D - Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Białymstoku

Sygn. akt VIII Ka 1018/12
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 11 lutego 2013 r.
Sąd Okręgowy w Białymstoku VIII Wydział Karny Odwoławczy w składzie:
Przewodniczący Sędzia SO Krzysztof Kamiński
Protokolant Aneta Chardziejko
bez udziału oskarżyciela publicznego, po rozpoznaniu w dniu 11 lutego 2013 r. sprawy W. S. obwinionego o czyn z art.
98 ust. 1 pkt 1 w zw. z art. 32 ustawy z dnia 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tj.: Dz. U. z 2009 r.,
nr 205, poz. 1585 ze zm.) na skutek apelacji obwinionego od wyroku zaocznego Sądu Rejonowego w Białymstoku z
dnia 3 września 2012 r. (sygn. XIII W 598/12):
I. Zaskarżony wyrok zmienia w ten sposób, że w kwalifikacji prawnej przypisanych obwinionemu czynów, w miejsce
art. 98 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tj.: Dz. U. z 2009 r., nr 205, poz.
1585 ze zm.) przyjmuje art. 98 ust. 1 pkt 1a ustawy z dnia 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tj.: Dz.
U. z 2009 r., nr 205, poz. 1585 ze zm.).
II. W pozostałej części zaskarżony wyrok utrzymuje w mocy.
III. Zwalnia obwinionego od kosztów sądowych za postępowanie odwoławcze.
UZASADNIENIE
W. S. został obwiniony o to, że prowadząc działalność gospodarczą nie dopełnił ustawowego obowiązku opłacania
składek na:
- Fundusz Ubezpieczeń Społecznych za okres: 01.2011 r., 02.2011 r., 03.2011 r., 04.2011 r., 05.2011 r., 06.2011 r.,
07.2011 r., 08.2011 r., 09.2011 r., 10.2011 r.,
- Fundusz Ubezpieczenia Zdrowotnego za okres: 01.2011 r., 02.2011 r., 03.2011 r., 04.2011 r., 05.2011 r., 06.2011 r.,
07.2011 r., 08.2011 r., 09.2011 r., 10.2011 r.,
- Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych za okres: 01.2011 r., 02.2011 r., 03.2011 r.,
04.2011 r., 05.2011 r., 06.2011 r., 07.2011 r., 08.2011 r., 09.2011 r., 10.2011 r.,
tj. o wykroczenia z art. 98 ust. 1 pkt 1 w zw. z art. 32 ustawy z dnia 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych.
Sąd Rejonowy w Białymstoku wyrokiem zaocznym z dnia 03.09.2012 r. w sprawie o sygn. akt XIII W 598/12 uznał
W. S. za winnego popełnienia zarzucanych czynów kwalifikując je z art. 98 ust. 1 pkt l ustawy z dnia 13.10.1998 r. o
systemie ubezpieczeń społecznych w zb. z art. 193 pkt 3 ustawy z dnia 27.08.2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej
finansowanych ze środków publicznych w zb. z art. 122 ust. 1 pkt l ustawy z dnia 20.04.2004 r. o promocji zatrudnienia
i instytucjach rynku pracy w zw. z art. 9§l k.w., i za to na mocy art. 122 ust. 1 pkt l ustawy z dnia 20.04.2004 r. o
promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy w zw. z art. 9§2 k.w. w zw. z art. 39§l i §2 k.w. wymierzył karę grzywny
w wysokości 1.000 (jednego tysiąca) złotych.
Zasądził od obwinionego na rzecz Skarbu Państwa opłatę w wysokości 100 złotych i zryczałtowane wydatki
postępowania w wysokości 100 złotych.
Powyższy wyrok zaskarżył w całości obwiniony, zarzucając mu:
1. obrazę przepisów postępowania art. 82 k.p.w. w zw. z art. 7 k.p.k., art.5§2 k.p.w., art. 410 k.p.k. przez dowolną
ocenę materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie z przekroczeniem granic swobodnej oceny, a w szczególności
jednostronną ocenę odpisów dokumentów przedstawionych przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych i uznanie ich
za miarodajne dowody do uznania winy i skazania tj. wezwania do zapłaty, zwykłego pisma i niezweryfikowane
przez biegłego sądowego stany należności dla płatnika, gdy są one sporne w poszczególnych latach co do zasady
i wysokości, a także naruszenie prawa do obrony przez pominięcie treści sprzeciwu, nieuwzględnienie sytuacji
zdrowotnej obwinionego która uniemożliwiła mu udział przed sądem i zajęcie stanowiska, które to naruszenia miały
istotny wpływ na treść orzeczenia,
2. zarzucił naruszenie zastosowanych przepisów prawa materialnego, albowiem przyjęty i uznany za udowodniony
stan faktyczny jest niezgodny z rzeczywistością i nie wyczerpuje znamion wykroczenia z art. 98 ust.1 pkt 1 ustawy z
13.10.1998r, art. 193 pkt 3 ustawy z 27.08.2004 i art. 122ust 1.1 pkt 1 ustawy z 20.04.2004r w zw. z art. 9§2 k.w. i
39§l i 2 k.w.,
3. rażącą niewspółmierność wymierzonej kary grzywny w sytuacji gdy stopień społecznego niebezpieczeństwa czynu
jest znikomy i uzasadniał umorzenie postępowania.
Wskazując na powyższe wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy do ponownego
rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Białymstoku ewentualnie zmianę zaskarżonego wyroku i umorzenie
postępowania.
Sąd Okręgowy zważył, co następuje:
Apelacja obwinionego nie zasługuje na uwzględnienie, aczkolwiek zainicjowanie postępowania odwoławczego
umożliwiło Sądowi Okręgowemu korektę kwalifikacji prawnej przypisanych obwinionemu czynów.
Wbrew twierdzeniom apelującego, Sąd I instancji starannie przeanalizował dowody zgromadzone w sprawie,
przyjmując za podstawę orzeczenia – zgodnie z art. 410 k.p.k. w zw. z art. 82§1 k.p.w. – całokształt okoliczności
ujawnionych na rozprawie głównej. W uzasadnieniu zaskarżonego wyroku wskazał – zgodnie z wymogami
określonymi w art. 424§1 pkt 1 k.p.k. w zw. z art. 82§1 k.p.w. – fakty, które uznał za udowodnione lub nie udowodnione,
na jakich w tej mierze oparł się dowodach i dlaczego nie uznał dowodów przeciwnych. Sądowa ocena dowodów nie
wykazuje błędów natury faktycznej (niezgodności z treścią dowodu, pominięcia pewnych dowodów) lub logicznej
(błędów rozumowania i wnioskowania) i nie jest sprzeczna z doświadczeniem życiowym lub wskazaniami wiedzy.
Pozostaje więc pod ochroną art. 7 k.p.k. (w zw. z art. 8 k.p.w.).
W szczególności zastrzeżeń Sądu Okręgowego nie budzi oparcie ustaleń faktycznych na dokumentacji przedstawionej
przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Zestawienie stanów należności płatnika (k. 4 – 6v) wskazuje bowiem na
nieregulowanie przez W. S. w zarzuconym mu okresie (01.2011 r., 02.2011 r., 03.2011 r., 04.2011 r., 05.2011 r.,
06.2011 r., 07.2011 r., 08.2011 r., 09.2011 r., 10.2011 r.) składek na Fundusz Ubezpieczeń Społecznych, Fundusz
Ubezpieczenia Zdrowotnego, Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych. Powyższe
dowody, w zestawieniu z informacją o aktywnym wykonywaniu przez W. S. działalności gospodarczej (k. 22, 34),
wbrew zarzutom sformułowanym w środku odwoławczym, dają podstawę do przypisania mu odpowiedzialności za
zarzucane mu wykroczenie.
Nie sposób zgodzić się z apelującym, że Sąd Rejonowy pominął jego argumentację przedstawioną w treści sprzeciwu
od wydanego przez Sąd Rejonowy wyroku nakazowego (k. 17). Zważywszy, że po odczytaniu sprzeciwu na rozprawie
Sąd I instancji odniósł się do niego w treści uzasadnienia zaskarżonego wyroku zaocznego. Tym niemniej – jak
słusznie uznał Sąd Rejonowy – brak wykazania twierdzeń, jedynie ogólnikowo podniesionych w sprzeciwie, a
dotyczących niekorzystnej sytuacji zarobkowo – dochodowej (m.in. braku zleceń, braku zapłaty wynagrodzenia,
zrywaniu kontraktów) oraz wiekowo – zdrowotnej, nie pozwolił na przyjęcie niezawinionych przez obwinionego
przeszkód w realizacji tego obowiązku. Zwłaszcza, że obwiniony będąc przedsiębiorcą od 1996 roku, już od 2003 roku
generował zadłużenie w opłacaniu składek (wówczas jeszcze częściowo je regulował), a dług prezentując tendencję
wzrostową w 2012 roku osiągnął kwotę 355.526,58 złotych (k. 25 – 28v).
Zgodzić należy się z Sądem Rejonowym, że powyższe argumenty nie świadczą o doznawaniu przez obwinionego
przemijających, obiektywnych, a przy tym nieprzewidywalnych i niezależnych od niego przeszkód w realizowaniu tych
zobowiązań.
Obwiniony, ponosząc w treści apelacji zarzut naruszenia jego prawa do obrony, sam pozbawił się możliwości
zaprezentowania swojego stanowiska przed Sądem, co bez wątpienia – również w ocenie Sądu Okręgowego – było
zachowaniem intencjonalnym.
Jak wynika z akt sprawy, obwiniony jedynie raz nie stawił się na termin rozprawy, składając pisemne
usprawiedliwienie. Powołując się na zobowiązania zawodowe wniósł o odroczenie jej terminu zaplanowanego na dzień
14 maja 2012 roku (k. 22). Następnie, zawiadomiony prawidłowo, nie stawił się na kolejny termin rozprawy w dniu
25 czerwca 2012 roku (k. 32, 33). Nie odebrał też wezwania na kolejny termin rozprawy w dniu 3 września 2012 roku,
pomimo dwukrotnego wezwania i (za każdym razem) dwukrotnej awizacji (k. 36, 37).
W treści apelacji obwiniony powoływał się na brak możliwości „udziału w sprawie” ze względu na stan zdrowia. Z
dołączonej do apelacji karty informacyjnej leczenia szpitalnego wynika jednak, że W. S. przebywał w (...) Szpitalu (...)
jedynie od 7 sierpnia 2012 roku do 14 sierpnia 2012 roku.
Pomijając już wcześniejsze niestawiennictwo (w dniu 25 czerwca 2012 roku) zauważyć należy, że pierwszej awizacji
jednej z dwóch przesyłek sądowych z wezwaniem na termin rozprawy w dniu 3 września 2012 roku dokonano już w
dniu 28 czerwca 2012 roku, po czym obie przesyłki oczekiwały w placówce pocztowej łącznie miesiąc czasu (k. 36, 37).
Nie negując kłopotów zdrowotnych obwinionego (o czym świadczy treść w/w karty informacyjnej), trudno uznać,
że nie działał on z rozmysłem, nie odbierając przez tak długi okres właśnie wezwań na termin rozprawy, kiedy –
jak słusznie podkreślił Sąd Rejonowy – żadnego problemu nie sprawiło mu odbieranie wydawanych na różnych
etapach sprawy orzeczeń (k. 16, k. 40). Przy tym – w ocenie Sądu Okręgowego – nic nie stało na przeszkodzie
w skontaktowaniu się, choćby telefonicznym, z Sądem Rejonowym celem poinformowania o przyczynach braku
możliwości stawiennictwa, jeżeli takowe rzeczywiście istniały, czego jednak obwiniony zaniechał.
Reasumując, Sąd Rejonowy, nie naruszając m.in. przepisów postępowania wskazanych w treści apelacji i właściwie
oceniając zgromadzony materiał dowodowy, prawidłowo ustalił, iż obwiniony w sposób zawiniony nie dopełnił
ciążących na nim obowiązków opłacania składek na Fundusz Ubezpieczeń Społecznych, Fundusz Ubezpieczenia
Zdrowotnego, Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych.
W tym miejscu wskazać należy, iż zasada in dubo pro reo – na którą powołuje się apelujący (wyrażona w art. 5§2
k.p.k.) – dotyczy wątpliwości, jakie w trakcie postępowania może powziąć sąd orzekający. W razie zaistnienia takiej
sytuacji i rozstrzygnięcia wątpliwości na niekorzyść obwinionego, zasadnym staje się zarzut naruszenia art. 5§2 k.p.k.
w zw. z art. 8 k.p.w. Podkreślić jednak należy, że wątpliwości musi mieć sąd orzekający, a nie strona. Taka sytuacja
w niniejszej sprawie nie zaistniała.
Jakkolwiek Sąd I instancji właściwie uznał, że zachowania obwinionego wyczerpywały znamiona wykroczeń
stypizowanych w art. 193 pkt 3 ustawy z dnia 27.08.2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze
środków publicznych oraz w art. 122 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 20.04.2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach
rynku pracy, – to kwalifikując jego zachowania nadto z art. 98 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 13.10.1998 r. o systemie
ubezpieczeń społecznych (tj.: Dz. U. z 2009 r., nr 205, poz. 1585 ze zm.) nie dostrzegł, że z dniem 31 maja 2012 roku (na
podstawie art. 2 ustawy z dnia 10 maja 2012 r. o zmianie ustawy - Kodeks karny oraz ustawy o systemie ubezpieczeń
społecznych – Dz. U. 2012.611) przepis ten utracił moc, a jego treść została przeniesiona do art. 98 ust. 1 pkt 1a w/
w ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Zważywszy, że obie regulacje nie wykazują żadnych różnic, mając na
uwadze treść art. 2§1 k.w., należało zastosować ustawę w nowym brzmieniu.
Dlatego też – w trybie art. 455 k.p.k. – należało zmienić zaskarżony wyrok w ten sposób, że w kwalifikacji prawnej
przypisanych obwinionemu czynów, w miejsce art. 98 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń
społecznych (tj.: Dz. U. z 2009 r., nr 205, poz. 1585 ze zm.) przyjąć art. 98 ust. 1 pkt 1a ustawy z dnia 13.10.1998 r.
o systemie ubezpieczeń społecznych (tj.: Dz. U. z 2009 r., nr 205, poz. 1585 ze zm. – vide pkt I sentencji niniejszego
wyroku).
Nie zasługuje na uwzględnienie zarzut rażącej niewspółmierności wymierzonej obwinionemu kary, poprzez
wymierzenie kary grzywny, w sytuacji gdy – według apelującego – stopień społecznej szkodliwości czynu jest znikomy
i uzasadniał umorzenie postępowania.
Obowiązujący Kodeks wykroczeń z 1971 r. nie zawiera odpowiednika art. 1§2 k.k., według którego nie stanowi
przestępstwa czyn zabroniony odznaczający się znikomym stopniem społecznej szkodliwości. Oznacza to, że czyn
wyczerpujący znamiona wykroczenia nawet o subminimalnym stopniu społecznej szkodliwości nie traci cech
wykroczenia (vide m.in. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 10 czerwca 2003 roku w sprawie o sygn. akt II KK
87/03, LEX nr 78371). Stąd też sąd w postępowaniu w sprawach o wykroczenia nie dysponuje możliwością umorzenia
postępowania z uwagi na znikomy stopień społecznej szkodliwości czynu.
W ocenie Sądu Okręgowego brak jest podstaw do przyjęcia, że orzeczona wobec niego kara 1000 złotych grzywny jest
karą niewspółmiernie rażąco surową (art. 438 pkt 4 k.p.k. w zw. z art. 109§2 k.p.w.). Zwłaszcza, że Sąd Rejonowy
przy jej wymierzaniu skorzystał z instytucji nadzwyczajnego złagodzenia kary (art. 39§1 i 2 k.w.) i orzekł karę znacznie
poniżej dolnej granicy ustawowego zagrożenia (przewidzianą przez ustawodawcę karą za nie dopełnianie w terminie
obowiązku opłacania składek na Fundusz Pracy zgodnie z art. 122 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 20.04.2004 r. o promocji
zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, jest kara grzywny nie niższa niż 3.000 złotych).
Nie stwierdzając innych uchybień, które mogły mieć wpływ na treść ocenianego wyroku orzeczono, jak w punkcie II
sentencji niniejszego wyroku.
Uznając, iż poniesienie kosztów sądowych za postępowanie odwoławcze przekraczałoby możliwości finansowe W. S.,
na podstawie art. 624§1 k.p.k. w zw. z art. 634 k.p.k. w zw. z art. 119 k.p.w. zwolniono go od obowiązku ponoszenia
tychże kosztów.