Ekspertyzy i opinie Biura Analiz Sejmowych

Biuro Analiz Sejmowych
OPINIA ZLECONA
Warszawa, dnia 13 listopada 2008 r.
Opinia prawna
na temat zgodności z Konstytucją RP projektu ustawy
o licencjach prawniczych i świadczeniu usług prawniczych
(druk sejmowy nr 680)
1. Przedmiot opinii.
Komisja Sprawiedliwości i Praw Człowieka zwróciła się o ocenę zgodności z
konstytucją projektu ustawy o licencjach prawniczych i świadczeniu usług
prawniczych (druk sejmowy nr 680, dalej: projekt ustawy o licencjach prawniczych).
Tak ogólnie zakreślony przedmiot opinii pozwala jedynie na analizę wskazanego
zagadnienia z punktu widzenia aspektów ustrojowych i nie dotyczy trafności
przyjętych przez ustawodawcę metod i środków.
2. Przedmiot projektu ustawy o licencjach prawniczych.
Projekt ustawy o licencjach prawniczych przewiduje nowy model dostępu do
świadczenia usług prawniczych przez osoby niewykonujące zawodu adwokata czy
radcy prawnego, oparty na trójstopniowym systemie licencji prawniczych. Projekt ten
określa warunki uprawniające do świadczenia usług prawniczych w ramach
prowadzonej działalności gospodarczej, katalog podmiotów uprawnionych do
świadczenia tych usług, czyli posiadających licencję prawniczą, definiuje ich prawa i
obowiązki oraz zasady nadzoru nad tymi osobami.
Jak podkreśla wnioskodawca, celem projektu jest zwiększenia konkurencyjności
na rynku usług prawniczych, na którym będą funkcjonowali przedstawiciele zawodów
zaufania publicznego – adwokaci i radcy prawni oraz przedsiębiorcy działający na
podstawie ustawy o licencjach prawniczych i świadczeniu usług prawniczych. (zob.
uzasadnienie projektu druk sejmowy nr 680, s. 9).
3. Świadczenie usług prawniczych w świetle konstytucji i ustaw.
A. Konstytucja z 1997 r. nie reguluje expressis verbis ani kwestii dostępu do
pomocy prawnej, ani problemu dostępu do zawodów prawniczych, czy świadczenia
usług prawnych. JednakŜe w demokratycznym państwie prawnym, którego
fundamentem jest m.in. dbałość o umacnianie praw i wolności jednostek, muszą
istnieć instytucje oraz procedury gwarantujące ich faktyczną realizację. To zaś
wymaga
stworzenia
wszystkim
podmiotom
podlegającym
jurysdykcji
Rzeczypospolitej Polskiej warunków do ubiegania się o profesjonalną pomoc prawną
i bezpiecznego z niej korzystania.
Gwarancje szerokiego dostępu do usług prawniczych znajdują podstawy w wielu
przepisach konstytucji. Poza wzmiankowaną zasadą demokratycznego państwa
prawnego (art. 2 konstytucji) na uwagę zasługują następujące przepisy ustawy
zasadniczej: art. 42 ust. 2 stanowiący, Ŝe kaŜdy, przeciw komu prowadzone jest
postępowanie karne, ma prawo do obrony we wszystkich stadiach postępowania, a
w szczególności moŜe wybrać obrońcę lub korzystać z obrońcy z urzędu; art. 45 ust.
1 gwarantujący kaŜdemu prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy
bez nieuzasadnionej zwłoki przez właściwy, niezaleŜny, bezstronny i niezawisły sąd;
art. 77 ust. 2 zakazujący zamykania drogi sądowej dochodzenia naruszonych
wolności lub praw, art. 78 ustanawiający prawo zaskarŜania orzeczeń i decyzji
wydanych w pierwszej instancji; art. 176 ust. 1, z którego wynika, Ŝe postępowanie
sądowe jest co najmniej dwuinstancyjne.
Jeśli chodzi o dostęp do zawodów prawniczych, naleŜy zauwaŜyć, Ŝe z jednej
strony konstytucja gwarantuje wolność wyboru i wykonywania zawodu oraz wyboru
miejsca pracy (art. 65 ust. 1), a z wolności działalności gospodarczej (art. 20 i art. 22)
czyni jedną z podstawowych zasad ustroju państwa, z drugiej zaś strony dopuszcza
moŜliwość tworzenia w drodze ustawy samorządów zawodowych, reprezentujących
osoby wykonujące zawody zaufania publicznego i sprawujące pieczę nad naleŜytym
wykonywaniem tych zawodów w granicach interesu publicznego i dla jego ochrony
(art. 17 ust. 1).
Termin „zawód zaufania publicznego” nie ma legalnej definicji. W literaturze
przedmiotu najczęściej wskazywane cechy zawodów zaufania publicznego to: a)
szczególna
doniosłość
prawidłowego
i
zgodnego
z
interesem
publicznym
2
wykonywania – istotnego z racji znaczenia, jaką dana dziedzina społecznej
aktywności zawodowej odgrywa w społeczeństwie, oraz z racji konieczności
zapewnienia ochrony gwarantowanych konstytucją praw podmiotowych jednostki; b)
powierzanie w warunkach wysokiego zaufania uprawiającym taki zawód informacji
osobistych i dotyczących Ŝycia prywatnego osób korzystających z ich usług; c)
uznawanie tych informacji za tajemnicę zawodową, która nie moŜe być ujawniona; d)
objęcie osób dysponujących taką tajemnicą – w wypadku moŜliwości naruszenia
istotnych dóbr jednostki w razie jej ujawnienia – immunitetem zwalniającym je od
odpowiedzialności karnej za nieujawnienie informacji; e) korzystanie ze świadczeń
tych zawodów często w razie nastąpienia realnego albo choćby potencjalnego
niebezpieczeństwa dla dóbr jednostki o szczególnym charakterze (np. Ŝycie,
zdrowie, wolność, godność, dobre imię); f) niepodleganie regułom hierarchii
urzędniczej; g) występowanie sformalizowanej deontologii zawodowej oraz rękojmia
naleŜytego i zgodnego z interesem publicznym wykonywania zawodu, gwarantowana
z jednej strony przez wysokie bariery dostępu do wykonywania kaŜdego z zawodów
zaufania publicznego, obejmujące nie tylko wymóg ukończenia odpowiedniego
szkolenia, lecz równieŜ reprezentowanie odpowiedniego poziomu etycznego, z
drugiej – sprawowaną w interesie publicznym pieczą organów samorządu
zawodowego1.
Z orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego wynika takŜe, Ŝe zawody zaufania
publicznego wykonywane są w sposób załoŜony i społecznie aprobowany, o ile ich
wykonywaniu towarzyszy realne „zaufanie publiczne”, na które składa się szereg
czynników. Wśród nich na plan pierwszy wysuwają się: przekonanie o zachowaniu
przez wykonującego ten zawód dobrej woli, właściwych motywacji, naleŜytej
staranności zawodowej oraz wiara w przestrzeganie wartości istotnych dla profilu
danego zawodu2.
Zawody zaufania publicznego muszą być poddane stosownej reglamentacji oraz
gwarancjom, gdyŜ wymaga tego interes publiczny. Status zawodu zaufania
publicznego i objęcie jego wykonywania zasięgiem obligatoryjnej korporacji
1
Zob. P. Sarnecki, komentarz do art. 17 konstytucji, [w:] Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz,
(red.) L. Garlicki, Warszawa 1999-2007, tom IV; tenŜe Opinia w sprawie wykładni art. 17 ust. 1 Konstytucji
Rzeczypospolitej Polskiej, Przegląd Sejmowy 2/2001, s. 75-76; M. Tabernacka, Pojęcie zawodu zaufania
publicznego, „Acta Uniwersitatis Wratislaviensis” nr 2663, s. 302.
2
Zob. wyrok z 18 lutego 2004, P21/02, OTK ZU 2/A/2004, poz. 9; wyrok z 2 lipca 2007, K41/05, OTK ZU
7/A/2007, poz. 72.
3
zawodowej moŜe jednak uzasadniać wprowadzenie pewnych ograniczeń w zakresie
wolności wykonywania zawodu oraz podejmowania i prowadzenia działalności
gospodarczej w powiązaniu z wolnością wykonywania zawodu3. Od zawodów
kwalifikowanych jako zawody zaufania publicznego społeczeństwo oczekuje
spełnienia wymogu posiadania bardzo wysokich umiejętności fachowych, zwykle
ukończenia
wyŜszych
studiów
i
odbycia
dalszych
szkoleń.
Weryfikacja
przygotowania do tego zawodu i nabór do niego nie moŜe być zatem pozostawione
nieograniczonej swobodzie gry rynkowej, bez jakichkolwiek regulacji i wymogów
profesjonalnych i etycznych. Określenie tych wymogów naleŜy do ustawodawcy,
który ponosi społeczną i polityczną odpowiedzialność za dokonany wybór.
NaleŜy podkreślić, Ŝe konstytucja nie gwarantuje ani nie wyznacza granic
działania poszczególnych prawniczych grup zawodowych, pozostawiając tę sferę
regulacji ustawowej.
B. W obecnym stanie prawnym istnieją trzy grupy zawodowe świadczące pomoc
prawną: adwokaci świadczący pomoc prawną na podstawie ustawy z dnia 26 maja
1982 r. – Prawo o adwokaturze (Dz. U. z 2002 r. Nr 123, poz. 1058 ze zm.), radcy
prawni świadczący pomoc prawną na podstawie ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o
radcach prawnych (Dz. U. z 2002 r. Nr 123, poz. 1059 ze zm.) oraz podmioty
świadczące pomoc prawną na podstawie ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie
działalności gospodarczej (Dz. U. Nr 173, poz. 1807). Pierwsze dwie grupy
zawodowe – adwokaci i radcy prawni – noszą przymiot zawodów zaufania
publicznego i działają w oparciu o obowiązkowe zrzeszenie w samorządach
zawodowych, o których mowa w art. 17 ust. 1 konstytucji.
4. Świadczenie
usług
prawniczych
na
tle
orzecznictwa
Trybunału
Konstytucyjnego.
Trybunał Konstytucyjny wielokrotnie wypowiadał się na temat zasad i zakresu
świadczenia pomocy prawnej przez adwokatów i radców prawnych i przy tej okazji
na temat dopuszczalności otwarcia rynku usług prawniczych dla podmiotów spoza
tych grup zawodowych.
3
Zob. np. wyrok TK z 19 października 1999 r., SK 4/99, OTK ZU nr 6/1999, poz. 119; wyrok TK z 21 maja
2002 r., K 30/01, OTK ZU Nr 3/A/2002, poz. 32
4
W
świetle
orzecznictwa
Trybunału
Konstytucyjnego
utrzymanie
przez
ustawodawcę reglamentowanych zawodów prawniczych stanowi wyraz przekonania,
Ŝe
istnieją
waŜne
społeczne
racje
ich
wyodrębnienia
dla
wykonywania
kwalifikowanych czynności w sferze stosowania prawa. Trybunał uznaje jednak, Ŝe
podjęcie czynności zawodowej polegającej na świadczeniu pomocy prawnej odnieść
moŜna do działania innej kategorii podmiotów niŜ adwokaci czy radcy prawni.
Zdaniem Trybunału otwarcie zawodów prawniczych i zwiększenie dostępności
(finansowej, terytorialnej, takŜe dla mniej zamoŜnych) usług prawniczych jest wręcz
poŜądane4. Trybunał Konstytucyjny zauwaŜa jednocześnie, Ŝe musi ono następować
w drodze całościowych rozwiązań, wewnętrznie spójnych, które w sposób przejrzysty
ukształtują model prawniczego kształcenia zawodowego.
Ustawodawca musi udzielić jasnej odpowiedzi – sprecyzować w odrębnej ustawie
- zakres świadczonych usług prawnych (pomocy prawnej), przy bardzo wyraźnym i
precyzyjnym oddzieleniu od pomocy świadczonej przez adwokatów, czy radców
prawnych. Ustawodawca musi zatem określić: kryteria według których ma nastąpić
podział sfer w zakresie świadczenia pomocy prawnej między prawników o
kwalifikacjach potwierdzonych wpisem na listę zawodu zaufania publicznego a osoby
legitymujące się innym rodzajem kwalifikacji prawnych. Ustawa powinna określać
sposób rozpoczęcia i zakończenia tego typu działalności, zdefiniować formy
organizacyjne wskazanego świadczenia pomocy prawnej, uregulować formy nadzoru
zawodowego oraz zakres i tryb egzekwowania odpowiedzialności za świadczone
usługi (przy ewentualnej powinności majątkowego ubezpieczenia odpowiedzialności
zawodowej).
Model przygotowania do wykonywania zawodów prawniczych moŜe być zatem
róŜny. W nierównym stopniu moŜe uwzględniać wartości takie, jak: społeczna
dostępność pomocy prawnej, odpowiedzialność za poziom świadczonej pomocy
prawnej czy dostępność poszczególnych zawodów dla aspirujących do ich
wykonywania. Zadaniem ustawodawcy jest określenie optymalnego w danej sytuacji
modelu przygotowania i wykonywania zawodu prawnika. Przyjęte rozwiązania musi
cechować koherencja i brak sprzeczności, równe traktowanie osób wykonujących
poszczególne zawody prawnicze lub aspirujących do nich, unikanie rozwiązań
4
Zob. wyrok z 21 maja 2002, K 30/01, OTK ZU 3/A/2002, poz. 32; wyrok z 19 kwietnia 2006, K 6/06, OTK ZU
4/A/2006, poz. 45.
5
słuŜących omijaniu prawa oraz przerzucaniu ryzyka niewłaściwego świadczenia
usług na odbiorców tych świadczeń5.
5. Ocena projektu ustawy o licencjach prawniczych w świetle przepisów
konstytucji oraz orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego.
Jak wspomniano, wybór modelu dotyczącego przygotowania do świadczenia
pomocy prawnej oraz świadczenia usług prawniczych naleŜy do ustawodawcy.
Projekt ustawy o licencjach prawniczych przewiduje nie tylko uprawnienia do
świadczenia tego rodzaju usług, lecz ponadto tworzy drogę dodatkowego kształcenia
zawodowego w celu podnoszenia kwalifikacji, odmienną od kształcenia w ramach
korporacji adwokatów czy radców prawnych. W efekcie projektowanych zmian ma
powstać na rynku korpus prawników legitymujących się jednym z trzech stopni
licencji prawniczych, świadczących usługi prawnicze w ramach prowadzonej
działalności gospodarczej, w zakresie przysługujących im uprawnień. Zamiarem
wnioskodawcy, podkreślanym w uzasadnieniu projektu ustawy, jest wykreowanie
zwykłego (usługowego) zawodu prawniczego, który nie będzie nosił przymiotów
zawodu zaufania publicznego.
Na uwagę zasługują następujące cechy regulacji zawartej w projekcie ustawy o
licencjach prawniczych, odpowiadające dyrektywom płynącym z orzeczeń Trybunału
Konstytucyjnego co do unormowania rynku usług prawniczych:
sprecyzowanie sposobu nabywania licencji prawniczej I, II i III stopnia,
zasady jej przyznawania, zawieszania, cofania i przywracania;
powołanie organu – Prawniczej Komisji Licencyjnej - właściwego w
przedmiocie licencji prawniczych oraz sprawowania nadzoru nad osobami
posiadającymi licencję prawniczą;
określenie zakresu usług świadczonych przez osoby legitymujące się
danym stopniem licencji;
określenie praw i obowiązków osób posiadających licencję prawniczą oraz
zakresu odpowiedzialności za ich naruszenie;
wprowadzenie zasady obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności
cywilnej za szkody wyrządzone przy świadczeniu usług prawniczych.
5
Zob. zwłaszcza wyrok o sygn. K 6/06, op. cit.
6
Jednocześnie model ten zakłada utrzymanie reglamentowanych zawodów
prawniczych, co stanowi wyraz przekonania, Ŝe istnieją waŜne społeczne racje ich
wyodrębnienia.
W ramach obowiązujących unormowań konstytucyjnych nie budzi zastrzeŜeń
sam fakt kompleksowej regulacji zakreślającej moŜliwość świadczenia pomocy
prawnej przez podmioty inne niŜ posiadające cechy zawodów zaufania publicznego.
Pewne wątpliwości nasuwa jednak sposób, w jaki projekt ustawy o licencjach
prawniczych określa zakres świadczonej pomocy prawnej w odniesieniu do pomocy
świadczonej przez adwokatów i radców prawnych.
Na gruncie analizowanego projektu ustawy licencja prawnicza uprawnia przede
wszystkim do: udzielania porad prawnych, sporządzania opinii prawnych, pism
procesowych, projektów umów i innych oświadczeń woli, występowania przed
organami administracji publicznej oraz podmiotami wykonującymi zadania z zakresu
administracji publicznej. Ponadto posiadający licencję prawniczą I stopnia będzie
mógł występować przed sądami powszechnymi i administracyjnymi na podstawie
dalszego pełnomocnictwa udzielonego przez osobę posiadającą licencję prawniczą
co najmniej II stopnia, adwokata lub radcę prawnego z wyjątkiem spraw rodzinnych,
opiekuńczych, postępowania w sprawach nieletnich, spraw o przestępstwa i
przestępstwa skarbowe; posiadający licencję prawniczą II stopnia będzie mógł
występować
przed
sądami
i
trybunałami
z
wyjątkiem
spraw
rodzinnych,
opiekuńczych, postępowania w sprawach nieletnich, spraw o przestępstwa i
przestępstwa skarbowe, chyba Ŝe do występowania w tych sprawach otrzyma
pełnomocnictwo osoby posiadającej licencję prawniczą III stopnia, adwokata lub
radcy prawnego. Licencja prawnicza III stopnia zakłada świadczenie pomocy prawnej
wszelkiego rodzaju, włącznie z występowaniem przed sądami i trybunałami bez
ograniczeń co do zakresu spraw (art. 16-18 projektu ustawy).
Na pierwszy plan wysuwa się spostrzeŜenie, Ŝe zakres czynności w obrębie
licencji III stopnia odpowiada pomocy prawnej dokonywanej przez adwokatów, a ma
szerszy zasięg niŜ zakres czynności w ramach wykonywania zawodu radcy
prawnego6. Podstawową róŜnicą jest wyłączenie moŜliwości przekazywania osobom
świadczącym pomoc prawną na podstawie licencji prawniczej spraw z urzędu.
6
Na mocy art. 4 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych wykonywanie zawodu radcy prawnego
polega na świadczeniu pomocy prawnej, z wyjątkiem występowania w charakterze obrońcy w postępowaniu
karnym i w postępowaniu w sprawach o przestępstwa skarbowe. NaleŜy równieŜ podkreślić, Ŝe bardzo szeroki
7
Regulacja ta budzi wątpliwości dotyczące kryteriów, według których ma nastąpić
podział sfer w zakresie świadczenia pomocy prawnej pomiędzy prawników o
kwalifikacjach potwierdzonych wpisem na listę zawodów zaufania publicznego, a
prawników legitymujących się licencją prawniczą. Z uzasadnienia projektu ustawy
wynika, Ŝe podstawowym kryterium jest rozgraniczenie sfery pomocy prawnej na tę,
w której świadczy się pomoc dla najbardziej potrzebujących i gdzie obywatel nie ma
wpływu na przyznanego do reprezentacji adwokata lub radcę prawnego z urzędu, od
tej, w której świadczy się komercyjne usługi prawnicze, klient dokonuje swobodnego
wyboru prawnika, a o wynagrodzeniu prawnika decydują zasady gospodarki
wolnorynkowej (druk sejmowy nr 680).
W moim przekonaniu uprawnienie do świadczenia pomocy prawnej w
najszerszym zakresie przez osoby posiadające licencję III stopnia zrównuje istotę
wykonywanego przez nich zawodu z zawodem adwokata czy radcy prawnego.
Wyłączenie spod kognicji tych osób spraw prowadzonych z urzędu jest natomiast
niewystarczającą przesłanką dla zróŜnicowania istoty zawodów prawniczych.
Wykonywanie zawodu adwokata i radcy prawnego wiąŜe się zarówno z
uzyskaniem specjalistycznego przygotowania zawodowego (aplikacja, egzamin) jak i
obowiązkiem przestrzegania tajemnicy zawodowej, powinnością ubezpieczenia od
odpowiedzialności cywilnej, a przede wszystkim podlega pieczy odpowiedniego
samorządu zawodowego i odpowiedzialności dyscyplinarnej. NaleŜy się zatem
zastanowić,
czy dopuszczenie
dokonywania
tych
samych
czynności przez
adwokatów (radców prawnych) i osoby, wobec których formułuje się inny rodzaj
wymogów zwłaszcza w zakresie nadzoru (nadzór sprawowany jest przez Prawniczą
Komisję Licencyjną, powoływaną i odwoływaną przez Ministra Sprawiedliwości)7, nie
podwaŜa sensu wyodrębnienia zawodów adwokata i radcy prawnego jako zawodów
zaufania publicznego.
zakres czynności w ramach świadczonych usług prawnych został przewidziany takŜe dla posiadających
licencję II stopnia po uzyskaniu odpowiedniego pełnomocnictwa.
7
NaleŜy zauwaŜyć, Ŝe projekt ustawy o licencjach prawniczych przewiduje obowiązkowe ubezpieczenie
odpowiedzialności cywilnej, katalog praw i obowiązków, wśród których jest zobowiązanie zachowania
tajemnicy zawodowej, rodzaj sankcji za ich naruszenie, a takŜe specjalny tryb weryfikacji wiedzy w formie
egzaminu na III stopień licencji. Nasuwa się jednak spostrzeŜenie, Ŝe sposób uzyskania licencji III stopnia jest
w pewnym zakresie łatwiejszą drogą uzyskania uprawnień do świadczenia bardzo szeroko zakreślonej pomocy
prawnej (zwolnienie z egzaminu na III stopień licencji osób posiadających stopień doktora nauk prawnych,
zob. art. 18 ust. 3 projektu ustawy). Ponadto projekt ten przewiduje moŜliwość przyznania licencji prawniczej
osobie, wobec której zapadło prawomocne orzeczenie sądu dyscyplinarnego, którym orzeczono wydalenie z
adwokatury czy pozbawienie prawa do wykonywania zawodu radcy prawnego (zob. art. 23 ust. 3 pkt a i b).
8
Poddanie zawodów zaufania publicznego stosownej pieczy samorządów
zawodowych świadczy o tym, Ŝe takiego ochronnego rozwiązania wymaga interes
publiczny. Jak wskazuje Trybunał Konstytucyjny piecza samorządowych prawniczych
zawodów zaufania publicznego sprawowana być winna w granicach interesu
publicznego i dla jego ochrony, a interes ten nie moŜe być utoŜsamiany z interesem
korporacji zawodowych czy jej członków8. Przekazanie samorządom zawodowym
sprawowania pieczy nad ich członkami stanowi wyraz przekazania im określonego
władztwa publicznego, pozwala na dokładniejszą kontrolę, stosowanie większego
zestawu sankcji itp.
UwaŜam, Ŝe w świetle poglądów doktryny oraz orzecznictwa Trybunału
Konstytucyjnego uprawnienia przyznane osobom posiadającym licencję prawniczą III
stopnia i wymogi związane z wykonywaniem tych uprawnień (obowiązkowe
ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej, wymóg przestrzegania pewnych zasad,
jak obowiązek zachowania tajemnicy zawodowej, podwyŜszone bariery dostępu do
zawodu) co do istoty wykonywanego zawodu – wbrew intencji wnioskodawcy nadają mu cechy zawodu zaufania publicznego. NaleŜy wobec tego poddać w
wątpliwość, czy przekazanie nadzoru nad tak określonym zawodem Prawniczej
Komisji Licencyjnej, moŜe spełnić funkcję naleŜytego nadzoru nad dobrem
(interesem) publicznym, jaki w przypadku zawodów zaufania publicznego pełni
niezaleŜny samorząd zawodowy.
6. W świetle przedstawionych powyŜej ustaleń jawią się następujące wnioski:
Model świadczenia pomocy prawnej mieści się w granicach regulacji ustawowej.
Z pewnością poŜądane jest poddanie tej regulacji zakresu świadczenia pomocy
prawnej przez osoby nienaleŜące do kręgu podmiotów wpisanych na listy
korporacyjne – tym bardziej, Ŝe obecnie brak jest kompleksowego unormowania tej
kwestii. Trudno jednak zrozumieć, dlaczego te same usługi mają być świadczone
zarówno przez prawników poddanych rygorom zawodów zaufania publicznego jak i
przez prawników niepodlegającym tym rygorom.
NaleŜy zauwaŜyć, iŜ skoro wolą ustawodawcy jest wyodrębnienie zawodów
adwokata i radcy prawnego jako zawodów zaufania publicznego, a projekt ustawy o
8
Zob. wyrok z 18 lutego 2004, P21/02, op. cit.
9
licencjach prawniczych woli tej nie kwestionuje, regulacje dotyczące świadczenia
usług prawniczych przez inne podmioty powinna cechować koherencja i spójność z
obowiązującym stanem prawnym. W tym zakresie, w mojej ocenie, rozwiązanie
zawarte w projekcie ustawy o licencjach prawniczych budzi uzasadnione wątpliwości
co do zgodności z art. 17 ust. 1 konstytucji.
Sporządziła
- za pośrednictwem Biura Analiz Sejmowych Dr Katarzyna Kubuj
Instytut Nauk prawnych PAN
10