miłosierdzie przymiotem Boga widocznym w dziele stworzenia i

miłosierdzie przymiotem Boga widocznym w dziele stworzenia i odkupienia (nr 210-221, 295, 410412, 457-458, 604-605)
"Bóg miłosierny i litościwy"
210 Po grzechu Izraela, który odwrócił się od Boga, by czcić złotego cielca 9 Bóg wysłuchuje
wstawiennictwa Mojżesza i zgadza się iść pośród niewiernego ludu, okazując w ten sposób swoją
miłość 10 . Gdy Mojżesz prosi, by mógł zobaczyć Jego chwałę, Bóg odpowiada: "Ja ukażę ci mój
majestat i ogłoszę przed tobą imię Pana (JHWH)" (Wj 33, 18-19). Pan przechodzi przed Mojżeszem i
mówi: "Jahwe, Jahwe (JHWH, JHWH), Bóg miłosierny i litościwy, cierpliwy, bogaty w łaskę i wierność"
(Wj 34, 5-6). Mojżesz wyznaje wówczas, że Pan jest Bogiem, który przebacza 11 .
211 Imię Boże "Ja Jestem" lub "On Jest" wyraża wierność Boga, który mimo niewierności ludzkiego
grzechu i kary, na jaką człowiek zasługuje, zachowuje "swą łaskę w tysiączne pokolenie" (Wj 34, 7).
Bóg objawia, że jest "bogaty w miłosierdzie" (Ef 2, 4), aż do dania swojego jedynego Syna. Jezus,
oddając swoje życie, by wyzwolić nas z grzechu, objawi, że On sam nosi imię Boże: "Gdy wywyższycie
Syna Człowieczego, wtedy poznacie, że JA JESTEM" (J 8, 28).
Tylko Bóg JEST
212 W ciągu wieków wiara Izraela mogła rozwinąć i pogłębić bogactwa zawarte w objawieniu imienia
Bożego. Bóg jest jedyny; poza Nim nie ma innych bogów 12 . On przekracza świat i historię. To On
uczynił niebo i ziemię: "Przeminą one, Ty zaś pozostaniesz. I całe one jak szata się zestarzeją... Ty zaś
jesteś zawsze ten sam i lata Twoje nie mają końca" (Ps 102, 27-28). W Nim "nie ma przemiany ani
cienia zmienności" (Jk 1, 17). On jest "Tym, Który Jest", bez początku i bez końca, i w ten sposób
pozostaje zawsze wierny sobie i swoim obietnicom.
213 Objawienie niewypowiedzianego imienia "Ja Jestem Tym, Który Jestem" zawiera więc prawdę, że
tylko Bóg JEST. W tym sensie rozumiano imię Boże w tłumaczeniu Septuaginty, a następnie w Tradycji
Kościoła: Bóg jest pełnią Bytu i wszelkiej doskonałości, bez początku i bez końca. Podczas gdy
wszystkie stworzenia otrzymały od Niego to wszystko, czym są i co posiadają, On sam jest swoim
bytem i z siebie samego jest tym wszystkim, czym jest.
III. Bóg, "Ten, Który Jest", jest Prawdą i Miłością
214 Bóg, "Ten, Który Jest", objawił się Izraelowi jako Ten, który jest "bogaty w łaskę i wierność" (Wj
34, 6). Te dwa pojęcia wyrażają w sposób zwarty bogactwo imienia Bożego. We wszystkich swych
dziełach Bóg pokazuje swoją życzliwość, dobroć, łaskę, miłość, ale także swoją wiarygodność, stałość,
wierność, prawdę. "Będę dziękował Twemu imieniu za łaskę Twoją i wierność" (Ps 138, 2) 13 . Bóg
jest Prawdą, ponieważ "jest światłością, a nie ma w Nim żadnej ciemności" (1 J 1, 5); On jest
"miłością", jak uczy św. Jan Apostoł (1 J 4, 8).
Bóg jest Prawdą
215 "Podstawą Twego słowa jest prawda, i wieczny jest każdy Twój sprawiedliwy wyrok" (Ps
119,160). "O Panie mój, Boże, Tyś Bogiem, Twoje słowa są prawdą" (2 Sm 7, 28); dlatego zawsze
spełniają się Boże obietnice 14 . Bóg jest samą Prawdą, Jego słowa nie mogą mylić. Właśnie dlatego
we wszystkim z pełnym zaufaniem można powierzyć się prawdzie i wierności Jego słowa. Początkiem
grzechu i upadku człowieka było kłamstwo kusiciela, który doprowadził do zwątpienia w słowo Boga,
w Jego życzliwość i wierność.
216 Prawda Boga jest Jego mądrością, która kieruje całym porządkiem stworzenia i rządzenia
światem 15 . Tylko Bóg, który stworzył niebo i ziemię 16 , może sam dać prawdziwe poznanie każdej
rzeczy stworzonej w jej relacji do Niego 17 .
217 Bóg jest prawdziwy także wtedy, gdy się objawia: nauka, która pochodzi od Boga, jest nauką
prawdy 18 . Pośle On swojego Syna, "aby dać świadectwo prawdzie" (J 18, 37). "Wiemy... że Syn Boży
przyszedł i obdarzył nas zdolnością rozumu, abyśmy poznawali Prawdziwego" (1 J 5, 20) 19 .
Bóg jest Miłością
218 W ciągu swej historii Izrael mógł odkryć, że Bóg miał tylko jeden powód, aby mu się objawić i
wybrać go spośród wszystkich ludów, by był Jego ludem; tym powodem była Jego darmo dana miłość
20 . Dzięki prorokom zrozumiał też Izrael, że Bóg z miłości nie przestał go zbawiać 21 oraz przebaczać
mu jego niewierności i grzechów 22 .
219 Miłość Boga do Izraela jest porównana do miłości ojca do syna 23 . Ta Boża miłość jest
mocniejsza niż miłość matki do dzieci 24 . Bóg miłuje swój lud bardziej niż oblubieniec swoją
oblubienicę 25 ; miłość ta będzie zwyciężać nawet największe niewierności 26 , aż do udzielenia
najcenniejszego daru: "Tak bowiem Bóg umiłował świat, że Syna swego Jednorodzonego dał" (J 3,
16).
220 Miłość Boża jest "wieczysta" (Iz 54, 8): "Bo góry mogą ustąpić i pagórki się zachwiać, ale miłość
moja nie odstąpi od ciebie" (Iz 54, 10). "Ukochałem cię odwieczną miłością, dlatego też zachowałem
dla ciebie łaskawość" (Jr 31, 3).
221 Święty Jan pójdzie jeszcze dalej, gdy zaświadczy: "Bóg jest miłością" (1 J 4, 8. 16): miłość jest
samą istotą Boga. Posyłając w pełni czasów swojego jedynego Syna i Ducha miłości, Bóg objawia
swoją najbardziej wewnętrzną tajemnicę 27 : jest wieczną wymianą miłości - Ojcem, Synem i Duchem
Świętym, a nas przeznaczył do udziału w tej wymianie.
Bóg stwarza przez mądrość i miłość
295 Wierzymy, że Bóg stworzył świat według swojej mądrości 122 . Świat nie powstał w wyniku
jakiejś konieczności, ślepego przeznaczenia czy przypadku. Wierzymy, że pochodzi z wolnej woli Boga,
który chciał dać stworzeniom uczestnictwo w swoim bycie, w swojej mądrości i dobroci: "Boś Ty
stworzył wszystko, a dzięki Twej woli istniało i zostało stworzone" (Ap 4, 11). "Jak liczne są dzieła
Twoje, Panie! Ty wszystko mądrze uczyniłeś" (Ps 104, 24). "Pan jest dobry dla wszystkich i Jego
miłosierdzie ogarnia wszystkie Jego dzieła" (Ps 145, 9).
IV. "Nie pozostawiłeś go pod władzą śmierci"
410 Po swoim upadku człowiek nie został opuszczony przez Boga. Przeciwnie, Bóg wzywa go 290 i
zapowiada mu tajemnicze zwycięstwo nad złem oraz podniesienie go z upadku 291 . Fragment Księgi
Rodzaju, który mówi na ten temat, został nazwany "Protoewangelią", będąc pierwszą zapowiedzią
Mesjasza Odkupiciela, walki między wężem i Niewiastą oraz ostatecznego zwycięstwa jej potomka.
411 Tradycja chrześcijańska widzi w tym fragmencie zapowiedź "nowego Adama" 292 , który
"stawszy się posłusznym aż do śmierci, i to śmierci krzyżowej" (Flp 2, 8), naprawia przeobficie
nieposłuszeństwo Adama 293 . Wielu Ojców i Doktorów Kościoła widzi ponadto w Niewieście
zapowiedzianej przez "Protoewangelię" Matkę Chrystusa, Maryję, jako "nową Ewę". Ona była Tą,
która pierwsza i w jedyny sposób skorzystała ze zwycięstwa odniesionego przez Chrystusa nad
grzechem: Ona została zachowana od wszelkiej zmazy grzechu pierworodnego 294 , a w czasie całego
swojego życia ziemskiego, dzięki specjalnej łasce Bożej, nie popełniła żadnego grzechu 295 .
412 Dlaczego jednak Bóg nie powstrzymał pierwszego człowieka od grzechu? Św. Leon Wielki
odpowiada: "Niewypowiedziana łaska Chrystusa dała nam większe dobra niż te, których nas
pozbawiła zawiść demona" 296 . Św. Tomasz z Akwinu mówi: "Nic nie sprzeciwia się temu, żeby
natura ludzka po grzechu została przeznaczona do jeszcze wyższego celu. Bóg bowiem dopuszcza zło,
aby wyprowadzić z niego jeszcze większe dobro. Stąd słowa św. Pawła: Gdzie wzmógł się grzech, tam
jeszcze obficiej rozlała się łaska. (Rz 5, 20). A hymn wielkanocny Exsultet głosi: <<O szczęśliwa wina,
skoro ją zgładził tak wielki Odkupiciel>>" 297 .
457 Słowo stało się ciałem, aby nas zbawić i pojednać z Bogiem. Bóg "sam nas umiłował i posłał Syna
swojego jako ofiarę przebłagalną za nasze grzechy" (1 J 4, 10). "Ojciec zesłał Syna jako Zbawiciela
świata" (1 J 4, 14). "On się objawił po to, aby zgładzić grzechy" (1 J 3, 5).
Nasza chora natura wymagała uzdrowienia; upadła - potrzebowała podniesienia, martwa wskrzeszenia. Utraciliśmy posiadanie dobra, trzeba było je nam przywrócić. Byliśmy zamknięci w
ciemnościach, trzeba było przynieść nam światło. Będąc w niewoli, oczekiwaliśmy Zbawiciela; jako
więźniowie potrzebowaliśmy pomocy, jako niewolnicy wyzwoliciela. Czy te powody były bez
znaczenia? Czy nie zasługiwały one na wzruszenie Boga, na to, by zniżył się aż do poziomu naszej
ludzkiej natury i nawiedził ją, skoro ludzkość znajdowała się w tak opłakanym i nieszczęśliwym stanie?
71
458 Słowo stało się ciałem, abyśmy poznali w ten sposób miłość Bożą: "W tym objawiła się miłość
Boga ku nam, że zesłał Syna swego Jednorodzonego na świat, abyśmy życie mieli dzięki Niemu" (1 J 4,
9). "Tak bowiem Bóg umiłował świat, że Syna swego Jednorodzonego dał, aby każdy, kto w Niego
wierzy, nie zginął, ale miał życie wieczne" (J 3, 16).
Boża inicjatywa powszechnej miłości odkupieńczej
604 Wydając swego Syna za nasze grzechy, Bóg ukazuje, że Jego zamysł wobec nas jest zamysłem
życzliwej miłości, która poprzedza wszelką zasługę z naszej strony: "W tym przejawia się miłość, że
nie my umiłowaliśmy Boga, ale że On sam nas umiłował i posłał Syna swojego jako ofiarę
przebłagalną za nasze grzechy" (1 J 4,10) 412 . "Bóg zaś okazuje nam swoją miłość właśnie przez to,
że Chrystus umarł za nas, gdyśmy byli jeszcze grzesznikami" (Rz 5, 8).
605 Jezus w zakończeniu przypowieści o zbłąkanej owcy przypomniał, że ta miłość nie zna wyjątków:
"Tak też nie jest wolą Ojca waszego, który jest w niebie, żeby zginęło jedno z tych małych" (Mt 18,
14). Jezus potwierdza, że przyszedł "dać swoje życie jako okup za wielu" (Mt 20, 28); to ostatnie
pojęcie nie jest ograniczające: przeciwstawia całą ludzkość jedynej Osobie Odkupiciela, który wydaje
siebie, aby ją zbawić 413 . Kościół w ślad za Apostołami 414 naucza, że Chrystus umarł za wszystkich
ludzi bez wyjątku: "Nie ma, nie było i nie będzie żadnego człowieka, za którego nie cierpiałby
Chrystus" 415 .
miłosierdzie Boże w życiu i działalności Kościoła: sakrament Eucharystii (nr 1323)
1323 "Zbawiciel nasz podczas Ostatniej Wieczerzy, tej nocy, kiedy został wydany, ustanowił
eucharystyczną Ofiarę Ciała i Krwi swojej, aby w niej na całe wieki, aż do swego przyjścia, utrwalić
Ofiarę Krzyża i tak umiłowanej Oblubienicy - Kościołowi powierzyć pamiątkę swej Męki i
Zmartwychwstania: sakrament miłosierdzia, znak jedności, węzeł miłości, ucztę paschalną, w której
pożywamy Chrystusa, w której dusza napełnia się łaską i otrzymuje zadatek przyszłej chwały" 129 .
miłosierdzie Boże w życiu i działalności Kościoła: sakrament pokuty i odpuszczenia grzechów
(nr 981-983; 1422, 1468-1470, 1489, 1846-1848)
II. Władza "kluczy"
981 Chrystus po swoim zmartwychwstaniu posłał Apostołów, by w Jego imię głosili "nawrócenie i
odpuszczenie grzechów wszystkim narodom" (Łk 24, 47). Apostołowie i ich następcy pełnią tę
"posługę jednania" (2 Kor 5,18), nie tylko głosząc ludziom przebaczenie Boże wysłużone nam przez
Chrystusa i wzywając ich do nawrócenia i wiary, lecz także udzielając im odpuszczenia grzechów przez
chrzest oraz jednając ich z Bogiem i z Kościołem dzięki władzy "kluczy" otrzymanej od Chrystusa:
Kościół otrzymał klucze Królestwa niebieskiego, by dokonywało się w nim odpuszczenie grzechów
przez Krew Chrystusa i działanie Ducha Świętego. Dusza, która umarła z powodu grzechu, zostaje
ożywiona w Kościele, by żyć z Chrystusem, którego łaska nas zbawiła 510 .
982 Nie ma takiej winy, nawet najcięższej, której nie mógłby odpuścić Kościół święty. "Nie ma nikogo
tak niegodziwego i winnego, kto nie powinien być pewny przebaczenia, jeśli tylko jego żal jest
szczery" 511 . Chrystus, który umarł za wszystkich ludzi, pragnie, by w Jego Kościele bramy
przebaczenia były zawsze otwarte dla każdego, kto odwraca się od grzechu 512 .
983 Katecheza będzie starać się budzić i podtrzymywać u wiernych wiarę w niezrównaną wielkość
daru, jakiego Chrystus Zmartwychwstały udzielił swemu Kościołowi. Tym darem jest misja i władza
prawdziwego odpuszczania grzechów przez posługę Apostołów i ich następców:
Pan chce, aby Jego uczniowie mieli niezrównaną władzę; chce, by Jego słudzy spełniali w Jego imię to
wszystko, co On czynił, gdy był na ziemi 513 .
Kapłani otrzymali władzę, jakiej Bóg nie dał ani aniołom, ani archaniołom... Bóg potwierdza w górze
to wszystko, co kapłani czynią na ziemi 514 .
Gdyby w Kościele nie było odpuszczenia grzechów, nie byłoby żadnej ufności, żadnej nadziei życia
przyszłego i wiecznego wyzwolenia. Dziękujmy Bogu, który dał Kościołowi taki dar 515 .
1422 "Ci zaś, którzy przystępują do sakramentu pokuty, otrzymują od miłosierdzia Bożego
przebaczenie zniewagi wyrządzonej Bogu i równocześnie dostępują pojednania z Kościołem,
któremu, grzesząc, zadali ranę, a który przyczynia się do ich nawrócenia miłością, przykładem i
modlitwą" 2 .
IX. Skutki sakramentu pokuty
1468 "Cała skuteczność pokuty polega na przywróceniu nam łaski Bożej i zjednoczeniu nas w
przyjaźni z Bogiem" 61 . Celem i skutkiem tego sakramentu jest więc pojednanie z Bogiem. U tych,
którzy przyjmują sakrament pokuty z sercem skruszonym i z religijnym nastawieniem, "zwykle nastają
po nim pokój i pogoda sumienia wraz z wielką pociechą duchową" 62 . Istotnie, sakrament
pojednania z Bogiem daje prawdziwe "zmartwychwstanie duchowe", przywrócenie godności i dóbr
życia dzieci Bożych. Najcenniejszym z tych dóbr jest przyjaźń z Bogiem 63 .
1469 Sakrament pokuty jedna nas z Kościołem. Grzech narusza lub zrywa wspólnotę braterską.
Sakrament pokuty naprawia ją lub przywraca. W tym sensie nie tylko leczy on powracającego do
komunii kościelnej, lecz także ożywia życie Kościoła, który cierpiał z powodu grzechów jednego ze
swych członków 64 . Grzesznik przywrócony do komunii świętych lub utwierdzony w niej, zostaje
umocniony przez wymianę dóbr duchowych między wszystkimi pielgrzymującymi jeszcze żywymi
członkami Ciała Chrystusa, a także tymi, którzy już doszli do ojczyzny niebieskiej 65 .
Należy też dodać, że owo pojednanie z Bogiem rodzi - można powiedzieć - dalsze pojednania, które
naprawiają inne rozdarcia spowodowane przez grzech: penitent, który uzyskał przebaczenie, jedna
się z samym sobą w głębi własnego ja, odzyskując wewnętrzną prawdę; jedna się z braćmi, w jakiś
sposób przezeń skrzywdzonymi i znieważonymi; jedna się z Kościołem, jedna się z całym stworzeniem
66 .
1470 W sakramencie pokuty grzesznik, poddając się miłosiernemu sądowi Boga, uprzedza w pewien
sposób sąd, któremu zostanie poddany na końcu życia ziemskiego. Już teraz bowiem, w tym życiu,
jest nam dana możliwość wyboru między życiem a śmiercią, i tylko idąc drogą nawrócenia, możemy
wejść do Królestwa, z którego wyklucza grzech ciężki 67 . Nawracając się do Chrystusa przez pokutę i
wiarę, grzesznik przechodzi ze śmierci do życia i "nie idzie na sąd" (J 5, 24).
1489 Powrót do komunii z Bogiem, która została utracona przez grzech, rodzi się z łaski Boga pełnego
miłosierdzia i troszczącego się o zbawienie ludzi. Trzeba prosić o ten cenny dar dla siebie i dla innych.
I. Miłosierdzie i grzech
1846 Ewangelia jest w Jezusie Chrystusie objawieniem miłosierdzia Bożego dla grzeszników 84 . Anioł
zwiastuje Józefowi: "Nadasz (Mu) imię Jezus, On bowiem zbawi swój lud od jego grzechów" (Mt 1,
21). To samo można powiedzieć o Eucharystii, sakramencie Odkupienia: "To jest moja Krew
Przymierza, która za wielu będzie wylana na odpuszczenie grzechów" (Mt 26, 28).
1847 "Bóg stworzył cię bez ciebie, ale nie zbawia cię bez ciebie" 85 . Przyjęcie Jego miłosierdzia
wymaga od nas uznania naszych win. "Jeśli mówimy, że nie mamy grzechu, to samych siebie
oszukujemy i nie ma w nas prawdy. Jeżeli wyznajemy nasze grzechy, [Bóg] jako wierny i sprawiedliwy
odpuści je nam i oczyści nas z wszelkiej nieprawości" (1 J 1, 8-9).
1848 Jak stwierdza święty Paweł: "Gdzie... wzmógł się grzech, tam jeszcze obficiej rozlała się łaska".
Aby jednak łaska mogła dokonać swego dzieła, musi ujawnić nasz grzech w celu nawrócenia naszego
serca i udzielenia nam "sprawiedliwości wiodącej do życia wiecznego przez Jezusa Chrystusa, Pana
naszego" (Rz 5, 20-21). Jak lekarz dokładnie bada ranę, zanim ją opatrzy, tak Bóg przez swoje Słowo i
swojego Ducha rzuca żywe światło na grzech:
Nawrócenie domaga się przekonania o grzechu, zawiera w sobie wewnętrzny sąd sumienia - a sąd
ten, będąc sprawdzianem działania Ducha Prawdy wewnątrz człowieka, równocześnie staje się
nowym początkiem obdarowania człowieka łaską i miłością: "Weźmijcie Ducha Świętego!" Tak więc
odnajdujemy w owym "przekonywaniu o grzechu" dwoiste obdarowanie: obdarowanie prawdą
sumienia i obdarowanie pewnością Odkupienia. Duch Prawdy jest Pocieszycielem 86 .
miłosierdzie jako dzieło pokuty i miłości (nr 1473, 2185, 2300, 2443-2449, 2462-2463)
1473 Przebaczenie grzechu i przywrócenie komunii z Bogiem pociągają za sobą odpuszczenie
wiecznej kary za grzech. Pozostają jednak kary doczesne. Chrześcijanin powinien starać się, znosząc
cierpliwie cierpienia i różnego rodzaju próby, a w końcu godząc się spokojnie na śmierć, przyjmować
jako łaskę doczesne kary za grzech. Powinien starać się przez dzieła miłosierdzia i miłości, a także
przez modlitwę i różne praktyki pokutne uwolnić się całkowicie od "starego człowieka" i "przyoblec
człowieka nowego" 70 .
2185 W niedzielę oraz w inne dni świąteczne nakazane wierni powinni powstrzymać się od
wykonywania prac lub zajęć, które przeszkadzają oddawaniu czci należnej Bogu, przeżywaniu radości
właściwej dniowi Pańskiemu, pełnieniu uczynków miłosierdzia i koniecznemu odpoczynkowi
duchowemu i fizycznemu 100 . Obowiązki rodzinne lub ważne zadania społeczne stanowią słuszne
usprawiedliwienie niewypełnienia nakazu odpoczynku niedzielnego. Wierni powinni jednak czuwać,
by uzasadnione powody nie doprowadziły do nawyków niekorzystnych dla czci Boga, życia
rodzinnego oraz zdrowia.
Umiłowanie prawdy szuka czasu wolnego, a potrzeba miłości podejmuje uzasadnioną pracę 101 .
2300 Ciała zmarłych powinny być traktowane z szacunkiem i miłością wypływającą z wiary i nadziei
zmartwychwstania. Grzebanie zmarłych jest uczynkiem miłosierdzia względem ciała 59 ; jest
uczczeniem dzieci Bożych, będących świątynią Ducha Świętego.
VI. Miłość ubogich
2443 Bóg błogosławi tym, którzy przychodzą z pomocą ubogim, a odrzuca tych, którzy odwracają się
od nich: "Daj temu, kto cię prosi, i nie odwracaj się od tego, kto chce pożyczyć od ciebie" (Mt 5, 42).
"Darmo otrzymaliście, darmo dawajcie!" (Mt 10, 8). Jezus Chrystus rozpozna swoich wybranych po
tym, co uczynili dla ubogich 184 . Gdy "ubogim głosi się Ewangelię" (Mt 11, 5) 185 , jest to znak
obecności Chrystusa.
2444 "Miłość Kościoła do ubogich... należy do jego stałej tradycji" 186 . Czerpie ona natchnienie z
Ewangelii błogosławieństw 187 , z ubóstwa Jezusa 188 i Jego uwagi poświęconej ubogim 189 . Miłość
do ubogich jest nawet jednym z motywów obowiązku pracy, by było "z czego udzielać
potrzebującemu" (Ef 4, 28). Obejmuje ona nie tylko ubóstwo materialne, lecz również liczne formy
ubóstwa kulturowego i religijnego 190 .
2445 Miłości do ubogich nie da się pogodzić z nieumiarkowanym miłowaniem bogactw lub z ich
egoistycznym używaniem:
A teraz wy, bogacze, zapłacicie wśród narzekań na utrapienia, jakie was czekają. Bogactwo wasze
zbutwiało, szaty wasze stały się żerem dla moli, złoto wasze i srebro zardzewiało, a rdza ich będzie
świadectwem przeciw wam i toczyć będzie ciała wasze niby ogień. Zebraliście w dniach ostatecznych
skarby. Oto woła zapłata robotników, żniwiarzy pól waszych, którą zatrzymaliście, a krzyk ich doszedł
do uszu Pana Zastępów. Żyliście beztrosko na ziemi i wśród dostatków tuczyliście serca wasze w dniu
rzezi. Potępiliście i zabili sprawiedliwego: nie stawia wam oporu (Jk 5,1-6).
2446 Święty Jan Chryzostom przypomina stanowczo: "Niedopuszczanie ubogich do udziału w swych
własnych dobrach oznacza kradzież i odbieranie życia. Nie nasze są dobra, które posiadamy - należą
one do ubogich" 191 . "Najpierw trzeba zadośćuczynić wymaganiom sprawiedliwości, by nie
ofiarować jako darów miłości tego, co się należy z tytułu sprawiedliwości" 192 .
Gdy dajemy ubogim rzeczy konieczne, nie czynimy im ofiar osobistych, ale oddajemy im to, co należy
do nich; spłacamy raczej powinność sprawiedliwości, niż wypełniamy dzieła miłosierdzia 193 .
2447 Uczynkami miłosierdzia są dzieła miłości, przez które przychodzimy z pomocą naszemu
bliźniemu w potrzebach jego ciała i duszy 194 . Pouczać, radzić, pocieszać, umacniać, jak również
przebaczać i krzywdy cierpliwie znosić - to uczynki miłosierdzia co do duszy. Uczynki miłosierdzia co
do ciała polegają zwłaszcza na tym, by głodnych nakarmić, bezdomnym dać dach nad głową, nagich
przyodziać, chorych i więźniów nawiedzać, umarłych grzebać 195 . Spośród tych czynów jałmużna
dana ubogim 196 jest jednym z podstawowych świadectw miłości braterskiej; jest ona także
praktykowaniem sprawiedliwości, która podoba się Bogu 197 :
Kto ma dwie suknie, niech jedną da temu, który nie ma; a kto ma żywność, niech tak samo czyni (Łk
3,11). Raczej dajcie to, co jest wewnątrz, na jałmużnę, a zaraz wszystko będzie dla was czyste (Łk 11,
41). Jeśli na przykład brat lub siostra nie mają odzienia lub brak im codziennego chleba, a ktoś z was
powie im: "Idźcie w pokoju, ogrzejcie się i najedzcie do syta!" - a nie dacie im tego, czego koniecznie
potrzebują dla ciała - to na co się to przyda? (Jk 2, 15-16) 198 .
2448 "Nędza ludzka pod swymi różnorodnymi postaciami takimi, jak: niedostatek materialny,
niesprawiedliwy ucisk, choroby fizyczne i psychiczne, a wreszcie śmierć - jest jawnym znakiem
wrodzonej słabości człowieka, w jakiej znajduje się on od grzechu pierworodnego, oraz potrzeby
zbawienia. Dlatego przyciągnęła ona współczucie Chrystusa - Zbawiciela, który zechciał wziąć ją na
siebie i utożsamić się <<z najmniejszymi ze swych braci>>. Stąd ci, których przygniata nędza, są
przedmiotem szczególnej miłości ze strony Kościoła, który od początku swego istnienia, mimo
grzechów wielu swoich członków, nie przestał pracować, by przynieść im ulgę, bronić ich i wyzwalać.
Czynił to przez niezliczone dzieła dobroczynności, które zawsze i wszędzie są niezbędne" 199 .
2449 Już w Starym Testamencie wszystkie przepisy prawne (rok łaski, zakaz pożyczania na procent i
zatrzymywania zastawu, obowiązek dziesięciny, wypłacanie zarobku dziennego, prawo zbierania
pozostałych winogron w winnicy i kłosów ze ścierniska) są zgodne z pouczeniem Księgi Powtórzonego
Prawa: "Ubogiego bowiem nie zabraknie w tym kraju, dlatego ja nakazuję: <<Otwórz szczodrze rękę
swemu bratu uciśnionemu lub ubogiemu w twej ziemi>>" (Pwt 15, 11). Jezus czyni te słowa swoimi:
"Bo ubogich zawsze macie u siebie, ale Mnie nie zawsze macie" (J 12, 8). Nie unieważnia przez to
gniewnych słów dawnych wyroczni wobec tych, którzy mówią: "Będziemy kupować biednego za
srebro, a ubogiego za parę sandałów..." (Am 8, 6), lecz zachęca nas do rozpoznania swojej obecności
w ubogich, którzy są Jego braćmi 200 :
Kiedy matka św. Róży z Limy 201 ganiła ją za przyjmowanie w domu ubogich i kalekich, ona
odpowiedziała: "Kiedy służymy ubogim i chorym, służymy Jezusowi. Nie powinniśmy pozostawiać bez
pomocy bliźniego, gdyż w naszych braciach służymy Jezusowi".
2462 Jałmużna dana ubogim jest świadectwem miłości braterskiej; jest także praktykowaniem
sprawiedliwości, która podoba się Bogu.
2463 Jakże w wielkiej rzeszy istot ludzkich bez chleba, bez dachu nad głową, bez stałego miejsca, nie
rozpoznać Łazarza, zgłodniałego żebraka z przypowieści? 203 Jak nie usłyszeć Jezusa: "Tegoście i
Mnie nie uczynili" (Mt 25, 45)?