej, jak ibelektrowni wiatrowych, wskazujÈ na potrzebÚ
%
promowania systemowych rozwiÈzañ wbzakresie zarzÈdzania bhp wĂród osób odpowiedzialnych za prowadzenie eksploatacji urzÈdzeñ
ib instalacji elektrociepïowni oraz ciepïowni
przemysïowych
%
wzmocnienia dziaïañ prewencyjno-promocyjnych adresowanych do pracodawców ib osób
odpowiedzialnych za prowadzenie eksploatacji elektrowni wiatrowej
%
kontynuowania dziaïalnoĂci wydawniczej,
poĂwiÚconej problematyce ksztaïtowania bezpiecznych warunków pracy na stanowiskach
zwiÈzanych zbeksploatacjÈ urzÈdzeñ ibinstalacji
energetycznych, wb tym eksploatacjÈ róĝnego
rodzaju przenoĂników do transportu paliwa
ibodpadów wbukïadach nawÚglania, odĝuĝlania
ibodpopielania
%
znowelizowania
rozporzÈdzenia
0inistra
*ospodarki zbdnia wrzeĂnia br wbsprawie Eezpieczeñstwa ib Kigieny przy urzÈdzeniacK ibinstaOacjacK energetycznycK wbzakresie
dotyczÈcym organizacji bezpiecznej pracy
wbenergetyce przez
9
zdefiniowanie ķprowadzÈcego eksploatacjÚ urzÈdzeñ ibinstalacji energetycznychĵ
9
wprowadzenie jednoznacznych reguï
dotyczÈcych ïÈczenia funkcji wb strukturze
organizacji prac wykonywanych na polecenie pisemne.
Wb tej sprawie *ïówny Inspektor Pracy skierowaï wb 21b r. wniosek legislacyjny do Ministra
*ospodarki.
C. .ontrole elektrowni ibelektrociepïowni
wspóïspalajÈcych biomasÚ ibwÚgiel
kamienny
Po katastrofie, do jakiej doszïo 24 stycznia
2010b r. wb Elektrowni Dolna Odra S.A., wb wyniku wybuchu mieszaniny zb powietrzem pyïu wÚgla
kamiennego ib biomasy typu agro, kierownictwo
PIP podjÚïo decyzjÚ obprzeprowadzeniu kontroli
wb zakïadach stosujÈcych podobne technologie
89
wspóïspalania mieszanki wÚgiel-biomasa. SzczególnÈ uwagÚ zwracano na potencjalne zagroĝenia
poĝarowo-wybuchowe podczas operacji skïadajÈcych siÚ na proces wspóïspalania ww. mieszanki
skïadowanie, przygotowanie ib transport, mielenie
wb istniejÈcym ukïadzie mïynowym kotïa. Zagroĝenia te sÈ skutkiem m.in. wprowadzenia do
wspóïspalania wbobiekcie energetycznym nowego paliwa obodmiennych wïaĂciwoĂciach fizykochemicznych.
Skontrolowano 9 elektrowni oraz elektrociepïowni, wbktórych wspóïspalano biomasÚ gïównie
sïomÚ ib zboĝe oraz wÚgiel kamienny wb kotïach
pyïowych. Zatrudnienie wb kontrolowanych zakïadach wynosiïo prawie 9,4 tys. pracowników.
Podczas kontroli sprawdzano, czy pracodawcy podejmowali wïaĂciwe dziaïania zapobiegajÈce
wybuchom ibzapewniajÈce ochronÚ przed ich skutkami podczas pracy ukïadów nawÚglania, ze szczególnym uwzglÚdnieniem procesu wspóïmielenia
biomasy ib wÚgla kamiennego. Uchybienia wb tym
zakresie stwierdzono, niestety, we wszystkich
kontrolowanych zakïadach. -ak wykazaïy kontrole, wiedza ob zagroĝeniach zwiÈzanych zb wprowadzeniem na skalÚ przemysïowÈ nowych technologii
ibpaliw biomasa jest ciÈgle niedostateczna.
Wykres 53. Elektrownie i elektrociepïownie wspóïspalajÈce biomasÚ ibwÚgiel kamienny
Ľ naruszenia przepisów
eksploatacja zespoïów mïynowych zgodnie z postanowieniami
instrukcji eksploatacji
66
ograniczenie pylenia w czasie transportu biomasy ciÈgami
nawÚglania
6
usuwanie nagromadzonego pyïu z galerii nawÚglania
8
dokument zabezpieczenia przed wybuchem dla miejsc pracy
znajdujÈcych siÚ w ciÈgach nawÚglania
8
ocena ryzyka zwiÈzanego zbmoĝliwoĂciÈ wystÈpienia
wbmiejscach pracy atmosfery wybuchowej
8
zabezpieczenie przed wybuchem dla zespoïów mïynowych
wspóïmielÈcych biomasÚ i wÚgiel kamienny
8
dostosowanie urzÈdzeñ elektrycznych do pracy w przestrzeniach
zagroĝonych wybuchem
½ródïo dane P,P
Przede wszystkim nie dostosowano zespoïów mïynowych, wb których wspóïmieli siÚ
biomasÚ ib wÚgiel kamienny, do tego typu
paliwa podawanego nastÚpnie do komór spalania kotïów pyïowych. Wykorzystywano wb tym
celu mïyny wÚglowe przeznaczone do mielenia
wÚgla kamiennego ib innych mineraïów. Podawanie do nich sïomy ib zbóĝ wb strumieniu paliwa powoduje odkïadanie siÚ tych materia-
90
9
liczba zakïadów, w których naruszono przepisy
ïów — zb uwagi na ich wïaĂciwoĂci przyczepne
— wewnÈtrz urzÈdzeñ, co stwarza warunki do
zapïonu.
1iepokoiÊ musi równieĝ niedostosowanie
urzÈdzeñ elektrycznych zabudowanych wb ukïadach nawÚglania elektrowni ib elektrociepïowni
do pracy wb przestrzeniach zagroĝonych wybuchem. 8ĝytkowanie urzÈdzeñ ib instalacji elektrycznych wb wykonaniu zwykïym wb takich warun-
9. W<1IKI KO175O/I 8-}7<&+ W P/$1I( 5O&Z1<M
kach stanowi potencjalne ěródïo zapïonu
atmosfer wybuchowych wb obiektach nawÚglania
elektrowni ibelektrociepïowni.
8wagÚ zwraca ujawniony podczas kontroli
brak kompleksowej oceny ryzyka zwiÈzanego zb moĝliwoĂciÈ wystÈpienia wb miejscach pracy atmosfery wybuchowej, zb uwzglÚdnieniem
zagroĝeñ wynikajÈcych zb wprowadzenia zmian
wbprocesie technologicznym przez wspóïspalanie
zbwÚglem kamiennym róĝnego typu biomasy. Brak
tej oceny generowaï kolejne nieprawidïowoĂci,
jak np. brak sporzÈdzonego dokumentu zabezpieczenia przed wybuchem zbuwzglÚdnieniem takich
zmian.
PodkreĂliÊ naleĝy, ĝe wiele powaĝnych zagroĝeñ wynikaïo teĝ zb nieprawidïowej organizacji
prac. 1iesprzÈtanie galerii nawÚglania prowadziïo
do zalegania na elementach konstrukcji ciÈgów
nawÚglania warstwy pyïu. 1agromadzony pyï mógï
byÊ ěródïem wytwarzajÈcym atmosferÚ wybuchowÈ. Brak urzÈdzeñ odpylajÈcych dla ciÈgów
nawÚglania, którymi transportuje siÚ paliwo do
mïynów, potÚgowaï to zagroĝenie.
Przyczyny stwierdzonych nieprawidïowoĂci to przede wszystkim wysokie koszty, jakie sÈ
zwiÈzane zb wymianÈ lub przebudowÈ urzÈdzeñ
ib dostosowaniem ich do pracy wb przestrzeniach
zagroĝonych wybuchem oraz wdroĝeniem innych
systemów ochronnych, ale równieĝ brak wiedzy
obzagroĝeniach wybuchem poĝarem, jakie mogÈ
pojawiÊ siÚ po wprowadzeniu biomasy do strumienia paliwa.
Inspektorzy pracy podczas kontroli wydali
51b decyzji oraz 12 wniosków majÈcych na celu
likwidacjÚ zagroĝeñ zwiÈzanych zb moĝliwoĂciÈ
wystÈpienia wb miejscach pracy atmosfery wybuchowej podczas realizacji procesu wspóïspalaniu biomasy ib wÚgla kamiennego. Ze wzglÚdu na
rzeczowy ib finansowy zakres zadañ, jakie naleĝy
wykonaÊ, aby dostosowaÊ eksploatowane zespoïy
mïynowe do ww. technologii oraz urzÈdzenia elektryczne do pracy wb przestrzeniach zagroĝonych
wybuchem, zakoñczenie ich realizacji bÚdzie moĝliwe wblatachb211–212.
$naliza wyników kontroli wskazuje na koniecznoĂÊ podjÚcia przez kontrolowane podmioty dziaïañ polegajÈcych m.in. na
% rygorystycznym przestrzeganiu obowiÈzku
dokonania oceny ryzyka zawodowego zwiÈzanego zbwykonywanÈ pracÈ po kaĝdej zmianie czy modyfikacji procesu technologicznego
oraz zastosowania niezbÚdnych Ărodków profilaktycznych zmniejszajÈcych ryzyko,
dostosowaniu zespoïów mïynowych do
wspóïmielenia wÚgla kamiennego ib biomasy,
zb uwzglÚdnieniem zagroĝeñ generowanych
podczas tego procesu,
% ograniczeniu bÈdě eliminacji pylenia wbtrakcie
transportu biomasy od punktu rozïadunku na
placu skïadowym do zespoïu mïynowego,
% okreĂleniu granicznych parametrów technologicznych bezpiecznej eksploatacji zespoïów
mïynowych, zbuwzglÚdnieniem róĝnych rodzajów biomas ib wÚgla kamiennego wspóïmielonych wbdanych zakïadzie,
% dostosowaniu urzÈdzeñ elektrycznych wb ciÈgach nawÚglania elektrowni ibelektrociepïowni
do pracy wbprzestrzeniach zagroĝonych wybuchem.
Problemy te byïy przedmiotem spotkania *ïównego Inspektora Pracy zb dyrektorami
elektrowni ib elektrociepïowni wspóïspalajÈcych
biomasÚ ib wÚgiel kamienny, które odbyïo siÚ
wbsierpniu 2010br.
Ob istniejÈcym stanie faktycznym wb zakresie ochrony przeciwwybuchowej wb energetyce,
wbzwiÈzku zbwprowadzeniem biomasy do strumienia paliwa, *ïówny Inspektor Pracy poinformowaï 0inistra *ospodarki oraz Prezesa UrzÚdu
Regulacji Energetyki.
%
6. Przestrzeganie przepisów prawa
pracy wbpodziemnych zakïadach
górniczych
Wb 1 kopalniach wÚgla kamiennego, zatrudniajÈcych prawie 4,5 tys. pracowników, wb tym
3746b kobiet, skontrolowano wybrane aspekty
prawnej ochrony pracy, bezpieczeñstwo na stanowiskach pracy pod ziemiÈ, organizacjÚ pracy, stan
techniczny Ărodków transportu poziomego oraz
urzÈdzeñ ibinstalacji energetycznych.
Prawie wb kaĝdej kopalni stwierdzono naruszenia przepisów dotyczÈcych czasu pracy.
&zÚstÈ praktykÈ byïo nieudzielanie dnia wolnego
wb zamian za pracÚ wb dniu wolnym zb tytuïu piÚciodniowego tygodnia pracy. Ponadto nagminnie zatrudniano pracowników powyĝej przeciÚtnie
piÚciu dni wb tygodniu wb przyjÚtym okresie rozliczeniowym nie udzielano im raz na cztery tygodnie niedzieli wolnej od pracy nie zapewniano
nieprzerwanego odpoczynku dobowego oraz
tygodniowego zatrudniano ich powyĝej dopuszczalnej liczby godzin nadliczbowych wb roku
kalendarzowym nie przestrzegano przepisów
91
Wykres 54. Zakïady górnictwa podziemnego Ľ naruszenia przepisów
zabudowa stropu i ociosów pod ziemiÈ
4
stan techniczny przenoĂników
4
przestrzeganie skróconej normy czasu pracy na stanowiskach
gdzie wystÚpuje temperatura powyĝej 28o&
5
szkolenia wstÚpne — instruktaĝ stanowiskowy
5
ustalanie okolicznoĂci i przyczyn wypadków przy pracy
5
prowadzenie robót eksploatacyjnych pod ziemiÈ
6
odpoczynku dobowego
7
stan techniczny dróg i przejĂÊ komunikacyjnych pod ziemiÈ
7
8
odpoczynku tygodniowego
8
przestrzeganie przeciÚtnie piÚciodniowego tygodnia pracy
9
zapewnienie dnia wolnego w zamian za pracÚ w dniu wolnym
zbtytuïu piÚciodniowego tygodnia pracy
9
liczba zakïadów, w których naruszono przepisy
½ródïo dane P,P
ob skróconym czasie pracy praca wykonywana
na stanowiskach pracy wb temperaturze przekraczajÈcej 28Ş& oraz zatrudniano wb godzinach
nadliczbowych na stanowiskach, na których
wystÚpujÈ przekroczenia najwyĝszych dopuszczalnych stÚĝeñ lub natÚĝeñ czynników szkodliwych dla zdrowia.
92
Pracodawcy uciekali siÚ do róĝnych wybiegów. 1a przykïad wbdwóch kopalniach ujawniono
rejestrowanie planowanych prac konserwacyjnych
ib remontowych maszyn ib urzÈdzeñ oraz prac
zwiÈzanych zb utrzymaniem ruchu zakïadu górniczego jako prac awaryjnych. Wb ocenie kontrolujÈcych miaïo to na celu niezaliczanie tych godzin
9. W<1IKI KO175O/I 8-}7<&+ W P/$1I( 5O&Z1<M
do rocznego limitu godzin nadliczbowych. Wiele
zastrzeĝeñ inspektorów pracy dotyczyïo takĝe prowadzenia ewidencji czasu pracy, abzwïaszcza rozbieĝnoĂci pomiÚdzy rejestracjÈ czasu zjazdów
ib wyjazdów wb systemie elektronicznej rejestracji
czasu pracy ab godzinami rozpoczÚcia ib zakoñczenia zmiany odnotowanymi wb ewidencji czasu
pracy. Wb niektórych przypadkach róĝnice wynosiïy kilka godzin, co wb konsekwencji prowadziïo do
przekroczenia dobowej normy czasu pracy.
Podejmowane przez PIP dziaïania zmierzajÈce
do wyeliminowania naruszania prawa pracowników do wypoczynku, poprzez odpowiednie zmiany
przepisów ustawy Prawo geoOogiczne ibgórnicze nie
przyniosïy jak dotÈd rezultatu.
Stanowiska doïowe kontrolowano wb trakcie wykonywania prac zwiÈzanych zb drÈĝeniem,
przebudowÈ, wzmacnianiem wyrobisk ib odstawÈ
urobku. 1ajczÚĂciej stwierdzano nieprawidïowoĂci
polegajÈce na
–
niewïaĂciwej zabudowie stropów ib ociosów
wbwyrobiskach górniczych pod ziemiÈ,
–
braku prawidïowej obrywki stropu ib ociosów
wbwyrobiskach górniczych, abwbszczególnoĂci
na nieprawidïowym montaĝu stojaków ciernych,
–
prowadzeniu robót eksploatacyjnych pod ziemiÈ niezgodnie zbprojektem technicznym eksploatacji,
–
zïym stanie technicznym przenoĂników taĂmowych m.in. brak krÈĝników tocznych dolnych
ib górnych, brak ciÈgïoĂci linek bezpieczeñstwa ibnieprawidïowej ich eksploatacji,
–
niewïaĂciwym stanie dróg transportowych,
przejĂÊ, dojĂÊ ibdróg ucieczkowych, m.in. brak
kïadek lub wÈskie ib niestabilne kïadki drewniane na przejĂciu dla ludzi nad rozlewiskami wodnymi, Ăliskie, zawodnione ib nierówne
powierzchnie oraz zatarasowane drogi ucieczkowe,
–
niezgodnej zbprzepisami eksploatacji urzÈdzeñ
ibinstalacji energetycznych, m.in. niezabezpieczenie przewodów elektrycznych przed uszkodzeniem, nieoznakowanie tablic ib rozdzielnic
elektrycznych,
–
braku ïadu ibporzÈdku na stanowiskach pracy
zalegajÈce materiaïy, elementy konstrukcji.
Wb trakcie kontroli inspektorzy pracy zwrócili
szczególnÈ uwagÚ na stan techniczny urzÈdzeñ
elektrycznych zabudowanych wb wyrobiskach
zagroĝonych wybuchem metanu. Stwierdzono
wbtym zakresie wiele nieprawidïowoĂci, m.in. prowizoryczne uszczelnienie nieuĝywanego wpustu na
przewód zasilajÈcy wentylator, przez zaĂlepienie
go pokrywÈ metalowej puszki niezabezpieczenie
przed wyrwaniem przewodu zasilajÈcego wentylator niewïaĂciwe zamkniÚcie komór przyïÈczeniowych, polegajÈce na braku Ărub mocujÈcych
pokrywy komory. Takie zaniedbania powodowaïy
utratÚ skutecznoĂci przeciwwybuchowej obudowy wentylatora. Wb przypadku niebezpiecznego
nagromadzenia metanu mogïy wiÚc doprowadziÊ
do jego wybuchu. Obtakich sytuacjach inspektorzy
pracy informowali OkrÚgowy 8rzÈd *órniczy.
Stwierdzone nieprawidïowoĂci ĂwiadczÈ
ob zïej organizacji pracy, ab przede wszystkim
ob nierzetelnym wykonywaniu obowiÈzków
przez nadzór ib sïuĝby bhp. Szczególnie niepokojÈce sÈ — zwïaszcza po tragicznych
doĂwiadczeniach — zaniedbania wb dokonywaniu bieĝÈcych kontroli urzÈdzeñ elektrycznych zabudowanych wbstrefach zagroĝonych
wybuchem metanu.
Wb kontrolowanych kopalniach wb latach
27–29 doszïo do 1734 wypadków przy pracy, wb tym 12 ciÚĝkich ib 13 Ămiertelnych. $naliza
dokumentacji powypadkowych wykazaïa, ĝe
czÚsto nie wpisywano prawidïowych przyczyn
wypadku, co prowadziïo do formuïowania niewïaĂciwych wniosków profilaktycznych. -ako
przyczynÚ wypadku podawano np. ķzaskoczenie niespodziewanym zdarzeniemĵ, podczas gdy
nastÈpiïo oberwanie siÚ skaï ze stropu ibociosu, co
wskazuje na bïÚdy ib niestarannoĂci wb obudowie
wyrobiska jako prawdziwÈ przyczynÚ wypadku.
Stwierdzono równieĝ niewykonywanie wniosków
profilaktycznych wskazujÈcych np. na potrzebÚ
weryfikacji kart oceny ryzyka zawodowego ibzapoznania zb nimi pracowników. Ponadto zastrzeĝenia do dokumentacji powypadkowej dotyczyïy
podawania przez zespóï powypadkowy innych
przyczyn wypadku wb protokole powypadkowym,
ab innych wb karcie statystycznej róĝnic wb opisie
miejsca wypadku pomiÚdzy protokoïem powypadkowym ab protokoïem oglÚdzin miejsca wypadku,
ab takĝe nieuwzglÚdniania wyjaĂnieñ poszkodo-
93
wanego, ogólnikowych stwierdzeñ, ĝe poszkodowany przyczyniï siÚ do zaistnienia wypadku,
nieodniesienia siÚ do stanu technicznego maszyn
ibnarzÚdzi, które mogïy wbistotny sposób przyczyniÊ siÚ do powstania wypadku.
Kontrole przestrzegania przepisów dotyczÈcych szkoleñ zb zakresu bhp ujawniïy nieprawidïowoĂci, polegajÈce na nieterminowym
przeprowadzaniu szkoleñ okresowych na stanowiskach robotniczych. Stwierdzano takĝe zaniedbania
wb procesie adaptacji zawodowej ib nieprzestrzeganie uregulowañ wewnÚtrznych, m.in. niesprawowanie opieki nad nowo przyjÚtym pracownikiem
przez wyznaczonego instruktora nieprzeszkolenie
instruktorów wb zakresie metodyki prowadzenia
instruktaĝy stanowiskowych, nieprawidïowe wypeïnianie dokumentacji zb procesu adaptacyjnego
wykazywanie wb dokumentach pracowników, którzy nie Ăwiadczyli pracy zbwyznaczonymi instruktorami nieprzechowywanie dokumentów zbadaptacji
zawodowej wbaktach osobowych pracownika. 1ieprawidïowoĂci dotyczÈce badañ lekarskich polegaïy na nieterminowym przeprowadzaniu badañ
okresowych pracowników na stanowiskach robotniczych oraz dozoru. Wbkontrolowanych zakïadach
nie stwierdzono uchybieñ wb zakresie przydziaïu
odzieĝy ibobuwia roboczego.
Inspektorzy pracy podczas kontroli wydali
224b decyzje, wb tym 4 decyzje wstrzymania prac
oraz 3 decyzje skierowania pracowników do
innych prac. 1aïoĝyli 17 mandatów karnych na
kwotÚ ponad 2,4 tys. zï. Wb ramach dziaïañ profilaktycznych wziÚli udziaï wb szkoleniu uczniów
ostatnich klas szkoïy zawodowej ob profilu
górniczym, zamierzajÈcych podjÈÊ pracÚ wbzakïadach górniczych. Praktyczna czÚĂÊ szkolenia
odbyïa siÚ wb podziemnym oĂrodku szkolenia
zawodowego.
PodstawowÈ przyczynÈ nieprawidïowoĂci,
wpïywajÈcÈ szczególnie na naruszenia przepisów
obczasie pracy, jest zbyt maïe zatrudnienie, zwïaszcza niewystarczajÈca liczba pracowników,
którzy posiadajÈ odpowiednie doĂwiadczenie
ib uprawnienia — wynikajÈce zb przepisów Prawa
geoOogicznego ib górniczego — do wykonywania
specjalistycznych prac. 1a tÚ sytuacjÚ nakïadajÈ
siÚ niestety bïÚdy natury organizacyjnej. WĂród
przyczyn majÈcych bezpoĂredni wpïyw na bezpieczeñstwo pracy naleĝy wymieniÊ brak lub
niewïaĂciwy nadzór nad pracownikami, rutynowe
prowadzenie procesów technologicznych ib lekcewaĝenie zagroĝeñ.
94
Wyniki kontroli wskazujÈ na potrzebÚ kontynuowania ibrozwijania dziaïalnoĂci prewencyjnej, polegajÈcej m.in. na organizowaniu szkoleñ wbramach
Forum Zakïadowych Spoïecznych Inspektorów
Pracy kopalñ wÚgla kamiennego, abtakĝe spotkañ
zb przedstawicielami pracodawców ib pracowników
dziaïu bhp celem wypracowania wspólnych dziaïañ na rzecz bezpieczeñstwa pracy.
7. ZarzÈdzanie bezpieczeñstwem
wbmaïych zakïadach
do 49 pracowników, wbktórych
wystÚpuje duĝe nasilenie wypadków
przy pracy
Kontrole przeprowadzono wbzakïadach, wbktórych wbokresie ostatnich trzech lat wystÈpiïo duĝe
nasilenie wypadków przy pracy. SzczególnÈ uwagÚ zwrócono na zakïady, wb których zdarzenia
wypadkowe wykazywaïy cechy powtarzalnoĂci. Warto podkreĂliÊ, ĝe dziaïania kontrolno-nadzorcze skoordynowane byïy zb dziaïaniami
edukacyjno-promocyjnymi szczegóïowo omówionymi wbrozdz. 9II. &zÚĂÊ pracodawców, ubktórych wystÈpiïo najwiÚcej wypadków przy pracy,
najpierw kontrolowano, ab potem uczestniczyli oni
wb warsztatach prowadzonych przez kadrÚ PIP.
PozostaïÈ czÚĂÊ najpierw zapraszano na szkolenia przedstawiajÈce problematykÚ rzetelnej oceny
ryzyka zawodowego oraz prawidïowego postÚpowania powypadkowego, abnastÚpnie kontrolowano
wbtym zakresie.
Inspektorzy pracy ub1625 pracodawców skontrolowali 5481 dokumentacji dotyczÈcych ustalenia okolicznoĂci ib przyczyn wypadków przy
pracy. KaĝdÈ dokumentacjÚ powypadkowÈ analizowano ïÈcznie zb dokumentacjÈ oceny ryzyka
zawodowego, jeĂli byïa utworzona, aby oceniÊ
skutecznoĂÊ podejmowanych Ărodków profilaktycznych.
$naliza wyników kontroli wskazuje, ĝe
wb znacznej liczbie dokumentacji powypadkowych
bïÚdy popeïniono juĝ na etapie ustalania okolicznoĂci wypadku 33,8%. 8niemoĝliwiaïy one
przeprowadzenie rzetelnego postÚpowania, ab co
za tym idzie zmniejszenie do minimum moĝliwoĂci zaistnienia podobnego zdarzenia wb przyszïoĂci. -ednym zb powodów nieustalania wb peïni
okolicznoĂci zdarzenia jest nieprzystÚpowanie do
jego badania niezwïocznie po uzyskaniu ob nim
informacji. Nieuzasadniona zwïoka wb dokona-
9. W<1IKI KO175O/I 8-}7<&+ W P/$1I( 5O&Z1<M
Wykres 55. Wypadki, ocena ryzyka zawodowego wbmaïych zakïadach Ľ naruszenia przepisów
przeprowadzenie udokumentowanej oceny ryzyka zawodowego
uwzglÚdnienie w ocenie ryzyka zawodowego kryteriów dla kobiet
ciÚĝarnych, osób mïodocianych lub niepeïnosprawnych
identyfikacja zagroĝeñ, których aktywizacja doprowadziïa do
wypadku
sporzÈdzenie dokumentacji powypadkowej
uczestnictwo przedstawicieli pracowników w ocenie ryzyka
zawodowego
okreĂlenie w protokole powypadkowym Ărodków i wniosków
profilaktycznych
uwzglÚdnienie w aktualnym dokumencie oceny ryzyka
zawodowego Ărodków i wniosków profilaktycznych ustalonych
wbprotokole powypadkowym
13
21
24
30
33
37
38
uaktualnienie oceny ryzyka zawodowego o zagroĝenia, których
aktywizacja doprowadziïa do wypadku
45
dokumentacji, w których stwierdzono nieprawidïowoĂci
½ródïo dane P,P
niu oglÚdzin miejsca zdarzenia powodowaïa,
ĝe czÚĂÊ ustaleñ nie odnosiïa siÚ do stanu zbdnia
wypadku, co generowaïo zb kolei wysoki odsetek
nieprawidïowoĂci 42,3 protokoïów powypadkowych dotyczÈcych podania faktycznych przyczyn
wypadku przy pracy. 7ylko bowiem na podstawie
peïnego opisu okolicznoĂci wypadku przy pracy
m.in. miejsca zdarzenia, maszyn, urzÈdzeñ, stosowanych narzÚdzi, abtakĝe ich lokalizacji, stanu technicznego oraz przebiegu caïego zdarzenia moĝna
ustaliÊ wszystkie przyczyny wypadku. Kolejnym
bïÚdem byïo wskazywanie wĂród przyczyn wypadków wydarzenia, które spowodowaïo uraz, zamiast
identyfikowania ěródïa zagroĝenia wystÚpujÈcego
wb Ărodowisku materialnym przed wypadkiem lub
wbsposobie wykonywania pracy. Moĝe to wynikaÊ
zbwprowadzonego do celów statystycznych syste-
mu kodowania wypadków (S$W. ObowiÈzkiem
czïonków zespoïu powypadkowego jest ustalenie wb protokoïach powypadkowych okolicznoĂci
wypadku ib wskazanie przyczyn zdarzenia. -ednoczeĂnie, wymaga siÚ od nich podania wb karcie
statystycznej wydarzenia bÚdÈcego odchyleniem,
które zgodnie zb wyjaĂnieniami zaïÈczonymi do
karty, stanowi ostatni element wbïañcuchu zdarzeñ
wbpraktyce najczÚĂciej operowanie dïoniÈ wbstrefie niebezpiecznej oraz wydarzenia powodujÈcego
uraz.
1ieprawidïowe postÚpowanie podczas ustalania okolicznoĂci ib przyczyn wypadku skutkuje
okreĂleniem nieadekwatnych Ărodków ib wniosków profilaktycznych. Dziaïania ograniczajÈce
ryzyko wypadkowe, wskazywane wb dokumentacjach, zbreguïy ograniczaïy siÚ jedynie do ogólnych
95
sformuïowañ obzachowywaniu ostroĝnoĂci ibuwagi
podczas pracy, stosowaniu siÚ do zapisów instrukcji, których czasem wb ogóle nie opracowano lub
stosowania przez pracowników Ărodków ochrony
indywidualnej bez okreĂlenia ich rodzaju. Zalecane Ărodki profilaktyczne dotyczyïy wb bardzo
wielu sytuacjach wyïÈcznie dziaïañ zwiÈzanych
zb postÚpowaniem pracowników, tj. przeszkolenia
ib poinformowania ich ob koniecznoĂci zachowania ostroĝnoĂci. Zdarzaïy siÚ równieĝ przypadki,
gdy wskazane przez zespóï Ărodki profilaktyczne
odbiegaïy od ustalonych przyczyn wypadku, ale
jednoczeĂnie ich realizacja wpïywaïa na poprawÚ
bezpieczeñstwa. ¥wiadczy to ob tym, ĝe zespóï
powypadkowy ustaliï faktyczne przyczyny wypadku, ale jednoznacznie ich nie okreĂliï, by uniknÈÊ
wskazania winy po stronie pracodawcy, co
mogïoby spowodowaÊ wszczÚcie postÚpowania,
wb tym nawet karnego, przez organy kontrolno-nadzorcze.
Nieustalenie faktycznych przyczyn wypadku, wynikajÈcych zb zagroĝeñ wystÚpujÈcych
wbĂrodowisku pracy, które mogÈ ulec aktywacji,
powoduje ĝe dochodzi do wypadków powtarzalnych. Inspektorzy pracy sygnalizowali wielokrotnie,
ĝe wbniektórych firmach doszïo do kilku podobnych
zdarzeñ, abmimo to zespóï powypadkowy nadal nie
ustaliï ěródeï zagroĝenia ibnie wskazaï Ărodków profilaktycznych, które mogïyby je usunÈÊ. Podczas
analizy powtarzalnych zdarzeñ nie bierze siÚ pod
uwagÚ wbszczególnoĂci
–
typu maszyny, urzÈdzenia, narzÚdzia, przy
którego obsïudzestosowaniu miaï miejsce
wypadek, np. wb zakïadzie produkcyjnym
doszïo do 6 wypadków podczas obsïugi
maszyn stolarskich
–
czynnoĂci wykonywanej podczas wypadku,
np. wb zakïadzie przetwórstwa spoĝywczego
doszïo do 14 wypadków podczas rÚcznego
filetowania ryb oraz 2 wypadków podczas
rÚcznych prac transportowych
–
miejsca zdarzenia np. na hali produkcyjnej,
wbszlifierni, na drodze transportowej
–
skutków wypadków, np. uraz koñczyn górnych, skaleczenia palca, uraz oka.
Dziaïaniem, które powinno mieÊ bezpoĂrednie przeïoĝenie na poprawÚ warunków na stanowisku pracy jest ocena ryzyka zawodowego,
która podlega udokumentowaniu. 1aleĝy wyraěnie zaznaczyÊ, ĝe zawarcie na piĂmie informacji
wymaganych wbprocesie oceny nie jest wystarcza-
96
jÈce, by stwierdziÊ, ĝe wykonano obowiÈzek prawny. Zapisy te muszÈ znajdowaÊ odzwierciedlenie
wb rzeczywistoĂci ib obrazowaÊ faktyczne zmiany
wprowadzone wb zakïadzie pracy. Zb doĂwiadczeñ
inspektorów pracy wynika, ĝe pracodawcy posiadali wb wiÚkszoĂci dokumentacjÚ oceny ryzyka
opracowanÈ pierwotnie wb swoich zakïadach dla
prac lub stanowisk pracy, przy których miaï miejsce wypadek tylko ponad 13 pracodawców
jej nie miaïo, jednak nie byïy one weryfikowane
ibuaktualniane.
Podczas kontroli szczególnÈ uwagÚ zwrócono
na relacje miÚdzy identyfikacjÈ zagroĝeñ ab okolicznoĂciami ib przyczynami wypadków przy pracy
wynikajÈcymi ze stanu Ărodowiska pracy. Wbdokumentacjach oceny ryzyka zawodowego przy pracach, przy których doszïo do wypadku, inspektorzy
pracy stwierdzili wiele nieprawidïowoĂci, m.in.
niezbieranie aktualnych informacji potrzebnych do
oceny ryzyka zawodowego 26,7, nieoszacowanie poziomu ryzyka zawodowego 8,1 czy niewyznaczenie jego dopuszczalnoĂci 13,5. Wiele
dokumentacji zawieraïo informacje obpracach oraz
pomieszczeniach, które wb danym zakïadzie pracy nie wystÚpowaïy, ab jednoczeĂnie pominiÚto
wbnich prace faktycznie prowadzone ubpracodawcy. Brak peïnego opisu wykonywanych prac oraz
sposobów ich wykonania powoduje, ĝe nie sÈ
identyfikowane zagroĝenia wystÚpujÈce podczas
konserwacji oraz napraw maszyn ib urzÈdzeñ lub
prac przygotowawczych czyszczenie, ostrzenie,
przezbrajanie maszyn, przenoszenie.
Aĝ wbco czwartej kontrolowanej dokumentacji oceny ryzyka zawodowego pracodawca nie
zidentyfikowaï zagroĝenia, którego aktywizacja doprowadziïa do wypadku. 1p. wb zakïadzie
zajmujÈcym siÚ recyklingiem nie uwzglÚdniono
zagroĝenia zwiÈzanego zb wystÚpowaniem wb Ărodowisku pracy niebezpiecznych czynników chemicznych. Pracownik podczas rozïadunku zostaï
oblany kwasem siarkowym zbakumulatora, wbwyniku czego doznaï poparzenia. Wb innym zakïadzie,
ob podobnym profilu dziaïalnoĂci, pracownik podczas zaïadunku odpadów na samochód doznaï
urazu krÚgosïupa. Zb analizy dokumentacji oceny
ryzyka zawodowego wynikaïo, ĝe nie uwzglÚdniono wb niej rÚcznych prac transportowych oraz
zwiÈzanych zbnimi zagroĝeñ. $naliza dokumentacji
oceny ryzyka zawodowego ib zdarzeñ, które zaistniaïy przy obsïudze maszyn stolarskich wskazaïa,
ĝe pominiÚto wb ocenie zagroĝenia zwiÈzane ze
stosowaniem sprzÚtu pomocniczego oraz dïugoĂ-
9. W<1IKI KO175O/I 8-}7<&+ W P/$1I( 5O&Z1<M
ciÈ ciÚcia wynikajÈcÈ zarówno zb dïugoĂci wózka,
jak ibzbustawienia na nim listwy oporowej.
-ak wynika zb ustaleñ inspektorów pracy,
zespoïy powypadkowe oraz zespoïy przeprowadzajÈce ocenÚ ryzyka zawodowego zb reguïy nie wskazywaïy dziaïañ, które
wymagaïyby nakïadów finansowych. Firmy
zewnÚtrzne, realizujÈce dziaïania sïuĝby bhp
majÈ bowiem ĂwiadomoĂÊ, ĝe takie zapisy nie
bÚdÈ pozytywnie odebrane przez pracodawców
szczególnie maïych firm ob niskich dochodach.
Zespoïy rzadko teĝ wskazujÈ dziaïania organizacyjne, które bez nakïadów finansowych lub
niewielkim kosztem mogïyby poprawiÊ bezpieczeñstwo wb zakïadzie. Pracodawcy zaĂ nie
bilansujÈ kompleksowo strat ekonomicznych
wb wyniku wypadków oraz niezastosowania
skutecznych rozwiÈzañ po zidentyfikowaniu
zagroĝenia podczas oceny ryzyka zawodowego
np. podwyĝszenie wskutek wniosku inspektora
pracy skïadki wypadkowej.
Zaledwie co druga dokumentacja oceny
ryzyka zawodowego zostaïa uaktualniona — po
zaistnieniu wypadku — ob zagroĝenie, którego
aktywizacja doprowadziïa do wypadku przy pracy. Brakuje przepisu prawnego regulujÈcego
obligatoryjnie tÚ kwestiÚ, abproblem jest waĝny
zwïaszcza wb kontekĂcie wypadków przy pracy
ob powtarzalnych cechach. KoniecznoĂÊ aktualizacji dokumentacji oceny ryzyka zawodowego po
zaistnieniu wypadku przy pracy oraz formuïowania
ib wdraĝania spójnych Ărodków profilaktycznych
wpïynÚïaby na poprawÚ bezpieczeñstwa pracy,
eliminujÈc wystÈpienie podobnego zdarzenia
wbprzyszïoĂci.
Brak peïnej analizy okolicznoĂci ibprzyczyn
wypadków oraz ogólna, szablonowa dokumentacja dotyczÈca oceny ryzyka zawodowego powodujÈ, ĝe wb kontrolowanych zakïadach
nie wprowadza siÚ konkretnych dziaïañ dla
poprawy bezpieczeñstwa ibograniczenia ryzyka
wypadkowego. Co waĝniejsze, nie ma teĝ ĂwiadomoĂci, ĝe takie dziaïania sÈ niezbÚdne. Wskazuje na to znaczÈcy odsetek nieprawidïowoĂci
dotyczÈcy braku spójnoĂci miÚdzy Ărodkami profilaktycznymi wynikajÈcymi zb oceny ryzyka zawodowego ze Ărodkami ibwnioskami profilaktycznymi
ustalonymi wbwyniku zaistnienia wypadku, wbcelu
eliminowania lub ograniczania zagroĝenia powodujÈcego powstanie podobnego wypadku wbprzyszïoĂci. Wb co trzecim miejscu, wb którym doszïo
do wypadku, wdroĝone Ărodki profilaktyczne nie
wynikaïy zarówno zb oceny ryzyka zawodowego,
jak teĝ zb postÚpowania powypadkowego, lub nie
wdroĝono ich wcale.
PodkreĂliÊ naleĝy, ĝe Ărodki profilaktyczne wynikajÈce zb dokumentacji oceny ryzyka
oraz protokoïów powypadkowych nie speïniajÈ
swojej funkcji, zb uwagi np. na zbyt ogólne ich
formuïowanie np. ķzachowanie naleĝytej ostroĝnoĂciĵ, ķwïaĂciwe postÚpowanie przy obsïudze
bydïaĵ, ķstosowanie odpowiedniej odzieĝy ib obuwia roboczegoĵ czy odwoïywanie siÚ do uregulowañ wewnÈtrzzakïadowych np.b ķbezwzglÚdne
przestrzeganie instrukcji stanowiskowejĵ. Zb tego
wzglÚdu obydwa ww. dokumenty sÈ maïo przydatne ibfunkcjonujÈ niezaleĝnie, podczas gdy powinny
stanowiÊ system naczyñ poïÈczonych ibpodstawÚ
zarzÈdzania bezpieczeñstwem wb przedsiÚbiorstwie.
WaĝnÈ przyczynÈ nieprawidïowoĂci jest
brak wiedzy pracowników firm zewnÚtrznych
realizujÈcych zadania sïuĝby bhp ob sposobie
organizacji pracy ib nadzoru wb danym zakïadzie
oraz wb zakresie wypadkoznawstwa ib procedury oceny ryzyka zawodowego, wb szczególnoĂci
wb zakresie identyfikowania zagroĝeñ oraz doboru
skutecznych sposobów zmniejszajÈcych ryzyko
zawodowe. Warto podkreĂliÊ, ĝe wb ocenie pracodawców, rzetelnoĂÊ takich firm leĝy wb interesie
pañstwa, dlatego wskazane jednostki pañstwowe
powinny zajmowaÊ siÚ ich certyfikowaniem.
8. .ontrole zakïadów obpotencjalnie
wysokim ryzyku awarii przemysïowej,
wbtym zakïadów branĝy naftowej
Skontrolowano 177 zakïadów ob potencjalnie
wysokim ryzyku awarii przemysïowych, wb wyniku
uwolnienia siÚ do Ărodowiska pracy niebezpiecznych substancji chemicznych, które wystÚpowaïy
wb iloĂciach mniejszych, tzw. podprogowych, niĝ
wb zakïadach zwiÚkszonego ryzyka powaĝnych
awarii przemysïowych. Zatrudniaïy one ponad
39b tys. osób, wb tym ok.b 1,5 tys. pracowników
przy bezpoĂredniej obsïudze instalacji stwarzajÈcych zagroĝenie awariÈ przemysïowÈ. WĂród
kontrolowanych byïo
%
27 maïych baz magazynowania ibhurtowej dystrybucji ropy naftowej oraz silnikowych paliw
pïynnych, obzdolnoĂci magazynowania od kilkudziesiÚciu do kilku tysiÚcy Mg megagram,
97
31 maïych baz magazynowania, rozlewu ibdystrybucji gazu pïynnego propan-butan, zb parkami zbiorników magazynowych ob zdolnoĂci
magazynowej od 2 do 48 Mg
% 1 amoniakalnych instalacji chïodniczych
uĝytkowanych wb zakïadach branĝy spoĝywczej, gïównie wbzakïadach mleczarskich, wbktórych znajdowaïo siÚ od ,2 od 4 Mg ciekïego
amoniaku,
% 19 instalacji magazynowo-produkcyjnych
zbciekïym chlorem, wykorzystywanym gïównie
do uzdatniania wody pitnej, wbktórych znajdowaïo siÚ od ,5 do 9,5 Mg ciekïego chloru.
Wb okresie 27–29 doszïo wb nich do
23b lokalnych awarii przemysïowych, obejmujÈcych bezpoĂrednio swym zasiÚgiem 187 osób.
Wb 19 przypadkach awariom ulegaïy amoniakalne
instalacje chïodnicze. Wb maïych bazach paliw
ibgazu zaistniaïy 4 awarie przemysïowe po 2 wbkaĝdej grupie. Miaïy one lokalny zasiÚg ibnie skutkowaïy trwaïym uszczerbkiem zdrowia osób objÚtych
ich zasiÚgiem.
$naliza wyników kontroli wskazuje, ĝe najwiÚcej nieprawidïowoĂci dotyczyïo problematyki
zapobiegania awariom przemysïowym ib ograniczania ich skutków. 8chybienia wb tym zakresie
stwierdzono ub145 pracodawców, zwïaszcza mniejszych podmiotów gospodarczych. Polegaïy one
na braku kompleksowoĂci planów postÚpowania
wb razie awarii, ich nieaktualnoĂci po dokonanych
modernizacjach oraz nieuwzglÚdnieniu wspóïdziaïania ze sïuĝbami specjalistycznymi gïównie
zb PSP. 1ajczÚĂciej przedstawiano 1 lub 2 moĝliwe scenariusze awarii, nie uwzglÚdniajÈc jednak
miejsc wycieku materiaïu niebezpiecznego, intensywnoĂci jego uwalniania siÚ zb instalacji, kierunku
wiatru, zasiÚgu strefy zagroĝenia. 1ie wskazywano
takĝe efektywnych sposobów eliminacji lub ograniczenia wycieków ib postÚpowania wobec osób
naraĝonych na skutki zdarzenia awaryjnego ani
charakterystycznych zdarzeñ inicjujÈcych. Byï to
m.in. rezultat braku systemowego zarzÈdzania
bezpieczeñstwem, jaki stwierdzono wb 142 zakïadach. Wb 11b zakïadach ujawniono brak procedur
wprowadzania zmian technologicznych ib technicznych, ab wb 72 — brak procedur dot. informowania osób ib firm obcych, wykonujÈcych czynnoĂci
na terenie zakïadu, ob zagroĝeniach zwiÈzanych
zbwystÚpowaniem niebezpiecznych substancji chemicznych ibzasadach postÚpowania wbczasie awarii.
Wb125 zakïadach nie zapewniono wystarczajÈcej liczby osób przygotowanych do udziaïu wbzakïadowych akcjach ratowniczych. Ponadto nie byïy one
%
98
poddawane systematycznym szkoleniom wb tym
praktycznym oraz badaniom lekarskim potwierdzajÈcym ich zdolnoĂÊ do dziaïañ ratowniczych.
Zapobieganiu awariom przemysïowym nie
sprzyja takĝe stwierdzana wbprzewaĝajÈcej liczbie
kontrolowanych zakïadów wadliwoĂÊ instrukcji
eksploatacyjnych oraz ocen ryzyka zawodowego
na stanowiskach pracy, na których wystÚpujÈ niebezpieczne czynniki chemiczne, ab takĝe liczne
uchybienia dotyczÈce sygnalizowania wystÚpujÈcego zagroĝenia mogÈcego spowodowaÊ awariÚ
ob znamionach powaĝnej awarii przemysïowej. Aĝ
61 pracodawców bïÚdnie sporzÈdziïo dokument
zabezpieczenia przed wybuchem dla stanowisk,
na których moĝe wystÚpowaÊ atmosfera wybuchowa lub nie sporzÈdziïo go wcale. WbzwiÈzku zbtym
zdarzaïy siÚ przypadki instalowania urzÈdzeñ energetycznych wbwykonaniu zwykïym wbpomieszczeniach ibwbstrefach zagroĝonych wybuchem.
Oprócz nieprawidïowoĂci zwiÈzanych zb problematykÈ zapobiegania awariom przemysïowym
ibograniczania ich skutków, powaĝnym problemem
byïo niezapewnienie wymaganych warunków
prowadzenia eksploatacji kontrolowanych instalacji, m.in. nieaktualne instrukcje technologiczne ib stanowiskowe, ab zwïaszcza brak planowanej
ibprowadzonej systematycznie konserwacji newralgicznych elementów kontrolowanych instalacji.
Dziaïania te prowadzono nie tylko bez uwzglÚdniania wymagañ okreĂlonych wb dokumentacji
technicznej, ale wbwiÚkszoĂci przypadków wbtrybie
ķod awarii do awariiĵ, podejmujÈc jedynie dziaïania
naprawcze, np. wycieki substancji ropopochodnych zb pomp ib poïÈczeñ koïnierzowych zbierano
do prymitywnych naczyñ wykonanych zbrozciÚtych
kanistrów polietylenowych. Okresowych przeglÈdów ibkonserwacji oraz remontów instalacji nie prowadzono teĝ wbzdecydowanej wiÚkszoĂci zakïadów
uĝytkujÈcych amoniakalne instalacje chïodnicze.
Podejmowano je tylko wb przypadkach awarii lub
zmniejszenia wydajnoĂci technologicznej instalacji
ibnawet ich nie dokumentowano.
Wb 43 zakïadach stwierdzono nieprawidïowoĂci wbzakresie stosowania systemów identyfikacji
ib sygnalizacji uwolnieñ substancji toksycznych
ibïatwopalnych zbkontrolowanej instalacji. ZaznaczyÊ naleĝy, ĝe brak takich systemów ujawniano tylko sporadycznie, ale zastrzeĝenia budziïa
sprawnoĂÊ elementów tych systemów, brak systematycznych kontroli ib poddawania ich zabiegom
konserwacyjnym.
Wb56 zakïadach pracownikom obsïugi instalacji nie zapewniono wïaĂciwie dobranych, speïnia-
9. W<1IKI KO175O/I 8-}7<&+ W P/$1I( 5O&Z1<M
jÈcych aktualne wymagania, Ărodków ochrony
indywidualnej. 1ajczÚĂciej wydawano im odzieĝ
ibobuwie robocze zamiast ochronnego oraz Ărodki
ochrony indywidualnej speïniajÈce jedynie wymagania podstawowe. Wb 59 zakïadach pracownicy
nie mieli peïnego wyposaĝenia wbsprzÚt ratunkowy
ib Ărodki ochrony indywidualnej przeznaczone do
uĝycia podczas akcji ratunkowych, ab czÚsto byïy
one nieodpowiednie, np. operatorom chlorowni
wydano Ărodki zabezpieczajÈce przed nadmiernym pyleniem. Zdarzaïo siÚ, ĝe sprzÚt ratunkowy
przechowywano wbmiejscach niedostÚpnych podczas awarii, np. wbmaszynowniach amoniakalnych
instalacji chïodniczych.
1aleĝy zwróciÊ uwagÚ, ĝe wiele tych uchybieñ
jest skutkiem nieprawidïowoĂci wb przeprowadzeniu oceny ryzyka zawodowego. 8jawniono je aĝ
wb13 zakïadach, abdotyczyïy gïównie nieuwzglÚdnienia wymagañ obowiÈzujÈcych wb tym zakresie
dla stanowisk, na których wystÚpujÈ niebezpieczne czynniki chemiczne, oraz niedokonywania
ocen ryzyka zwiÈzanego zb moĝliwoĂciÈ powstania poĝaru lub wybuchu. Wb zdecydowanej wiÚkszoĂci przedstawiane oceny ryzyka zawodowego
nie speïniaïy wymagañ dla ocen sporzÈdzanych
dla stanowisk, na których wystÚpujÈ niebezpieczne czynniki chemiczne, bowiem nie uwzglÚdniaïy
czynnoĂci, przy jakich moĝe nastÈpiÊ wzrost naraĝenia na dziaïanie tych czynników remonty, naprawy, awarie, itp.. Ze wzglÚdu na charakter mediów,
zbjakimi majÈ do czynienia pracodawcy amoniak,
paliwa, chlor, /P* zjawisko to jest wysoce niepokojÈce. Wbjeszcze wiÚkszej liczbie kontrolowanych
zakïadów nie dokonywano chociaĝby wstÚpnej
oceny ryzyka wystÈpienia awarii przemysïowej.
Warto zaznaczyÊ, ĝe wbpodmiotach, wbktórych niebezpieczne substancje chemiczne sÈ
zasadniczym elementem prowadzenia procesu
technologicznego, poszanowanie przepisów,
wiedza pracowników oraz sposób wykonywania
pracy sÈ jakoĂciowo lepsze niĝ wb zakïadach,
gdzie substancje niebezpieczne sÈ wykorzystywane przy prowadzeniu innego podstawowego
procesu. Wskazuje na to porównanie rozlewni
gazu pïynnego oraz zakïadów zajmujÈcych siÚ
magazynowaniem ib dystrybucjÈ gazu propanbutan zb wiÚkszoĂciÈ kontrolowanych zakïadów
przemysïu spoĝywczego, stosujÈcych amoniak jako czynnik chïodniczy, wb których stan
przestrzegania przepisów wb tym zakresie byï
wysoce niezadowalajÈcy. Budziïo to szczególnÈ
dezaprobatÚ, bowiem do tych zakïadów zasto-
sowanie majÈ przepisy rozporzÈdzenia 0inistra
5oOnictwa ib5ozwoju :si zbdnia Paja br
wb sprawie Eezpieczeñstwa ib Kigieny pracy przy
oEsïudze ibkonserwacji aPoniakaOnycK instaOacji
cKïodniczycK wb zakïadacK przetwórstwa roOno-spoĝywczego, które okreĂlajÈ m.in. wymagania dot. zapobiegania awariom przemysïowym
ibograniczania ich skutków.
WĂród przyczyn naruszeñ prawa pracodawcy
najczÚĂciej wskazujÈ na
– zbyt ogólne ib nie zawsze zrozumiaïe, czÚsto
niespójne, przepisy dotyczÈce zapobiegania
awariom przemysïowym ibich skutkom
– przeĂwiadczenie, ĝe obowiÈzek wb zakresie
ograniczania skutków awarii majÈ wyïÈcznie
jednostki ratowniczo-gaĂnicze straĝy poĝarnej
– brak wystarczajÈcych Ărodków materialnych na
speïnienie nowych, ostrzejszych wymagañ dotyczÈcych zarówno technicznego bezpieczeñstwa pracy ibbezpieczeñstwa procesowego, jak
równieĝ dziaïañ obcharakterze organizacyjnym
– czÚste zmiany na stanowiskach zwiÈzanych
zb zarzÈdzaniem kontrolowanymi podmiotami
gospodarczymi oraz zmieniajÈce siÚ koncepcje kolejnych zarzÈdów.
Inspektorzy pracy, jako przyczyny nieprawidïowoĂci, wymieniajÈ jeszcze
– uĝytkowanie instalacji zwïaszcza chïodniczych zbudowanych nawet kilkadziesiÈt lat
temu, bez objÚcia ich planowanÈ dziaïalnoĂciÈ konserwacyjnÈ ibremontowÈ
– lekcewaĝenie wystÚpujÈcych zagroĝeñ zawodowych ib potencjalnych skutków, rutynÚ oraz
niedbalstwo, ab takĝe niewïaĂciwy nadzór nad
przestrzeganiem procedur odnoszÈcych siÚ
do wymagañ formalnych
– nieadekwatne szkolenia bhp ibszkolenia specjalistyczne, powierzane czÚsto firmom zewnÚtrznym, bez ustalenia szczegóïowych programów
przez osoby znajÈce problematykÚ zagroĝeñ
chemicznych
– brak szczegóïowych przepisów prawnych dotyczÈcych zapobiegania awariom przemysïowym ibograniczania ich skutków wbzakïadach,
wbktórych wystÚpujÈ substancje niebezpieczne
wbiloĂciach mniejszych od iloĂci kwalifikujÈcej
zaliczenie ich do grupy ob zwiÚkszonym lub
duĝym ryzyku wystÈpienia powaĝnej awarii
przemysïowej.
Wb wyniku przeprowadzonych kontroli inspektorzy pracy wydali 1488 decyzji, wbtym 441bdecyzji ustnych, które zostaïy wykonane przed
99
zakoñczeniem kontroli. Wstrzymanie eksploatacji
kontrolowanych instalacji nakazywaïy 4b decyzje,
ab 12b decyzji dotyczyïo skierowania 19b pracowników do innej pracy. Do pracodawców wystosowano takĝe 136 wystÈpieñ zawierajÈcych
854bprofilaktyczne wnioski pokontrolne. WbzwiÈzku
ze stwierdzonym raĝÈcym naruszeniem przepisów
bezpieczeñstwa pracy 37 osób ukarano mandatami karnymi wbïÈcznej wysokoĂci 43,2 tys. zïotych.
Wb 9 przypadkach zastosowano Ărodki oddziaïywania wychowawczego.
Wb efekcie realizacji zastosowanych przez
inspektorów pracy Ărodków prawnych
– wyposaĝono stanowiska rozïadunku ib zaïadunku oleju opaïowego ib napÚdowego
wbpunkty uziemienia cystern wraz zbwïaĂciwym
oznakowaniem,
– zlikwidowano nieszczelnoĂci pomp oleju
opaïowego, co wyeliminowaïo ryzyko poĝaru,
wybuchu ibzanieczyszczenia gleby,
– zapewniono automatyczne przekazywanie
dyspozytorowi zmiany informacji obzadziaïaniu
czujników chloru wb chlorowni stacji uzdatniania wody oraz ob automatycznym uruchomieniu siÚ instalacji do unieszkodliwiania
chloru wbczasie awarii,
– zamontowano na zewnÈtrz budynku chlorowni
stacji uzdatniania wody sygnalizacjÚ wskazujÈcÈ obecnoĂÊ ludzi wewnÈtrz obiektu,
– teoretycznie ib praktycznie przeszkolono
34b pracowników wyznaczonych do udziaïu
wb akcjach ratunkowych na wypadek awarii
chlorowej ibpoddano ich badaniom lekarskim,
– wyposaĝono 9 pracowników wb gazoszczelne ubrania wykorzystywane do akcji ratowniczych,
– sprzÚt przeznaczony do wykorzystania podczas akcji ratowniczej umieszczono poza
maszynowniÈ chïodniczÈ,
– przeprowadzono wb 3 zakïadach praktyczne
Êwiczenia wbzakresie likwidacji pozorowanych
awaryjnych wycieków amoniaku, zb udziaïem
sekcji ratowniczo-gaĂniczych straĝy poĝarnej,
– wyposaĝono maszynowniÚ instalacji chïodniczej amoniaku wb aparaturÚ umoĝliwiajÈcÈ
ciÈgïÈ kontrolÚ stÚĝeñ amoniaku wb powietrzu.
$naliza wyników kontroli wskazuje na potrzebÚ
% regulacji prawnej okreĂlajÈcej wymagania dot.
zapobiegania awariom przemysïowym ib ograniczania ich skutków równieĝ wb zakïadach,
wbktórych niebezpieczne substancje chemiczne wystÚpujÈ wb iloĂciach mniejszych od wiel-
100
%
%
koĂci progowych decydujÈcych ob zaliczeniu
do zakïadów obzwiÚkszonym ryzyku wystÈpienia powaĝnej awarii przemysïowej, ustalajÈcej
równieĝ kryteria ib zasady rejestrowania tych
zakïadów oraz aktualizacjÚ ich rejestrów
kontynuowania
kontroli
ķpodprogowychĵ
zakïadów stwarzajÈcych zagroĝenie awariami
przemysïowymi, ze szczególnym uwzglÚdnieniem zakïadów branĝy niechemicznej zwïaszcza zakïadów stosujÈcych amoniak do celów
chïodniczych
przygotowania materiaïów edukacyjnych broszur, filmów, prezentacji przeznaczonych dla
pracodawców zakïadów ķpodprogowychĵ.
9. Zagroĝenia czynnikami chemicznymi
ibfizycznymi wbzakïadach branĝy
meblowej oraz produkujÈcych wyroby
zbwïókien poliestrowo-szklanych
Wb ramach kampanii zorganizowanej przez
Komitet Wyĝszych Inspektorów Pracy S/I&
pt.bķ1iebezpieczne substancje chemiczne poznaj,
oceñ ib zapobiegaj ryzykuĵ, przeprowadzanej
wb21br. wbcaïej 8(, inspektorzy pracy skontrolowali 459 zakïadów produkujÈcych meble oraz 125
zakïadów produkujÈcych wyroby zblaminatów poliestrowo-szklanych. SzczególnÈ uwagÚ zwracano
na zagroĝenia zwiÈzane zbwystÚpowaniem wbmiejscu pracy czynników chemicznych ib fizycznych,
wïaĂciwÈ ich identyfikacjÚ oraz dziaïania podejmowane wbcelu ich eliminowania ograniczenia. 1ajwiÚcej kontroli przeprowadzono wbmikro- ibmaïych
zakïadach wb branĝy meblarskiej — 151b mikroib216 maïych zakïadów oraz po 48 mikro- ibmaïych
zakïadów produkujÈcych wyroby zblaminatów poliestrowo-szklanych.
Zakïady meblarskie zatrudniaïy 2,7 tys.
pracowników, wb tym wb kontakcie zb czynnikami
chemicznymi prawie 2,6 tys. 12. Naraĝonych
na pyïy byïo wb nich 6,7 tys. 32 osób, zb których prawie co piÈta na pyï drewna twardego. -ak
ustalili inspektorzy, pracÚ wb warunkach przekroczenia wartoĂci najwyĝszych dopuszczalnych stÚĝeñ pyïowych czynników szkodliwych dla zdrowia
wb Ărodowisku pracy wykonywaïo 338 pracowników zatrudnionych wb co dziesiÈtym zakïadzie,
abwbwarunkach przekroczenia 1DS pyïów drewna
twardego — 173 pracowników wb 2 zakïadach.
Wb warunkach przekroczenia 1DS czynników
chemicznych pracowaïo tylko 27 pracowników
wb7bzakïadach pracy.
9. W<1IKI KO175O/I 8-}7<&+ W P/$1I( 5O&Z1<M
Przy produkcji wyrobów zb laminatów poliestrowo-szklanych zatrudniano 5,6 tys. pracowników, wb tym prawie 2,2 tys. 39% wb kontakcie
zb czynnikami chemicznymi co jedenasty zb nich
pracowaï wb warunkach przekroczenia wartoĂci
1DS ibprawie 1,9 tys. 33 wbnaraĝeniu na pyïy
wb warunkach przekroczenia wartoĂci 1DS — co
trzynasty pracownik.
Znacznie wiÚkszy odsetek zatrudnionych stanowiïy osoby pracujÈce wbnaraĝeniu na haïas 42
wb zakïadach meblarskich ib 31 wb branĝy laminatów. ZaznaczyÊ naleĝy, iĝ prawie co czwarty
pracownik wb zakïadach meblarskich ib co siódmy wbbranĝy laminatów pracowaï wbwarunkach
przekroczenia wartoĂci NDN haïasu.
Wb kontrolowanych zakïadach zajmujÈcych siÚ
produkcjÈ wyrobów zblaminatów poliestrowo-szkla-
nych wblatach 27–29 doszïo do 387bwypadków
przy pracy, wb tym 8 zb czynnikami chemicznymi
ib pyïami. ZaznaczyÊ naleĝy, ĝe wĂród wypadków
chemicznych byï 1 wypadek ciÚĝki wb27br., wskutek spoĝycia utwardzacza obwïaĂciwoĂciach ĝrÈcych
przechowywanego wbbutelce zbetykietÈ woda PineraOna nie odnotowano wypadków Ămiertelnych.
1atomiast wbkontrolowanych zakïadach meblarskich wb ww. okresie doszïo do 17 wypadków
przy pracy ze szkodliwymi czynnikami chemicznymi ibpyïami. WĂród nich równieĝ byï 1 wypadek
ciÚĝki wb 27b r. nie odnotowano wypadków
Ămiertelnych.
Wb zakïadach meblarskich nie stwierdzono
chorób zawodowych wywoïanych czynnikami chemicznymi ibfizycznymi ani teĝ nie zgïoszono ĝadnego przypadku podejrzenia takiej choroby.
Wykres 56. Zakïady produkcji mebli oraz wyrobów zblaminatów Ľ naruszenia przepisów
zamieszczanie w skierowaniu na badania lekarskie informacji
o wystÚpowaniu na stanowisku pracy czynników szkodliwych
dla zdrowia
35
24
dziaïania techniczne i organizacyjne zapobiegajÈce tworzeniu siÚ
atmosfery wybuchowej lub eliminujÈce
ěródïa zapïonu atmosfery wybuchowej
wyposaĝenie pracowników w Ărodki ochrony indywidualnej
33
38
23
41
51
pomiary szkodliwych dla zdrowia czynników fizycznych
wbĂrodowisku pracy
43
29
magazyn i miejsca magazynowaniaskïadowania
48
51
pomiary szkodliwych dla zdrowia czynników chemicznych oraz
pyïów w Ărodowisku pracy
oznakowanie podrÚcznych pojemnikówzbiorników
niebezpiecznych substancji i mieszanin chemicznych
46
24
52
46
instrukcje bhp dot. procesów technologicznych oraz
prac zwiÈzanych z zagroĝeniami
53
66
ocena ryzyka zwiÈzanego z moĝliwoĂciÈ wystÈpienia
wbmiejscach pracy atmosfery wybuchowej
76
64
ocena ryzyka zawodowego stwarzanego przez
czynnik chemiczny
72
przemysï meblarski
produkcja wyrobów z laminatów
½ródïo dane P,P
101
$naliza wyników kontroli wskazuje, iĝ wb obu
branĝach wiÚkszoĂÊ zarówno pracodawców, jak
ibsïuĝb bhp ma problem zbwïaĂciwÈ identyfikacjÈ
zagroĝeñ, stwarzanych przez stosowane lub uwalniane wb Ărodowisku pracy czynniki chemiczne,
fizyczne oraz pyïy. Szczególne trudnoĂci sprawia
im ustalenie, jaki niebezpieczny czynnik chemiczny wystÚpuje wbĂrodowisku pracy, abtakĝe wïaĂciwe zidentyfikowanie powodowanych przez niego
zagroĝeñ. NajwiÚcej takich uchybieñ stwierdzono wb mikroprzedsiÚbiorstwach produkujÈcych
wyroby zblaminatów dotyczyïy one ponad poïowy
skontrolowanych stanowisk pracy.
Wb zakïadach zb obu branĝ nieprawidïowoĂci
dot. badañ ib pomiarów szkodliwych dla zdrowia
czynników chemicznych, fizycznych oraz pyïów
polegaïy na ich braku lub niezgodnej zb przepisami czÚstotliwoĂci ib zakresie ich przeprowadzania. 1ajczÚĂciej wynikaïy one zb braku rzetelnej
oceny warunków Ărodowiska pracy wb celu wytypowania szkodliwych dla zdrowia czynników do
badañ ib pomiarów. Prawie na co piÈtym skontrolowanym stanowisku pracy brak byïo aktualnych
badañ ibpomiarów czynników chemicznych ibpyïów
wb zakïadach obu branĝ, ab fizycznych — na co
szóstym wb ķlaminatachĵ ib co piÈtym wb zakïadach
meblarskich. Brak aktualnych badañ ib pomiarów
substancji chemicznych odnotowano wb126 zakïadach meblarskich, zaĂ uchybienia wb tym zakresie
wb 111 zakïadach. 1a podobnym poziomie ksztaïtowaïa siÚ liczba zakïadów meblarskich, wbktórych
stwierdzono nieprawidïowoĂci dotyczÈce pomiarów szkodliwych dla zdrowia czynników fizycznych
wbĂrodowisku pracy.
PodkreĂliÊ naleĝy, ĝe wiÚkszoĂÊ pracodawców zb obu gaïÚzi przemysïu nadal ma trudnoĂci
zb przeprowadzeniem oceny ryzyka zawodowego, zwïaszcza zb uwzglÚdnianiem zagroĝeñ wynikajÈcych zb uĝywania niebezpiecznych substancji
ib mieszanin chemicznych oraz ryzyka zwiÈzanego
zb naraĝeniem pracowników na haïas lub drgania
mechaniczne. 1ajwiÚcej zastrzeĝeñ wb tym zakresie inspektorzy pracy mieli — wb przypadku firm
produkujÈcych wyroby zb laminatów — wb mikroprzedsiÚbiorstwach na co trzecim skontrolowanym stanowisku pracy stwierdzono uchybienia, zaĂ
oceny nie miaïo aĝ 26 skontrolowanych stanowisk pracy, najmniej wbduĝych zakïadach. Wbbranĝy meblarskiej natomiast zastrzeĝenia zgïaszano
zarówno wbmikro-, maïych, jak ibĂrednich przedsiÚbiorstwach.
102
Szczególny niepokój budzi brak oceny
ryzyka stwarzanego przez atmosferÚ wybuchowÈ na stanowiskach pracy, na których moĝe ona
wystÈpiÊ wb co drugim skontrolowanym zakïadzie
zb obu branĝ spoĂród 232 zakïadów meblarskich
ib 111b zakïadów produkujÈcych wyroby zb laminatów, wbktórych atmosfery wybuchowe mogïy wystÈpiÊ. 8chybienia wbtym zakresie oraz brak dziaïañ
technicznych ib organizacyjnych zapobiegajÈcych
tworzeniu siÚ atmosfery wybuchowej lub eliminujÈcych ěródïa zapïonu atmosfery wybuchowej ujawniono odpowiednio niemal wb co piÈtym zakïadzie
produkcji wyrobów zb laminatów ib co dziesiÈtym
zakïadzie meblarskim.
Wb obu rodzajach zakïadów ocenÚ ryzyka zawodowego przeprowadzaïy zwykle firmy zb zewnÈtrz, które czÚsto nie dokonywaïy
oglÚdzin miejsca pracy, nie miaïy wïaĂciwego
rozeznania Ărodowiska pracy pod kÈtem wystÚpujÈcych zagroĝeñ oraz nie posiadaïy wymaganej wiedzy ob zagroĝeniach poĝarowych, ab przede
wszystkim wybuchowych.
Pracodawcy na ogóï podejmowali dziaïania
techniczne ib organizacyjne wb celu eliminowania
lub ograniczenia do minimum ryzyka zawodowego wynikajÈcego zb pracy zb czynnikiem chemicznym rzadziej wb przypadku naraĝenia na haïas.
&zÚsto nie byïy one jednak adekwatne do wystÚpujÈcych wb miejscu pracy zagroĝeñ, co wynikaïo
m.in. zbbraku wïaĂciwej ich identyfikacji. 1iedopeïnienie obowiÈzku zapewnienia skutecznej wentylacji wbpomieszczeniach pracy stwierdzono wb19
skontrolowanych obiektów wbzakïadach produkujÈcych wyroby zb laminatów, ab braki lub uchybienia wbzakresie wentylacji stanowiskowej dotyczyïy
13,5 skontrolowanych stanowisk pracy wbzakïadach produkujÈcych wyroby zb laminatów ib 24
stanowisk wbzakïadach meblarskich.
Zaniepokojenie
budzÈ
nieprawidïowoĂci
wb zakresie doboru Ărodków ochrony indywidualnej dotyczyïy one ok.b17 pracowników spoĂród
15 skontrolowanych wb zakïadach produkujÈcych wyroby zb laminatów ib 15 pracowników
zb ok.b 86b objÚtych kontrolÈ wb zakïadach meblarskich. Pracodawcy zwykle wybierajÈ Ărodki
tañsze, nie zwracajÈc uwagi ani na wymagania
ochronne, ani na zalecenia zawarte wb kartach
charakterystyki. Przy ich przechowywaniu stwierdzano nieprzestrzeganie podstawowych zasad
higieny.
9. W<1IKI KO175O/I 8-}7<&+ W P/$1I( 5O&Z1<M
ZdjÚcie 1. ¥rodek ķochrony” dróg oddechowych Ľ ķsamoróbka” wykonana przez pracodawcÚ
we wïasnym zakresie ibdostarczona pracownikowi do stosowania podczas prac malarskich metodÈ natryskowÈ,
zbuĝyciem lakieru zawierajÈcego m.in. ksylen, octan butylu, toluen ibetylobenzen
Wb zakïadach produkujÈcych wyroby zb laminatów niepokojÈce nieprawidïowoĂci ujawniono
wb zakresie magazynowania ib skïadowania substancji ib mieszanin chemicznych. Polegaïy one
na niewïaĂciwym doborze miejsca ibsposobu skïadowania, braku wïaĂciwego oznakowania miejsc
magazynowania substancjimieszanin niebezpiecznych oraz podrÚcznych pojemników, abtakĝe
nieprzestrzeganiu zakazów ïÈcznego ich przechowywania.
1atomiast wb znacznej czÚĂci zakïadów
meblarskich istotnym problemem jest nadal
nieznajomoĂÊ lub lekcewaĝenie zagroĝeñ
ib przepisów dotyczÈcych substancji, preparatów lub procesów technologicznych obdziaïaniu
rakotwórczym ab wb szczególnoĂci prac zwiÈzanych zbnaraĝeniem na pyï drewna twardego — dÈb
ibbuk. Ponad poïowa 55 pracodawców ze 122
zakïadów, wb których zatrudniano pracowników
wb warunkach naraĝenia na dziaïanie czynników
rakotwórczych, nie przekazywaïa wïaĂciwemu
okrÚgowemu inspektorowi pracy wymaganej prze-
pisami okresowej informacji. 1aleĝy teĝ zwróciÊ
uwagÚ, ĝe coraz powszechniej uĝywa siÚ wb produkcji róĝnego drewna twardego pochodzÈcego
zb gatunków krajowych ib egzotycznych, natomiast
przepis ogranicza siÚ tylko do dÚbu ibbuku.
5easumujÈc, podkreĂliÊ naleĝy, ĝe struktura
stwierdzonych nieprawidïowoĂci byïa zróĝnicowana. Zbjednej strony byïy to uchybienia formalne,
zb drugiej zaĂ Ľ zagadnienia ob istotnym ciÚĝarze gatunkowym, majÈcym bezpoĂredni wpïyw
na poziom zagroĝeñ, jak np. pomiary czynników
szkodliwych dobór Ărodków ochrony indywidualnej rozwiÈzania techniczne iborganizacyjne majÈce
na celu eliminowanie lub ograniczanie rzeczywistego ryzyka zawodowego wentylacja, magazynowanie niebezpiecznych substancji ib mieszanin
chemicznych ib ich dystrybucja na terenie zakïadu, stosowanie Ărodków technicznych ib organizacyjnych, aby zapobiegaÊ tworzeniu siÚ
atmosfery wybuchowej, wystÈpieniu jej zapïonu lub
ograniczyÊ szkodliwe efekty wybuchu wprowadzanie praktycznych, uwzglÚdniajÈcych realia zakïadu
103
ibzagroĝenia wbnim wystÚpujÈce procedur ibinstrukcji bhp. Warto zwróciÊ uwagÚ, ĝe nieprawidïowoĂci ujawniono wbkaĝdym zakïadzie, abtylko wb12
zakïadów produkujÈcych meble ibwb13 zakïadów
meblarskich nie zapewniono wykonywania zadañ
sïuĝby bhp, co moĝe wskazywaÊ na niskÈ jakoĂÊ
usïug Ăwiadczonych przez wyspecjalizowane podmioty podejmujÈce siÚ wykonywania tych zadañ
bÈdě teĝ na niewykonywanie przez pracodawców
zaleceñ sïuĝby bhp.
Pracodawcy wĂród przyczyn stwierdzonych
nieprawidïowoĂci wymieniajÈ m.in. zïÈ kondycjÚ finansowÈ spowodowanÈ stagnacjÈ na rynku
ib spadkiem zamówieñ oraz wysokie koszty okresowo powtarzanych badañ ibpomiarów czynników
szkodliwych dla zdrowia wbĂrodowisku pracy iboceny ryzyka zwiÈzanego zb moĝliwoĂciÈ wystÈpienia
wb miejscach pracy atmosfery wybuchowej, jak
równieĝ sporzÈdzenia dokumentu zabezpieczenia
przed wybuchem.
Wedïug inspektorów pracy do przyczyn nieprawidïowoĂci naleĝy równieĝ zaliczyÊ
–
brak naleĝytego nadzoru nad stanem bhp
wbzakïadzie,
–
niski poziom wiedzy ob zagroĝeniach ib znajomoĂci — wb tym takĝe przez sïuĝby bhp —
przepisów ib zasad bhp obowiÈzujÈcych przy
pracach zwiÈzanych zb naraĝeniem na pyïy
wbtym rakotwórcze oraz chemiczne ibfizyczne
czynniki Ărodowiska pracy,
–
lekcewaĝenie zagroĝeñ zwiÈzanych zb obecnoĂciÈ wb Ărodowisku pracy czynników
szkodliwych dla zdrowia, zarówno przez pracodawców, osoby kierujÈce pracownikami,
jak ib samych pracowników, wb tym zagroĝeñ
na stanowiskach, na których moĝe wystÈpiÊ
atmosfera wybuchowa,
–
niskÈ jakoĂÊ usïug Ăwiadczonych przez osoby realizujÈce zadania sïuĝby bhp, zwïaszcza wb zakïadach, wb których obowiÈzki wb tym
zakresie powierzono specjaliĂcie spoza zakïadu pracy.
Wb zwiÈzku ze stwierdzonymi nieprawidïowoĂciami inspektorzy pracy wydali ïÈcznie wb zakïadach obu branĝ 5381 decyzji, wb tym 24 decyzje
wstrzymania prac oraz 45 decyzji skierowania
14 pracowników do innych prac. 1a 111 pracodawców naïoĝono mandaty karne na kwotÚ
ponad 13btys.bzï. Do sÈdu skierowano 3 wnioski
obukaranie sprawców wykroczeñ zakïady meblarskie. Wbstosunku do 69 osób zastosowano Ărodki
oddziaïywania wychowawczego.
104
Obstwierdzonych podczas kontroli nieprawidïowoĂciach zawiadomiono wïaĂciwe organy, wbtym
m.in. PañstwowÈ InspekcjÚ SanitarnÈ 17b pism,
8rzÈd Dozoru 7echnicznego 16, PañstwowÈ
Straĝ PoĝarnÈ 9, nadzór budowlanyb 8, wojewódzki oĂrodek medycyny pracy 4.
.ontrolom towarzyszyïa szeroka kampania
prewencyjna, której celem byïo — zgodnie zbzaleceniami S/I& — promowanie wïaĂciwych metod oceny ryzyka zwiÈzanego zbwystÚpowaniem czynników
chemicznych wb zakïadach pracy oraz zachÚcanie
do wdraĝania doErycK praktyk ibstosowania Ărodków
profilaktycznych ograniczajÈcych ryzyko. Inspektorzy pracy przekazywali wbkontrolowanych zakïadach
wydawnictwa PIP dotyczÈce zagroĝeñ zwiÈzanych
zb wystÚpowaniem czynników chemicznych wb miejscu pracy oraz udzielili ïÈcznie 3116 porad technicznych wiÚcej na ten temat — wbrozdziale 9II.
$naliza wyników kontroli wskazuje na potrzebÚ, m.in.
% kontynuacji dziaïañ prewencyjno-kontrolnych
wbzakïadach produkujÈcych wyroby zblaminatów poliestrowo-szklanych wb 211b r. zostanÈ przeprowadzone rekontrole wb zakïadach,
wb których stwierdzono naruszenia przepisów
bhp dotyczÈcych moĝliwoĂci wystÚpowania
atmosfery wybuchowej wbmiejscu pracy oraz
wbzakïadach meblarskich,
% przeprowadzenia badañ nad rakotwórczym
oddziaïywaniem na organizm ludzki pyïów
drewna twardego pochodzÈcego zb gatunków krajowych ib egzotycznych, innych niĝ
wymienione wb przepisie, oraz ewentualnej
nowelizacji rozporzÈdzeñ 0inistra =drowia
wb sprawie suEstancji preparatów czynników
OuE procesów tecKnoOogicznycK ob dziaïaniu
rakotwórczyP OuE PutagennyP wb Ărodowisku
pracy oraz 0inistra Pracy ibPoOityki 6poïecznej
wbsprawie najwyĝszycK dopuszczaOnycK stÚĝeñ
ib natÚĝeñ czynników szkodOiwycK dOa zdrowia
wb Ărodowisku pracy, poprzez rozszerzenie
katalogu pyïów drewna twardego obecnie
dotyczy tylko dÚbu ibbuku,
% zinterpretowania budzÈcych wÈtpliwoĂci przepisów wb rozporzÈdzeniu 0inistra *ospodarki
zb dnia Oipca b r wb sprawie PiniPaOnycK
wyPagañ dotyczÈcycK Eezpieczeñstwa ib Kigieny pracy zwiÈzanycK zbPoĝOiwoĂciÈ wystÈpienia
wb Piejscu pracy atPosIery wyEucKowej Pañstwowa Inspekcja Pracy skierowaïa do Departamentu 5egulacji *ospodarczych wbMinisterstwie
*ospodarki stosowne pismo wb tej sprawie
obzajÚcie jednoznacznego stanowiska.
9. W<1IKI KO175O/I 8-}7<&+ W P/$1I( 5O&Z1<M
10. Wymagania minimalne ibzasadnicze
A. .ontrole speïniania wymagañ
minimalnych dla maszyn do obróbki
plastycznej metali
Wb 21b r. kontrolami przestrzegania
postanowieñ rozporzÈdzenia 0inistra *ospodarki zbbpaědziernika br wbsprawie PiniPaOnycK wyPagañ dotyczÈcycK Eezpieczeñstwa
ib Kigieny pracy wb zakresie uĝytkowania Paszyn
przez pracowników podczas pracy objÚto maszyny ib urzÈdzenia do plastycznej obróbki metali,
jako grupÚ maszyn stwarzajÈcych szczególne
zagroĝenia.
Przeprowadzono 577 kontroli wb 574 zakïadach, zatrudniajÈcych ponad 71 tys. pracowników. Byïy to gïównie zakïady pracy zatrudniajÈce
od 1 do 9 pracowników 21, od 1 do 49 pracowników 38 oraz od 5 do 249 31. WĂród
kontrolowanych znalazïy siÚ zakïady zwiÈzane
zbbranĝÈ metalowÈ produkcja czÚĂci ibelementów
metalowych oraz spoza branĝy, wykorzystujÈce
maszyny do plastycznej obróbki metalu wb celu
dokonywania napraw, remontów wïasnych urzÈdzeñ technicznych, bÈdě Ăwiadczenia usïug.
Wb kontrolowanych zakïadach uĝytkowano
548 maszyn do obróbki plastycznej metali. Ocenie pod kÈtem speïniania minimalnych wymagañ
pracodawcy poddali 4132 maszyny ib urzÈdzenia.
Wbprzypadku 1418 maszyn podjÚli dziaïania wbcelu
doprowadzenia ich do stanu zgodnego zbprzepisami, ab do 7 maszyn mieli drobne zastrzeĝenia,
ïatwe do usuniÚcia.
Podczas kontroli oceniano m.in. stan techniczny maszyny kompletnoĂÊ urzÈdzeñ zabezpieczajÈcych ib ochronnych elementy sterownicze, wb tym
wyïÈczniki zatrzymania awaryjnego jakoĂÊ ib czytelnoĂÊ napisów informacyjnych ib znaków ostrzegawczych dokumentacjÚ kontroli okresowej oraz
instrukcje obsïugi. Speïnienie minimalnych wymagañ sprawdzono wb 2791 maszynach ib urzÈdzeniach do obróbki plastycznej metali. SpoĂród nich
787bmaszyn nie speïniaïo minimalnych wymagañ
28,2% ogóïu kontrolowanych, abdo 1121 maszyn
zgïoszono uwagi. Dotyczyïo to zarówno maszyn
poddanych ocenie ib doprowadzonych do minimalnych wymagañ przez pracodawców, jak ib tych, do
których pracodawcy nie mieli zastrzeĝeñ lub ich nie
ocenili. NajwiÚcej zastrzeĝeñ inspektorzy zgïosili wb maïych zakïadach, wykorzystujÈcych starsze
ib bardziej wyeksploatowane maszyny, nie wb peïni
przystosowane do minimalnych wymagañ.
Wykres 57. 0aszyny do obróbki plastycznej metali Ľ naruszenia przepisów
urzÈdzenia do zatrzymania awaryjnego
15
znaki i barwy bezpieczeñstwa
15
oĂwietlenie stanowisk pracy
15
wyposaĝenie maszyn w ïatwo rozpoznawalne urzÈdzenia sïuĝÈce
do odïÈczania od ěródeï energii
kontrola maszyn w zakresie minimalnych wymagañ przed
przekazaniem do eksploatacji po raz pierwszy
opracowanie i zawartoĂÊ instrukcji bhp
elementy sterownicze – widocznoĂÊ, identyfikowalnoĂÊ,
oznakowanie, usytuowanie, dobór
16
23
24
28
35
kontrola okresowa maszyn w zakresie minimalnych wymagañ
dokumentacja wyników kontroli maszyn
37
osïony i urzÈdzenia ochronne – dobór,
konstrukcja ibusytuowanie
38
maszyn, których dotyczyïy nieprawidïowoĂci
½ródïo dane P,P
105
ZnacznÈ liczbÚ nieprawidïowoĂci stwierdzono wbzakresie wyposaĝenia maszyn wbodpowiednie osïony ib urzÈdzenia ochronne oraz
elementy zabezpieczajÈce przed dostÚpem pracownika do stref niebezpiecznych. 8rzÈdzenia
te czÚsto wykonane byïy wb sposób niewïaĂciwy,
tj. bez zachowania odlegïoĂci bezpieczeñstwa
uniemoĝliwiajÈcej dostÚp do stref niebezpiecznych. Powaĝne zastrzeĝenia dotyczyïy równieĝ
oznakowania, usytuowania oraz doboru elementów sterowniczych, tj. wyïÈczników gïównych, do
zatrzymania awaryjnego, przycisków startstop,
abtakĝe opracowania ibudostÚpnienia zatrudnionym
pracownikom instrukcji bezpieczeñstwa ib higieny
pracy uĝytkowanych maszyn iburzÈdzeñ do obróbki plastycznej metali. &zÚsto byïy one niewïaĂciwie opracowane lub ich zawartoĂÊ byïa niepeïna.
DuĝÈ skalÚ nieprawidïowoĂci stwierdzono wbzakresie dokumentowania przez pracodawców kontroli
maszyn pod kÈtem speïniania wymagañ minimalnych ib to zarówno po przekazaniu ich do eksploatacji po raz pierwszy, jak ib po zainstalowaniu na
innym stanowisku pracy lub wb innym pomieszczeniu. NieprawidïowoĂci te stwierdzano wb co
drugim skontrolowanym zakïadzie, najczÚĂciej
wbmikro- ibmaïych zakïadach lub ubpracodawców,
którzy nie mieli wïasnej sïuĝby bhp.
Kontrole nie wykazaïy natomiast znaczÈcych
lub raĝÈcych nieprawidïowoĂci wb zakresie wyposaĝenia maszyn w Ărodki ochrony przeciwporaĝeniowej przed dotykiem bezpoĂrednim ibpoĂrednim
odpowiednie obudowy lub urzÈdzenia wyciÈgowe
znajdujÈce siÚ wbpobliĝu zagroĝenia wbprzypadku
maszyn stwarzajÈcych zagroĝenie emisji pïynu
lub pyïu automatycznÈ sygnalizacjÚ ostrzegawczÈ przed uruchomieniem. 8sytuowanie maszyn
wb pomieszczeniach oraz organizacja ib lokalizacja
stanowisk operatorów takĝe nie budziïy wiÚkszych
zastrzeĝeñ.
Wb kontrolowanych zakïadach wb latach
27–29 odnotowano ïÈcznie 38 wypadków
przy pracy zwiÈzanych zb eksploatacjÈ maszyn
do obróbki plastycznej metali, wb tym 1 Ămiertelny, 25 ciÚĝkich oraz 2 zbiorowe. 1ajczÚĂciej
wystÚpujÈcymi przyczynami wypadków byï kontakt zb ostrymi krawÚdziami blach podczas prac
rÚcznych oraz niewïaĂciwy dobór elementów ukïadów sterujÈcych.
$naliza wyników kontroli wskazuje, ĝe pracodawcy nadal nie wywiÈzujÈ siÚ zbobowiÈzku dostosowania maszyn iburzÈdzeñ do obróbki plastycznej
106
metali do postanowieñ rozporzÈdzenia 0inistra
*ospodarki zb paědziernika b r wb sprawie
PiniPaOnycK wyPagañ dotyczÈcycK Eezpieczeñstwa ibKigieny pracy wbzakresie uĝytkowania Paszyn
przez pracowników podczas pracy
Wbwyniku kontroli inspektorzy pracy wydali
–
3627 decyzji bhp 923 ustnych, wbtym
9
78 decyzji wstrzymania prac,
9
2 decyzje skierowania do innych prac
3bpracowników,
–
45 wniosków wbwystÈpieniach,
–
98 mandatów karnych na kwotÚ 114,5 tys. zï,
–
6 wniosków do sÈdu.
Od lat podczas kontroli stwierdza siÚ podobne
uchybienia ibnieprawidïowoĂci. Wbocenie inspektorów pracy do przyczyn nieprawidïowoĂci naleĝy
zaliczyÊ
–
nieznajomoĂÊ przepisów dotyczÈcych minimalnych wymagañ dla maszyn iburzÈdzeñ lub
ich niewïaĂciwÈ interpretacjÚ,
–
niedostateczny nadzór nad bezpieczeñstwem
ibhigienÈ pracy kadry technicznej,
–
lekcewaĝenie przez pracodawców ib nadzór
techniczny zagroĝeñ zwiÈzanych zb eksploatacjÈ maszyn,
–
niedokonywanie ocen ib kontroli okresowych
maszyn pod kÈtem speïnienia minimalnych
wymagañ.
Pracodawcy — jako przyczyny nieprawidïowoĂci wbzakresie dostosowania maszyn do wymagañ minimalnych — wskazywali najczÚĂciej brak
elementarnej wiedzy nt. obowiÈzków zwiÈzanych
zb uĝytkowaniem maszyn, wysokie koszty wypeïniania obowiÈzków wbzakresie kontroli maszyn pod
kÈtem speïniania przez nie wymagañ minimalnych
koniecznoĂÊ zatrudnienia wykwalifikowanych
osób do oceny maszyn, wbtym m.in. pracowników
sïuĝb bhp, remonty wb celu dostosowania maszyn
do wymagañ minimalnych.
5ównoOegOe zb dziaïaniaPi kontroOnyPi reaOizowany Eyï program prewencyjny dot dostosowania
uĝytkowanycK Paszyn do wyPagañ PiniPaOnycK
oPówiony wbrozdziaOe 9,,
9. W<1IKI KO175O/I 8-}7<&+ W P/$1I( 5O&Z1<M
B. Nadzór rynku maszyn, urzÈdzeñ
ibĂrodków ochrony indywidualnej
Podczas 19 kontroli wb zakresie nadzoru
rynku inspektorzy pracy sprawdzili, czy dostarczone pracownikom Ărodki ochrony indywidualnej
oraz obsïugiwane przez nich maszyny ib urzÈdzenia techniczne speïniajÈ zasadnicze ib inne wymagania bezpieczeñstwa. Kontrole obejmowaïy
wyroby podlegajÈce przepisom rozporzÈdzeñ Ministra *ospodarki wdraĝajÈcym do prawa polskiego
postanowienia dyrektyw nowego podejĂcia znajdujÈcych siÚ wbkompetencji Pañstwowej Inspekcji Pracy
tj. rozporzÈdzeñ wbsprawie zasadniczych wymagañ
dla Ărodków ochrony indywidualnej, maszyn, sprzÚtu elektrycznego niskonapiÚciowego, urzÈdzeñ
ibsystemów ochronnych przeznaczonych do uĝytku
wbprzestrzeniach zagroĝonych wybuchem, urzÈdzeñ
spalajÈcych paliwa gazowe, prostych zbiorników
ciĂnieniowych, urzÈdzeñ ciĂnieniowych, děwigów,
urzÈdzeñ uĝywanych na zewnÈtrz pomieszczeñ
wbzakresie emisji haïasu do Ărodowiska.
Ogóïem wbroku 21 oceniono 1347 wyrobów
wprowadzonych do obrotu lub oddanych do uĝytku od 1 maja 24b r. Inspektorzy pracy zakwestionowali 570 zbnich 42%.
ZaznaczyÊ naleĝy, ĝe niektóre wyroby podlegaïy kilku dyrektywom.
Wyniki kontroli zbpodziaïem wedïug G\UHNW\ZQRZHJRSRGHMĂFLD
Dyrektywa
/iczba kontrolowanych
wyrobów
Odsetek wyrobów
dobktórych zgïoszono
zastrzeĝenia
2915W( d. 8744(W* proste zbiorniki ciĂnieniowe SP9
2
5
648
28
9396(W* urzÈdzenia spalajÈce paliwa gazowe *$D
3
949W( urzÈdzenia ibsystemy ochronne przeznaczone do
uĝytku wbprzestrzeniach zagroĝonych wybuchem $7(;
2
9516W( děwigi ibich elementy bezpieczeñstwa /IF7
3
67
9723W( urzÈdzenia ciĂnieniowe P(D
12
42
2642W( d.b9837W( maszyny MD
66
52
214W( urzÈdzenia uĝywane na zewnÈtrz pomieszczeñ,
wbzakresie emisji haïasu do Ărodowiska 1OIS(
49
45
2695W( d.b7223(W* sprzÚt elektryczny
niskonapiÚciowy /9D
156
46
89686(W* Ărodki ochrony indywidualnej PP(
½ródïo dane P,P
Wb roku sprawozdawczym inspektorzy pracy
wb szczególnoĂci kontrolowali speïnianie zasadniczych ib innych wymagañ dla maszyn do obróbki
plastycznej metali, abtakĝe dla rÚkawic ochronnych.
8jawniono nastÚpujÈce nieprawidïowoĂci
% wb zakresie maszyn do obróbki plastycznej
metali inspektorzy pracy sprawdzili 311 wyrobów, zakwestionowali 149, tj.b48
Ř niespeïnienie wymagañ zasadniczych
wb konstrukcji ib wyposaĝeniu, m.in. brak
lub nieprawidïowe urzÈdzenia ochronne zabezpieczajÈce dostÚp do strefy
roboczej, wb tym brak lub niewïaĂciwie
umieszczone elementy elektroczuïego
wyposaĝenia ochronnego, urzÈdzeñ oburÚcznego sterowania, nieopisanie elementów sterowniczych wb jÚzyku polskim
lub za pomocÈ znaków graficznych zrozumiaïych dla obsïugujÈcego, nieoznakowanie miejsc niebezpiecznych znakami
ib barwami bezpieczeñstwa — 11 wyrobów 33, ab takĝe brak instrukcji bezpiecznej obsïugi, nieprzetïumaczenie jej
na jÚzyk polski, nieuwzglÚdnienie wymagañ zwiÈzanych zb bezpiecznÈ obsïugÈ, brak opisu zastosowania maszyny
107
Ř
Ř
ib ostrzeĝeñ dotyczÈcych niedozwolonych
sposobów uĝytkowania wyrobu, jak równieĝ informacji okreĂlajÈcych bezpieczne
warunki transportu, przenoszenia ib przechowywania oraz specyfikacji czÚĂci
zamiennych — 94 wyroby 3
brak lub nieprawidïowe deklaracje zgodnoĂci, wb tym m.in. brak potwierdzenia
udziaïu jednostki notyfikowanej wbprocesie
oceny zgodnoĂci maszyn, niewyszczególnienie wszystkich przepisów, które
powinny speïniaÊ oceniane maszyny, brak
podpisów osób uprawnionych do wystawienia deklaracji zgodnoĂci — 112 wyrobów 36
brak lub niewïaĂciwe albo nietrwaïe
oznakowanie CE — 46 wyrobów 15.
1ajwiÚcej nieprawidïowoĂci stwierdzono przy
ocenie maszyn wyprodukowanych poza obszarem
8( ibsprowadzanych bezpoĂrednio przez pracodawców na wïasne potrzeby, ab takĝe maszyn wykonanych przez pracodawców do wïasnego uĝytku.
%
108
wbzakresie rÚkawic ochronnych inspektorzy
pracy sprawdzili 587 wyrobów, zakwestionowali 146, tj.b25
Ř niespeïnienie wymagañ zasadniczych,
wbtym niekompletne oznaczenia informujÈce ob rodzaju czynników, przed którymi
chroniÈ rÚkawice ibpoziomie skutecznoĂci
ich ochrony wynikajÈcej zb przeprowadzonych badañ brak instrukcji uĝytkowania
lub nieprawidïowoĂci wbjej treĂci, m.in. bez
danych majÈcych istotny wpïyw na bezpieczeñstwo pracowników, np. rysunku
powierzchni ochronnej zapewnianej przez
rÚkawice dla uĝytkowników pilarek ïañcuchowych, niewskazanie przeznaczenia
rÚkawic, sposobu czyszczenia ib konserwacji, czy teĝ brak niezbÚdnych informacji umoĝliwiajÈcych ustalenie upïywu daty
waĝnoĂci albo okresu trwaïoĂci nieprzetïumaczenie instrukcji na jÚzyk polski brak
ostrzeĝeñ wb szczególnoĂci wskazujÈcych
wbprzypadku rÚkawic obkonstrukcji prostej
kat. I, ĝe mogÈ byÊ one stosowane tylko
do ochrony przed minimalnymi zagroĝeniami — 19 wyrobów 19
Ř brak lub niepoprawne deklaracje zgodnoĂci, m.in. wystawione przez podmiot
do tego nieuprawniony, gïównie przedstawicieli handlowych lub dystrybutorów,
bez przywoïania danych pozwalajÈcych na
Ř
Ř
ustalenie producenta ib norm zharmonizowanych, których wymagania rÚkawice speïniajÈ oraz danych jednostki notyfikowanej,
jeĂli powinna ona uczestniczyÊ wbprocedurze oceny zgodnoĂci — 94 wyroby 16
nieprawidïowe oznakowanie znakiem
CE nietrwaïe wb postaci np. naklejki lub
nadruku moĝliwego do usuniÚcia podczas
uĝytkowania rÚkawic chroniÈcych przed
chemikaliami lub brak takiego znaku,
naniesienie wbrew przepisom znaku &(
na rÚkawice robocze — 38bwyrobów 7
uchybienia zwiÈzane zb ocenÈ zgodnoĂci, m.in. brak certyfikatu oceny typu
W( wymaganego wb przypadku rÚkawic
ob konstrukcji innej niĝ prosta, wybranie
nieodpowiedniej do ryzyka, przed którym
wedïug deklaracji producenta rÚkawice chroniÈ, procedury oceny zgodnoĂci
np. przeprowadzenie przez producenta
samodzielnej oceny rÚkawic przeznaczonych dla spawaczy, pomimo iĝ powinny
byÊ one poddane badaniu typu wbakredytowanych laboratoriach jednostek notyfikowanych — 21bwyrobów 4.
Wyniki kontroli rÚkawic ochronnych wskazujÈ,
ĝe wiele powaĝnych nieprawidïowoĂci dotyczyïo
instrukcji uĝytkowania. TreĂÊ instrukcji byïa czÚsto
zbyt ogólnikowa ibnie zawieraïa jednoznacznego
odniesienia do konkretnego wyrobu oraz jego
przeznaczenia. Ponadto niektóre firmy dysponowaïy uniwersalnym wzorem instrukcji dla róĝnych
posiadanych wb ofercie handlowej typów rÚkawic.
Warto zwróciÊ uwagÚ, ĝe brak poprawnych ib peïnych informacji ob wyrobie wb przypadku Ărodków
ochrony indywidualnej moĝe skutkowaÊ ich niewïaĂciwym doborem do zagroĝeñ wystÚpujÈcych
na stanowiskach pracy, co nie zapewnia wystarczajÈcej ochrony wyposaĝonym wbnie pracownikom.
Pozostaïe kontrole 449 maszyn ib urzÈdzeñ
technicznych oraz Ărodków ochrony indywidualnej
prowadzone byïy wbzwiÈzku zbrutynowymi dziaïaniami ubpracodawców, badaniem wypadków przy
pracy oraz sprawdzaniem informacji pochodzÈcych od organów nadzoru rynku, przedsiÚbiorców
ib pracowników sygnalizujÈcych, ĝe wyroby mogÈ
nie speïniaÊ zasadniczych wymagañ. Zastrzeĝenia wzbudziïo 275 wyrobów 61 sprawdzonych
przez inspektorów pracy. Wyĝszy odsetek wyrobów nieprawidïowych ujawniony podczas tych
kontroli wynika zb faktu, ĝe byïy to wb duĝej mierze
dziaïania reaktywne, podejmowane wb zwiÈzku ze
9. W<1IKI KO175O/I 8-}7<&+ W P/$1I( 5O&Z1<M
zgïaszanymi zastrzeĝeniami do wyrobów uĝytkowanych wbzakïadach pracy.
Wb przypadku negatywnych wyników kontroli,
zarówno maszyn do plastycznej obróbki metali,
rÚkawic ochronnych, jak ib pozostaïych wyrobów,
podejmowano odpowiednie kroki wb celu wyegzekwowania przestrzegania prawa.
-eĂli oglÚdziny wyrobów oraz analiza
dostarczonych dokumentów zwiÈzanych zbocenÈ zgodnoĂci nie pozwalaïy inspektorowi pracy
na jednoznaczne rozstrzygniÚcie, czy speïniajÈ
one zasadnicze wymagania, pobierano próbki ib zlecano ich badanie wb akredytowanych
laboratoriach. 1p. testom poddano szeĂÊ
typów filtrów spawalniczych pochodzÈcych
zbChin. Wyniki badañ potwierdziïy, ĝe filtry nie
speïniajÈ wymagañ zasadniczych dotyczÈcych
wspóïczynnika przepuszczania Ăwiatïa, co naraĝaïo ich uĝytkowników na ryzyko uszkodzenia
oka. Wskutek decyzji okrÚgowego inspektora
pracy filtry zostaïy wycofane zbobrotu.
wych prokuratur skierowano 6 zawiadomieñ
ob podejrzeniu popeïnienia przestÚpstwa przez
producentów ib importerów, m.in. hydraulicznej
prasy krawÚdziowej, obieraczki do warzyw, dwukolumnowego podnoĂnika hydraulicznego. Sprawy te sÈ wbtoku.
1atomiast wb przypadku nieprawidïowoĂci
moĝliwych do usuniÚcia tylko przez podmiot majÈcy siedzibÚ wbinnym kraju 8(, obwynikach kontroli
powiadamiano organy nadzoru rynku wb tym kraju. WïaĂciwym organom przekazano informacje
ob 18b wyrobach m.in. wyniki kontroli rÚkawic dla
spawaczy — do organu nadzoru rynku wb Czechach, rÚkawic chroniÈcych przed przeciÚciem
piïÈ ïañcuchowÈ — do organu nadzoru rynku
wb Austrii, ĝurawia budowlanego — do organu
nadzoru rynku we Wïoszech, prasy elektrohydraulicznej oraz automatycznej maszyny do formowania rur — do organu nadzoru rynku wbDanii.
WbzaleĝnoĂci od rodzaju ibwagi stwierdzonych
nieprawidïowoĂci stosowano adekwatne Ărodki
prawne. Wb przypadku niezgodnoĂci niepowodujÈcych powaĝnego zagroĝenia lub moĝliwych do
szybkiego wyeliminowania wystÚpowano do producentów, importerów ibdostawców wyrobów obich
usuniÚcie wb okreĂlonym terminie. Wb rezultacie
dobrowolnych dziaïañ naprawczych wïaĂciwych
podmiotów gospodarczych, jeszcze wbtrakcie trwania czynnoĂci kontrolnych, zlikwidowane zostaïy
uchybienia dotyczÈce 357 wyrobów 24bmaszyn
ib urzÈdzeñ technicznych oraz 117b Ărodków ochrony indywidualnej. Wb ocenie inspektorów pracy
dobrowolne dziaïania naprawcze wb wiÚkszoĂci
przypadków sÈ skuteczne ibprzynoszÈ trwaïe efekty. Stosowanie zasady proporcjonalnoĂci Ărodków
prawnych wb stosunku do rodzaju niezgodnoĂci
zaleca teĝ nowe rozporzÈdzenie ParOaPentu (uropejskiego ib 5ady :( nrb ustanawiajÈce
wymagania wbzakresie akredytacji ibnadzoru rynku,
które obowiÈzuje od 1bstycznia 21br.
5ealizujÈc powierzone zadania wb systemie
nadzoru rynku, inspektorzy pracy wb 21b r. na
wniosek organów celnych wydali 137 opinii
wbsprawie speïniania przez wyroby sprowadzane spoza europejskiego obszaru gospodarczego wymagañ zasadniczych ib innych. Wb stosunku
do tych wyrobów zachodziïo prawdopodobieñstwo, ĝe mogÈ spowodowaÊ zagroĝenie dla bezpieczeñstwa uĝytkowników. Wb 98 przypadkach
72% opinie byïy negatywne. Wb konsekwencji
nieprawidïowe wyroby, m.in. rÚkawice zb Pakistanu 3000 par, podnoĂniki samochodowe
mechaniczne zb Chin 5 sztuk, przemysïowe
maszyny szwalnicze zbChin 30 sztuk nie zostaïy dopuszczone do obrotu na polskim ibeuropejskim rynku lub zostaïy dopuszczone po usuniÚciu
stwierdzonych uchybieñ. 1aleĝy podkreĂliÊ, ĝe
dziaïania podejmowane wspólnie przez PañstwowÈ InspekcjÚ Pracy ib sïuĝbÚ celnÈ sÈ znaczÈcym
elementem nadzoru rynku. DziÚki nim niespeïniajÈce przepisów maszyny lub Ărodki ochrony
indywidualnej sÈ zatrzymywane zanim trafiÈ do
pracowników. &hoÊ importowane wyroby muszÈ
speïniaÊ te same wymagania prawne, to jak pokazuje praktyka, wiele zbnich jest nieprawidïowych.
-eĂli dziaïania dobrowolne nie zostaïy podjÚte lub stwierdzono podczas kontroli istotne niezgodnoĂci wyrobów zb zasadniczymi wymaganiami, okrÚgowi inspektorzy pracy wszczynali
postÚpowania. Wb21br. prowadzono 101 postÚpowañ dotyczÈcych maszyn ib innych urzÈdzeñ
technicznych 6b postÚpowañ oraz Ărodków
ochrony indywidualnej 41. Ponadto do rejono-
Kontrolom wb ramach nadzoru rynku towarzyszyïy dziaïania popularyzujÈce tÚ problematykÚ.
Inspektorzy pracy prowadzili doradztwo dla producentów, dostawców ibuĝytkowników wyrobów.
Ponadto podczas spotkañ ibseminariów omawiano
przepisy wb zakresie zasadniczych ib innych wymagañ, ze szczególnym uwzglÚdnieniem zmian legislacyjnych.
109
Wedïug inspektorów pracy jednÈ zb przyczyn
nieprawidïowoĂci jest nieznajomoĂÊ prawa. Zarówno producenci, jak ibpracodawcy nabywajÈcy Ărodki ochrony indywidualnej, maszyny lub urzÈdzenia
nie majÈ wystarczajÈcej wiedzy nt. wymagañ, jakie
powinny te wyroby speïniaÊ. Wynika to m.in. zbfaktu, ĝe wb szkoleniach wb dziedzinie bhp, wb których
uczestniczÈ pracodawcy ibpracownicy sïuĝby bhp,
kwestia wymagañ zasadniczych jest ujmowana wb sposób marginalny. Dokonane wb ostatnich
latach nowelizacje dyrektyw 8(, krajowych przepisów zb nimi zwiÈzanych oraz norm zharmonizowanych sïuĝyÊ powinny progresowi bezpieczeñstwa
wb zakïadach pracy. Zmiany te nie zawsze jednak
docierajÈ na bieĝÈco do producentów wyrobów,
dystrybutorów oraz pracodawców, zwïaszcza
zbmaïych firm.
Ponadto dla wielu podmiotów gospodarczych waĝniejsze sÈ wzglÚdy ekonomiczne
ib cena wyrobów. OszczÚdzajÈ wiÚc na kosztach
zwiÈzanych zb dostarczaniem speïniajÈcych obowiÈzujÈce wymagania maszyn, urzÈdzeñ ibĂrodków
ochrony indywidualnej np. na jakoĂci materiaïów czy nieangaĝowaniu jednostki notyfikowanej
wb procedurze oceny zgodnoĂci. 7akie podejĂcie
powoduje, ĝe nadal wbobrocie dostÚpne sÈ wyroby
niezgodne zbprzepisami.
$by uzyskaÊ poprawÚ wbtym obszarze wbroku
211 przewiduje siÚ objÚcie kontrolami kolejnych
grup maszyn ib Ărodków ochrony indywidualnej
przeznaczonych do uĝytku zawodowego. 5ównoczeĂnie rozwijana bÚdzie wspóïpraca zb innymi
organami nadzoru rynku oraz izbami celnymi, by
kompleksowo zapobiegaÊ pojawianiu siÚ wyrobów
nieprawidïowych. DziaïalnoĂÊ kontrolno-nadzorcza
wsparta zostanie teĝ przedsiÚwziÚciami edukacyjnymi upowszechniajÈcymi wiedzÚ na temat stosowania bezpiecznych wyrobów.
11. Przestrzeganie przepisów dotyczÈcych
zatrudniania osób niepeïnosprawnych
Przeprowadzono 269 kontroli wb 2344 zakïadach pracy lub ich jednostkach organizacyjnych
zatrudniajÈcych osoby niepeïnosprawne. Zatrudnionych wb nich byïo 378,6 tys. pracowników.
Sprawdzono warunki zatrudnienia 14 tys. osób
niepeïnosprawnych, zb których 31,9 tys. posiadaïo lekki stopieñ niepeïnosprawnoĂci. WĂród skontrolowanych byïo 628 zakïadów pracy chronionej
110
zatrudniajÈcych 74,2 tys. pracowników, wb tym
5,3 tys. pracowników niepeïnosprawnych oraz
18b zakïadów aktywnoĂci zawodowej zatrudniajÈcych 954 osoby, wb tym 682 niepeïnosprawnych.
Wb wyniku 232 kontroli, przeprowadzonych na
wnioski pracodawców, inspektorzy pracy wydali
1962 opinie, wbtym 64 negatywne.
8b 1 pracodawcy posiadajÈcego status prowadzÈcego zakïad pracy chronionej stwierdzono niespeïnianie warunków okreĂlonych wb artb ustb pkt ustawy obreKaEiOitacji zawodowej ibspoïecznej oraz zatrudnianiu osóE niepeïnosprawnycK,
dotyczÈcych wymagañ wb zakresie bhp oraz przystosowania pomieszczeñ zakïadu, stanowisk pracy
do potrzeb osób niepeïnosprawnych. Inspektor
pracy nakazaï usuniÚcie nieprawidïowoĂci oraz
poinformowaï wojewodÚ ob wynikach przeprowadzonej kontroli. Wojewoda wszczÈï postÚpowanie administracyjne, jednoczeĂnie proszÈc
inspektora pracy ob informowanie go ob stanie realizacji wydanych decyzji, poniewaĝ bÚdzie to miaïo
istotne znaczenie przy podejmowaniu przez wojewodÚ decyzji obutrzymaniu lub utracie statusu.
8b13 pracodawców posiadajÈcych status prowadzÈcego zakïad pracy chronionej stwierdzono
inne nieprawidïowoĂci, polegajÈce najczÚĂciej na
uĝytkowaniu obiektów innych niĝ wskazane wbdecyzji wïaĂciwego wojewody przyznajÈcej pracodawcy status prowadzÈcego zakïad pracy chronionej
lub nieosiÈganiu przez zakïad pracy chronionej
wskaěnika zatrudniania osób niepeïnosprawnych.
Wbwyniku powiadomieñ przez inspektorów pracy ob takich przypadkach, wïaĂciwi wojewodowie zmienili 6 pracodawcom uprzednio wydane
decyzje nadajÈce status, okreĂlajÈc nowe miejsca
prowadzenia dziaïalnoĂci, 2 pracodawców utraciïo
status, zaĂ wb pozostaïych przypadkach postÚpowanie jest wbtoku.
Podobnie jak wb latach ubiegïych, najwiÚcej nieprawidïowoĂci stwierdzono wbzakïadach
pracy chronionej. Stan bezpieczeñstwa ibhigieny pracy wb zakïadach aktywnoĂci zawodowej
byï zadowalajÈcy. 7akĝe wb zakïadach ubiegajÈcych siÚ ob nadanie statusu zakïadu pracy
chronionej, zakïadu aktywnoĂci zawodowej lub
przystosowujÈcych stanowiska pracy dla osób
niepeïnosprawnych stan przestrzegania przepisów prawa, wb tym wymagañ wb zakresie bezpieczeñstwa pracy, byï lepszy niĝ wb zakïadach juĝ
posiadajÈcych status.
9. W<1IKI KO175O/I 8-}7<&+ W P/$1I( 5O&Z1<M
Wykres 58. Zatrudnianie niepeïnosprawnych Ľ naruszenia przepisów
6
wymiana powietrza w pomieszczeniach pracy
16
12
oĂwietlenie pomieszczeñ i stanowisk pracy Ăwiatïem
dziennym bÈdě elektrycznym
budynki i pomieszczenia pracy
21
5
25
10
pomieszczenia higienicznosanitarne
25
12
przystosowanie obiektów, pomieszczeñ pracy do potrzeb
osób niepeïnosprawnych, bariery architektoniczne
maszyny i urzÈdzenia
29
6
34
eksploatacja instalacji i urzÈdzeñ elektrycznych
18
37
zakïady pracy chronionej
i zakïady aktywnoĂci zawodowej
zakïady ubiegajÈce siÚ o status lub przystosowujÈce
stanowiska pracy dla osób niepeïnosprawnych
½ródïo dane P,P
Wbzakresie bezpieczeñstwa technicznego najczÚĂciej stwierdzano uchybienia dotyczÈce eksploatacji instalacji ib urzÈdzeñ elektrycznych oraz
maszyn ib urzÈdzeñ technicznych. Wb zakïadach
brak byïo pomiarów skutecznoĂci ochrony przeciwporaĝeniowej wb instalacjach ib urzÈdzeniach
elektrycznych lub byïy one niewïaĂciwe, np. nie
przeprowadzano ich po naprawie lub wymianie
instalacji. Ponadto stwierdzano brak lub niewïaĂciwÈ ochronÚ przed skutkami dotyku bezpoĂredniego lub poĂredniego. 8ĝytkowano urzÈdzenia
ob uszkodzonych osïonach, niezapewniajÈcych
ochrony przed dostÚpem do czÚĂci bÚdÈcych pod
napiÚciem, lub wbobudowach obniewïaĂciwym stopniu ochrony, abtakĝe uszkodzone gniazdka ibwïÈczniki elektryczne itp. Osoby niepeïnosprawne
obsïugiwaïy maszyny ib urzÈdzenia nie wyposaĝone wburzÈdzenia ochronne np. osïony zabezpieczajÈce przed dostÚpem do czÚĂci bÚdÈcych
wbruchu lub wyposaĝone wburzÈdzenia ochronne,
ale nieprawidïowe bÈdě uszkodzone. Zastrzeĝenia
budziïy teĝ elementy sterownicze maszyn ib urzÈdzeñ technicznych majÈce wpïyw na bezpieczeñstwo obsïugi. Stwierdzano brak tych elementów
wbwyposaĝeniu maszyn iburzÈdzeñ oraz uszkodzone, niesprawne elementy sterownicze, itp. 1ajwiÚcej zastrzeĝeñ zgïaszano do obrabiarek do metali
ibdrewna.
Wb znacznej czÚĂci kontrolowanych zakïadów pracy chronionej wystÈpiïy nieprawidïowoĂci zwiÈzane zb przystosowaniem obiektów
ib pomieszczeñ do potrzeb wynikajÈcych zb dysfunkcji osób niepeïnosprawnych. 1ajczÚĂciej
polegaïy one na braku lub nieodpowiednim do
wystÚpujÈcych wb zakïadzie rodzajów niepeïnosprawnoĂci zabezpieczeniu ib oznakowaniu miejsc
niebezpiecznych, oznakowaniu dróg komunikacyjnych ibprzejĂÊ oraz przystosowaniu pod wzglÚdem
powierzchni, wyposaĝenia wspomagajÈcego, itp.
pomieszczeñ higienicznosanitarnych.
111
Wykres 59. Zakïady pracy chronionej i zakïady aktywnoĂci zawodowej Ľ naruszenia przepisów
13
praca w godzinach nadliczbowych
5
18
18
badania lekarskie — wstÚpne, okresowe i kontrolne
8
11
27
urlopy
14
28
szkolenia w zakresie bhp
21
29
28
37
23
30
½ródïo dane P,P
1iepokojÈcy jest wzrost odsetka zakïadów
nieprzestrzegajÈcych przepisów dotyczÈcych
przygotowania pracowników do pracy, szczególnie wb zakresie szkoleñ bhp. 8b 136 pracodawców
pracowaïo 964 pracowników niepeïnosprawnych
nieposiadajÈcych ĝadnych lub aktualnych szkoleñ wbzakresie bezpieczeñstwa ibhigieny pracy.
1atomiast ub 114 pracodawców zatrudniajÈcych
641 pracowników stwierdzono uchybienia wborganizowaniu lub prowadzeniu szkoleñ. 1ajczÚĂciej
nieprawidïowoĂci dotyczyïy szkoleñ okresowych,
ale stwierdzano równieĝ brak lub niewïaĂciwe przeprowadzanie szkolenia wstÚpnego.
1adal zastrzeĝenia budzi ocena ryzyka zawodowego. 1ie przeprowadzono jej na 18 stanowiskach pracy osób niepeïnosprawnych wbzakïadach
pracy chronionej. 1atomiast na 691 stanowiskach
pracy osób niepeïnosprawnych ocenÚ ryzyka
przeprowadzono nieprawidïowo. 1ajczÚĂciej bïÚdy popeïniano na etapie identyfikacji zagroĝeñ.
Ponadto nie uwzglÚdniano wbocenie ryzyka zawodowego wszystkich istotnych informacji obdysfunkcjach osób niepeïnosprawnych ib wynikajÈcych
zbnich szczególnych uwarunkowaniach zwiÈzanych
zbwykonywaniem pracy przez 498bosób niepeïnosprawnych. Wbzakïadach pracy chronionej obryzyku
112
zawodowym oraz zasadach ochrony przed zagroĝeniami nie poinformowano 73 pracowników.
Wb 21 roku, wb porównaniu do roku poprzedniego, nastÈpiï takĝe wzrost odsetka zakïadów pracy chronionej, wb których wystÈpiïy
nieprawidïowoĂci zb zakresu prawnej ochrony
pracy.
Pisemnej informacji ob niektórych warunkach
zatrudnienia nie udzielono 373 pracownikom niepeïnosprawnym wb 64 zakïadach, zaĂ informacje
zawierajÈce bïÚdy przekazano 1119 pracownikom
niepeïnosprawnym wb 157 zakïadach, np. bïÚdnie
okreĂlano normy czasu pracy obowiÈzujÈce pracowników niepeïnosprawnych.
Nie prowadzono ewidencji czasu pracy 141b pracowników niepeïnosprawnych, ab dla
995bpracowników ewidencjÚ prowadzono nierzetelnie, co utrudniaïo kontrole przestrzegania norm
czasu pracy. 8jawniono, ĝe 188 pracowników
niepeïnosprawnych zatrudniano wb czasie pracy
przekraczajÈcym obowiÈzujÈcy wymiar dobowy ibtygodniowy, zaĂ 166 pracowników niepeïnosprawnych — wb godzinach nadliczbowych, ab 65
— wbporze nocnej, bez zgody lekarza przeprowadzajÈcego badania profilaktyczne lub sprawujÈcego nad nimi opiekÚ.
9. W<1IKI KO175O/I 8-}7<&+ W P/$1I( 5O&Z1<M
ZalegïoĂci wb wykorzystaniu urlopu wypoczynkowego dotyczyïy 1444 pracowników. 1atomiast dodatkowego urlopu wypoczynkowego nie
udzielono lub udzielono wb niepeïnym wymiarze
44bosobom zaliczonym do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepeïnosprawnoĂci.
ZalegïoĂci wbwypïacie wynagrodzeñ ibinnych
Ăwiadczeñ naleĝnych pracownikom niepeïnosprawnym, wskazane do wypïaty przez inspektorów pracy, wyniosïy prawie 316btys. zï.
Charakter stwierdzonych nieprawidïowoĂci
wskazuje, ĝe pracodawcy prowadzÈcy zakïady pracy chronionej starajÈ siÚ obniĝaÊ koszty
dziaïalnoĂci. SkarĝÈ siÚ na brak Ărodków finansowych na bieĝÈce przeglÈdy ibremonty oraz inwestycje wbinfrastrukturÚ obiektów ibĂrodki pracy, abtakĝe
wykonywanie badañ ibpomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia, pomiarów skutecznoĂci ochrony przeciwporaĝeniowej itp. Wbocenie inspektorów
pracy nie wszystkie nieprawidïowoĂci sÈ skutkiem
sïabej kondycji finansowej zakïadów. Znaczna ich
czÚĂÊ wynika równieĝ zb lekcewaĝenia przepisów prawa, nieprawidïowej organizacji pracy
wb zakïadzie ib niewïaĂciwej pracy sïuĝby bhp.
1aleĝy zauwaĝyÊ, ĝe okoïo 4 wszystkich decyzji wydanych przez inspektorów pracy zostaïo zrealizowanych wb trakcie kontroli. 1ie byïy to zatem
dziaïania czasochïonne ib wymagajÈce znacznych
nakïadów finansowych.
1aleĝy zaznaczyÊ, ĝe lepszy stan przestrzegania przepisów wb zakïadach ubiegajÈcych
siÚ ob opiniÚ Pañstwowej Inspekcji Pracy jest
skutkiem przygotowania siÚ do kontroli inspektora pracy kontrola na wniosek pracodawcy,
ab takĝe mniejszego zakresu przeprowadzanej
kontroli. Kontrola zakïadu pracy chronionej jest
bowiem kontrolÈ kompleksowÈ. 1atomiast przy
kontrolach zwiÈzanych zb wydawaniem opinii
oceniany jest tylko wycinek dziaïalnoĂci zakïadu,
ĂciĂle zwiÈzany zb przedmiotem tej opinii. 1ieprawidïowoĂci stwierdzane wb tej grupie zakïadów
muszÈ wiÚc tym bardziej niepokoiÊ. Wb ocenie
inspektorów ĂwiadczÈ one przede wszystkim
ob braku wiedzy pracodawców ob wymaganiach
przepisów prawa oraz ob potrzebach osób niepeïnosprawnych.
Wb zwiÈzku ze stwierdzonymi nieprawidïowoĂciami, konieczne jest
%
rozwijanie dziaïañ informacyjnych ib poradnictwa dla pracodawców, którzy chcÈ uzyskaÊ
status prowadzÈcego zakïad pracy chronionej
lub przystosowujÈ stanowiska pracy dla osób
niepeïnosprawnych,
%
popularyzowanie wyników kontroli zakïadów
zatrudniajÈcych osoby niepeïnosprawne wĂród
organów wïadz rzÈdowych ibpublicznych oraz
instytucji zainteresowanych poprawÈ warunków ĝycia ibpracy osób niepeïnosprawnych, ze
wskazaniem problemów, jakie napotykajÈ pracodawcy.
*ïówny Inspektor Pracy na posiedzeniu
5ady Ochrony Pracy wbstyczniu 21br. przedstawiï m.in. wniosek obopracowanie przepisów
lub zasad okreĂlajÈcych podstawowe wymagania dla zakïadów zatrudniajÈcych osoby
niepeïnosprawne, zbuwzglÚdnieniem rodzajów
niepeïnosprawnoĂci ib wynikajÈcych zb nich dysfunkcji. Wb swoim stanowisku 5ada Ochrony
Pracy podkreĂliïa koniecznoĂÊ podjÚcia takich
dziaïañ. Ministerstwo Pracy ib Polityki Spoïecznej, Pañstwowy Fundusz 5ehabilitacji Osób
1iepeïnosprawnych oraz Pañstwowa Inspekcja
Pracy podjÚïy rozmowy wb celu przygotowania
wstÚpnych zaïoĝeñ do projektu systemowego
realizowanego wb ramach Programu Operacyjnego Kapitaï /udzki, Priorytet I Zatrudnienie
ibintegracja spoïeczna.
12. /egalnoĂÊ zatrudnienia
A. .ontrola legalnoĂci zatrudnienia ibinnej
pracy zarobkowej obywateli polskich
Wb 21b r. inspektorzy pracy przeprowadzili
24,9 tys. kontroli, podczas których badano legalnoĂÊ zatrudnienia ib innej pracy zarobkowej obywateli polskich. Wb 23,8 tys. podmiotów objÚtych
kontrolÈ pracÚ wykonywaïo ponad 93 tys. osób,
wb tym prawie 2 tys. na podstawie umów cywilnoprawnych, ab12 tys. osób prowadziïo na wïasny
rachunek dziaïalnoĂÊ gospodarczÈ.
Prawie 45 kontroli miaïo miejsce wb sektorach gospodarki, wb których przewidywano najwiÚkszÈ skalÚ ib ryzyko wystÈpienia naruszeñ prawa, tj. wb podmiotach prowadzÈcych dziaïalnoĂÊ
wb zakresie handlu, przetwórstwa przemysïowego, budownictwa oraz zakwaterowania ib usïug
gastronomicznych.
WĂród
kontrolowanych
113
dominowaïy zakïady ob zatrudnieniu do 9 osób
66bkontroli.
Skontrolowano legalnoĂÊ zatrudnienia 212 tys.
osób ob3 wiÚcej niĝ wb29br.. Kontrole przestrzegania obowiÈzku opïacania skïadek na Fundusz Pracy objÚïy ponad 486 tys. osób.
5óĝnego rodzaju nieprawidïowoĂci wbzakresie
legalnoĂci zatrudnienia oraz przestrzegania przepisów ustawy ob proPocji zatrudnienia ib instytucjacK
rynku pracy stwierdzono wbniemal co drugim kontrolowanym podmiocie 47 wb 29b r. — 46,
wb28br. — 58.
Wykres 60. .ontrola legalnoĂci zatrudnienia ibinnej pracy zarobkowej Ľ naruszenia przepisów
3,5
zgïaszanie do Z8S wymaganychprawdziwych danych majÈcych
wpïyw na wymiar skïadek na Fundusz Pracy
3,6
2,3
4,7
zawiadomienie P8P przez bezrobotnego o podjÚciu zatrudnienia,
innej pracy zarobkowej lub dziaïalnoĂci
5,1
8,6
5,3
zgïoszenie osób zatrudnionych lub wykonujÈcych
innÈ pracÚ zarobkowÈ do ubezpieczenia spoïecznego
4,9
3,2
9,7
10,1
opïacanie skïadek na Fundusz Pracy
7,7
10,9
potwierdzanie na piĂmie w wymaganym terminie rodzaju
i warunków umowy o pracÚ
13,1
9,7
13,1
zgodnoĂÊ rodzaju umowy z charakterem Ăwiadczonej
pracy zawarcie umowy cywilnoprawnej w warunkach,
w których powinna zostaÊ zawarta umowa o pracÚ
9,3
8,8
21,9
20,0
terminowoĂÊ opïacania skïadek na Fundusz Pracy
9,2
25,1
terminowoĂÊ zgïaszania osób zatrudnionych lub wykonujÈcych
innÈ pracÚ zarobkowÈ do ubezpieczenia spoïecznego
24,0
19,6
podmiotów naruszajÈcych przepisy
21
½ródïo dane P,P
114
29
28
9. W<1IKI KO175O/I 8-}7<&+ W P/$1I( 5O&Z1<M
Nielegalne zatrudnienie lub nielegalnÈ innÈ
pracÚ zarobkowÈ stwierdzono wb18% kontrolowanych podmiotów. $nalogicznie jak wb 29b r.,
przypadki takie wykazywano najczÚĂciej wb województwach zachodniopomorskim ib ĂwiÚtokrzyskim.
0apa 2. Odsetek podmiotów, wbktórych ujawniono nielegalne zatrudnienie
lub nielegalnÈ innÈ pracÚ zarobkowÈ
½ródïo dane P,P
1ielegalne zatrudnienie lub nielegalnÈ innÈ
pracÚ zarobkowÈ najczÚĂciej stwierdzano wbbranĝach zakwaterowanie ib usïugi gastronoPiczne,
transport ib gospodarka Pagazynowa oraz Eudownictwo.
Najbardziej raĝÈce zb punktu widzenia praw
pracowniczych formy nielegalnego zatrudnienia, tj. zatrudnienie bez potwierdzenia na piĂmie
rodzaju umowy ob pracÚ ib jej warunków oraz niezgïoszenie osoby wykonujÈcej pracÚ do ubezpie-
czenia spoïecznego, stwierdzono wb co szóstym
podmiocie. 1ieprawidïowoĂci te dotyczyïy 5
osób objÚtych kontrolÈ wb29br. — 6.
Kolejny rok zb rzÚdu wzrosïa skala naruszeñ
przepisów wb zakresie zgïaszania do ubezpieczenia spoïecznego. 1ieprawidïowoĂci takie
zostaïy wykazane wb co czwartym podmiocie
— do ZUS nie zgïoszono 2,8 tys. osób wzrost
ob 12, zaĂ nieterminowo zgïoszono 15,2 tys.
tj. ob22 wiÚcej.
115
Wykres 61. Podmioty, wbktórych ujawniono nielegalne zatrudnienie lub nielegalnÈ innÈ pracÚ zarobkowÈ
Ľ wedïug wybranych sekcji P.D
16
21
pozostaïa dziaïalnoĂÊ usïugowa
19
15
17
przetwórstwo przemysïowe
21
17
17
rolnictwo, leĂnictwo, ïowiectwo
15
17
19
handel, naprawy
20
22
budownictwo
22
16
24
27
transport i gospodarka magazynowa
22
27
27
zakwaterowanie i usïugi gastronomiczne
26
podmiotów w danej branĝy naruszajÈcych przepisy
21
29
28
½ródïo dane P,P
Kontrole ujawniïy ponadto 1,8 tys. przypadków podjÚcia przez bezrobotnych zatrudnienia,
innej pracy zarobkowej lub dziaïalnoĂci bez
powiadomienia obtym wïaĂciwego powiatowego
urzÚdu pracy. Wb liczbie tej, obowiÈzku powiadomienia nie dopeïniïo ponad 4 osób pobierajÈcych zasiïek dla bezrobotnych.
116
Wb roku sprawozdawczym odnotowano dalszy
wzrost nieprawidïowoĂci wbzakresie opïacania skïadek na Fundusz Pracy. Nieopïacenie skïadek lub
ich nieterminowe opïacanie stwierdzono wb co
piÈtym podmiocie poddanym kontroli. Skïadki na
FP nie zostaïy opïacone za ponad 66b tys. osób
— 13,6 objÚtych kontrolÈ wb 29b r. —b 13,2,
9. W<1IKI KO175O/I 8-}7<&+ W P/$1I( 5O&Z1<M
Wykres 62. Bezrobotni, którzy wbrew obowiÈzkowi nie zawiadomili wïaĂciwego powiatowego urzÚdu pracy
obpodjÚciu zatrudnienia, innej pracy zarobkowej lub dziaïalnoĂci Ľ wedïug sekcji P.D
12,3
pozostaïe sekcje
9,3
10,6
2,2
3,7
transport i gospodarka magazynowa
3,4
3,0
4,2
3,8
8,0
5,9
zakwaterowanie i usïugi gastronomiczne
5,3
20,1
22,6
27,1
26,2
25,5
handel, naprawy
22,6
28,2
budownictwo
28,8
27,2
ogóïu bezrobotnych, którzy nie dokonali zawiadomienia P8P
21
29
28
½ródïo dane P,P
wb28br. — 9,5. Kwota nieopïaconych skïadek to
14,1bmlnbzï wb29br. — 1,8bmlnbzï.
Opóěnienia wbopïacaniu skïadek na FP dotyczyïy 103,7 tys. osób — 21,3 objÚtych kontrolÈ
wb29br. — 17,6, wb28br. — 13. Wb ponad
2,1 tys. przypadków wykazano takĝe nieprawidïowoĂci polegajÈce na niezgïoszeniu do Z8S wymaganych danych lub zgïoszeniu nieprawdziwych
danych majÈcych wpïyw na wymiar skïadek na
Fundusz Pracy.
KontrolujÈc problematykÚ legalnoĂci zatrudnienia, inspektorzy pracy ujawnili ponad 6,6 tys.
wykroczeñ ob 14 wiÚcej niĝ wb 29b r.. Zostaïy one popeïnione przez 3561 pracodawców
ibprzedsiÚbiorców oraz 1578 osób ĂwiadczÈcych
pracÚ.
117
SpoĂród 23,8 tys. pracodawców przedsiÚbiorców skontrolowanych pod kÈtem legalnoĂci
zatrudnienia
9
9
9
u 2 22 85 nie stwierdzono ĝadnych
wykroczeñ wbtym obszarze
u 3127 13 stwierdzono wykroczenia
ib wb zwiÈzku zb tym naïoĝono mandaty lub
skierowano wnioski obukaranie do sÈdu
u 434 2 stwierdzono wykroczenia, ale
zastosowano tylko Ărodki oddziaïywania
wychowawczego pouczenie, ostrzeĝenie,
zwrócenie uwagi.
Wykres 63. Zakres przedmiotowy wykroczeñ — kontrole legalnoĂci zatrudnienia
475
zawarcie umowy cywilnoprawnej w warunkach,
w których powinna byÊ zawarta umowa o pracÚ
412
343
1140
potwierdzanie na piĂmie umów o pracÚ
1159
973
1616
podjÚcie przez bezrobotnego zatrudnienia,
innej pracy zarobkowej lub dziaïalnoĂci bez zawiadomienia
powiatowego urzÚdu pracy
1342
1877
3089
opïacanie skïadek na Fundusz Pracy
2553
2309
liczba wykroczeñ
21
29
28
½ródïo dane P,P
Wb zwiÈzku zb kontrolami legalnoĂci zatrudnienia inspektorzy pracy skierowali do prokuratury
268 zawiadomieñ obpodejrzeniu popeïnienia czynów noszÈcych znamiona przestÚpstwa. *ïównie
dotyczyïy one zïoĂliwego lub uporczywego naruszania praw pracownika wynikajÈcych ze stosunku pracy lub ubezpieczenia spoïecznego art.b218
łb1bKk — 86 przypadków, abtakĝe naruszania prawa ob ubezpieczeniach spoïecznych art.b 219 Kk
—b93 zawiadomienia.
5ealizujÈc obowiÈzki okreĂlone wb ustawie
ob Pañstwowej ,nspekcji Pracy, wb ponad 3,2 tys.
przypadków zawiadomiono ob naruszeniach prze-
118
pisów wïaĂciwe organy wïadzy ib organy nadzoru
nad warunkami pracy. NajwiÚcej powiadomieñ
skierowano do starostów — 1205, Zakïadu Ubezpieczeñ Spoïecznych — 1039, urzÚdów kontroli skarbowej urzÚdów skarbowych — 388 oraz
powiatowych urzÚdów pracy — 299.
Wb ramach wspóïpracy zb innymi organami,
wb677 przypadkach odbyïy siÚ kontrole na wniosek
organu wspóïdziaïajÈcego. Wnioski takie kierowaïy najczÚĂciej powiatowe urzÚdy pracy 23bkontroli, urzÚdy skarbowe 156 oraz policja 119.
OceniajÈc wspóïdziaïanie zb innymi organami kontroli ib nadzoru, naleĝy podkreĂliÊ poprawÚ
9. W<1IKI KO175O/I 8-}7<&+ W P/$1I( 5O&Z1<M
wspóïpracy zb powiatowymi urzÚdami pracy.
Zdecydowanie skróciï siÚ czas oczekiwania na
pisemne potwierdzenie danych ob statusie bezrobotnego, co bezpoĂrednio wpïywa na sprawnoĂÊ
prowadzonych kontroli. 8zyskiwanie powyĝszych
informacji najczÚĂciej nadal jednak odbywa siÚ
wb tradycyjnej formie — na podstawie pisemnego
wniosku inspektora pracy. Dla kompleksowego
usprawnienia postÚpowania kontrolnego wb tym
zakresie za konieczne naleĝy uznaÊ umoĝliwienie
wymiany informacji zb urzÚdami pracy wb formie
elektronicznej.
Na pozytywnÈ ocenÚ zasïuguje teĝ wspóïpraca zb policjÈ. 1ie odnotowano przypadków odmowy zapewnienia inspektorom pracy asysty wbtrakcie
kontroli. Pomoc ta jest szczególnie cenna wbprzypadku utrudniania czynnoĂci kontrolnych czy
uniemoĝliwienia inspektorowi pracy wejĂcia na
teren podmiotu kontrolowanego. PewnÈ formÈ
ograniczenia tego wspóïdziaïania sÈ przypadki,
wbktórych organy policji wymagajÈ skïadania pisemnych, formalnych wniosków obasystÚ, co wbpewnych
sytuacjach — ze wzglÚdu na upïyw czasu — moĝe
mieÊ negatywny wpïyw na skutecznoĂÊ kontroli.
Problem stanowi równieĝ niewielka aktywnoĂÊ funkcjonariuszy policji, którzy oprócz asysty zazwyczaj
ograniczajÈ siÚ jedynie do ustalenia ibpotwierdzenia
toĝsamoĂci osób przebywajÈcych na terenie zakïadu — nie zawsze wykazujÈ zainteresowanie zatrzymywaniem osób uciekajÈcych.
Wbkwestii wspóïpracy zbZUS, warto odnotowaÊ,
ĝe na mocy podpisanego wbdniu 5 listopada 21br.
nowego PorozuPienia PiÚdzy *ïównyP ,nspektoreP Pracy abPrezeseP =akïadu 8Eezpieczeñ 6poïecznycK wb sprawie wspóïdziaïania organów P,P
ib=86, ustalono zasady udostÚpniania inspekcji
pracy zasobów informatycznych ZUS wb postaci
danych jednostkowych ob pïatnikach skïadek na
ubezpieczenia spoïeczne oraz pozyskiwania przez
inspektorów pracy — za poĂrednictwem elektronicznej skrzynki podawczej ZUS — danych
ob osobach zgïoszonych do ubezpieczeñ spoïecznych przez danego pïatnika. Powyĝsza moĝliwoĂÊ
powinna przyczyniÊ siÚ do poprawy skutecznoĂci
kontroli legalnoĂci zatrudnienia. Wb 21b r. doszïo
ponadto do podpisania porozumieñ na szczeblu
lokalnym — pomiÚdzy okrÚgowymi inspektorami
pracy ibdyrektorami oddziaïów Z8S, okreĂlajÈcych
szczegóïowe zasady wspóïpracy.
Wspóïdziaïanie inspektorów pracy zb UrzÚdem .ontroli Skarbowej ib urzÚdami skarbowymi ogranicza siÚ wbpraktyce do informowania tych
organów ob stwierdzonych przypadkach naruszenia przepisów prawa podatkowego. 7ylko wb nielicznych sytuacjach przedstawiciele administracji
skarbowej udzielali zwrotnej informacji obpodjÚtych
czynnoĂciach. 1aleĝy jednak zaznaczyÊ, ĝe dyrektorzy niektórych izb skarbowych wyraĝali zainteresowanie wspóïpracÈ zb PIP wb zakresie ustalania
przypadków nielegalnej pracy ibnieodprowadzania
podatku od dochodu osiÈgniÚtego podczas tego
rodzaju dziaïalnoĂci zarobkowej.
Pañstwowa Inspekcja Pracy prowadzi takĝe
dziaïania prewencyjne wb celu zapobiegania nielegalnemu zatrudnieniu ibpodejmowaniu pracy ķna
czarnoĵ. Dla spopularyzowania tematyki legalnego
zatrudnienia prowadzono wb roku sprawozdawczym szkolenia adresowane m.in. do mïodzieĝy,
udzielano informacji przedstawicielom mediów,
jak równieĝ organizowano stoiska promocyjne
PIP na targach pracy, piknikach, majówkach itp.
1a stoiskach udostÚpniano poszukujÈcym pracy
— wb tym osobom mïodym, absolwentom szkóï
Ărednich ib wyĝszych — materiaïy promocyjne
ib informacyjne dotyczÈce legalnego podejmowania pracy, praw pracowników oraz obowiÈzków
pracodawcy przy nawiÈzywaniu stosunku pracy.
Dziaïania prewencyjne obejmowaïy równieĝ kwestie zatrudniania pracowników sezonowych wbtym
cudzoziemców wb gospodarstwach ogrodniczych
ibsadowniczych.
-ak wykazaïy kontrole, pracodawcy ib przedsiÚbiorcy nadal stosujÈ praktyki majÈce na celu
obejĂcie prawa — szczegóïowo opisane wbsprawozdaniach za 28br. ib29br.
WbszczególnoĂci polegajÈ one na
–
posïugiwaniu siÚ nieformalnymi ķokresami
próbnymi” — na czas ķbadania przydatnoĂciĵ
pracownika nie jest zawierana pisemna umowa ib nie dokonuje siÚ zgïoszenia do ubezpieczenia spoïecznego
–
potwierdzaniu na piĂmie warunków zatrudnienia zb wynagrodzeniem minimalnym, gdy
faktycznie uzgodnione ib wypïacane jest
wynagrodzenie wb znacznie wyĝszej kwocie
— podatki ibskïadki sÈ odprowadzane tylko od
minimalnego wynagrodzenia
–
zawieraniu umów ob pracÚ na czÚĂÊ etatu,
podczas gdy wb rzeczywistoĂci praca jest
Ăwiadczona wb peïnym wymiarze — faktycznego wynagrodzenia nie wykazuje siÚ wbdokumentach, co powoduje zaniĝenie naleĝnych
podatków ibskïadek.
119
1arastajÈcym zjawiskiem jest powierzanie
pracy na podstawie ustnych umów cywilnoprawnych. Poza tym wb strukturze podstaw
zatrudnienia generalnie wzrasta udziaï umów
cywilnoprawnych na niekorzyĂÊ umów obpracÚ. Wb 21b r. wb ramach umów cywilnoprawnych Ăwiadczyïo pracÚ juĝ 2,9 pracujÈcych,
podczas gdy wb 29b r. — 18,6, ab wb 28b r.
— 15,5. 1iepokoiÊ moĝe stosowanie na coraz
szerszÈ skalÚ, gïównie wbbudownictwie, pozornych umów ob dzieïo, wb sytuacji gdy warunki
Ăwiadczenia pracy oraz jej zakres sÈ charakterystyczne dla umowy obpracÚ. Firmy budowlane
niejako ķzwyczajowoĵ zawierajÈ zbpracobiorcami umowy ob dzieïo np. na postawienie ogrodzenia czy uïoĝenie kostki, jednak faktycznie
pracobiorca wykonuje czynnoĂci doraěnie zlecane przez przeïoĝonego ib pod jego kierownictwem oraz najczÚĂciej nie zna kolejnych
zadañ, jakie miaïby wykonywaÊ wbdanym dniu
lub wbdniach nastÚpnych.
Wyĝej przedstawione praktyki stosuje siÚ
wbcelu bezprawnego ograniczenia kosztów pracy,
np. kosztów szkoleñ zb zakresu bhp, profilaktycznych badañ lekarskich, skïadek na ubezpieczenie
spoïeczne, jak równieĝ po to, by uniknÈÊ ograniczeñ wynikajÈcych zb przepisów prawa pracy —
wb zakresie czasu pracy, ochrony wynagrodzeñ
czy rozwiÈzywania umów ob pracÚ. PrzedsiÚbiorcy
zatrudniajÈcy nielegalnie pracowników sÈ bowiem
zainteresowani obniĝeniem kosztów swojej dziaïalnoĂci, wĂród których istotnÈ czÚĂÊ stanowiÈ
wynagrodzenia wraz zbpodatkami ibskïadkami oraz
koszty speïnienia wymogów narzuconych przez
przepisy prawa pracy.
Wb ocenie inspektorów pracy, na fakt nielegalnego zatrudnienia ma wpïyw szereg przyczyn, które zb uwagi na brak wb tym zakresie
nowych rozwiÈzañ prawnych, sÈ od kilku lat niezmienne. *ïównym motywem zatrudniania przez
pracodawców ib przedsiÚbiorców osób ķna czarnoĵ sÈ wymierne korzyĂci ekonomiczne — przy
stosunkowo nieduĝym prawdopodobieñstwie
poniesienia konsekwencji takiego dziaïania
oraz ich niewielkiej dotkliwoĂci.
-eĂli chodzi ob osoby podejmujÈce nielegalnÈ pracÚ, to powody, dla których decydujÈ siÚ na
takÈ formÚ zatrudnienia sÈ róĝne — wbzaleĝnoĂci
120
od wieku, sytuacji ĝyciowej, kwalifikacji, wyksztaïcenia itd.
WĂród osób, które ĂwiadczÈ nielegalnÈ pracÚ
moĝna znaleěÊ
–
osoby ob niskim wyksztaïceniu ib kwalifikacjach, które nie sÈ wbstanie uzyskaÊ zatrudnienia wb legalnej formie — aby zarobiÊ na
utrzymanie, pracujÈ dorywczo, tam gdzie
wb danym momencie jest oferowana jakakolwiek praca
–
rolników ubezpieczonych wb .RUS, którzy
podejmujÈ okresowÈ pracÚ np. wb budownictwie lub wb branĝy ochroniarskiej, czÚsto
wbniepeïnym wymiarze ibnie sÈ zainteresowani
legalizacjÈ takiego zatrudnienia
–
ludzi mïodych, uczÈcych siÚ wb szkoïach
Ărednich lub studiujÈcych, którzy majÈc
ubezpieczenie zdrowotne, na tym etapie ĝycia
ukierunkowujÈ swoje dziaïania wyïÈcznie na
zarobienie moĝliwie jak najwiÚkszej kwoty na
wïasne wydatki bez odprowadzania naleĝnoĂci podatkowych
–
osoby, na których ciÈĝÈ róĝnego rodzaju
zobowiÈzania alimenty, tytuïy egzekucyjne,
które nie chcÈ ujawniaÊ swoich prawdziwych
dochodów
–
osoby, które po osiÈgniÚciu okresu zatrudnienia dajÈcego prawo do zasiïku dla bezrobotnych, rejestrujÈ siÚ wb urzÚdzie pracy,
ab nastÚpnie pobierajÈc przyznany zasiïek,
dorabiajÈ ķna czarno” — nieraz ubpracodawcy, który ich ostatnio zatrudniaï
–
osoby, które majÈ przyznane renty lub
emerytury, ale zb uwagi na ich niskÈ wysokoĂÊ podejmujÈ tego typu pracÚ wb celu uzyskania
dodatkowych
nierejestrowanych
dochodów.
1aleĝy ponadto stwierdziÊ, ĝe nielegalnemu
zatrudnieniu sprzyja panujÈce wbspoïeczeñstwie
duĝe przyzwolenie dla pracy ķna czarno”,
wadliwe przepisy regulujÈce sprawy zatrudniania ib zgïaszania osób wykonujÈcych pracÚ do
ubezpieczenia spoïecznego, abtakĝe ograniczony zakres uprawnieñ, jakimi dysponujÈ inspektorzy pracy.
9. W<1IKI KO175O/I 8-}7<&+ W P/$1I( 5O&Z1<M
1a gruncie aktualnie obowiÈzujÈcego
prawa inspektorzy majÈ coraz wiÚksze trudnoĂci zb wykazaniem, ĝe wb danym przypadku
wystÈpiïa nielegalna praca. Poniewaĝ, zgodnie zb przepisami, umowa ob pracÚ moĝe byÊ
zawarta ķwbdniu rozpoczÚcia pracyĵ, abna zgïoszenie do Z8S przewidziano termin 7-dniowy,
osoby pracujÈce ķna czarnoĵ — wbporozumieniu zb przedsiÚbiorcami, wb ramach ěle pojmowanego ķsolidaryzmuĵ — najczÚĂciej oĂwiadczajÈ, ĝe pracujÈ od dzisiaj, od kilku dni, na
ogóï na podstawie ustnej umowy zlecenia lub
umowy ob dzieïo. Wb takiej sytuacji udowodnienie procederu nielegalnego zatrudnienia
jest praktycznie niemoĝliwe, gdyĝ inspektor
pracy nie posiada ustawowych uprawnieñ do
wykonywania przed kontrolÈ czynnoĂci sprawdzajÈcych ib rozpoznawczych np. stosowania
Ărodków technicznych umoĝliwiajÈcych uzyskiwanie ibutrwalanie informacji, wbtym obrazu lub
děwiÚku.
Zb powyĝszych wzglÚdów nadal aktualne
pozostajÈ propozycje zmian legislacyjnych, ujÚte
wb materiale pt. ķWnioski de lege ferenda wynikajÈce zbkontroli Pañstwowej Inspekcji Pracyĵ przedstawione wb29br. WbszczególnoĂci odnosi siÚ to
do wniosków wbkwestii
%
ustanowienia obowiÈzku zawarcia umowy
ob pracÚ wb formie pisemnej przed dopuszczeniem pracownika do pracy, abtakĝe obowiÈzku
zgïoszenia osób zatrudnionych lub wykonujÈcych innÈ pracÚ zarobkowÈ do ubezpieczenia
spoïecznego równieĝ przed dopuszczeniem
do pracy
%
rozszerzenia zakresu podmiotowego kontroli prowadzonych przez inspekcjÚ pracy,
poprzez objÚcie kontrolÈ legalnoĂci zatrudnienia, oprócz pracodawców ib przedsiÚbiorców
— równieĝ innych jednostek organizacyjnych
ib instytucji, na rzecz których jest Ăwiadczona
praca przez osoby fizyczne
%
wprowadzenia moĝliwoĂci nakïadania grzywien wbdrodze mandatu karnego za wykroczenia okreĂlone wbustawie obproPocji zatrudnienia
ib instytucjacK rynku pracy wedïug obecnego
stanu prawnego, wb tym zakresie inspektorzy
pracy mogÈ jedynie kierowaÊ wnioski obukaranie do sÈdu.
B. .ontrole legalnoĂci zatrudnienia, innej
pracy zarobkowej oraz wykonywania
pracy przez cudzoziemców
Wb21br. inspektorzy pracy przeprowadzili blisko 2 tys. kontroli dotyczÈcych problematyki legalnoĂci zatrudnienia ib wykonywania pracy przez
cudzoziemców. Kontrole te objÚïy 1851b podmiotów, powierzajÈcych pracÚ ponad 12,3 tys. cudzoziemców. Wb porównaniu zb 29b r. liczba kontroli
oraz poddanych im podmiotów wzrosïa ob15. 1a
ich rzecz Ăwiadczyïo pracÚ ob blisko 2 wiÚcej
obcokrajowców.
Zezwolenie na pracÚ na terytorium Polski byïo
wymagane od 4731 cudzoziemców, zatrudnionych
wb 889 skontrolowanych podmiotach. Wb podanej liczbie, 893 cudzoziemców ob 63 wiÚcej niĝ
wb29br. zostaïo delegowanych do pracy na terytorium Polski przez 52 pracodawców zagranicznych.
Pozostali obcokrajowcy objÚci kontrolami
byli zwolnieni zb obowiÈzku posiadania zezwolenia
na pracÚ, przy czym aĝ 23 zb nich prawie 4,8 tys.
osób, ob47 wiÚcej niĝ wb29br. stanowili obywatele 8krainy, Biaïorusi, 5osji, Moïdowy oraz *ruzji,
pracujÈcy na podstawie oĂwiadczeñ pracodawców
obzamiarze powierzenia wykonywania pracy cudzoziemcowi.
WĂród kontrolowanych podmiotów dominowaïy zakïady naleĝÈce do sekcji przetwórstwo przemysïowe 25, handel ib naprawy 22, ab takĝe
budownictwo oraz zakwaterowanie ibusïugi gastronomiczne po 11. WiÚkszoĂÊ skontrolowanych
to podmioty maïe zatrudniajÈce do 9 osób 4
oraz od 1 do 49 osób 24.
1aruszenia prawa stwierdzono wb 47 podmiotów poddanych kontroli wb 29b r. — wb 43
podmiotów, przy czym nielegalne wykonywanie
pracy przez cudzoziemców — tj. bez waĝnej wizy
lub innego dokumentu uprawniajÈcego do pobytu
na terytorium 5P bÈdě podstawy pobytu uprawniajÈcej do wykonywania pracy, bez wymaganego zezwolenia na pracÚ, na innym stanowisku lub
na innych warunkach niĝ okreĂlone wbzezwoleniu,
bÈdě bez zawarcia wymaganych umów — ujawniono wbblisko 11% skontrolowanych zakïadów
wb29br. — wb13.
Wbtoku kontroli inspektorzy pracy stwierdzili nielegalne zatrudnienie ib wykonywanie pracy przez 1011 obcokrajowców, tj. ob 45 wiÚcej
takich przypadków niĝ wb29br. 697 ibtrzykrotnie
wiÚcej niĝ wb28br. 343.
121
Ogóïem wykazano nielegalnÈ pracÚ obywateli 33 pañstw wb 29b r. — 36. Od kilku
lat wb grupie nielegalnie pracujÈcych cudzoziemców wyraěnie dominujÈ cudzoziemcy
pochodzÈcy zb pañstw powstaïych po rozpadzie ZwiÈzku Radzieckiego wb21br. — 71,
713b osób wb 29b r. — 59, 414 osób. WĂród
ogóïu nielegalnie pracujÈcych obcokrajowców bez zezwolenia zdecydowanie przewaĝajÈ
obywatele 8krainy — 618 osób 61 wb roku
poprzednim — 332 osoby 48. Istotny udziaï
majÈ takĝe cudzoziemcy zbDalekiego Wschodu
219bujawnionych przypadków wb29br. — 144,
ab wĂród nich obywatele &hin, Filipin, Wietnamu
oraz Koreañskiej 5epubliki /udowo — Demokratycznej. Sporadycznie natomiast ujawniano
nielegalne zatrudnienie obcokrajowców spoza
(uropy ib$zji.
/iczba ujawnionych cudzoziemców, którzy nielegalnie wykonywali pracÚ wbPolsce
—bwedïug obywatelstwa
Obywatelstwo
2010
2009
2008
618
332
87
&hiny
77
58
33
Filipiny
64
29
Wietnam
31
27
42
K5/D Korea Póïnocna
3
Moïdowa
27
14
5
8zbekistan
27
2
4
1epal
21
15
Bangladesz
19
5
BiaïoruĂ
17
46
12
$rmenia
13
9
6
7urcja
9
17
1
7ajlandia
7
21
5osja
7
2
11
Indie
4
34
1
4
86
87
8kraina
Pozostaïe
½ródïo dane P,P
122
/iczba cudzoziemców
nielegalnie wykonujÈcych pracÚ
9. W<1IKI KO175O/I 8-}7<&+ W P/$1I( 5O&Z1<M
1ajwiÚkszÈ liczbÚ cudzoziemców ĂwiadczÈcych pracÚ nielegalnie wykazaïy kontrole
wb województwach dolnoĂlÈskim 17 ogóïu
stwierdzonych przypadków, opolskim ib ĂlÈskim
po 13 oraz lubelskim 9. Od 29b r. obser-
wujemy, ĝe ķcentrami nielegalnego zatrudnienia cudzoziemcówĵ, obok najwiÚkszych aglomeracji miejskich, stajÈ siÚ równieĝ niektóre
mniejsze oĂrodki, gdzie istotnÈ rolÚ odgrywa rolnictwo.
0apa 3. /iczba ujawnionych cudzoziemców, którzy nielegalnie wykonywali pracÚ wbPolsce
½ródïo dane P,P
Dziedziny gospodarki, wb których — wedïug
ustaleñ inspektorów pracy — wystÈpiïo najwiÚksze nasilenie nielegalnej pracy cudzoziemców to
rolnictwo, leĂnictwo ib ïowiectwo 25 stwierdzonych przypadków, budownictwo oraz przetwórstwo przemysïowe, abtakĝe usïugi administrowania
ib wspierania dziaïalnoĂci, wb tym dziaïalnoĂÊ zwiÈ-
zana zbzatrudnieniem — agencje zatrudnienia po
14. Wysoki udziaï branĝy rolniczej oraz dziaïalnoĂci zwiÈzanej zb prowadzeniem agencji zatrudnienia mogÈ prowadziÊ do wniosku, ĝe nielegalne
zatrudnienie cudzoziemców wb znacznym stopniu
generujÈ agencje pracy tymczasowej powierzajÈce
takim osobom pracÚ wbrolnictwie.
123
Wykres 64. /iczba ujawnionych cudzoziemców, którzy nielegalnie wykonywali pracÚ wbPolsce
— wedïug sekcji P.D
93
pozostaïe sekcje
67
23
60
zakwaterowanie i usïugi
gastronomiczne
67
56
64
finanse i ubezpieczenia
5
4
79
transport i gospodarka
magazynowa
72
5
85
handel, naprawy
80
81
137
usïugi administrowania i wspierania
dziaïalnoĂci w tym agencje
zatrudnienia
49
27
142
176
107
146
budownictwo
120
37
205
61
3
liczba cudzoziemców
21
29
28
½ródïo dane P,P
Zbpunktu widzenia kryterium wielkoĂci kontrolowanego zakïadu, najwiÚkszÈ liczbÚ nielegalnie
pracujÈcych cudzoziemców ujawniono wbmikroprzedsiÚbiorstwach — 47 ogóïu stwierdzonych
przypadków wb29br. — 45 wb28br. — 55
oraz wbpozostaïych maïych firmach — 29 ujawnionych przypadków wb29br. — 28, wb28br.
— 23.
124
Podobnie jak wblatach poprzednich, najczÚĂciej
spotykanÈ nieprawidïowoĂciÈ wbzakresie legalnoĂci
zatrudnienia cudzoziemców byï brak wymaganego
zezwolenia na pracÚ. Wb omawianej kategorii bardzo istotny udziaï majÈ cudzoziemcy ze Wschodu
zatrudnieni na podstawie oĂwiadczeñ rejestrowanych wbpowiatowych urzÚdach pracy — ujawniono
np.b196 przypadków podjÚcia pracy na rzecz inne-
9. W<1IKI KO175O/I 8-}7<&+ W P/$1I( 5O&Z1<M
go podmiotu niĝ ten, który wystawiï ib zarejestrowaï
oĂwiadczenie oraz 181bprzypadków braku rejestracji
oĂwiadczenia we wïaĂciwym P8P.
Wb porównaniu do 29 roku powaĝnie, bo
prawie dwuipóïkrotnie, wzrosïa liczba ujawnionych przypadków nieuprawnionego powierzania pracy cudzoziemcom na innym stanowisku
bÈdě zatrudniania ich na innych warunkach niĝ
okreĂlone wb zezwoleniu na pracÚ. Wspomniany
wzrost wbduĝym stopniu wiÈĝe siÚ zbwypïacaniem
cudzoziemcom wynagrodzenia wb wysokoĂci niĝszej niĝ okreĂlona wb zezwoleniu na pracÚ ob 8
wiÚcej stwierdzonych przypadków niĝ wb 29b r.,
abtakĝe zbnieprzestrzeganiem przez pracodawców
warunków legalnego powierzenia pracy obcokrajowcowi na innym stanowisku niĝ wskazane
wb zezwoleniu ponad dwukrotnie wiÚcej ujawnionych przypadków niĝ wbroku poprzednim. Ponadto na stosunkowo wysokim poziomie utrzymuje
siÚ liczba stwierdzonych przypadków niezawarcia zbcudzoziemcami wymaganych umów obpracÚ lub umów cywilnoprawnych. Od kilku lat doĂÊ
niskie wskaěniki charakteryzujÈ natomiast
podejmowanie pracy przez cudzoziemców nielegalnie przebywajÈcych na terytorium Polski bÈdě posiadajÈcych podstawÚ pobytu, która
wyklucza wykonywanie pracy, np. wizÚ wydanÈ
wbcelu turystycznym.
Wykres 65. /egalnoĂÊ zatrudnienia cudzoziemców — naruszenia przepisów
104
legalnoĂÊ pobytu oraz posiadanie podstawy pobytu
uprawniajÈcej do wykonywania pracy
92
100
265
zawarcie wymaganych umów o pracÚ
lub umów cywilnoprawnych
265
136
286
wykonywanie pracy na stanowisku i na warunkach
okreĂlonych w zezwoleniu na pracÚ
117
41
572
posiadanie wymaganego zezwolenia na pracÚ
453
230
21
29
28
liczba cudzoziemców, wobec których naruszono przepisy
½ródïo dane P,P
Obok problematyki legalnoĂci zatrudnienia
ib wykonywania pracy przez cudzoziemców Pañstwowa Inspekcja Pracy kïadzie równie istotny
nacisk na ochronÚ przestrzegania praw pracowniczych obcokrajowców. Kontrole dotyczÈce tych
zagadnieñ generalnie wykazaïy zwiÚkszenie liczby
stwierdzonych nieprawidïowoĂci, pracodawców
dopuszczajÈcych siÚ naruszeñ oraz dotkniÚtych
nimi cudzoziemców. Wbzakresie prawnej ochrony
pracy obcokrajowców obejmujÈcej np. stosowanie siÚ przez pracodawców do przepisów obczasie
pracy, urlopach wypoczynkowych, dodatkowym
wynagrodzeniu za godziny nadliczbowe itd. nieprawidïowoĂci stwierdzono wb 25 poddanych
kontroli podmiotów wb29br. — wb22. Dotyczyïy one 21 cudzoziemców objÚtych kontrolÈ wbtym
zakresie wbroku poprzednim — 14.
Zb kolei nieprzestrzeganie przepisów ib zasad
bezpieczeñstwa ib higieny pracy ujawniono wb 29
kontrolowanych podmiotów identycznie jak
wb poprzednim roku — wb odniesieniu do 23
obcokrajowców wb29br. — 21.
125
Wykres 66. Prawa pracownicze cudzoziemców — naruszenia przepisów
uwzglÚdnianie w umowie z cudzoziemcem warunków
zawartych we wniosku o wydanie zezwolenia na pracÚ
4,5
3,5
4,8
zawarcie lub potwierdzenie na piĂmie umowy o pracÚ
najpóěniej w dniu rozpoczÚcia pracy
wypïacanie cudzoziemcom wynagrodzenia w wysokoĂci
nie niĝszej od okreĂlonej we wniosku o wydanie
zezwolenia na pracÚ
4,6
5,6
3,3
9,0
zawarcie umowy cywilnoprawnej w formie pisemnej
dotyczy cudzoziemców, od których jest wymagane
zezwolenie na pracÚ
5,8
16,8
zgïaszanie cudzoziemców do ubezpieczenia spoïecznego
11,0
23,0
przestrzeganie przepisów bhp
21,3
zachowanie min. standardów polskiego prawa pracy
wobec cudzoziemców delegowanych do pracy w Polsce
przez pracodawcÚ zagranicznego
25,1
4,2
cudzoziemców, wobec których naruszono przepisy
29
28
½ródïo dane P,P
Zwalczanie przez inspekcjÚ pracy nielegalnego zatrudnienia ib wykonywania pracy przez
cudzoziemców odbywa siÚ wb Ăcisïym wspóïdziaïaniu ze StraĝÈ *ranicznÈ. Dotychczasowa
wspóïpraca jest uznawana przez obie strony za
niezwykle efektywnÈ ib oceniana bardzo dobrze.
1a szczególne podkreĂlenie zasïuguje sprawnoĂÊ
kontaktów roboczych — pomiÚdzy wyznaczonymi inspektorami pracy ib funkcjonariuszami S*,
dziÚki czemu moĝliwe jest podejmowanie wspólnych akcji ib interwencji wb bardzo krótkim czasie
po odebraniu sygnaïu ob nieprawidïowoĂciach.
Wb roku sprawozdawczym przeprowadzono 151
wspólnych kontroli ze StraĝÈ *ranicznÈ oraz 67
kontroli na wniosek tej formacji. Do Straĝy *ranicznej wystosowano 12 powiadomieñ ob przypadkach nielegalnego wykonywania pracy przez
cudzoziemców, które ujawnili inspektorzy pracy.
Ponadto organy PIP skierowaïy 157 powiadomieñ
do wïaĂciwych wojewodów oraz przeprowadziïy
73 kontrole na ich wniosek.
126
Oprócz dziaïalnoĂci kontrolno — nadzorczej,
Pañstwowa Inspekcja Pracy podejmuje takĝe
dziaïania prewencyjne, majÈce na celu zapobieganie nielegalnemu zatrudnieniu cudzoziemców oraz naruszaniu ich praw pracowniczych.
Wb ramach miÚdzynarodowego projektu ķPracownicza SieÊ Morza Baïtyckiegoĵ ķBaltic
Sea /abour 1etworkĵ — BS/1, we wspóïpracy zb Ogólnopolskim Porozumieniem ZwiÈzków
Zawodowych wydano broszurÚ wb jÚzyku rosyjskim, adresowanÈ do cudzoziemców zb krajów byïego ZS55 zainteresowanych podjÚciem
pracy wb Polsce. 1a uwagÚ zasïuguje takĝe inicjatywa podjÚta przez OkrÚgowy Inspektorat Pracy wb /ublinie wraz zb 1adbuĝañskim Oddziaïem
Straĝy *ranicznej wb&heïmie, które wspólnie zorganizowaïy kampaniÚ informacyjnÈ ķCudzoziemcy — legalna praca”. Miaïa ona na celu
zapoznanie wïaĂcicieli gospodarstw rolnych
zb przepisami dotyczÈcymi legalnoĂci pobytu
ib zatrudniania cudzoziemców wb Polsce. Wb jej
9. W<1IKI KO175O/I 8-}7<&+ W P/$1I( 5O&Z1<M
trakcie odbyïo siÚ 2 spotkañ wbróĝnych miejscowoĂciach /ubelszczyzny, wbktórych uczestniczyïo
ponad 3 rolników.
WĂród przyczyn stwierdzonych nieprawidïowoĂci, zb perspektywy kilku ostatnich lat,
coraz mniejszÈ rolÚ odgrywa stopieñ skomplikowania przepisów ob zatrudnianiu cudzoziemców
wb Polsce. 5egulacje te sÈ systematycznie liberalizowane — coraz wiÚcej cudzoziemców ma prawo podejmowaÊ zatrudnienie bez zezwolenia,
ab sama procedura wydawania zezwoleñ na pracÚ ulegïa znacznemu uproszczeniu ib przyspieszeniu. Przeïomowe znaczenie wb tym zakresie miaïa gruntowna nowelizacja ustawy ob proPocji zatrudnienia ib instytucjacK rynku pracy,
która weszïa wb ĝycie wb lutym 29b r. Za jeden
zb gïównych motywów powaĝniejszych naruszeñ
przepisów, zwïaszcza wb kwestii praw pracowniczych obcokrajowców, moĝna natomiast uznaÊ
nastawienie pracodawców ib cudzoziemców na
doraěne osiÈgniÚcie jak najwiÚkszych korzyĂci finansowych. Wb tej sytuacji na dalszy plan
schodzi przestrzeganie obowiÈzujÈcych reguï
zatrudnienia. &udzoziemcy nierzadko stanowiÈ
taniÈ siïÚ roboczÈ, która moĝe byÊ gorzej opïacana od obywateli polskich, abjednoczeĂnie — ze
wzglÚdu na nieznajomoĂÊ przepisów ibrealiów polskiego rynku pracy oraz bariery jÚzykowe ibkulturowe — bywa bardziej podatna na wykorzystywanie
przez pracodawców. 5ównieĝ sami cudzoziemcy
czÚsto nie sÈ zainteresowani korzystaniem ze swoich praw, nawet jeĝeli sÈ im znane. Wielu zbnich nie
satysfakcjonuje np. zatrudnienie wb ramach obowiÈzujÈcych norm czasu pracy, poniewaĝ daje za
maïy zarobek.
1iedochowanie pewnych wymogów formalnych, zwïaszcza po stronie pracodawców
np.b brak zawiadomienia wojewody ob powierzeniu cudzoziemcowi pracy na innym stanowisku
niĝ okreĂlone wb zezwoleniu na pracÚ wb pewnym
stopniu moĝe takĝe wynikaÊ zb niestarannoĂci
bÈdě niewystarczajÈcego nadzoru nad personelem, do którego obowiÈzków naleĝy wykonywanie takich czynnoĂci.
-ak wykazaïy kontrole, istotne problemy wiÈĝÈ siÚ zb dziaïalnoĂciÈ niektórych agencji pracy
tymczasowej zatrudniajÈcych cudzoziemców.
Przede wszystkim wbbranĝy rolniczej stwierdzono
wiele przypadków kierowania przez takie agencje obcokrajowców do pracy bez uwzglÚdnienia
warunków zawartych wb zezwoleniach na pracÚ.
1a przykïad cudzoziemcy byli wysyïani do innego
pracodawcy uĝytkownika niĝ wskazany wb zezwoleniu, nie zachowywano ustawowych warunków
powierzania im pracy na innym stanowisku, zawierano mniej korzystne dla pracownika umowy niĝ
wynikajÈce zb treĂci zezwoleñ zazwyczaj umowy
cywilnoprawne zamiast umów obpracÚ. MajÈc na
wzglÚdzie ww. nieprawidïowoĂci, pozytywnie naleĝy oceniÊ ostatniÈ zmianÚ przepisów dokonanÈ
ustawÈ zbdnia grudnia br obzPianie ustawy
obproPocji zatrudnienia ibinstytucjacK rynku pracy,
która zobowiÈzuje wojewodów do kaĝdorazowego
podawania wbzezwoleniach na pracÚ obcokrajowców zatrudnionych wb charakterze pracowników
tymczasowych, obok agencji zatrudnienia, takĝe pracodawcy uĝytkownika, na rzecz którego
cudzoziemiec ma faktycznie ĂwiadczyÊ pracÚ.
7akie rozwiÈzanie zb pewnoĂciÈ przyczyni siÚ do
poprawy skutecznoĂci oraz usprawnienia kontroli
legalnoĂci zatrudnienia cudzoziemców wb agencjach pracy tymczasowej.
Wb roku sprawozdawczym prowadzono intensywne dziaïania kontrolne obejmujÈce pracodawców zagranicznych spoza obszaru 8((O*
— pod kÈtem zapewnienia pracownikom delegowanym do pracy na terytorium 5P co najmniej
minimalnych standardów wynikajÈcych zb polskiego prawa pracy art.b 671– 673 Kodeksu pracy.
1iezachowanie takich standardów — wb zakresie
norm ib wymiaru czasu pracy, okresów odpoczynku, wysokoĂci dodatku za pracÚ wbgodzinach nadliczbowych, wymiaru urlopu wypoczynkowego,
bezpieczeñstwa ib higieny pracy lub innych kwestii wymienionych wb art.b 672 Kp — stwierdzono
wb11bpodmiotach 1bskontrolowanych, wobec
co czwartego cudzoziemca objÚtego kontrolÈ.
Pomimo wprowadzenia wb 29b r. specjalnych
przepisów dotyczÈcych uprawnieñ kontrolnych
wb tym wzglÚdzie, nadal problem stanowi dokonywanie skutecznych kontroli przedsiÚbiorców
nieposiadajÈcych siedziby, oddziaïu, zakïadu
ani innej formy zorganizowanej dziaïalnoĂci na
terytorium RP.
WystÚpujÈce trudnoĂci odnoszÈ siÚ zwïaszcza
do nastÚpujÈcych kwestii
–
niejednokrotnie inspektorom pracy nie udaje
siÚ uzyskaÊ niezbÚdnej dokumentacji pracowniczej od wyznaczonych przedstawicieli firm
zagranicznych
127
–
–
szczególne komplikacje dotyczÈ ustalenia, czy cudzoziemcy faktycznie otrzymujÈ
wynagrodzenia wb wysokoĂci nie niĝszej niĝ
wynikajÈca zb zezwoleñ na pracÚ — wypïata
nastÚpuje bowiem wb walucie obcej, zwykle
poprzez zagraniczny np. azjatycki system
bankowy, zgodnie zb przepisami podatkowymi
ibdotyczÈcymi ubezpieczeñ spoïecznych kraju
pochodzenia
wb razie ustalenia, ĝe za stwierdzone nieprawidïowoĂci jest odpowiedzialna osoba przebywajÈca poza terytorium Polski, istniejÈ
faktyczne przeszkody we wdroĝeniu przeciwko niej postÚpowania wbsprawach obwykroczenia.
C. Przestrzeganie przez agencje
zatrudnienia przepisów ustawy
obpromocji zatrudnienia ibinstytucjach
rynku pracy
Wb roku sprawozdawczym inspektorzy pracy
przeprowadzili 427 kontroli przestrzegania przez
agencje zatrudnienia przepisów ustawy obproPocji
zatrudnienia ib instytucjacK rynku pracy wb 29b r.
—b392 kontrole. Wb418 podmiotach objÚtych kontrolÈ pracowaïo ponad 69,7 tys. osób, wb tym 453
cudzoziemców. Ponad 25,3 tys. osób 36 Ăwiadczyïo pracÚ na podstawie umów cywilnoprawnych.
Blisko 6 kontroli przeprowadzono wb podmiotach maïych, zatrudniajÈcych do 9 osób.
Skontrolowane agencje zatrudnienia — wg rodzaju prowadzonej dziaïalnoĂci
/iczba agencji
ĂwiadczÈcych usïugi
Rodzaj prowadzonej dziaïalnoĂci
poĂrednictwo pracy, wbtym
260
kierowanie osób do pracy za granicÈ ubpracodawców zagranicznych
124
praca tymczasowa
227
doradztwo personalne
83
poradnictwo zawodowe
52
½ródïo dane P,P
128
NieprawidïowoĂci polegajÈce na nieprzestrzeganiu zasad prowadzenia agencji zatrudnienia lub braku wymaganego wpisu do rejestru
prowadzonego przez marszaïka województwa
— stwierdzono wb 49% agencji poddanych kontroli.
nego obejmowaïa jeden bÈdě kilka rodzajów usïug
ib dotyczyïa pracy tymczasowej 13 podmiotów
oraz poĂrednictwa pracy 7 podmiotów, wbtym kierowania osób do pracy za granicÈ ubpracodawców
zagranicznych 4 podmioty.
Zb ustaleñ inspektorów pracy wynika, ĝe
19b agencji dziaïaïo nielegalnie, tj. bez wymaganego certyfikatu potwierdzajÈcego wpis do
rejestru podmiotów prowadzÈcych agencje zatrudnienia wb29br. — 18, wb28br. — 19, wb27br.
— 16. DziaïalnoĂÊ prowadzona przez poszczególne agencje zb naruszeniem obowiÈzku rejestracyj-
Ponadto stwierdzono 1 przypadek Ăwiadczenia usïug na terytorium Polski przez przedsiÚbiorcÚ zagranicznego, uprawnionego do
prowadzenia dziaïalnoĂci wb zakresie agencji
zatrudnienia wb innym pañstwie czïonkowskim
8((O* — bez wymaganego zawiadomienia marszaïka województwa.
9. W<1IKI KO175O/I 8-}7<&+ W P/$1I( 5O&Z1<M
Wykres 67. Agencje zatrudnienia — naruszenia przepisów
zawieranie przez agencje zatrudnienia pisemnej umowy
zbpracodawcÈ zagranicznym, do którego zamierza kierowaÊ osoby
do pracy za granicÈ
3
11
9
4
wymagany wpis do rejestru podmiotów
prowadzÈcych agencje zatrudnienia
5
4
4
speïnianie wymogów w zakresie kwalifikacji personelu
6
9
5
speïnianie wymogów w zakresie warunków lokalowych
i wyposaĝenia technicznego
zawieranie pisemnej umowy z osobami kierowanymi do pracy
za granicÈ u pracodawców zagranicznych
5
8
9
11
11
17
dopeïnienie obowiÈzków informacyjnych
wobec marszaïka województwa
16
15
20
oznaczanie oferty pracy do wykonywania pracy tymczasowej
jako ķoferty pracy tymczasowejĵ
21
24
21
prawidïowa treĂÊ umowy zawieranej z osobami kierowanymi do
pracy za granicÈ u pracodawców zagranicznych
informowanie osób kierowanych do pracy za granicÈ
o zaliczaniu udokumentowanych okresów zatrudnienia
za granicÈ u pracodawców zagranicznych
do okresów pracy w 5P, w zakresie uprawnieñ pracowniczych
prawidïowa treĂÊ umowy zawieranej przez agencjÚ zatrudnienia
zbpracodawcÈ zagranicznym, do którego zamierza kierowaÊ osoby
do pracy za granicÈ
18
16
23
25
15
24
17
14
24
podawanie w dokumentach, ogïoszeniach
i ofertach numeru wpisu do rejestru agencji zatrudnienia
21
29
28
32
39
agencji naruszajÈcych przepisy
½ródïo dane P,P
7ak jak wb latach poprzednich, dominujÈcym
uchybieniem byïo niezamieszczanie wb dokumentach, ogïoszeniach ibofertach numeru wpisu do rejestru agencji zatrudnienia. OdnotowaÊ jednak naleĝy
znaczÈcy spadek odsetka agencji naruszajÈcych
przepisy wbtym zakresie. Wzrósï natomiast odsetek
agencji, gdzie kontrolujÈcy stwierdzili nieprawidïowÈ treĂÊ umów zawieranych zb pracodawcami
zagranicznymi, do których sÈ kierowane osoby do
pracy za granicÈ — wbroku sprawozdawczym tego
rodzaju naruszenia ujawniono wb co czwartej agencji, dotyczyïy one 28 sprawdzonych umów.
129
ZnaczÈco wzrósï teĝ poziom nieprawidïowoĂci polegajÈcych na niezawarciu pisemnej
umowy zb osobami kierowanymi do pracy za
granicÈ ubpracodawców zagranicznych — umów
takich nie otrzymaïo 55 osób objÚtych kontrolÈ
wb29br. — 25.
1a podobnym jak wbpoprzednich latach, doĂÊ
wysokim poziomie, utrzymuje siÚ skala nieprawidïowoĂci wbzakresie oznaczania przez agencje ofert
dotyczÈcych wykonywania pracy tymczasowej
jako ķoferty pracy tymczasowejĵ — nieprzestrzeganie tego obowiÈzku inspektorzy wykazali wb co
piÈtej agencji.
Wb 21b r. rozszerzono zakres kontroli prowadzonych wbagencjach zatrudnienia obbadanie realizacji obowiÈzku opïacania skïadek na Fundusz
Pracy. SkalÚ ujawnionych wb tej kwestii uchybieñ
naleĝy uznaÊ za niepokojÈcÈ. 1ieopïacenie skïadek
lub ich nieterminowe opïacanie stwierdzono wb co
trzecim podmiocie poddanym kontroli. Skïadki na FP nie zostaïy opïacone za 3,1b tys.b osób
19b osób objÚtych kontrolÈ wb tym zakresie.
Opóěnienia wbopïacaniu skïadek dotyczyïy przeszïo 10btys. osób ponad poïowa sprawdzanych.
ZauwaĝalnÈ, pozytywnÈ zmianÈ jest natomiast
zmniejszenie zb16 wb29br. do 4 wbroku 21 liczby
ujawnionych agencji, niezawierajÈcych pisemnych
umów zb pracodawcÈ zagranicznym, do którego
zamierzaïy kierowaÊ osoby do pracy za granicÈ.
Zdecydowanemu zmniejszeniu ulegïa takĝe liczba stwierdzonych przypadków pobierania przez
agencje niedozwolonych opïat od osób, dla których agencja poszukuje zatrudnienia lub innej pracy
zarobkowej bÈdě którym udziela pomocy wbwyborze odpowiedniego zawodu ibmiejsca zatrudnienia.
Wb roku sprawozdawczym kontrolujÈcy odnotowali
jedynie 5 tego typu przypadków pobrano nielegalne opïaty wbïÈcznej kwocie 178bzï, podczas gdy
wb 29b r. stwierdzili pobranie takich opïat aĝ od
23bosób na sumÚ 84btys. zï.
Wb 21b r. zintensyfikowano kontrole agencji pracy tymczasowej zatrudniajÈcych cudzoziemców. Zwïaszcza wb agencjach dziaïajÈcych
wb branĝy rolniczej ujawniono liczne przypadki
powierzania nielegalnej pracy obcokrajowcom.
Dotyczy to wbszczególnoĂci kierowania cudzoziemców do innego pracodawcy uĝytkownika niĝ wskazany wb zezwoleniu, nieprzestrzegania warunków
powierzania pracy na innym stanowisku czy zawierania mniej korzystnych dla pracownika umów niĝ
okreĂlone wb treĂci zezwoleñ umów cywilnoprawnych zamiast umów obpracÚ. Istotnym problemem
130
pozostaje teĝ rekrutacja cudzoziemców do pracy
tymczasowej na terytorium 5P zbnaruszeniem obowiÈzujÈcych przepisów. Odnosi siÚ to do obcokrajowców podejmujÈcych pracÚ na podstawie
oĂwiadczeñ pracodawców ob zamiarze zatrudnienia cudzoziemca. Stwierdzano przypadki,
wb których agencje pracy tymczasowej zarejestrowaïy wbpowiatowym urzÚdzie pracy znacznÈ liczbÚ
oĂwiadczeñ ob zamiarze powierzenia pracy cudzoziemcom przede wszystkim zb 8krainy, jednak
ĝaden zb nich nie podjÈï pracy wb agencji bÈdě
uczynili to tylko nieliczni.
5ealizujÈc obowiÈzki okreĂlone wb ustawie ob Pañstwowej ,nspekcji Pracy, ob naruszeniach
warunków
prowadzenia
agencji
zatrudnienia, zawartych wbprzepisach ustawy obproPocji zatrudnienia ib instytucjacK rynku pracy, na
bieĝÈco powiadamiano marszaïków województw
wb 16b przypadkach oraz dyrektorów wojewódzkich urzÚdów pracy 31b powiadomieñ. Zb uzyskanych informacji zwrotnych wynika, ĝe wb 21b r.
wskutek tych powiadomieñ 17 podmiotów zostaïo
wykreĂlonych zb rejestru agencji zatrudnienia niektóre postÚpowania podjÚte przez marszaïków na
podstawie zawiadomieñ PIP sÈ jeszcze wbtoku.
Oprócz podejmowania czynnoĂci kontrolno
— nadzorczych, Pañstwowa Inspekcja Pracy zintensyfikowaïa równieĝ dziaïania ob charakterze
informacyjno-prewencyjnym ib szkoleniowym,
adresowane do osób prowadzÈcych agencje
zatrudnienia. Wb tym celu nawiÈzano ĂciĂlejszÈ
wspóïpracÚ zb Ministerstwem Pracy ib Polityki Spoïecznej oraz marszaïkami województw wojewódzkimi urzÚdami pracy. We wspóïdziaïaniu
zb wymienionymi organami samorzÈdu wojewódzkiego okrÚgowe inspektoraty pracy zorganizowaïy
szereg szkoleñ dla przedstawicieli agencji zatrudnienia oraz zrzeszajÈcych je organizacji. DziaïalnoĂÊ prewencyjnÈ ukierunkowano zwïaszcza na
poprawÚ jakoĂci usïug Ăwiadczonych przez agencje oraz eliminacjÚ powtarzalnych uchybieñ, jak
np. nieoznaczanie ofert pracy tymczasowej, niezawieranie pisemnych umów zbosobami kierowanymi
do pracy za granicÈ ibnieprawidïowe sporzÈdzanie
takich umów czy nieprzestrzeganie zasad zatrudniania pracowników tymczasowych.
1ieprawidïowoĂci ujawnione wbwyniku kontroli
byïy najczÚĂciej spowodowane
–
Ăwiadomym naruszaniem obowiÈzujÈcych
przepisów, wb szczególnoĂci wb zakresie realizacji obowiÈzku oznaczania ogïoszeñ ib ofert
numerem wpisu do rejestru lub jako ķoferty
9. W<1IKI KO175O/I 8-}7<&+ W P/$1I( 5O&Z1<M
pracy tymczasowejĵ moĝe to po czÚĂci wynikaÊ zbobaw agencji, iĝ ogïoszenia bÈdě oferty
wb ten sposób oznaczone wywoïajÈ mniejszy
odzew zainteresowanych
–
dÈĝeniem do obniĝenia kosztów prowadzenia agencji, poprzez celowe niestosowanie siÚ
do obowiÈzujÈcych uregulowañ, np. wbkwestii
zapewnienia wyspecjalizowanej kadry do
obsïugi osób korzystajÈcych zb usïug agencji
— czÚsto obowiÈzki zwiÈzane zb dziaïalnoĂciÈ agencji sÈ powierzane jednej osobie, nie
zawsze speïniajÈcej wymogi co do kwalifikacji
–
niestarannoĂciÈ wb zakresie sporzÈdzania
dokumentów, ogïoszeñ ib ofert oraz skïadania
rocznych sprawozdañ do marszaïka województwa, abtakĝe brakiem wystarczajÈco skutecznego nadzoru wewnÚtrznego nad jakoĂciÈ
pracy osób bezpoĂrednio wykonujÈcych zadania zwiÈzane zbfunkcjonowaniem agencji
–
trudnoĂciami finansowymi podmiotów, wynikajÈcymi takĝe zbnieterminowego regulowania
naleĝnoĂci przez kontrahentów, czego skutkiem mogÈ byÊ zalegïoĂci wbopïacaniu skïadek
na ubezpieczenie spoïeczne ibFundusz Pracy,
podatków ibinnych naleĝnoĂci publicznych.
Osoby reprezentujÈce agencje wskazywaïy
ponadto na czÚsto nieprecyzyjne ibtrudne wbodbiorze przepisy ustawy obproPocji zatrudnienia ibinstytucjacK rynku pracy oraz narzucony przez nie
nadmierny formalizm, zwïaszcza wbzakresie dokumentacji, którÈ ma obowiÈzek prowadziÊ agencja.
Pozytywnie naleĝy oceniÊ zmiany przepisów
dokonane ustawÈ zbdnia grudnia br obzPianie ustawy ob proPocji zatrudnienia ib instytucjacK
rynku pracy oraz niektórycK innycK ustaw. 1owelizacja ta uwzglÚdnia niektóre wnioski legislacyjne Pañstwowej Inspekcji Pracy, m.in. eliminujÈc
wÈtpliwoĂci dotyczÈce posiadania przez naszÈ
instytucjÚ uprawnieñ do podejmowania kontroli
wb agencjach zatrudnienia nieposiadajÈcych statusu pracodawcy ani przedsiÚbiorcy stowarzyszenia, fundacje itp. bÈdě takich, które nie powierzajÈ
pracy osobom fizycznym np. gdy agencjÚ prowadzi sam wïaĂciciel. Ponadto zbinicjatywy PIP ustanowiono zakaz rejestrowania przez okres 3 lat
nowych agencji zatrudnienia przez osoby fizyczne,
które poprzednio dopuĂciïy siÚ okreĂlonych naruszeñ przepisów ibzbtego powodu prowadzone przez
nie agencje zostaïy wykreĂlone zbrejestru.
BiorÈc pod uwagÚ zagadnienia badane wbtoku
kontroli przestrzegania przez agencje zatrudnienia przepisów ustawy ob proPocji zatrudnienia
ib instytucjacK rynku pracy, naleĝy stwierdziÊ, ĝe
stan praworzÈdnoĂci wb tej dziedzinie generalnie ulega poprawie. Wb szczególnoĂci udaïo siÚ
utrzymaÊ trwajÈcy od kilku lat systematyczny spadek odsetka kontrolowanych podmiotów, które
dopuĂciïy siÚ naruszenia zasad prowadzenia agencji zatrudnienia 28b r. — 66, 29b r. — 58,
21br. — 49. -ednakĝe wbpewnych obszarach,
wbtym równieĝ bezpoĂrednio zwiÈzanych zbochronÈ osób korzystajÈcych zbusïug agencji, skala nieprawidïowoĂci jest nadal niepokojÈca odnosi siÚ
to m.in. do zawierania umów zb osobami kierowanymi do pracy za granicÈ ub pracodawców zagranicznych.
Wbcelu poprawy wyĝej przedstawionego stanu
za konieczne naleĝy uznaÊ wbszczególnoĂci
%
kontynuacjÚ ib rozwijanie dziaïañ prewencyjnych, wb tym popularyzacjÚ wiedzy poprzez
opracowanie ibrozpowszechnianie materiaïów
informacyjnych np. ulotek, broszur, zamieszczanie informacji na stronach internetowych
itd., abtakĝe organizowanie szkoleñ dla podmiotów prowadzÈcych lub majÈcych zamiar
prowadziÊ agencje zatrudnienia
%
rozwijanie
wspóïdziaïania
Pañstwowej
Inspekcji Pracy zb wïaĂciwymi urzÚdami
pañstw UEEO* oraz placówkami dyplomatycznymi RP, wb szczególnoĂci wb zakresie
eliminowania nieprawidïowoĂci dotyczÈcych
zatrudniania polskich pracowników tymczasowych, którzy korzystajÈ zbusïug agencji kierujÈcych ich do pracy za granicÈ
%
wzmoĝenie monitoringu ogïoszeñ ukazujÈcych siÚ wb mediach pod kÈtem wykrywania agencji dziaïajÈcych bez wymaganych certyfikatów, zamieszczajÈcych kryteria dyskryminacyjne wb ogïoszeniach lub naruszajÈcych
inne zasady zawarte wb ustawie ob proPocji
zatrudnienia ibinstytucjacK rynku pracy — jako
jedna zb przesïanek typowania podmiotów do
kontroli
%
rozwaĝenie moĝliwoĂci wprowadzenia zmian
legislacyjnych, majÈcych na celu uznanie
powierzenia nielegalnej pracy cudzoziemcowi
za podstawÚ wykreĂlenia agencji zatrudnienia
zbrejestru.
131

v. wyniki kontroli ujętych w planie rocznym

Transkrypt

Podobne dokumenty

13. Usuwanie odpadów stałych, ze szczególnym

Ja, Anna Nowak - Fundacja „Normalna Przyszłość”

RYNEK PRACY to rodzaj rynku ekonomicznego, na którym z jednej

INFORMACJA PRASOWA

Wywiad Okręgowego Inspektora Pracy w Katowicach

Pismo przewodnie

php echo Spotkanie informacyjne dla pracodawców i

Stefan Gawroński