Wprowadzenie do psychologii kryminalnej

Prowadzący: mgr Jan Gołębiowski
Kontakt: [email protected], WWW.profilowaniekryminalne.net
Nazwa zajęć: Wprowadzenie do psychologii kryminalnej
Forma: konwersatorium
Rok akademicki:
Opis kursu: Pod czas kursu przedstawione będą praktyczne zastosowania psychologii w
kontekście przestępstwa. Jest to nakreślenie sytuacji zawodowych psychologa sądowego (np.
biegłego) i psychologa policyjnego, bądź psychologa współpracującego z instytucjami wymiaru
sprawiedliwości.
Czas: 24h
Cel zajęć: Zajęcia mają na celu wprowadzenie studentów w zagadnienia psychologiczne
związane z działaniem służb policyjnych i organów procesowych (sąd, prokuratura). Pod czas
kursu będą omawiane możliwe zastosowania wiedzy psychologicznej dla praktyki ww instytucji.
Studenci zajmą się rozważeniem zastosowania wybranych metod naukowych w celu
usprawnienia działań wymiaru sprawiedliwości.
Warunki zaliczenia zajęć:
- aktywne uczestnictwo w zajęciach (do tego konieczna jest obecność);
- pisemny sprawdzian wiedzy (odpowiedź na kilka opisowych pytań lub test);
- możliwość napisania eseju w celu podwyższenia oceny;
Tematy poszczególnych spotkań:
1. Zajęcia organizacyjne – przedstawienie prowadzących i zapoznanie się z uczestnikami
fakultetu; prezentacja planu zajęć i kryteriów ich zaliczenia; omówienie wymaganej
literatury; Dyskusja na temat pokazywanego materiału filmowego.
2. Wyjaśnienie pojęć używanych na zajęciach:
- psychologia sądowa, psychologia penitencjarna, psychologia śledcza, psychologia
kryminalna, psychologia kryminalistyczna i kryminologiczna, kryminologia,
kryminalistyka, wiktymologia, ofiara, medycyna sądowa, modus operandii, ślady
kryminalistyczne, zdarzenie, sprawca itp.;
3. Zapoznanie się z teoriami dotyczącymi przestępczości
- Socjologiczne, biologiczne, psychologiczne oraz mieszane;
- zjawisko przestępstwa, regulacje prawne – zapoznanie się z K.K i K.P.K
4. Czynniki motywacyjne w genezie przestępstw
- prezentacja teorii dotyczących motywów popełniania przestępstw (Groth, Turvey,
Gierowski;
5. Wstęp do psychologii sądowej
- Instytucja biegłego sądowego, postanowienie o powołaniu, obowiązki i prawa;
1
-
zakres i pojęcie ekspertyzy psychologicznej dla potrzeb organów procesowych i policji,
rys historyczny i “rzut oka” w przyszłość;
6. Wybrane przykłady ekspertyz psychologicznych dla potrzeb sądu w sprawach
karnych:
7. Wprowadzenie w zagadnienie psychologii śledczej;
- rodzaje zadań jakie stają przed psychologiem współpracującym z organami ścigania i
organem procesowym;
- czy istnieje coś takiego jak psychologia policyjna?
- Doświadczenia FBI, D. Cantera i P.Brittona; B.Turveya; IES Kraków;
8. Wykorzystanie psychologii w ocenie zeznań świadków:
- psychologia świadka (procesy pamięciowe, badania nad zeznaniami świadków)
- pomoc psychologa w rozmowie ze świadkiem – dorosłym jak i dzieckiem;
9. Wykorzystanie wiedzy psychologicznej w negocjacjach policyjnych:
- ogólna charakterystyka negocjacji kryzysowych;
- rola psychologa oraz zastosowanie wiedzy psychologicznej w negocjacjach policyjnych;
10. Wprowadzenie do profilowania kryminalnego nieznanych sprawców:
- rys historyczny oraz przedstawienie pojęć używanych w różnych tradycjach oraz pojęć
wspólnych;
- prezentacja istniejących trendów (amerykański rozwinięty przez FBI, brytyjski,
holenderski oraz polski, także inne);
- rodzaje spraw w jakich buduje się profil i rodzaje profili, zastowania profilowania;
11. Psychologiczna analiza miejsca zdarzenia i oględzin zwłok jako ważne elementy
budowania portretu sprawcy:
- analiza wiktymologiczna;
- oględziny miejsca zdarzenia i analiza behawioralna, psychologiczna analiza śladów;
12. Prezentacja materiału filmowego oraz dyskusja;
13. Kompetencje i zagadnienia związane z etyką zawodową;
oraz Sprawdzian wiedzy
Literatura obowiązkowa:
-
-
Ciosek Mieczysław, “Psychologia sądowa i penitencjarna”, wyd. Wydawnictwa Prawnicze PWN, 2001
[Rozdział 1, str. 15 – 30] [Rozdział III, str. 69 – 84] [Rozdział IV, str. 85 - 90] [Rozdział VI, str. 135 – 153;
Rozdział VIII, str. 159 - 165]
Darul – Kwiatkowska Violetta „Przesłuchanie dzieci”, wyd. Kantor Wydawniczy Zakamycze, Kraków 2001
[Rozdział V str. 165 – 212]
Gierowski Józef, Jaśkiewicz-Obydzińska Teresa (red.) „Zabójcy i ich ofiary” wyd. Wydawnictwo Instytutu
Ekspertyz Sądowych, Kraków 2003 [„Przedmiot i zakres badań psychologii śledczej” str. 12 – 15]
[„Osobowość i motywacja sprawców zabójstw” str. 35 - 65]
2
-
-
-
-
Józef Gierowski: “Diagnoza procesów motywacyjnych jako przedmiot opinii sądowo-psychologicznej”, W:
Jan Stanik (red.) “Problemy psychologiczno psychiatryczne w procesie karnym” Prace Naukowe UŚ nr 681,
Katowice 1985 [str. 32 – 56]
Hanausek Tadeusz “Kryminalistyka – zarys wykładu”, wyd. Kantor Wydawniczy Zakamycze, Kraków
2000 [Rozdział 1, str. 15 – 22, Rozdział 2.1 str. 23 – 24, Rozdział 2.4 str. 31 – 35, Rozdział 3.2, 3.3 str. 40 –
41, Rozdział 4 str. 42 – 49, Rozdział 9 str. 88 - 91]
Hołyst Brunon „Wiktymologia”, Wyd. Wydawnictwa Prawnicze PWN, Warszawa 1997 [Rozdział 1, str. 17
– 41]
Hołyst Brunon „Kryminologia” Wyd. Wydawnictwa Prawnicze PWN, Warszawa 2000
Hołyst Brunon „Psychologia kryminalistyczna” Wyd. Wydawnictwo Prawnicze Lexis Nexis, Warszawa
2004”. [rozdział 1, str. 23 – 37]
Wojciechowska – Pastwa Beata “Wybrane problemy orzecznictwa sądowo-psychologicznego w sprawach
karnych” wyd. Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2000 [Rozdział 1§1, str. 9 – 12] [Rozdział
II, § 4, str. 26 – 31] [Rozdział 1§2, 3, str. 12 – 15; 17 - 25] [Rozdział II §6, str. 56 – 66]
Kodeks Karny, Kodeks Postępowania Karnego; (ogólne zapoznanie z konstrukcją, najważniejsze punkty;
kpk – biegli, wyjaśnienia; świadkowie,)
Kodeks etyczno – zawodowy psychologa (Polskie Towarzystwo Psychologiczne);
Literatura uzupełniająca:
- Ainsworth Peter B. „Offender Profiling and Crime Analysis”, wyd. Willan Publishing, Devon 2001
-
-
-
-
-
[Rozdział 2, str. 19 – 38]
Bielska Teresa „Zachowanie policjanta na miejscu przypadku z zakładnikami lub manifestacją próby
samobójczej” red. Grażyna Kędzierska, wyd. Wydawnictwo Wyższej Szkoły Policji w Szczytnie, Szczytno
2001;
Bielska Teresa „Problematyka negocjacji policyjnych na poszczególnych etapach kształcenia
psychologicznego” w: Izabela Krzyna „Psychologia a praktyka policyjna. Dotychczasowe doświadczenia i
kierunki rozwoju kształcenia psychologicznego w szkołach policyjnych (materiały poseminaryjne)”, wyd.
Wydawnictwo Wyższej Szkoły Policji w Szczytnie, Szczytno 1999
Gołębiowski Jan “Profilowanie kryminalne – wprowadzenie do sporządzania sylwetki psychofizycznej
nieznanych sprawców przestępstw”, wyd. Logos, Warszawa 2008
Gudjonson Gisli, Haward L.R. „Forensic psychology – a guide to practice” wyd. Routledge, London - New
York 2002 [Rozdział 5 str. 67 – 78, ]
Heitzman Janusz „Stres w etiologii przestępstw agresywnych”, wyd. Wydawnictwo Uniwersytetu
Jagiellońskiego, Kraków 2002;
Holmes Ronald M. i Holmes Stephen T. “Profiling Violent Crimes” (third edition), wyd. Sage Publications,
London 2002.[ str. 49 – 70 ]
Innes Brian „Niezbity dowód”, wyd. Muza S.A., Warszawa 2001 [Rozdział 1 str. 9 –21];
Kędzierski Włodzimierz (red.) „Technika kryminalistyczna, Tom 1, wyd. Wydawnictwo Wyższej Szkoły
Policji w Szczytnie, Szczytno 2002, 1995 [Rozdział 1, § 1.2 – 1.4 str. 19 – 25, Rozdział 2, § 2.1 – 2.2, 2.4,
2.7, str. 28 – 32, 35 – 37, 39 – 40 ]
Kubiaczyk Władysław, „Jakiej psychologii potrzebuje dzisiaj policja kryminalna?”, w: Izabela Krzyna
„Psychologia a praktyka policyjna. Dotychczasowe doświadczenia i kierunki rozwoju kształcenia
psychologicznego w szkołach policyjnych (materiały poseminaryjne)”, wyd. Wydawnictwo Wyższej
Szkoły Policji w Szczytnie, Szczytno 1999 [str. 93 – 94]
Lach Bogdan, „Współpraca psychologów z różnymi pionami służby” w: „Przegląd Policyjny” (Kwartalnik
Kadry Kierowniczej Policji) nr. 4/2001, wyd. Wydawnictwo Wyższej Szkoły Policji w Szczytnie, Szczytno
2001 [str. 83 – 84]
Jakliński Andrzej, Marek Zdzisław „Medycyna Sądowa dla prawników”, wyd. Kantor Wydawniczy
Zakamycze, Kraków 1999 [Rozdział 5, str. 161 – 162, Rozdział 7, str. 165 - 167]
Jan Stanik, Hanna Przybyła „Opinia biegłego psychologa w sprawach karnych nieletnich” wyd.
Uniwersytet Śląski „Prace naukowe UŚ” nr. 399, Katowice 1981 [Rozdział 1 str. 9 – 11]
Jan Stanik „Teoretyczne i metodologiczne przesłanki opiniodawstwa psychologicznego w procesie
sądowym” w Postępy Psychiatrii i Neurologii 2000, nr. 9, suplement 4 (12), [str. 69 – 76];
3
-
-
-
Jan Stanik „Przestępstwo dzieciobójstwa w świetle psychologiczno – psychiatrycznego opiniodawstwa
sądowego” w: Psychologia – Badania i Aplikacje, tom 5 „Z zagadnień psychologii sądowej (wybrane studia
empiryczne) J. Stanik (red.), wyd. Wydawnictwo UŚ, Katowice 2002
Jan Stanik, Hanna Przybyła „Opinia biegłego psychologa w sprawach karnych nieletnich” wyd.
Uniwersytet Śląski „Prace naukowe UŚ” nr. 399, Katowice 1981 [Rozdział 8.1 – 8.3, str. 92 – 102]
Turvey Brent, „Criminal Profiling – an introduction to behavioral evidence analysis”, wyd. Academic Press,
San Diego – London 2001 [rozdział 15 str 169 – 182]
Wasilewska Marzena, „Oględziny zwłok w praktyce województwa szczecińskiego”, w: M. Zajder i M. Goc
(red.), „Nowoczesność oględzin procesowo-kryminalistycznych” wyd. Wydawnictwo Wyższej Szkoły
Policji w Szczytnie, Szczytno 1999
Wolska Anna, “Model czynników ryzyka popełnienia zabójstwa”, wyd. Wydawnictwo Naukowe US,
Szczecin 2001 [Rozdział 2 str. 68 – 94, Rozdział 3 str. 95 – 119, Rozdział 4 str. 120 – 175]
4