Ocenianie Kształtujące - Zespół Szkół nr 3 w Legionowie

Ocenianie Kształtujące
Opracowała:
Jolanta Dobrowolska
Gimnazjum Nr 3 w Legionowie
„Ocenianie kształtujące polega na pozyskiwaniu
przez nauczyciela w trakcie nauczania informacji,
które pozwolą rozpoznać, jak przebiega proces
uczenia się ucznia, aby:
• modyfikować dalsze nauczanie,
• dawać uczniom informację zwrotną pomagającą
im się uczyć”.
1. Cele lekcji:
W OK proponujemy, aby nauczyciel przed lekcją
zastanowił się:
• Po co uczy uczniów danego tematu?
• Co by chciał, aby jego uczniowie umieli i
dlaczego mają to umieć?
Refleksja nad celem lekcji jest bardzo pomocna
nauczycielowi, gdyż wytyczając cel, nauczyciel
może skupić się nad takim zaplanowaniem lekcji,
aby cel został osiągnięty. Cele lekcji muszą być
sformułowane w języku ucznia.
Najważniejsze jest, aby to uczniowie znali cel
lekcji, wiedzieli, po co się uczą i żeby czuli, czy
cele zostały osiągnięte. Świadomość celów
powoduje u uczniów świadomość uczenia się,
nadaje sens uczestniczenia w lekcji.
Formułując cele lekcji i kryteria oceny należy
postawić sobie pytania:
cel: Co chcę osiągnąć? Do czego dążę?
kryterium: Co pokaże mi (jakie wiadomości
i umiejętności uczniów), że osiągnąłem
wyznaczony cel?
Bardzo ważne jest sprawdzenie wraz z uczniami
pod koniec lekcji, czy cele zostały osiągnięte.
Uczeń musi mieć poczucie sensownego spędzenia
czasu w szkole.
Jedną z metod są zdania podsumowujące. Pod
koniec lekcji prosimy uczniów, by dokończyli
zdanie:
• Dziś na lekcji dowiedziałem się, że…
• Po dzisiejszej lekcji potrafię…
Ważne jest, aby uczeń zastanowił się, czy dobrze
spożytkował czas lekcji.
Nacobezu: (Na co będę zwracać uwagę)
Ocenianie kształtujące wymaga już na etapie planowania
precyzyjnego określenia kryteriów sukcesu. Nauczyciel
planuje kryteria sukcesu i przekazuje je uczniom.
Dotyczą one każdej szkolnej aktywności. Są podawane do
każdej lekcji, sprawdzianu, pracy domowej i pracy podczas
lekcji. Kryteria sukcesu powinny być podane w języku
zrozumiałym dla ucznia tak, aby mogły służyć też
samoocenie i ocenie koleżeńskiej.
Nauczyciel oceniając pracę ucznia, konsekwentnie zwraca
uwagę tylko na nacobezu, czyli na to, co wcześniej ustalił
z uczniami.
Ocenianie kształtujące a sumujące:
Wielu nauczycieli utożsamia ocenę kształtującą ze
stosowaną w klasach młodszych oceną opisową. Uważają,
że stosowanie oceniania kształtującego polega jedynie
powstrzymaniu się od wystawiania uczniom stopni w
postaci cyferek. Więc zamieniają stopnie na punkty,
procenty, czy uśmiechnięte buźki – jest to jednak nadal
stawianie stopni, tylko w innej postaci. Ocena wyrażona
szeroko rozumianym stopniem daje uczniowi jedynie
informacje, na ile jego praca odbiega, czy jest zbliżona do
ideału. Spełnia więc rolę podsumowującą pracę ucznia po
pewnym czasie uczenia się. Uczeń dostaje dzięki niej
informację: ile się nauczył. Ocena opisowa też
przekazywana jest jako posumowanie pracy ucznia.
Ocena sumująca (także opisowa) daje ogólną
informację o tym, co dziecko umie, ale nie
zawiera zwykle konkretnych informacji, co i jak
należy poprawić, jak lepiej się uczyć.
Ocena kształtująca powinna towarzyszyć
procesowi nauczania, a ocena sumująca powinna
pojawiać się jako diagnoza sytuacji końcowej.
Nie powinno się jednak łączyć tych dwóch ocen
w jednym czasie, bo wtedy korzystne funkcje obu
ocen zostaną stracone.
Informacja Zwrotna:
•
•
•
•
Informacja zwrotna jest dialogiem nauczyciela z uczniem
mającym pomóc uczniowi w uczeniu się. Najczęściej
przyjmuje ona formę komentarza pisemnego lub ustnego
do pracy ucznia.
Cztery niezbędne elementy informacji zwrotnej:
wyszczególnienie i docenienie dobrych elementów pracy
ucznia;
odnotowanie tego, co wymaga poprawienia lub
dodatkowej pracy ze strony ucznia;
wskazówki – w jaki sposób uczeń powinien poprawić
pracę;
wskazówki – w jakim kierunku uczeń powinien pracować
dalej.
Informacja zwrotna nie jest oceną ucznia, tylko
oceną kolejnych efektów jego pracy.
Warunkiem koniecznym przyjęcia przez ucznia
krytyki jest wewnętrzna świadomość ucznia, że
nauczyciel go akceptuje, jest mu życzliwy i zależy
mu na współpracy z uczniem. Uczeń może
przestać bać się krytyki, jeśli zauważy, że krytyka
mu pomaga, że jest konstruktywna. Dlatego uwagi
nauczyciela muszą być jasne i konkretne.
Trzeba pamiętać, że informacja zwrotna musi być
ściśle związana z „nacobezu”.
Informacja zwrotna może również biec od ucznia do
nauczyciela. Nie tylko nauczyciel może dawać uczniom
informację zwrotną na temat jego pracy, ale też uczeń
może rewanżować się nauczycielowi, dając mu informację
zwrotną na temat sposobów i metod nauczania.
IZ jest też istotna dla rodziców. Mogą oni pomagać
dziecku w nauce, być na bieżąco w tym, co ich dziecko
umie, a co powinno jeszcze uzupełnić. Daje im to
możliwość współpracy z nauczycielem.
W OK zachęcamy nauczycieli do ścisłej współpracy z
rodzicami.
Pytania kluczowe
Pytania kluczowe, są to pytania, które:
• pokazują
uczniom
szerszą
perspektywę
zagadnienia,
• są ściśle związane z celem lekcji,
• skupiają w sobie główną problematykę lekcji,
• mają spowodować zainteresowanie ucznia
tematem,
• odpowiedź na te pytanie uczeń powinien uzyskać
podczas lekcji.
Pytania kluczowe powinny:
• podkreślać cele uczenia i przyspieszać ich
realizację,
• wzbudzać chęć uzyskania odpowiedzi na pytanie,
• angażować wszystkich uczniów, stawiać
im wyzwanie,
• zachęcać uczniów do samodzielnego myślenia
i poszukiwania odpowiedzi,
• zachęcać do uzasadniania poglądów i sposobu
rozumowania
Kilka pytań kluczowych podanych przez
nauczycieli:
Historia : Dlaczego nie możemy zapomnieć
o zagładzie Żydów?
Język obcy: Jakie umiejętności językowe
są konieczne, aby porozmawiać z kimś o planach
wakacyjnych?
Biologia: Jak myślicie, dlaczego w naszych
domach rośliny doniczkowe często stoją na
parapetach okien?
Język polski: Czy to, co zdarzyło się w Pompejach,
może przydarzyć się i nam?
Techniki zadawania pytań
Najczęściej nauczyciele w ogóle nie dają uczniom
czasu do namysłu i pytają pierwszą osobę, która
się zgłosi, a jeśli nikt się nie zgłasza, to sami
odpowiadają na zadane przez siebie pytanie.
Uczniowie szybko przyzwyczajają się do takiej
sytuacji i przestają myśleć nad odpowiedzią.
Czekają na odpowiedź innego ucznia, który
zawsze się zgłasza, nie podejmują wysiłku
poszukiwania własnej odpowiedzi. Mają nadzieję,
że ktoś inny udzieli odpowiedzi - uczeń lub sam
nauczyciel.
W OK mówimy o technikach zadawania pytań,
którym przyświecają 4 zasady:
• wydłużenie czasu oczekiwania na odpowiedź
ucznia,
• polecenie poszukiwania odpowiedzi w parach,
• wykorzystywanie w procesie nauczania błędnych
odpowiedzi ucznia,
• zasada nie podnoszenia rąk (przy zgłaszaniu się do
odpowiedzi)
Korzyści z wydłużenia czasu oczekiwania są
jednak niewątpliwe:
• odpowiedzi uczniów stają się dłuższe
• zmniejsza się liczba przypadków braku
odpowiedzi
• odpowiadający uczniowie są bardziej pewni siebie
• uczniowie
kwestionują
lub
udoskonalają
odpowiedzi innych
• uczniowie proponują więcej alternatywnych
rozwiązań.
Ocena koleżeńska i samoocena:
Zarówno przy ocenie koleżeńskiej, jak i przy samoocenie
musimy wraz z uczniami pracować nad:
• ustaleniem kryteriów oceniania (co?)
• umiejętnością dawania informacji zwrotnej (jak?).
Wprowadzając ocenę koleżeńską i samoocenę stawiamy
ucznia w roli nauczyciela. Nie rozliczamy ucznia, nie
oceniamy, nie szufladkujemy. Teraz uczniowie (na
podstawie ustalonych kryteriów oceniania) wzajemnie
recenzują swoje prace, dają sobie wzajemnie wskazówki.
Jakie korzyści możemy mieć ze stosowania oceny
koleżeńskiej i samooceny przez naszych
uczniów?
• Uczniowie stają się bardziej samodzielni,
odpowiedzialni za swoją naukę oraz zaangażowani
w proces uczenia się.
• Uczniowie lepiej rozumieją czego się uczą i po co.
• Wzrasta u uczniów poczucie własnej wartości,
pewności siebie i motywacji do nauki.
• Uczniowie wiedzą, czego jeszcze nie opanowali
i czego muszą się jeszcze nauczyć.
• Uczniowie łatwiej przyznają się, że czegoś nie
rozumieją i chętniej zadają pytania.
•
•
•
•
Uczniowie chętniej przystępują do poprawy
swojej pracy i w mniejszym stopniu porównują się
z innymi uczniami.
Lekcje stają się ciekawsze dla uczniów i dla
nauczyciela, w klasie panuje atmosfera sprzyjająca
uczeniu się.
Nauczyciel ma stałą informację o postępach
indywidualnych uczniów.
Nauczyciel może wraz z uczniami planować
osiąganie przez uczniów założonych celów.
Nauczyciel oszczędza czas poświęcany na
poprawianie prac uczniów.
Więcej informacji na stronie internetowej
www.ceo.org.pl