czynniki rodzinne występowania dysleksji u potomstwa matek

107
Epileptologia, 2007, 15: 107-118
CZYNNIKI RODZINNE WYSTĘPOWANIA DYSLEKSJI U POTOMSTWA
MATEK CHORYCH NA PADACZKĘ *
FAMILIAL FACTORS IN DYSLEXIA PREVALENCE IN OFFSPRING
MOTHER’S WITH EPILEPSY *
1
Samodzielna Pracownia Psychologii Klinicznej, Instytut Centrum Zdrowia Matki-Polki
Łódź, ul. Rzgowska 281/289
2
Klinika Neurologii, Instytut Centrum Zdrowia Matki-Polki
Łódź, ul. Rzgowska 281/289
STRESZCZENIE
SUMMARY
Wprowadzenie. Dysleksja, pomimo znacznego
rozpowszechnienia w ogólnej populacji (10-15%),
nie była dotychczas oceniana w rodzinach kobiet
z padaczką. Wcześniejsze badania własne wskazują, że występowanie dysleksji u potomstwa matek chorych na padaczkę może osiągać 40%.
Cel. Ustalenie częstości występowania zaburzeń
funkcji poznawczych i dysleksji w rodzinach matek chorych na padaczkę.
Materiał i metoda. Badaniem objęto 14 kobiet
chorych na padaczkę i 14 ojców dzieci oraz ich
potomstwo (7 dzieci z rozpoznaną dysleksją rozwojową i 7 dzieci bez dysleksji). Zastosowano
kwestionariusz do oceny symptomów dysleksji
rozwojowej, Test Zapamiętywania 15 Słów Reya,
Test Pamięci Figur Geometrycznych Bentona, Test
Odwzorowywania Figur Geometrycznych Bender-Koppitz, Test Odwzorowywania Figur Geometrycznych w układzie H. Spionek, Test Ravena,
WISC-R, Test Rysunku Postaci Ludzkiej, Kartę
Mowy, a także metody oceny klinicznej i próby
do badania lateralizacji. Z kolei w badaniach oceniających poziom ogólnej sprawności intelektualnej i poszczególnych funkcji poznawczych u rodziców dzieci zastosowano kwestionariusz do
oceny objawów dysleksji we własnym opracowaniu, Test Bentona, Test Bender, próby lateralizacji, Test Zapamiętywania 15 Słów Reya i Test Ravena (lub WAIS-R). W opracowaniu statystycznym
wyników wykorzystano test dokładny Fishera, Test
t-Studenta.
Introduction. Dyslexia, despite being common in
general population (10-15%), has not Bern estimated in familie of epileptic women, yet. Earlier
own studies have indicated that the occurrence
of dyslexia in offspring of epileptic mothers may
reach 40%.
Aim. The aim of the study was to establish the
prevalence of cognitive dysfunctions and dyslexia in familie of epileptic mothers.
Material and methods. The study comprised 14
epileptic women and 14 men and their offspring
(7 children with and 7 without diagnosed dyslexia). The following procedures were applied: Questionnaire for evaluation of dyslexia symptoms, Rey
auditory-verbal learning test, Benton’s visual retention test, Bender-Koppitz test, H.Spionek geometric figures reproduction test, Raven’s test,
WISC-R, test of Human Figure Design, Speech
Card, methods of clinical evaluation, trials for lateralization testing. In the testes evaluating the level
of general intellectual aptitude and particular cognitive functions concerning dyslexia an own questionnaire was performed for parents of these children to assess symptoms of dyslexia, Benton’s
Test, Bender Test, lateralization trials, Rey auditory-verbal learning test, Raven’s Test (or WAIS-R).
Fisher’s precision test was for statistical analysis.
Results. The tested parent’s mean intelligence
quotients on an ordinary level. There were not statistically significant differences in mean Iqs in both
groups. In 11 subjects from the group of parents
* Praca oryginalna powstała jako realizacja grantu 3PO5E 104 24.
Praca wpłynęła 16.01.2007 r.
* Paper supported by grant 3PO5E 104 24.
Received January 16, 2007.
PRACE ORYGINALNE • ORIGINAL PAPERS
Barbara Wiśniewska1, Janusz Wendorff2
108
PRACE ORYGINALNE • ORIGINAL PAPERS
Barbara Wiśniewska, Janusz Wendorff
Wyniki. Średnie ilorazy inteligencji u badanych
rodziców były na poziomie przeciętnym. W obu
grupach nie było istotnych statystycznie różnic
w zakresie średnich ilorazów inteligencji. U 11
osób z grupy rodziców dzieci z dysleksją rozwojową stwierdzono występowanie u ojców dysleksji i zaburzeń poznawczych u matek, w porównaniu z 2 rodziców dzieci, które nie mają dysleksji
(p < 0,05). W 4 rodzinach dysleksja i dysfunkcje
poznawcze występowały u obojga rodziców. Trzykrotnie częściej wśród rodziców dzieci z rozpoznaną dysleksją rozwojową występowały deficyty w zakresie koordynacji wzrokowo-ruchowej
i organizacji przestrzennej. Spośród innych deficytów najczęściej występowały zaburzenia pamięci
słuchowej, wzrokowej oraz percepcji słuchowej.
Wnioski. Wyniki badań wskazują na poziomie
istotnym statystycznie, że wpływ czynnika rodzinnego przejawia się w częstszym występowaniu
dysleksji u ojców i zaburzeń poznawczych u matek dzieci z dysleksją niż w grupie dzieci bez dysleksji.
of children with dyslexia the occurrence of dyslexia in fathers and cognitive dysfunctions in mothers was observed as compared to 2 parents of
children without dyslexia (p < 0.05). In 4 families
dyslexia and cognitive dysfunctions were found
in both parents. Among parents of children with
diagnosed dyslexia deficits in the range of visual
and motor coordination and space organization
were three times more frequently detected. Disorders of visual and auditory memory and auditory perception were other most frequent diagnosed.
Conclusions. The results of the tests indicate at
the statistically significant level that the influence
of familial factor results in more frequent occurrence of dyslexia in fathers and cognitive dysfunctions in mothers children with dyslexia than in the
group of children without dyslexia.
Key words: Dyslexia – Familial prevalence – Offspring of epileptic mothers
Słowa kluczowe: Dysleksja – Rodzinne występowanie – Potomstwo matek z padaczką
WPROWADZENIE
D
o najczęstszych przyczyn dysleksji
należą: czynniki genetyczne, mikrouszkodzenia powstałe w okresie ciąży, okresie okołoporodowym i w pierwszych miesiącach życia, wady rozwojowe ośrodkowego układu nerwowego. Prowadzą one do
zaburzeń językowych i funkcji percepcyjno-motorycznych (spostrzegania wzrokowego, słuchowego i motoryki) oraz ich
wzajemnego współdziałania, a także do zaburzeń uwagi, pamięci (wzrokowej, słuchowej, ruchowej), lateralizacji i organizacji
przestrzennej. Zaburzenia te często ulegają
pogłębieniu w trakcie rozwoju w wyniku zaniedbań środowiskowych i dydaktycznych.
Główną rolę w patomechanizmie dysleksji odgrywają dysfunkcje procesów poznawczych zaangażowanych w czytanie
i pisanie, ze szczególną rolą zaburzeń funkcji wzrokowo-przestrzennych oraz słucho-
wo-językowych i kinestetyczno-ruchowych. Za pomocą badań psychologicznych
ocenia się zatem funkcjonowanie analizatora wzrokowego i słuchowego, funkcje językowe, analizator kinestetyczno-ruchowy,
lateralizację i orientację w schemacie ciała
i w przestrzeni. W patomechanizmie dysleksji obecnie największy nacisk kładzie
się na dysfunkcje językowe, co podkreśla
się w definicji przedstawionej w 1994 roku
przez Towarzystwo Dysleksji im. Ortona
(Bogdanowicz, 2004).
Niektóre dawniejsze i współczesne badania wskazują na częstsze występowanie
dysleksji u osób chorych na padaczkę (Bartkowiak i Mojs, 1999; Rating i wsp., 1982;
Papavasiliou i wsp., 2005; Clarke i wsp.,
2006).
Dysleksja, pomimo rozpowszechnienia
w ogólnej populacji na poziomie 10-15%,
nie była dotychczas oceniana w rodzinach
kobiet z padaczką. Jak się wydaje, związa-