PDFPobierz jako PDF

City Clinic, ul. Popularna 62A,
02-473 Warszawa
1
Dysfunkcje miednicy
Od kilku dekad dynamicznie wzrasta liczba kobiet regularnie uprawiających
sport. Wiemy doskonale, że szczupła sylwetka, dobra kondycja fizyczna,
zadbany wygląd są synonimem zdrowia i wpływają na naszą atrakcyjność. Nie
zawsze jednak, mimo chęci, możliwe jest uczestniczenie w wybranych
zajęciach sportowych. Jedną z przyczyn są dolegliwości w obrębie miednicy,
które mogą być konsekwencją zmian w układzie stawowo-mięśniowym
znacznie ograniczającą kobiecą aktywność.
Do najczęstszych dolegliwości w obrębie miednicy ograniczających aktywność fizyczną
kobiet zaliczamy:
●
●
●
●
●
bóle w odcinku lędźwiowo-krzyżowym (zarówno punktowe, jak i promieniujące),
trudny do zlokalizowania ból w obrębie miednicy,
nietrzymanie moczu,
obniżenie narządów rodnych,
zaburzenia w okolicy odbytowej (nietrzymanie stolca, gazów, hemoroidy).
Miednicę tworzy zamknięty krąg kostno-stawowy utworzony przez kość krzyżową,
pojedynczą lub podwójną kość guziczną, dwie kości miedniczne oraz dwa stawy
krzyżowo-biodrowe, staw krzyżowo-guziczny, ewentualnie staw międzyguziczny
i spojenie łonowe. Kość miedniczną tworzą trzy kości: biodrowa, łonowa i kulszowa,
które stanowią jedną całość. Do miednicy bezpośrednio przyczepia się 35 mięśni
zarówno od strony zewnętrznej, jak i wewnętrznej, których zadaniem jest zapewnienie
jednocześnie stabilności i mobilności. Mięśnie z pomocą więzadeł i powięzi muszą
zapewnić tyle mobilności, aby człowiek mógł się poruszać, jednocześnie zachowując
tyle stabilności, aby robić to w sposób bezpieczny i powtarzalny.
Rola mięśni dna miednicy
W ostatnim czasie coraz większą uwagę poświęca się zarówno w badaniach
klinicznych, jak i różnego rodzaju opracowaniach, roli mięśni dna miednicy (MDM).
Dno miednicy to obszar rozciągający się pomiędzy guzami kulszowymi po bokach,
kością guziczną (ogonową) z tyłu oraz spojeniem łonowym z przodu. Obszar ten
potoczniezwany jest kroczem i ze względów kulturowych nie należy do chętnie i często
poruszanych zagadnień w życiu codziennym. Kluczowym mięśniem stanowiącym
zasadniczą część dna miednicy jest m. dźwigacz odbytu, który składa się z części
łonowo-guzicznej, łonowo-odbytniczej i biodrowo-guzicznej. Mięśnie dna miednicy są
odpowiedzialne za podparcie i utrzymanie w prawidłowym położeniu
narządów miednicy mniejszej (pęcherz moczowy, odbytnica, kanał odbytu, narządy
płciowe), a zaburzenie tej równowagi w skutek ich osłabienia prowadzi do rozmaitych
dysfunkcji uroginekologicznych, np. obniżenia narządów rodnych, nietrzymania moczu
lub gazów.
Wszystkie prawa zastrzeżone. City Clinic Sp. z o.o.
-1/4-
04.03.2017
City Clinic, ul. Popularna 62A,
02-473 Warszawa
2
Mięśnie tworzące dno miednicy należą do grupy mięśni poprzecznie prążkowanych,
sterowanie ich ruchem podlega świadomej i odruchowej kontroli ze strony układu
nerwowego. Zbudowane są w 70 proc. z włókien wolnokurczliwych (STF – slow twich
fibers), jedynie 30 proc. stanowią włókna szybkokurczliwe (FTF – fast twich fibers).
Włókna wolnokurczliwe tworzą mięśnie posturalne tzw. toniczne – przyzwyczajone są
one do długotrwałej pracy, wolno kurczą się i trudniej relaksują. Włókna
szybkokurczliwe, tzw. fazowe, to włókna mięśni działających szybko, ale z mniejsza
siłą, szybciej ulegają zmęczeniu, ale też szybciej można wprowadzić je w stan
relaksacji. Zadaniem ich jest szybkie kurczenie się i, w przypadku dna miednicy,
zapobieganie gubieniu moczu przy gwałtownych wzrostach ciśnienia na pęcherz.
Zarówno skurcz, jak i rozluźnienie mięśni dna miednicy odpowiadają
za podstawowe funkcje życiowe organizmu człowieka związane z układem
pokarmowym, wydalniczym i rozrodczym. Mniej oczywista w powszechnej
świadomości jest rola MDM w stabilizacji tułowia. Mięsień dźwigacz odbytu wraz
z mięśniami poprzecznymi brzucha, mięśniami wielodzielnymi i przeponą klatki
piersiowej należą do lokalnych mięśni stanowiących wewnętrzny cylinder
stabilizujący kręgosłup lędźwiowy i krzyżowy. Odpowiedzialny jest on za stabilizację
obręczy miednicznej w pozycji stojącej, stabilizację nogi podporowej i wykrocznej
w trakcie chodu.
Biorąc pod uwagę wszystkie funkcje MDM można stwierdzić, że jest to najbardziej
aktywna grupa mięśniowa podczas wykonywania codziennych czynności ruchowych.
W przypadku braku aktywności mięśni dna miednicy, na skutek
uszkodzeń w unerwieniu oraz w skutek procesu starzenia się, zmniejszeniu
ulega liczba włókiem wolnych, a przyrostowi liczba włókien szybkich. Dno
miednicy staje się zatem mniej wydolne w swojej funkcji i w konsekwencji dochodzi
do zmian, które mogą objawiać się dolegliwościami wspomnianymi
na początku artykułu. Do najczęściej spotykanych spośród nich zaliczane jest
nietrzymanie moczu a szczególnie forma wysiłkowego nietrzymania moczu,
która objawia się niekontrolowanym gubieniem moczu podczas wysiłku (kaszel,
kichnięcie, bieg,
podskoki).
Wysiłkowe nietrzymanie moczu
W zależności od rodzaju dolegliwości i stopnia nasilenia objawów część
kobiet ogranicza bądź całkowicie rezygnuje z aktywności fizycznej. Brak
należytej informacji, jak można poradzić sobie z krępującym problemem, gdzie
szukać fachowej pomocy i finalnie brak podjęcia terapii, dodatkowo wpływają
na kontakty socjalne – kobiety nie uczestniczą w życiu kulturalnym, towarzyskim,
często rezygnują z życia seksualnego w obawie przed nieprzewidzianą sytuacją.
W ten sposób koło się zamyka, gdyż jednym z elementów leczenia zachowawczego jest
nie tylko aktywizacja mięśni dna miednicy, lecz utrzymanie w sprawności całego
układu szkieletowo-mięśniowego. Dzięki danym pochodzącym z obserwacji klinicznych
wiemy, że ryzyko wystąpienia wysiłkowego nietrzymania moczu dotyczy co trzeciej
kobiety i wzrasta wraz z wiekiem. Dodatkowo do czynników obciążających zaliczamy:
ciążę, poród (cesarskie cięcie nie gwarantuje braku wystąpienia dolegliwości), stres,
nieprawidłowe nawyki toaletowe, zbyt duże obciążenia wpływające na wzrost
ciśnienia w jamie brzusznej, przebyte zabiegi w obrębie miednicy, obciążenia
Wszystkie prawa zastrzeżone. City Clinic Sp. z o.o.
-2/4-
04.03.2017
City Clinic, ul. Popularna 62A,
02-473 Warszawa
3
genetyczne. Ponadto należy pamiętać, że dno miednicy w pewnych momentach
życia każdej kobiety jest szczególnie wrażliwe, są to: początek i koniec cyklu
miesiączkowego, około 9 miesięcy po porodzie i w czasie menopauzy. Tu kluczowa
wydaje się rola trenera lub instruktora fitness, który będąc bacznym
obserwatorem uczestniczących w zajęciach osób, może podjąć właściwe działania.
Należałoby zwrócić szczególną uwagę na dobór odpowiednich ćwiczeń
do uczestniczących w grupie osób. Panie, które zmagają się z problemem nietrzymania
moczu, intuicyjnie unikają podskoków, kopnięć, biegu czy nagłej zmiany pozycji
w trakcie ćwiczeń. Proszę dyskretnie zwrócić uwagę czy w grupie, którą Państwo
prowadzicie, zdarzają się sytuacje, że pojedyncze osoby przerywają ćwiczenia właśnie
przy tego rodzaju aktywnościach? Być może są zmuszone, aby w trakcie zajęć udać
się do toalety? Te uczestniczki zajęć z pewnością docenią możliwość
wykonywania ćwiczeń alternatywnych. Warto również podkreślać w trakcie zajęć rolę
mięśni dna miednicy i uczyć prawidłowej koordynacji oddechowo-mięśniowej
związanej z aktywizacją tej grupy mięśniowej. Dobrym rozwiązaniem wydają się
być zajęcia o niskiej lub umiarkowanej intensywności gdzie stałym elementem
jest trening sensomotoryczny, prowadzona jest nauka odczuwania elementów
własnego ciała poprzez ruch oraz relaksacja połączona z nauką właściwego
oddechu, ponieważ niezwykle ważne dla prawidłowej fizjologii dna miednicy jest
zgranie pracy mięśni dna miednicy z oddechem (dźwięk i praca jamy ustnej
w sposób pośredni pomagają w poprawie funkcji struktur dna miednicy).
Prawidłowy oddech należy sobie wyobrazić, gdy na wydechu przepona oddechowa
porusza się w kierunku dogłowowym, jednocześnie mięśnie dna miednicy kurczą się ku
górze, mięsień poprzeczny brzucha również się kurczy, natomiast w trakcie wdechu
przepona oddechowa naciska na narządy jamy brzusznej, przesuwając się w dół,
a mięśnie dna miednicy i mięsień poprzeczny brzucha pracują ekscentrycznie.
Na zakończenie
Z własnych obserwacji wiem, że nauka prawidłowego skurczu i właściwej
relaksacji MDM w połączeniu z odpowiednim oddechem jest nie lada wyzwaniem
i zajmuje sporo powtórzeń, zanim ciało poczuje, czego od niego wymagamy.
Zachęcam również do „odczarowania” tego wstydliwego
tematu, ponieważ nadal w trakcie rozmów prowadzonych w ramach
pracy wolontaryjnej w jednym z warszawskich szpitali obserwuję brak wiedzy
na temat tego, gdzie szukać pomocy i jak radzić sobie z kłopotliwymi objawami, co
znacznie opóźnia moment specjalistycznej konsultacji w tym zakresie. Biorąc
pod uwagę, jak dużo kobiet zmaga się z tym problemem, należy rozpowszechniać
informacje o możliwości leczenia zachowawczego (nieoperacyjnego), które, jeśli
rozpoczęte odpowiednio wcześnie i pod nadzorem fizjoterapeuty uroginekologicznego,
pozwala na istotne lub całkowite zniesienie dolegliwości.
Autor: mgr Natalia Wawszczyk fizjoterapeuta, specjalistka w uroginekologii
———————————
Wszystkie prawa zastrzeżone. City Clinic Sp. z o.o.
-3/4-
04.03.2017
City Clinic, ul. Popularna 62A,
02-473 Warszawa
4
Zamieszczone teksty stanowią własność intelektualną autorów, tym samym nie
mogą być wykorzystywane w całości lub w części bez zgody autorów.
Wszystkie prawa zastrzeżone. City Clinic Sp. z o.o.
-4/4-
04.03.2017