Dieta i terapia zio³owa w przewlek³ych chorobach w¹troby

Materiał promocyjny
Dieta i terapia zio³owa w przewlek³ych
chorobach w¹troby
Odle¿yny
KWAS
FOLIOWY
– profilaktyka
– SK£ADNIK
i leczenieAKTYWNY KOSMETYKÓW
Nr 2/2008
Diet and herbal therapy in chronic hepatic diseases
Dr n. med. Adam Kwieciñski,
Katedra i Zak³ad Farmakologii i Toksykologii
Wydzia³ Lekarski w Zabrzu
SUM w Katowicach
Streszczenie
Przewlekłe choroby tego wątroby są częste i obejmują wiele jednostek chorobowych, a wśród nich
najważniejsze to: marskość wątroby; przewlekłe zapalenie wątroby (np. wirusowe); toksyczne uszkodzenie wątroby; stłuszczenie wątroby.
W przewlekłych stanach chorobowych wątroby
odpowiednia dieta jest bardzo ważnym postępowaniem leczniczym. Głównymi zasadami w jej opracowaniu są: umiejętne dawkowanie białka, unikane potraw tłustych i smażonych, unikanie przypraw
drażniących przewód pokarmowy (pieprz, curry,
cząber, itp), eliminacja z diety alkoholu.
Wśród preparatów wzmacniających i osłaniających chorą wątrobę przed toksycznym wpływem innych czynnik
ów pr
ym wiodą preparaty
czynników
prym
ziołowe.
Abstract
Chronic hepatic diseases are frequent and include numerous conditions. The most important of
them are: hepatic cirrhosis; chronic hepatitis (for
example: viral); toxic hepatic disorder and fatty
degeneration of the liver.
Diet is a very important therapy in chronic hepatic diseases. The proper dosage of protein, avoiding fatty and fried meals, avoiding spice irritating the alimentary tract (pepper, curry, savory, etc.),
elimination of alcohol – those are the main principles of a well balanced diet.
Herbal preparations protecting the liver against the toxic effect of other factors are the most
important group of preparations supporting and
protecting a weak liver
liver..
Słowa kluczowe: przewlekłe choroby wątroby,
dieta, fitoterapia.
Key words
words: chronic hepatic diseases, diet, phytotherapy.
Wątroba jest narządem odgr
ywającym kluczo
odgrywającym
kluczo-wą rolę w regulacji żywienia ze względu na metabolizm produktów trawienia i wchłaniania, ich
dalszą dystr ybucję w organizmie człowiek
człowiekaa oraz
właściwe wyk
orzystanie. Niestety
wykorzystanie.
Niestety,, deficyty żywieniowe ujawniające się w przebiegu szeregu przewlekłych chorób wątroby pogarszają już upośledzoną czynność tego narządu, wpływając niek
onieko
rzystnie na układ immunologiczny człowiek
człowiekaa cho
cho-rego oraz sprzyjając rozwojowi powikłań i zak
azakażeń.
Przewlekłe choroby tego wątroby są niestety dosyć częste i obejmują wiele jednostek chorobowych.
Najważniejsze z nich to:
• marskość wątroby;
• przewlekłe zapalenie wątroby (np. wirusowe);
• toksyczne uszkodzenie wątroby;
&
Farmaceutyczny
Przegl¹d Naukowy
• stłuszczenie wątroby.
Początkowe objawy chorób wątroby są mało
uchwytne, nietypowe i często nie łączone przyczynowo z niewydolnością wątroby, dlatego bagatelizowane, np. zaburzenia trawienne, długotrwałe zmęczenie, złe samopoczucie, bóle głowy, a później bóle brzucha w okolicy podżebrowej prawej, wzdęcia, zaparcia,
kamica żółciowa. W tle tych dolegliwości może pojawić się osłabienie odporności i skłonność do infekcji
bakteryjnych, wirusowych oraz drożdżakowych, czy
też alergia.
Atypowość objawów oraz ich bagatelizowanie ma
odzwierciedlenie w statystykach. Przykładowo, tylko
60% pacjentów z marskością wątroby zgłasza się z różnorodnymi objawami klinicznymi do lekarza. Z kolei
u około 20% chorobę tę wykrywa się jako wynik badania lekarskiego przeprowadzonego z innej przyczyny. W pozostałych odsetkach rozpoznanie jest wynicopyright © 2008 P.G.K. Media Polska,
ISSN 1425-5073
Nr 2/2008
copyright © 2008 P.G.K. Media Polska,
ISSN 1425-5073
Farmaceutyczny
Przegl¹d Naukowy
'
DIETA I TERAPIA ZIO£OWA W PRZEWLEK£YCH CHOROBACH W¥TROBY
kiem badania pośmiertnego. Niemała część przypadków marskości nie jest rozpoznawana, ani za życia,
ani po śmierci. Ten praktyczny punkt widzenia bardzo dobrze odzwierciedla złożoność choroby.
Do najczęstszych przyczyny chorób wątroby należy zaliczyć:
• niewłaściwe odżywianie (nadmiar tłuszczów
nasyconych),
• nadużywanie alkoholu,
• nadużywanie niektórych leków,
• toksyny środowiskowe – z wody i roślin: metale ciężkie, chlor i jego toksyczne związki, itp.,
• choroby zakaźne: wirusowe zapalenia wątroby
typu A,B,C, cytomegalia, itp.,
• zatrucia – np. grzybami, składnikami zepsutego pokarmu, itp.
Ma
rsk
ość wątroby jest względnie częstym schoMarsk
rskość
rzeniem w populacji: zapadalność wynosi 200–300
przypadków 100 tysięcy, z przewagą płci męskiej.
Częstość występowania zależy od czynników lokalnych.
Kształtuje ją zarówno ogólny poziom życia, powszechne picie alkoholu i nasilenie zjawiska jego nadużywania, jak również epidemiologiczne cechy zakażenia
wirusami hepatotropowymi, powodującymi przewlekłe zapalenia wątroby (typy: B, C i D). Na pewno odgrywają rolę także inne czynniki, włączając uwarunkowania genetyczne i środowiskowe, mające piętno
lokalne. Marskość wątroby ma bardzo liczne przyczyny etiologiczne, różną dynamikę i nie do końca jasny
patomechanizm.
Marskość jest rozsianą chorobą wątroby. Składa się
na nią przebudowa narządu z tworzeniem guzków
otoczonych tkanką włóknistą, co doprowadza do
zmian w naczyniowym układzie wątroby. Wszystkie
konsekwencje tej choroby są pochodną tych 3 elementów.
Wyróżnia się następujące typy schorzenia:
• marskość wrotną, czyli żylną (cirrhosis hepatis
portalis, seu venosa);
• marskość wątroby pomartwiczą (cirrhosis hepatis postnecrotica);
• marskość wątroby dysmetaboliczną (cirrhosis
hepatis dysmetabolica);
• marskości żółciowe (cirrhosis biliaria).
Wirusowe zapalenie wątroby (WZW) jest ostrą,
polietiologiczną chorobą zakaźną i zaraźliwą. Stanowi ona, ze względu na częstość występowania i poważne następstwa, niezwykle istotny problem sanitarny, epidemiologiczny, społeczny oraz socjologiczny, zarówno globalny, jak i lokalny.
Farmaceutyczny
Przegl¹d Naukowy
Nr 2/2008
Uwarunkowania epidemiologiczne zachodzące
w Polsce, pozwalają zauważyć zmniejszanie się liczby
przypadków ostrego WZW. W latach 1960–1980 rejestrowano ich rocznie od 65 do 80 tysięcy (zapadalność 138 do 247/100 tysięcy mieszkańców), zaś w latach 90-tych – 10 do 37 tysięcy (zapadalność 28 do
97/100 tysięcy mieszkańców) nowych zachorowań.
Na zjawiska te wpłynęło mniej zachorowań na WZW
typu B (rozpowszechnienie szczepień, poprawa skuteczności sterylizacji), a ostatnio także WZW A (poprawa warunków socjalnych i kultury sanitarnej).
Niewątpliwie niepokojącym zagadnieniem jest zdecydowanie większa liczba przewlekłych zapaleń wątroby typu C.
Czynnik
ami etiologicznymi WZW są wirusy
Czynnikami
hepatotropowe
hepatotropowe:
• hepatitis A (HAV),
• hepatitis B (HBV),
• hepatitis C (HCV),
• hepatitis D (HDV),
• hepatitis E (HEV), dla których pierwotną lokalizacją zakażenia jest wątroba.
Inne wirusy wtórnie uszkadzają wątrobę. Oznacza
to, że miejscem pierwotnej replikacji są narządy zlokalizowane poza wątrobą. Najistotniejsze z tych wirusów należą do rodziny herpetoviridae i są to:
• wirus cytomegalii (CMV),
• Epsteina-Barr (EBV),
• opryszczki zwykłej typu 1 i 2 (HSV-1, HSV-2),
• ospy wietrznej i półpaśca (VZV).
Cechą charakterystyczną dla zakażeń herpetoviridae jest najczęściej bezobjawowe zakażenie pierwotne i przetrwanie wirusów w stanie utajenia do końca
życia osoby zakażonej, z możliwością reaktywacji.
W Polsce przeciwciała anty-CMV stwierdza się u ponad 60% dorosłej populacji. Załamania immunologiczne prowadzące do utraty immunokompetencji,
wynikające z wszelkiego rodzaju zakażeń wirusowych,
bakteryjnych, grzybiczych, inwazji pasożytniczych i innych chorób (w tym rozrostowych) lub świadomie
stosowana immunosupresja, mogą prowadzić do uaktywnienia dawnego zakażenia o różnej ekspresji klinicznej. Jest to istotne w transplantologii, u osób
z chorobami autoagresyjnymi, kolagenozami, zakażonych HIV, leczonych immunosupresyjnie etc.
Wyróżnia się 2 zasadnicze drogi zakażenia wirusami hepatotropowymi:
• fekalno-oralną – typową dla HAV i HEV,
• parenteralną – typową dla HBV, HDV, HCV,
HGV, TTV.
Ostre wirusowe zapalenia wątroby typu A, E,
copyright © 2008 P.G.K. Media Polska,
ISSN 1425-5073
Nr 2/2008
DIETA I TERAPIA ZIO£OWA W PRZEWLEK£YCH CHOROBACH W¥TROBY
w mniejszej części B i D, a najrzadziej C, należą do
chorób samoleczących się. Postępowanie na ogół ogranicza się do leczenia objawowego. Istnieje konieczność hospitalizacji, przynajmniej przez okres 2 tygodni. Wobec możliwości wystąpienia najpoważniejszego z powikłań – nadostrego zapalenia wątroby (hepatitis fulminans) chory musi być wnikliwie obserwowany. Nadostre zapalenie zdarza się u około 1% WZW
B, może wystąpić w WZW C, stanowi problemu
u 10% ciężarnych chorych na WZW E.
Jedyną racjonalną metodą leczenia nadostrego zapalenia wątroby lub terminalnej marskości jest przeszczep wątroby. Najistotniejszym elementem internistycznej opieki nad chorym po transplantacji wątroby jest efektywna immunosupresja zapobiegająca odrzutowi.
W leczeniu przewlekłych zapaleń wątroby dokonał się przez ostatnich kilkanaście lat znaczny postęp.
W PZW typu B stosuje się leczenie przeciwwirusowe
nowymi generacjami syntetycznych nukleozydów oraz
interferonem-a. W hepatitis chronica typu C – interferonem-a i ribaviriną.
Decyzję o podjęciu leczenia podejmują ośrodki
referencyjne. Przy kwalifikacji uwzględnia się typ etiologiczny zakażenia, replikację wirusa, obecność materiału genetycznego, stopień zaawansowania morfologicznego zmian.
Wielki postęp medycyny, który dokonał się w ciągu ostatnich kilkudziesięciu lat jest niewątpliwie wielkim krokiem człowieka w walce z chorobami. Nikogo
również nie trzeba przekonywać o dobroczynnym
wpływie setek tysięcy opracowanych już formuł leków.
Niestety, nie można zapomnieć o licznych działaniach
niepożądanych
niepożądanych, jakie wywołują leki stosowane
w większości chorób. Do dość częstych, a przy tym
syczne (po
bardzo poważnych powikłań, należy tok
toksyczne
(po-lek
owe) uszk
odzenie wątroby
lekowe)
uszkodzenie
wątroby. Problem ten jest jednak często bagatelizowany – paradoksalnie, także przez
lekarzy przepisujących preparaty o szkodliwym działaniu. Tymczasem statystyki podają, że aż połowa
przypadków ostrej niewydolności wątroby to wyów
nik działania niepożądanego różnych lek
ów.
leków
Eduk
acja pacjenta w kwestii działań niepożąEdukacja
danych lek
ów powinna być prior
ytetem dla far
leków
priorytetem
far-maceuty! Wiele osób nie zdaje sobie sprawy z tego,
że ich wątrobę mogą uszkodzić leki używane bardzo
często – czasem wręcz nadużywane – i które mają
opinię leków bezpiecznych. Sprzedając paracetamol
(najczęściej stosowany lek przeciwbólowy dostępny
bez recepty), należy poinformować o jego potencjalnym, szkodliwym wpływie na wątrobę! Właśnie pocopyright © 2008 P.G.K. Media Polska,
ISSN 1425-5073
pularność leków jest ich największym zagrożeniem.
Pacjenci często nie zwracają uwagi na ostrzeżenia
w ulotce dodawanej do leku, aby nie stosować go zbyt
długo, czy w zbyt dużej dawce (a jest to sytuacja najczęściej grożąca powikłaniami wątrobowymi). Oprócz
preparatów paracetamolu, wątrobę mogą uszkadzać
też inne często stosowane leki o działaniu przeciwbólowym i przeciwgorączkowym.
Niewiele rzadziej pacjenci korzystają z antybiotyków – tu szczególnie wyraźnie widać zjawisko nadarze przepisuużywania. Niejednokrotnie sami lek
lekarze
ją je zbyt często i zbyt pochopnie zapominając
oo podstawowej zasadzie racjonalnej antybiotyk
antybiotyko
terapii. Tymczasem szkodzić wątrobie mogą już antybiotyki stosowane na tak banalne przypadłości, jak
zapalenie gardła, migdałków i zatok, czy nawet trądzik. Groźne działania niepożądane wykazują też leki
podawane w przypadku chorób wieku dziecięcego –
krztusiec czy błonica. Szczególną uwagę należy zwrócić na leki przeciwgrzybiczne, stosowane na przykład
w zakażeniach układu moczowego, oddechowego,
jamy ustnej. Także gruźlicę leczy się substancjami
o nieobojętnym wpływie na działanie wątroby, szczególnie jeśli stosujemy lek w zbyt dużej dawce lub gdy
jest on przeterminowany.
Istnieją również sytuacje, gdy lekarz musi podjąć
trudną decyzję: leczyć pacjenta licząc się z ryzykiem
nieodwracalnego uszkodzenia wątroby czy zaprzestać
podawania leku, pozbawiając pacjenta możliwości
wyleczenia. Takie wybory są codziennością dla lekarzy, którzy decydują się na przypisanie, wspominanego już, interferonu – leku zmieniającego działanie
układu odpornościowego organizmu. Stosuje się go
w takich chorobach, jak białaczki czy chorobach wirusowych – przewlekłym zapaleniu wątroby typu B
i C, półpaścu. Lek ten cechuje się dużą skutecznością, ale częstość uszkadzania wątroby dotyczy nawet
10-15% pacjentów. Ryzyko powikłań związanych z wątrobą wkalkulowane jest też w przyjmowanie większości dostępnych chemioterapeutyków stosowanych
w zwalczaniu różnych nowotworów. W tym jednak
przypadku terapia „chemią” jest często jedyną szansą
pacjenta na wyzdrowienie, więc godzi się on z ryzykiem nieodwracalnego nawet uszkodzenia wątroby.
Mając na uwadze poważny i stosunkowo częsty problem polek
owych uszk
odzeń wątroby
polekowych
uszkodzeń
wątroby,, należy mieć nadzieję, że medycyna skupi się wytwarzaniu preparatów coraz mniej toksycznych. Na
razie jednak pozostaje tylko z rozwaga i umiar
w stosowaniu lek
ów
leków
ów,, ponieważ późniejsze naprawianie wyrządzonych przez nie szkód w wątrobie
może być znacznie trudniejsze.
Farmaceutyczny
Przegl¹d Naukowy
DIETA I TERAPIA ZIO£OWA W PRZEWLEK£YCH CHOROBACH W¥TROBY
Stłuszczenie wątroby – to nadmierne gromadzenie tłuszczu w wątrobie powodujące jej bliznowacenie. Stłuszczenie wątroby występuje w przebiegu cukrzycy, w niedoborach białka, otyłości, chorobie wieńcowej oraz podczas leczenia preparatami steroidowymi. Jednakże główną przyczyną choroby jest nadużywanie alkoholu (alkoholowe stłuszczenie wątroby).
Alkohol wpływa na czynność wątroby na drodze
różnych mechanizmów:
– bezpośredni wpływ toksyczny i metaboliczny
alkoholu na komórki wątrobowe:
• zaburzenia układu redukcyjno-oksydacyjnego,
stres oksydacyjny - nasilona peroksydacja lipidów,
niedotlenienie zrazików,
wpływ aldehydu octowego na białka;
– aktywacja komórek Browicza-Kupffera związana z produkcją cytokin prozapalnych;
– aktywacja komórek gwiaździstych w przestrzeniach Dissego powodująca włóknienie.
Ponadto, na rozwój schorzenia ma wpływ
wpływ:
• dieta – otyłość, gorsze odżywianie, nadmiar
pokarmu
• współistniejące choroby wątroby
Stłuszczenie wątroby zazwyczaj przebiega bezobjawowo. Niekiedy występują niespecyficzne dolegliwości bólowe pod prawym łukiem żebrowym, a czasami hepatomegalia.
W przewlekłych stanach chorobowych wątroby
odpowiednia dieta bardzo ważnym postępowaniem
leczniczym. Głównymi zasadami w jej opracowaniu są:
• umiejętne dawkowanie białka,
• unikane potraw tłustych i smażonych,
• unikanie przypraw drażniących przewód pokarmowy (pieprz, curry, cząber, itp),
• eliminacja z diety alkoholu
alkoholu.
Bez względu na rodzaj choroby wątroby należy
pamiętać o następującej zasadzie: „ Jeśli proces zniszczenia wątroby już zaistniał, należ
należyy zastosować leki
i preparaty
,
które
zniwelują
negatywne
zmiany
”.
preparaty,
zmiany”.
Dla farmaceuty najistotniejszą informacją jest fakt,
że istnieją preparaty wzmacniające i osłaniające wątrobę przed toksycznym wpływem innych czynników
dostępne bez recepty.
Zdaniem wielu lekarzy korzystne wyniki w leczeniu przewlekłych chorób wątroby można osiągnąć stosując preparaty zielarskie
zielarskie. Ich przewaga nad środ-
Farmaceutyczny
Przegl¹d Naukowy
Nr 2/2008
k ami pochodzenia chemicznego polega na tym, że
mogą być stosowane bez porównania dłużej, nie
doprowadzając do poważniejszych uszkodzeń miąższu wątroby
wątroby. U wieku chorych skutecznie hamują
procesy chorobowe w komórce wątrobowej. Do takich
środków należą wyciągi z nasion soi, ostropestu plamistego i ziela karczochów. Popularna już dziś sylimaryna, na którą składają się takie ciała czynne jak:
sylibilina, sylidiamina i sylikrystyna. Korzystnie jest
wzbogacać te substancje witaminami – zespołem witamin B 1, B 2, B 6 i PP – ważnych w prawidłowych
procesach przemiany materii.
Silne działanie hepoprotekcyjne wykazuje cynareina z karczocha zwyczajnego (Cynara scolymus), jest
to solny przeciwutleniacz, wiążący wolne rodniki.
Działając na wątrobę, cynar yna stymuluje usuwaanki produktów jej pracy
nie z jej tk
tkanki
pracy.. Działając
moczopędnie przyspiesza usuwanie z organizmu
zbędnych płynów i soli. Wyciąg z kkarczocha
arczocha sprzyja
usuwaniu z organizmu złogów
złogów,, soli ciężkich metali i innych niepożądanych substancji. Chroni kko
omórki wątroby przed działaniem toksyn. Początk owe stadium leczenia wyciągiem z kkarczocha
arczocha to
etap intensywnego usuwania złogów (produktów
przemiany materii), co w niektór
ych przypadk
ach
niektórych
przypadkach
prowadzi do przeciążenia wąskich dróg, któr
ymi
którymi
ych osób
płyn usuwany jest z wątroby
niektórych
wątroby.. U niektór
mogą wystąpić skurcze wątroby i uczucie dyskomfortu w okolicy brzusznej. Wraz z wydaleniem toksycznych odpadów z organizmu te nieprzyjemne
arczocha polecany
symptomy mijają. W
yciąg z kkarczocha
Wyciąg
jest także w profilaktyce i leczeniu chorób układu
pok
armowego. P
obudza on pracę jelit i sprzyja
pokarmowego.
Pobudza
usuwaniu zaparć.
Stosowanie preparatów zwierających substancje
czynne z ostropestu plamistego i karczochów jest
szczególnie zalecane w przewlekłych chorobach wątroby. Działają tym skuteczniej, im są wcześniej użyte, najlepiej w początkowych objawach osłabienia
wątroby. Pomocne są również dla rekonwalescentów
po przebytej żółtaczce zakaźnej, podczas wirusowego
zapalenia wątroby, postępującej marskości, tłuszczowego nacieczenia wątroby, zapalenia pęcherzyka żółciowego i po odwykowej kuracji przeciwalkoholowej.
Wykazano, że preparaty z ostropestu są przeciwutleniaczami silniejszymi od witaminy E, chroniącymi nie
tylko wątrobę, ale i cały organizm (zwłaszcza mózg!)
przed atakiem wolnych rodników tlenowych.
Działanie niepożądane ziół są bardz
o rzadkie
bardzo
i dotyczą głównie nadwrażliwość na składniki prepacopyright © 2008 P.G.K. Media Polska,
ISSN 1425-5073
Nr 2/2008
DIETA I TERAPIA ZIO£OWA W PRZEWLEK£YCH CHOROBACH W¥TROBY
ratów. Przy stosowaniu większych dawek silimaryny
sporadycznie może wystąpić słabe działanie przeczyszczające, a przy dołączeniu wyciągu suchego z ziela
karczocha przeciwwskazaniem jest niedrożność dróg
żółciowych. Istnieje też możliwość nasilania odczynów skórnych związanych z ekspozycją na światło ultrafioletowe.
Uważa się obecnie, iż preparaty wzmacniające
wątrobę mogą zahamować lub spowolnić proces
niszczenia kkomórek
omórek czynnościowych, jednak do
do-k onany już proces należy uznać za nieodwracalny
nieodwracalny..
Mimo to, są one powszechnie zalecane we wszelkich
odzenie wąuszkodzenie
chorobach wątroby. Gdy nastąpi uszk
troby (w przypadku braku objawów klinicznych
można to stwierdzić na podstawie wzrostu warto
warto-ści tzw
aźtzw.. enzymów wątrobowych – czułych wsk
wskaźników czynności wątroby) należy – jeśli to możliwe – jak najszybciej odstawić lek lub spróbować
zastąpić go innym, mniej szkodliwym.
Jeśli proces zniszczenia już zaszedł, musimy podać leki, które zniwelują zmiany, które zachodzą w całym organizmie. Podaje się wtedy leki korygujące nadciśnienie pochodzenia wątrobowego, uzupełnia niedobór białek krwi, preparaty poprawiające krzepliwość
krwi (zastępujące naturalne czynniki krzepnięcia wytwarzane w nieuszkodzonej wątrobie) oraz – ewentualnie – usuwa nagromadzone we krwi i nie przekształcone w wątrobie toksyczne metabolity.
Pacjent ma ogromny wpływ na postępowanie dietetyczne i farmakologiczne w przewlekłych chorobach
wątroby, takich jak stan po przebytym wirusowym
zapaleniu wątroby, w przewlekłych toksycznych uszkodzeniach wątroby (zwłaszcza u alkoholików), w przewlekłych stanach zapalnych, w marskości wątroby
i kilku rzadziej występujących stanach patologicznych.
Dlatego tak ważna jest rola edukacji pacjenta – uzmysłowienia mu powagi schorzenia oraz celu terapii
i profilaktyki.
Na zakończenie należy wspomnieć, choć w paru
słowach o profilaktyce w postaci higieny osobistej
i szczepień ochronnych, która jest najlepszą bronią
w walce z wieloma chorobami i zagrożeniami dla
zdrowia wątroby.
Szczególnie niebezpieczne dla zdrowia wątroby są
zakażenia wirusowe wątroby. Trzeba pamiętać, że wirusowe zapalenie wątroby typu A (popularnie nazywane żółtaczką pokarmową) najczęściej przenosi się
od chorego do zdrowego drogą „brudnych rąk”. Natomiast do przeniesienia wirusowych zapaleń wątroby typu B i C niezbędny jest kontakt z krwią osoby
zakażonej lub kontakt płciowy. Ten typ WZW wystęcopyright © 2008 P.G.K. Media Polska,
ISSN 1425-5073
puje szczególnie często wśród narkomanów. Na szczęście zakażenia przeniesione podczas zabiegów medycznych są obecnie coraz rzadziej spotykane.
Wobec wirusów żółtaczki zakaźnej skuteczną
ochroną przed zakażeniem są szczepienia. Warto też
pamiętać (i ciągle ostrzegać!), że przyczynami wielu
schorzeń wątroby są tak popularne cywilizacyjne przypadłości, jak nadużywanie alkoholu, czy tłustych potraw. Mogą one spowodować stłuszczenie wątroby lub
stłuszczeniowe zapalenie wątroby. Zazwyczaj nie są
to choroby przebiegające dramatycznie ale zdarzają się
przypadki marskości wątroby powstającej w tym mechanizmie. Należy też pamiętać o unikaniu nieznanych grzybów wrzucanych w barszcz oraz podejrzanych konserw i pokarmów.
Piœmiennictwo:
1. Angell M., Kassirer J.P.: Alternative medicine- the
risks of untested and unregulated remedies. N. Engl.
J. Med., 1998, 339, 839-841.
2. Garibaldi R.A., Drusin R.E., Ferebee S.H., Gregg
M.B.: Isoniazid associated hepatitis: report of an
outbreak. Am. Rev. Respir. Dis., 1972, 106, 357365.
3. Hunt C.M., Westerkam W.R., Stave G.M.: Effect
of age and gender on activity of human hepatic
CYP3A. Biochem. Pharmacol., 1992, 44, 275-283.
4. Nolan Charles M., Goldberg Stefan V., Buskin
Susan F. Hepatotoxicity Associated With Isoniazid
Preventive Therapy. JAMA, 1999, 281, 1014-1018.
5. Shivakumar Xhitturi and Geoffrey C. Farrell: Herbal hepatotoxicity: An expanding but poorly defined
problem. Journal of Gastroenterology and Hepatology, (2000) 15, 1093-1099.
6. Stuecklin-Utsch A. i wsp.: Pancreatic toxicity
after liposomal amphotericin B. Mycoses 2002, 45:
170-3.
Farmaceutyczny
Przegl¹d Naukowy
!